*

ACTIVISTISCHE RECHTERS

*

https://doorbraak.be/activistische-rechters/?utm_medium=push&utm_source=meldingen

*

Het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg. Met activistische rechters.

**

foto: ©Reporters / DPA

*

Rapport bevestigt bestaan activistische rechters

Onpartijdigheid Europese rechters in vraag gesteld

*

24 februari 2020 Leestijd 6 minuten

*

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft activistische rechters. Dat staat in een rapport van het European Centre for Law & Justice (ECLJ). Volgens dat rapport is er een scheef gegroeide verhouding tussen rechters en de ngo’s aan het EHRM. Rechters hebben banden met ngo’s en behandelen zaken waarin diezelfde ngo’s betrokken partij zijn. Volgens datzelfde rapport hebben die ngo’s niet noodzakelijk een draagvlak in de samenleving, het zijn sterk gefinancierde lobbygroepen van enkele kapitaalkrachtigen.

Minstens 22 partijdige rechters

Het ECLJ onderzocht de rechters en de zaken van het EHRM tussen 2009 en 2019. Daaruit blijkt dat ten minste 22 van de 100 permanente rechters in die periode 2019, voormalige werknemers of medewerkers zijn van zeven ngo’s die zeer actief zijn aan dat Hof. Twaalf rechters zijn verbonden met het Open Society Foundation (OSF) -netwerk, zeven met de Helsinki-comités, vijf met de International Commission of Jurists, drie met Amnesty International en één met Human Rights Watch, Interights en de A.I.R.E. Centrum.

De verwevenheid tussen ngo’s en rechters is dus nog groter

Ten minste 22 rechters wil zeggen dat het er meer zijn. De onderzoekers baseerden zich op de officiële curricula van de rechters bij hun verkiezing om ze te linken aan ngo’s. Maar er zijn ook rechters die hun banden niet in hun cv hebben staan omdat die minder structureel zijn. Het rapport noemt er zo vijf (p.9, voetnoot 15). De verwevenheid tussen ngo’s en rechters is dus nog groter.

Door een gebrek aan transparantieregels bij het EHRM is de rol van ngo’s in rechtszaken ook niet altijd in te schatten. De onderzoekers vermoeden, door onderzoek van enkele zaken, dat de invloed van de ngo’s op de rechtsgang nog veel groter is. Bijvoorbeeld door lobbying om een zaak niet af te wijzen.

Strategische geschillen

Het werk van de ngo’s is niet vrijblijvend. ‘Er moet echter worden opgemerkt dat zij (de ngo’s; nvdr) een meer controversiële interpretatie van de mensenrechten verdedigden.’ (p. 11) De zeven ngo’s waaruit rechters komen, treden voor het Hof op in belangrijke zaken die precedenten scheppen. Meestal hebben die betrekking op de vrijheid van meningsuiting, het recht op asiel, LGBT-rechten, detentie omstandigheden, en rechten van minderheden.

De ngo’s werken via ‘strategische geschillen’. Ze gebruiken het gerecht om een politiek doel te bereiken. Via het EHRM proberen ze concrete gevallen of wetten in een land te laten veroordelen als die in strijd zijn met de belangen of waarden van de organisatie. In theorie is de uitspraak enkel van tel voor dat specifieke geval. Maar via de jurisprudentie van het EHRM is ze toepasbaar binnen de 47 lidstaten en inspireert ze vele instanties buiten Europa.

De kracht van deze ngo’s hangt dan minder af van hun representativiteit dan van hun financiering

Volgens de ECLJ zijn de ngo’s nodig, maar toch stellen ze zich vragen bij ngo’s die aan het EHRM actief zijn. Dat zijn geen ngo’s die gedragen worden door de steun van een grote groep in de samenleving. Het zijn vehikels van rijke financiers die hun waarden kader willen promoten. ‘De kracht van deze ngo’s hangt dan minder af van hun representativiteit dan van hun financiering en de nabijheid van de instanties die zij willen beïnvloeden. Financiële macht is voldoende om de illusie van legitimiteit te wekken.’ (p. 20)

Activistische rechters

Volgens het rapport zijn er sinds 2009 minstens 185 zaken geweest waarbij één van deze zeven ngo’s officieel betrokken is. 88 keer zetelde een rechter in een zaak waarin de ngo waarmee die banden heeft, partij was in de rechtszaak.

ECJL haalt de zaak Big Brother Watch tegen het Verenigd Koninkrijk, aan (nog hangende bij de Grote Kamer van het EVRM). In die zaak zijn tien van de zestien aanvragers door het OSF gefinancierde ngo’s, net als zes van de ngo’s die optreden als derde partij. Van de zeventien rechters die in de Grote Kamer hebben gezeten, zijn er zes verbonden met de aanvrager en de tussenkomende ngo’s.

In dezelfde periode waren er slechts twaalf gevallen waarin een rechter zich uit een zaak terugtrok, blijkbaar vanwege een band met een bij de zaak betrokken ngo. ‘Deze situatie doet afbreuk aan de onafhankelijkheid van het Hof en de onpartijdigheid van de rechters en is in strijd met de regels die het EVRM zelf de staten op dit gebied oplegt. Het is des te problematischer omdat de macht van het Hof uitzonderlijk is.’

Oplossingen & transparantie

Het rapport eindigt met concrete aanbevelingen om de problemen te verhelpen. Ten eerste moet er meer aandacht besteed worden aan de keuze van kandidaten voor de functies van rechters. De benoeming van activisten moet worden vermeden, nu lijkt een activistisch verleden net een pluspunt. ‘In elk geval moet de oververtegenwoordiging van bepaalde particuliere groepen voor het Hof worden vermeden tijdens het selectieproces voor rechters.’ (p. 24)

Ten tweede moeten de transparantie gewaarborgd worden van de belangen en banden tussen aanvragers, rechters en ngo’s. Zowel parlementsleden van de Parlementaire Vergadering van de RvE, die de rechters kiest als de rechters zouden een lobbyregister moeten bijhouden. Hun cv zou moeten aangevuld worden met een belangenverklaring, zoals die in Frankrijk en de VS bestaat. Die belangenverklaring wordt elk jaar bijgewerkt en vermeldt de voordelen of geschenken die zijn ontvangen tijdens het afgelopen jaar.

twijfel doen ontstaan over de onpartijdigheid

Ten derde moeten de procedures voor intrekking en wraking geformaliseerd worden. Rechters die twijfel doen ontstaan over de onpartijdigheid van het EHRM, ondergraven de rechtsorde. Volgens de rechterlijke ethiek, moeten rechters de voorzitter op de hoogte brengen of zich terugtrekken bij twijfel. ‘Wat de wraking betreft, zou het Hof zijn beslissingen om een wraking te weigeren moeten rechtvaardigen, in overeenstemming met de vereisten van zijn eigen rechtspraak.’

Raad van Europa

Die laatste punten zijn werk voor de Raad Van Europa. Het Ministercomité speelt daar een grote rol, maar bij de benoeming van de rechters is de verantwoordelijkheid van de Parlementaire Vergadering groot. Sinds kort is Rik Daems daar voorzitter. Die kan niet anders dan dit rapport agenderen. Het EHRM is te belangrijk in het Europese democratischer systeem om de onafhankelijkheid ervan niet te blijven garanderen.

Pieter Bauwens

*