Mijn meer dan 40 jaar ervaring met tuinieren en het telen van vele
soorten (klein)fruit zonder scheikundige bemesting en - spuiten wil ik
meedelen en zelf nog bijleren.
Voor de fruitliefhebber
11-08-2005
INKTZWAMMEN
Inderdaad lekkere jonge inktzwammen in de mail van Aline. (Mailgroep Tuinieren)
Je kan ze smakelijk bereiden maar...
Een hele tijd terug had ik ook een goede portie geplukt op de paardenmest van een manège.
's Anderendaags woonden we de Nationale Natuurbeschermingsdag bij in de Vlaamse Ardennen. Een zonnige Septemberzondag. Bij de picnic dronken we een streekbiertje. Daarna vleiden we ons neer in de schaduw. Ik herinner mij dat ik mijn bloedstroom in mijn hoofd voelde kloppen, net als men koorts heeft.
Daarna wilden we de tentoonstelling bezoeken. "Pak mij vast", zei Aleide, die zich onwel voelde worden.
In mijn armen ging ze eventjes van haar stokje. Terug bij haar positieven zochten we een zetel voor haar om verder te bekomen.
Intussen voelde ik ook het heftiger kloppen van mijn hart. Zij rustte verder uit en ik ging de tentoonstelling bekijken. Er was ook een stand paddestoeken en daar las ik dat men na het nuttigen van sommige paddestoelen gedurende 24 u geen alcohol mag drinken, omdat er zich anders alcoholvergiftiging kan voordoen! We hadden de proef op de som al genomen!
Titel: rode harde bramen
Bericht:
Wie kan mij adviseren?
Ik heb een tamme braam in de tuin.
Deze braam zit vol vruchten.
Al enkele jaren blijven de vruchten rood en hard en worden maar enkele bramen zwart.
Wat moet ik doen??
Waarschijnlijk heb je de stekelloze braam Thornless Evergreen met het sterk ingesneden peterselievormig blad. Dit bramenras is vrij vatbaar voor de bramengalmijt, die woekert in de afzonderlijke deelvruchten. Deze blijven rood en rijpen niet.
De beste remedie zou zijn nu onmiddellijk de takken af te snijden en te verbranden vooraleer de snoodaards kunnen verhuizen naar de nieuwe takken, die nu gevormd worden. Zelf heb ik dit nog niet moeten doen.Ik ben benieuwd om volgend jaar uw bevindingen te horen. Er staan toch geen wilde bramen in de onmiddellijke omgeving? Want die kunnen eveneens zorgen voor een blijvende besmetting.
Ik herinner mij van in mijn kindertijd in West-Vlaanderen, dat mijn vader om de vier-vijf jaar de bramen, die te groot geworden waren afstookte. Meteen gingen de belagers, die zich intussen opgebouwd hadden er aan en na twee jaar waren er weer heerlijke vruchten.
In Amerika handelt men bij sommige grote bramentelers als volgt : Om de twee jaar rijdt men de struiken af tot tegen de grond. Er vormen zich felle nieuwe scheuten die in het tweede jaar overvloedig vrucht dragen.
Vandaag ruimde ik de erwtenbedden op. Er stond een levende rijs tussen die weelderig zijscheuten had gevormd: een appel. De eerste maal dat ik zoiets meemaak. Wat zou het kunnen zijn? Ik heb ergens gelezen dat een bepaald ras te stekken zou zijn, welk weet ik niet meer, maar met de meeste, gecultiveerde rassen zal dit niet lukken.
Appelen worden geënt op een onderstam. Dit is eigenlijk ook een bepaalde appel. In de beginjaren van de vorige eeuw heeft men te East Malling in Engeland een studie van gemaakt om orde te scheppen in de grote diversiteit van de voordien gebruikte onderstammen. Men vergeleek en rangschikte ze naar groeikracht. Je zou kunnen denken dat men een een stijgende (in groeikracht) nummering zou gebruiken; maar dit is niet zo.
M 9, (M van Malling; de E had men al vroeger laten vallen) is een onderstam met zwakke groeikracht, die bomen geeft van ongeveer drie, vier meter (afhankelijk van het erop geënte cultuurras). M 9. werd de onderstam voor de laagstamappelkweek. Deze bomen moeten blijvend gesteund worden.
M 26 is de onderstam die nogal veel gebruikt wordt voor de bomen voor liefhebbers. De groeikracht is iets sterker. Na enkele jaren steun kan hij meestal zonder steun verder. Ook de MM 106 (de tweede M betekent Merton, met als eigenschap bloedluisresistentheid) een nog sterker groeiende onderstam, die eveneens regelmatig gebruikt wordt voor de liefhebbersteelt.
Deze onderstammen vermeerdert men wel degelijk door stekken. Bepaalde bedrijven zijn er in gespecialiseerd.
Er is dus veel kans dat mijn levende erwtenrijs voortkomt van een onderstam, die ikzelf heb opgekweekt. Over enkele jaren weet ik meer.
> Ik heb een perzikboom in mijn tuin maar nu zeggen mijn schoonouders dat het om een wilde perzikboom gaat omdat de perziken klein zijn .
>
> Ik denk dat dat komt omdat ik hem niet uitgedunt heb en dat het geen wilde boom is.
>
> Bestaat dat een wilde perzikboom?
> Hoe ziet een wilde perzikboom eruit?
> Hoe zien de bladeren eruit?
> Geeft een wilde perzikboom vruchten?
Het hangt er vanaf wat je een wilde perzik noemt. Het lijkt mij niet waarschijnlijk dat de oorspronkelijke, wilde perzik nog bestaat. Men zaait al vele eeuwen stenen en die geven nieuwe bomen. Kwekers zijn er steeds op uit om de beste exemplaren uit te kiezen om verder te kweken en te kruisen. Ook de natuur maakt af en toe sprongetjes (erfelijke veranderingen of mutaties). Soms is dit een verbetering, soms niet. De verbeteringen worden verder gekweekt. De andere gaan verloren.
Sommige gezaaide stenen van perziken geven een vrij gelijkend nageslacht, maar voor de zekerheid , om een identieke goede boom te bekomen gaat men enten snijden en deze op een onderstam overenten.
In de kwekerij doet men dit dikwijls op de pruimenonderstam Saint Julien A, die ook algemeen gebruikt wordt voor het enten van pruimen.
Deze onderstam geeft matig grote bomen, is vruchtbaar en is voor veel verschillende rassen geschikt.
Ik heb nog herinneringsbeelden aan kleine,groene, zure perzikjes, die pas zeer laat op 't seizoen enigszins te genieten waren. Deze rassen worden al lang niet meer geteeld. Ook als er heel veel vruchten aan een boom staan, blijven deze te klein, geraken moeilijk rijp en is de smaak zeer matig.
Kijk ook uit naar een ras dat minder vatbaar is voor krulziekte: Bv Fertille de Septembre.
De derde groep: Bramen van Arkansas (Onderzoeksstation Fayetteville)
Arkansas is een staat in het zuiden van de Ver. Staten.
Hier ontstonden de volgende rassen: 'Cherokee' (1974), 'Comanche' (1974), 'Shawnee' (1985), 'Choctaw' (1988), 'Cheyenne' (1976), 'Ebano', 'Kiowa' allemaal gedoornde rassen en twee ongedoornde: 'Navaho' (1988) en 'Arapaho'.
Allemaal namen van indianenstammen.
Deze variëteiten werden geselecteerd in een warm klimaat en de vraag is hoe ze het in ons klimaat doen.
Ik had enkel de twee ongedoornde. De nog wat korte stengels kwamen met wat schade uit de winter van 95..Navaho deed het veel beter dan Arapaho. Dit laatste ras hield het slechts enkele jaren uit. Na de eerste vruchtdracht in het derde jaar, met zeer vroegrijpende en smakelijke, iets zuurdere vruchten , kregen de nieuwgevormde scheuten een schimmelinfectie aan de toppen, zodat deze afstierven. Er bleef steeds minder energie voor het vormen van vruchttakken. Ik moest de plant rooien. Navaho anderzijds bleef steeds gezond . Het ras groeit met forse , opstaande stengels. Gezien zijn zuidelijke oorsprong had ik gevoeligheid voor vorst verwacht. Uiteindelijk blijkt het een van de minst gevoelige rassen. De eerder kleine vruchten rijpen laat, maar smaken goed, tenminste als je rijpe vruchten plukt en dat is niet zo makkelijk te zien.
Verkoopadressen
Andre Hendrickx Leopold Scheiperslaan, 59 2950 Kapellen Tel. (03) 665 32 15
Peter Bauwens, De Nieuwe Tuin, Trompwegel 27, 9170 De Klinge Tel. (03) 770 78 16
Jungheim Boomkwekerijen Haringweg, 1 2975 LB Ottoland (Zuid Holland) Tel. (01884) 641867
E.C. Meulblok A. De Koningstr. 15 4434 AG Kwadendamme (Zeeland) Tel. (01194) 9379
'Kotata'(1984) van het onderzoeksstation van Corvallis, Oregon (USA), rijpt in dezelfde periode, heeft wel stekels en een sterke groeikracht. Mijn plant had wel geleden onder de winter van '95-'96. Tijdens de nog hardere winter van 96-97 was er wat beschutting door de sneeuw en lijkt het uitlopen behoorlijk. Uitstekende,aromatische, lange, grote vruchten. Telkenjare moet ik een groot aantal ranken uitdunnen. En op die plaats heb ik te weinig ruimte om de lange ranken horizontaal uit te spreiden. Bij heraanplant zal ik ze behandelen zoals beschreven bij Taybes. Bij niet-afdekking snoepen de merels alles weg!
'Waldo' ook uit Oregon, heeft eveneens minder vorstweerstand: Mijn beide planten hadden duidelijk te lijden onder de tamelijk harde winter. Een plant is er na een tijdje goed doorgekomen. De andere is nauwelijks in leven gebleven en had niet meer de kracht om nieuwe scheuten te maken.
De vruchten, niet zeer talrijk en wat verscholen tussen de bladeren, hebben een zeer aromatische smaak. Ik heb ook een plant die geniet van de beschutting tegen een zuidermuur en deze doet het wel goed. Dat hij maar een paar lange ranken maakt is hier een voordeel. De meer opstaande groeiwijze van Waldo en Adrienne wijken af van de liggende / kruipende groeiwijze van Silvan en Kotata.
Tot voor kort waren bramen afstammend van Westamerikaanse bramen hier onbekend. Hun namen: 'Silvan', 'Waldo', 'Kotata' en 'Adrienne'. Voor mij de best smakende bramen! En voor U?
'Silvan' werd gekweekt in de gelijknamige voorstad van Melbourne in Australië, uit zaadmateriaal afkomstig uit Oregon (USA). Het is de vroegste van alle bramen (begin juli) en een van de best smakende. Voor de commerciële teelt is het een erg tere vrucht, maar niet voor de liefhebber die de heerlijke, aromatische vruchten bij volle rijpheid kan genieten. De winterweerstand zou vrij goed zijn. Het is echter een gestekeld ras. Verkiest wel een zwaardere grond. Blijkt iets gevoeliger voor vorst dan Taybes.
'Adrienne' (1995) is een recente realisatie van Derek Jennings, die meewerkt aan Medway Fruits in Kent (Engeland). Rijptijd: midden juli, zo'n 7 tot 10 dagen later dan Silvan. Adrienne heeft een geconcentreerde rijpingsperiode(van half juli tot half augustus). De grote vruchten (6 mgr) hebben een uitstekende smaak en zijn veel vaster dan Silvan. De stengels zijn half-liggend, ongedoornd en groeikrachtig, met vruchten in kroonvorm aan korte vruchttakjes. Er wordt aanbevolen de nieuwe stengels zoveel mogelijk gescheiden te houden van de vruchtdragende voor minder beschaduwing van de rijpende vruchten. Soms moet je ze door aanbinden wat meer tegen de grond houden. De vorstweerstand valt tegen. Mijn eerste plant bevroor tijdens de strenge winter 96 -97. Dit jaar was er weer veel schade aan de planten buiten. Het is zonde om die forse ranken tot de helft te zien invriezen. Ik heb ook een plant in de Filclairserre staan. De vruchtbaarheid is niet groot, doch die plant zal ik moeten verwijderen wegens erge aantasting door de bacterieknobbels.
Een tweede groep Amerikaanse bramen zijn de vroege bramen uit West Amerika. (The Pacific Coast)
Deze zijn vooral bekend om hun vroegheid.
De variëteiten uit deze groep stammen uit kruipende bramen die groeien van Vancouver in het Noorden tot Californië in het Zuiden. Door de botanisten worden ze in een aparte ondersoort gerangschikt. Ze zijn vroeg, hebben een kruipende groeiwijze, en gewoonlijk lange en conische vruchten met een aromatische smaak. Hun genetische structuur is dusdanig dat zij bij kruising met frambozen uitstekend smakende hybriden of braambozen geven.
De drie best bekende braambozen zijn de 'Loganbes', de 'Taybes' en de 'Boysenbes'.
De 'Loganbes' (1883) was eerst gestekeld. De doornloze mutatie werd in 1926 gevonden in Californië en in 1934 verdeeld in de USA.
Mijn Logans waren in 96 praktisch volledig bevroren. Dit voorjaar bevroren nogal wat takken gedeeltelijk.
De 'Taybes' (1979) -prachtig om te zien en heerlijk om te eten- werd in Schotland gecreëerd door de heer Jennings. Men spreekt van de Medana Taybes, om het oorspronkelijke, gestekelde ras aan te duiden en van de 'Buckingham Tayberry' , om de in 95, in Buckinghamshire gevonden, ongestekelde mutatie te benoemen. (Een mutatie is een blijvende , erfelijke verandering.) In de natuur komt het toeval dikwijls ter hulp. Derek Jennings vertelde mij dat hij zelf vele jaren, in talrijke experimenten gepoogd had om de stekelloosheid te bekomen!
De vorstweerstand valt mee. Dit voorjaar waren slechts een paar stengeltoppen voor een stuk ingevroren . Naar mijn ondervinding is het veruit de beste braamboos die men zich kan aanschaffen. Je bekomt veel mooie , heerlijk aromatisch smakende vruchten. De vruchtdracht wordt positief beinvloed door het horizontaal aanbinden van de ranken. Zorg dat je aan weerszijden hiervoor een drietal meter ruimte hebt. Ik bind aan aan vier draden. Op een andere plaats heb ik daarvoor een vlechtwerk voor betonbekisting zien gebruiken.
Om de merels weg te houden gebruik ik al enkele jaren insectengaas van 3,66 m breedte. Wasspelden houden de panden onderaan de laagste draad samen. Bij het plukken heb je die maar los te maken. Geen gesukkel meer met het steeds haperende groene net van vroeger! Eerst duw ik de nieuwe scheuten meer naar beneden, zodat deze niet onder het doek groeien en onnodige ruimte innemen.
De 'Boysenbes' (1935) waarvan nu vooral de ongestekelde vorm gecultiveerd wordt, zou zeer goed tegen drogere grond kunnen. Spijtig bleek de plant die ik kocht, besmet door de heksenbezemziekte.
...en nog een Amerikaanse BRAAM...met een Schots rokje!
'Loch Ness' in 1988 door het Scottish Crop Research Institute (te Invergowrie naast Dundee) gelanceerd, is verwant met deze Noord-Oost Amerikaanse bramen, maar werd gekweekt onder Europees klimaat. De grote vruchten zijn meer afgerond. Ze leveren een massa tamelijk vaste, zeer goed smakende vruchten, die goed bestand zijn tegen regenweer. Ze rijpen vanaf half augustus, maar de laatste vruchten van eind september begin oktober smaken nog steeds . De winterhardheid valt mee: slechts een van mijn drie struiken had veel bevroren stengels in '95-'96. De stengels staan rechtop en dienen regelmatig aangebonden te worden. Felle wind knapt ze gemakkelijk af. Ik heb niet te klagen van de groeikracht (ruim 2 m. hoog).
Dit ras is de beroepsteelt van bramen gaan monopoliseren. De eerste jaren deden ze het bij mij uitstekend maar daarna kregen ze last van bacterieknobbels. Deze braam vraagt goede grond en bemesting om optimaal te produceren.
Jennings beoordeelt de smaak van deze groep bramen als niet intens, maar in potentie toch zeer goed. De vruchten hebben nog verschillende rijpingsdagen nodig nadat ze al zwart kleuren. Dit is vooral het geval bij onvoldoende water. Warm weer verhaast de rijping die je kan zien aan de meer gezwollen deelvruchtjes. Dus goed kijken bij het plukken. Rijpe vruchten komen ook gemakkelijk los. Commercieel plukt men weleens te vroeg, zodat de vruchten hun volle smaak nog niet hebben.
Bramen dien je wel regelmatig, om de twee, drie dagen te plukken.
De laatste in de reeks is de in '96 vrijgegeven 'Triple Crown', genoemd naar het grootste succes in rugby (dat in Amerika veel populairder is dan voetbal) en aldus ook bij het bramenselectiewerk. De ene ouder was zelf een kruising van Hull en Chester en de andere was een selectie uit het Arkansas kweekproject( zie verder). De rijpingstijd is begin augustus. Het zijn zeer grote, stevige vruchten, met daarenboven een zeer aangename smaak. Het aantal vruchten is wel minder en de periode waarin ze rijpen is eerder kort. Dit jaar waren er planten bij die geleden hadden door de vorst van 10 °C. Aan andere was dan weer niets te merken. Ik had gezorgd voor afleggers. Het werden flinke planten. Ze overleefden echter het uitplanten in potten niet. Misschien was de gebruikte compost nog niet oud genoeg en bevatte deze te veel zouten? Of is deze braam gevoelig aan de schimmel die de frambozen doet afsterven? Bij een vriend groeide de jonge plant wel, doch de jonge scheuten vielen onder de snoeplust van een konijn. Jonge braamscheuten die in de smaak vallen van een konijn daar had ik nog geen last van.
In 1974 kwamen 'Black Satin' en 'Dirksen Thornless' op de markt. Ik ken alleen de eerste: 'Black Satin' met nog iets mooiere bessen dan 'Thornfree', maar duidelijk zuurder. Je kan dit ras herkennen aan de meer roos-witte bloemen. Het is een zeer gezonde, fel groeiende, stekelloze braam. Dirksen Thornless zou de reputatie hebben van een goede smaak.
Hull Thornless' (1981) geeft iets minder grote bessen, maar met een goede smaak. Geeft slechts één of een paar zeer forse, opstaande stengels (In leemgrond zag ik wel meer stengels). Mijn plant kwam goed uit de winter, maar de ene forse stengel stierf af tijdens de rijping eind juli '96. Rijpt anders vroeg, vanaf eind juli, begin aug.
'Chester Thornless' van 1985 geeft tamelijk grote, goed smakende bessen en rijpt vanaf half augustus. Matige vruchtbaarheid (voorlopig toch), geen winterschade en een gezond gewas, met stevige, opstaande stengels.
AMERIKAANSE BRAMEN
Een eerste groep : bramen uit Noord-Oost en Noord-Centraal America.
Dit veredelingsprogramma (vooral te Carbondale, Illinois) startte in de 50-er jaren en resulteerde in meerdere goede rassen.
Men trachtte de totale stekelloosheid van het Engelse ras 'Merton Thornless' (1938) in te kruisen in de half opstaande groeiwijze en de gehardheid van de Noord Amerikaanse rassen.
'Merton Thornless' is nauw verwant met onze Europese, kruipende bramen, aangepast aan ons milder klimaat. De eerste kruisingsproducten waren tegen het Amerikaanse landklimaat, met zijn erg koude winters niet opgewassen. De eerste successen kwamen met 'Thornfree' en 'Smoothstem', beiden gelanceerd in 1966. Deze rassen komen echter van het onderzoeksstation te Beltsville, Maryland,(de andere allemaal van Carbondale). 'Smoothstem' heeft grote, tamelijk goed, maar iets zuur smakende bessen. Het is een late braam, iets later dan Thornfree. Sommige VELTleden hebben 'Thornfree'. Deze vruchten hebben eveneens een tamelijk goede smaak, iets zuur, zijn sappig en stevig en hebben wat aroma. In 1996,het jaar van mijn eerste oogst begon het rijpen pas begin september. Dit jaar zullen ze minstens drie weken vroeger rijpen.
'Bedford Giant'(± 1935), eveneens gestekeld, die geldt als de vroegste braam, is geen echte braam maar een braamboos, kruising van braam met framboos, met een speciale, eerder zoete smaak.
Van de recente, ongestekelde braam 'Jumbo' uit Zwitserland ken ik de biologische herkomst niet. De conische vorm der vruchten wijst op Amerikaans bloed, en wellicht hoort ze in de volgende groep thuis. Het is een felle groeier, vorstweerstandig, met zeer grote, lange bessen, die echter traag rijpen naar de punt toe en te zuur van smaak zijn en daarenboven te week en vlug rotten in regenweer. Er was in de beginjaren soms veel stengelsterfte. Andre Hendrickx heeft wel goede ervaringen met dit ras. Ik ook kan de laatste jaren niet klagen.
(1*) De datum die u ziet na de rasnamen slaat op het lanceringsjaar van het ras, dat voordien al vele jaren kan ontstaan zijn en jaren uitgetest werd voor het op de markt kwam.
Recent is er het Engelse ras 'Fantasia' bijgekomen, geweldig vruchtbaar, prachtige, zeer grote, ronde bessen met onze uitgesproken bramensmaak. Bij regenweer is er wat uitval. Is even gestekeld en groeit minstens even fel als Himalaya. Begint na half oogst te rijpen en over een lange periode: in '96 plukten we nog eetbare bessen begin nov.! Van de felle stekels heb je geen last bij het plukken. De vruchttakken hangen naar buiten.
Het totaal verwijderen van het afgedragen hout is wel een ander paar mouwen. Je kan best leren handschoenen gebruiken. Sommige takken sterven niet helemaal af. Dit kan ook nog bij andere rassen voorkomen. Bv bij Thornless Evergreen. Een raad : neem toch de tak in zijn geheel weg, want er vormen zich maar zwakke nieuwe scheuten. Teel liever forse, nieuwe takken. Ik verkies de struiken eind februari te snoeien, zodat de oude takken tijdens een mogelijke harde winter nog voor wat beschutting kunnen zorgen.
De bij de liefhebbers meest aangetroffen braam is wellicht de 'Oregon Thornless' of 'Evergreen Thornless'(1926) (1*) (R. iacinatus) met het ingesneden, in de herfst mooi verkleurend 'peterselie'-blad. Matige groeier, eerder kleine, zeer vaste bessen, matige opbrengst, vrij goede smaak, indien ze niet te droog staan. Dit ras werd in Oregon gevonden als een ongestekelde mutatie van het oude gestekeldee ras Evergreen. De ongestekeldheid is beperkt tot de buitenste laag cellen. Wortelopslag is gestekeld. Bij dit ras heb ik verschillende keren 'heksenbezemziekte' gezien: in plaats van de lange stengels is er dan slechts een massa van korte, onvruchtbare stengeltjes. Vlug rooien en verbranden om verdere besmetting te voorkomen.
DE EUROPESE VARIËTEITEN
Deze stammen direct af van de wilde Europese rassen, zonder veel tussenkomst van onderzoekers.
De meest bekende is 'Himalaya' , een rubus procerus. Ze komt uit Duitsland als 'Theodor Reimers'. Door vergissing met labels werd ze in Amerika hernaamd. Het is een felgestekeld, sterk groeiend en vrij vruchtbaar ras met half opgerichte, half liggende uitlopers tot 5 m. De middelmatig grote bessen hebben een gewoon goede bramensmaak. Tamelijk vroege braam: vanaf begin augustus. De vorstweerstand is vrij goed. Geen schade na de koude winter van '95-'96: -12° C, wel schade in '93-'94: snijdende vrieswind (-10°C) eind februari, na een zeer zachte winter. Die zomer bemerkte ik echter wel opvallend veel taksterfte. Toen ook heb ik geleerd dat het zinloos is een door vorst geraakte tak te behouden. De natuur doet er alles voor opdat er nog vruchtvorming zou zijn. De nog gevormde vruchten zijn echter erg ondermaats, maar voor de voortzetting tellen de zaden.
Bij dergelijke plant schiet er echter geen energie over om nieuwe takken te vormen voor het volgende jaar en volgt er weer praktisch geen oogst. Daarom: door vorst beschadigde takken direct afknippen. Alle energie gaat naar het vormen van nieuwe ranken voor het volgend jaar. Die groeien dubbel fors uit.
BRAMEN EN BRAAMBOZEN VOOR DE
ECOLOGISCHE TUIN
Ik heb nog goede herinneringen aan de lange zwerftochten tijdens mijn kindertijd, bramenplukkend in heggen en aan de kanten van het Wijnendalebos. Blijkbaar heb ik er iets van overgehouden...
In januari 1992 leerde ik Derek Jennings kennen, de gepensioneerde grote onderzoeker van het Scottish Crop Research Institute. Hij woont nu in Kent en is nog steeds zeer actief bij de plantenveredeling betrokken.
De heer Jennings is o.a. de maker van de zeer bekende frambozen 'Glen Clova' en 'Glen Moy'. De fameuze 'Taybes' en de 'Tummelbes', twee braambozen (kruising tussen braam en framboos) zijn zijn werk.
Dank zij zijn standaardwerk 'Raspberries and Blackberries' (1989), zijn artikelen en een bezoek aan zijn proefveld kreeg ik een beter inzicht in bramen en braambozen, kennis die ik u, beste lezer, graag wil doorgeven. In dit artikel zal ik het hebben over de variëteiten die in België en Nederland te verkrijgen zijn (of dit binnenkort zullen zijn).
In mijn tuin heb ik al heel wat kunnen experimenteren met het telen van bramen en braambozen. Bij de bespreking van de rassen zal ik regelmatig mijn eigen bevindingen verwerken. Daarbij moet je wel bedenken dat mijn bramenhaag tamelijk open staat , in een Kempisch klimaat en in vruchtbare zandgrond (Schijnvallei). Wij genieten volop van een massa vruchten in diverse smaken en geuren (aromas) , maar het kan soms ook anders lopen. Zo vernam ik uit lectuur dat bv. in 1935, mijn geboortejaar, de bramen tot de grond afvroren!
Nog iets over de vermelde rijpingstijd: deze kan in sommige jaren met één tot twee weken verschuiven. 1996 was een eerder laat jaar.
Meer algemene informatie over de teelt van bramen vind je in de VELT-uitgave Ekologische Teelt van Kleinfruit ( 1992 en dec 2000, derde volledig herziene druk) Dit artikel wil meer inzicht geven in de verschillende rassen en geldt als aanvulling.
De Worcesterbes stamt uit Amerika en behoort tot een andere soort : Ribes divaraticum, dan de stekelbes, Ribes uva-crispa. Vroeger beweerde men dat het een spontane kruising tussen stekelbes en zwarte bes betrof.
Worcester werd op haar beurt gekruist met zwarte bes. Het ras kreeg de naam BLACK VELVET en verschilt slechts zeer weinig van de Worcesterouder. De bessen hebben hetzelfde uitzicht, maar zijn iets zoeter.
Moet ik er nog bij vertellen dat de bessen zeer geliefd zijn bij de merels?
Ik scherm af met insectengaas. Dit kan ik gemakkelijk verwijderen om te plukken. Met de groene netten vroeger was het een en al hapering.
Beide rassen groeien zeer gezond. Geen Amerikaanse meeldauw, het witte pluis dat je op sommige stekelbesstruiken ziet. Aangetaste bessen verkleuren later donker bruin-zwart.
Ondanks de zware dracht is er toch nog veel groei. Er valt heel wat bij te snoeien s winters. Maar doe het niet zoals de Engelsen!
Ik heb het nog niet over de stekelbessen gehad. De vroege zijn nu al over hun hoogtepunt. Tijdens de vorige, natte week zijn er veel vruchten gebarsten.
Mijn beste stekelbes, de Worcester ( spreek uit Woesterbes) is voor de meeste mensen onbekend. Het is een ronde, donkere, rood-blauw-zwarte bes met een stevige, aangename, iets zuurdere smaak. Aan een struik hangen misschien wel 10 kg bessen.
Het ras vormt een grote struik van gemakkelijk 2 m hoog. Ik heb een solitaire struik staan met een omtrek van 8 m.
In Wisley, de bijna 100 Ha grote tuin en tevens hoofdkwartier van de Royal Horticultural Society, met meer dan 300.000 leden, was het mij opgevallen dat ze er dezelfde snoei op toepasten, die de Engelsen ook gebruiken voor stekelbessen. Dit wil zeggen : zeer kort snoeien; slechts een klein eindje tak laten staan. Dan teel je vuistdikke stokken met korte stompjes.Zo stonden er 3 dergelijke stokken per plant Ik was benieuwd om de plant s zomers terug te zien. Ik zag een wirwar van vegetatieve groei en geen vruchten. Hoe zou het ook kunnen als je praktisch al het vruchthout wegknipt. In hun boek Fruit schrijven ze dan ook letterlijk: In comparison with the gooseberry, it is not very productive. For cultural purposes treat it exactly the same way as the gooseberry. (In vergelijking met de stekelbes is zij niet zeer productief.
Snoei de plant precies op dezelfde mabier als de stekelbes.)
Insectengaas tegen preivlieg nu direct plaatsen? Vroeger moest ik het absoluut gebruiken. De laatste jaren is dit niet meer zo nodig. Beter niet wachten. De uien- of preivlieg is al actief vanaf begin mei, in achtereenvolgende generaties. Eenmaal heb ik het meegemaakt dat we na een maand thuiskwamen eind augustus en dat de prei onder het gaas helemaal overwoekerd was door muur. Na het wieden plaatste ik het gaas niet meer terug in de waan dat in september de vluchten wel voorbij zouden zijn. Was het de geur van de gekneude planten die massaal de vliegen had aangetrokken? Na een maand schoot er niets meer over!
De tweede vraag: aardbeien na aardappelen is niet zo aan te raden om wille van dezelfde 'tenenvreters': aaltjes of nematoden die leven van de wortels. In het aardappelveld heeft zich al een leger opgebouwd. Voor hen zijn de aardbeien dan gefundenes Fressen! Verzwakte planten zijn dan weer vatbaar voor andere plagen. Doch als je geen andere grond hebt is er geen keuze.
Wat het onkruid groene postelein betreft: alhoewel ik die zorgvuldig tracht te wieden, heb ik elk jaar nieuwe bezigheid.
