|
Gesprek met Jan Heyman
Johan Dhulster
Ik had nog een tekst liggen van Johan Dhulster, van het voorbeeld Bio-dynamisch bedrijf De Akelei, die hij samen met zijn vrouw Greet runt te Schriek. Johan gaf mij toelating om die te publiceren. Hij schreef die drie jaar geleden.
Hierin beschrijft hij zijn eigen roeping en hoe Jan Heyman daar een beslissende rol heeft in gespeeld.
Jan Heyman zelf heeft een hele evolutie doorgemaakt en Johan geeft er ons een indringende kijk op.
Bekijk ook de blog van 21/07/2009 Excursie van de Werkgroep zaadteelt waarvoor zij gastheren waren.
Begrijp je, Vladimir, toen de mensen hun perceeltjes hadden gekregen, beseften ze
niets kan de verbinding van de Mens met de Aarde verbreken ! En miljoenen paren mensenhanden beroerden liefdevol de Aarde. Juist met hun handen, en niet met machines of apparaten, raakten de mensen de Aarde teder aan. En de Aarde voelde dit. Ze voelde de aanraking van elke afzonderlijke hand, en vond de krachten in zichzelf om het nog even vol te houden.
Wat betekent dat ? Moet er nu voor elke volkstuinder een standbeeld worden opgericht, als redder van de planeet ?
Ja, Vladimir, zij zijn inderdaad de redders.
(uit de Zoemende ceders van Rusland Vladimir Megre)
Toen ik een jaar of tien was, en opgegroeid in een fabrieksmilieu, mijn vader was machineconstructeur, zag ik voor het eerst iemand, op zijn knieën gezeten op de vers gespitte aarde, bezig met het planten van prei en selder. Het moment staat me nu, meer dan veertig jaar later, nog steeds helder voor de geest, het was in het schemeren van de avond, waarop de aarde terug in zichzelf keert. Er ging een heldere flits door me heen van diepe herkenning en roeping, een zien van hoe mijn leven zijn invulling zou krijgen. Ik zou groenteteler worden.
Die zelfde avond kreeg ik mijn eerste les, wat prei en selderplantjes, een zak roze korrels als de onontbeerlijke meststof en een fles E605 om de planten preventief in te dopen tegen het venijn.
Naast de nieuwgebouwde fabriek van vader was nog een schuine spie grond overgebleven, goed voor wat loslopende kippen, en een klein afgespannen driehoekje aarde, wat voortaan mijn bedrijfsterrein zou worden. De zadengids van Gonthier, die volstond met praktische adviezen, hoe je als volkstuinder aan de slag moest, werd mijn dagdagelijkse bijbeltje.
Mijn inzet was grenzeloos, en uiteraard waren er ook zichtbare resultaten, de radijsjes, de witte ajuintjes van Barletta om op te leggen in azijn, kropsla Meikoningin, en zo veel meer. Toch haalde ik niet het glanzende formaat zoals op de prentjes van de zaadzakjes afgebeeld stond.
De dosissen roze korrel en E605 werden verhoogd, gelijk met de toename van het venijn. Na 10 jaar overviel me meer en meer het gevoel dat het me niet echt meer wilde lukken, en ik zag mijn tuintje tot een zekere schrale vlakte verworden.
Toen ik een jaar of twintig was, kwam ik, na wat academische omzwervingen, ten huize van Jan en Simonne Heyman te Roeselare. Het was in het schemeren van de avond, en ook dat moment staat helder ingegrift in de weerspiegelende ether van mijn geheugen. Langs het koertje achter het huis in de Stationsdreef, kwamen we in de moestuin van Jan en Simonne.
Mijn verbazing was ingrijpend. Hier was alles anders, het groen, de energie, vitaliteit, de planten, de zorg, aandacht en liefde hier besteed. Ik had er nog geen begrippen voor, maar het drong daarom niet minder in mijn gewaarwording binnen.
Er was me wel iets wezenlijks opgevallen, namelijk hoe de aarde in deze tuin overal bedekt was door een bruine substantie. Later zou ik leren hoe daar de vaktermen humus, kompost en organisch materiaal voor gebruikt worden, maar het was me wel al duidelijk dat daar iets heel levends van uitging. In tegenstelling tot het schrale, doodse stukje grond waar mijn tuintje thuis tot verworden was.
Dat was de pioniersperiode van het biologisch tuinieren. Jan Heyman had zijn inzichten in de loop van vele jaren onderzoek en lectuur verzameld en trad er nu mee naar buiten. De keukentafel lag vol gestencilde bladeren, gebundeld en voorzien van een titel als: het ABC van het biologisch tuinieren. Vele boeken en artikels volgden. De eerste VELT afdelingen waren pas opgericht, en er kwam bruis in de beweging.
Jan Heymans boeken ademden een sfeer van eenvoudige waarheid uit. Ze waren opgevat als een verzameling korte stukjes, meestal niet langer dan een bladzijde, waarin je de ware schoolmeesterskunst van de goede uitleg in proefde. Je voelde je onder het lezen geraakt hoe goddelijk wijs onze natuur haar wetten laat zien, als je daar maar dicht bij in de buurt blijft en die respecteert.
Het was mijn allereerste kennismaking met de principes en techniek van het opzetten van een composthoop, de waarde van organische bemesting, de kringloopgedachte en zo veel meer.
Nu, meer dan dertig jaar later, kan ik me nog levendig de sfeer en de inhoud van die bladzijden aan essentiële inzichten voor de geest halen. Ze zijn altijd een bron van motivatie gebleven in het dagelijkse werk als beroeps groenteteler.
Wat het pionierswerk van Jan Heyman betekent heeft voor een generatie gedreven Vlaamse bio volkstuinders, en een sociaal culturele vereniging als de VELT, is nog maar weinig belicht. Hij wakkerde bij vele mensen de passie van het tuinieren aan, en deed daardoor velen van ons aarden. Reden genoeg om hem thuis op te zoeken, voor wat een boeiend gesprek zal blijken.
Simonne is in den hof bezig, zegt Jan vergoelijkend op mijn bezorgde vraag of ze nog allebei in goeden doen zijn. Ze zijn beiden 80, en een twee-eenheid, inzicht en verwerkelijking. Simonne is de werkster, staat om drie uur s morgens op, en gaat de gehele dag door zonder middagdutje. Haar lichaam is helemaal naar de aarde toegegroeid, en dat voelt hier aan als een symbolische kwaliteit. Jan heeft nog de fiere rechte rug, ook niet zonder betekenis, zoals zich laat uitschijnen in ons verdere gesprek.
Ietwat aarzelend gaat hij in op mijn nieuwsgierige vraag hoe hij destijds zijn inzichten verzameld heeft, dat kan toch niet vanzelfsprekend geweest zijn om als eenling te roeien tegen de stroom in ?
Jan: Het gaat niet om ik, ik, ik, we worden allemaal geleid, er is geen verdienste, omdat we in ons leven alleen maar ons programma afwerken. Net zo goed zit jij om die reden hier voor me. Daarenboven heb ik niet de VELT opgericht, de eerste voorzitter was Omer Vandeurschen met een afdeling te Pittem. Dat is ooit beschreven in een niet uitgegeven boekje. Wat zou ik daar nog aan toevoegen ?
Maar ik geef niet op, en peuter naar de drijfveer en achtergrond, de processen hoe en waarom.
Jan komt op dreef met: Mijn moeder was een bijzondere vrouw. Wellicht zijn alle moeders dat, maar toch, ik draag haar gelijkenis en inspiratie het meest met me mee. Vader was bepaald door de armoede, hoe hij ook werkte en probeerde, het was altijd scharrelen om te overleven. Van de 12 kinderen bleven er 6 over. Klein en alleen, was vaders motto. Zie niet op naar de hoge heren, maar doe het zelf. Dat was misschien wijs, maar had ook zijn beperkingen.
De liefde voor de natuur, de bomen, blaadjes en bloemen, dreef me als twaalfjarige jongen naar de tuinbouwschool te Roeselare. De tweede wereldoorlog was begonnen, en de situatie op school was erbarmelijk. Leraars werden onder de wapens geroepen, en vervangen door anderen die hun vak niet kenden. Les krijgen was hoe dan ook een ontgoocheling, naar vorm en inhoud die niet beantwoordden aan mijn liefde voor de natuur.
Na 3 jaar kreeg ik de kans om me op de tuinbouwschool van Melle verder te bekwamen. De treinreis daar naar toe, was niet zonder gevaar vanwege de regelmatige luchtaanvallen. Er bood zich in die tijd het perspectief aan om naar het toenmalige Kongo te trekken, omdat hier bij ons nergens plaats was. Dat is toen enigszins als een koloniale droom blijven werken, tot na een jaar specialisatie fruitteelt in Melle, er op de tuinbouwschool te Roeselare een vacature vrijkwam als fruitteeltleraar. In feite was er voordien geen praktische fruitkennis voorhanden op school. Men wist alleen iets te vertellen over de maten van de kist waar het fruit diende in verpakt te worden.
Een nieuwe taak wachtte me, en dat ben ik de verdere 42 jaar blijven waarnemen.
In feite was mijn liefde voor de levende natuur, iets wat zich in de generatie van mijn ouders niet had kunnen ontplooien. In het besef van de voortdurende armoede is daar geen plaats voor.
Hoe ben je eigenlijk voor het eerst op het spoor gekomen van een alternatieve visie op tuinieren, want ik veronderstel dat je toch midden in de tijdsgeest van de stikstof, fosfor, kali theorie van Justus von Liebig vertoefde ? vraag ik.
Ik ben altijd een lezer geweest, want kijk, toen je aanbelde daarnet, zat ik op mijn studeerkamer. Geabonneerd op vele buitenlandse culturele tijdschriften, vond ik af en toe een aanwijzing, een voetnoot, die me aansprak en aanzette tot verder zoeken en vinden. In de plaatselijke boekhandel liet ik moeilijk verkrijgbare boeken bestellen, wat soms een weinig winstgevende bezigheid was voor de uitbater, zoiets zouden ze nu niet meer doen. Maar ook bij Marcel Neyrinck, die uitzonderlijke man in Kortrijk, met zijn bibliotheek vol wijsheid, bestelde ik de boeken waar ik op uit was. Probleem daar was dat je er lang moest op wachten, omdat Marcel ze eerst allemaal zelf las, vooraleer hij ze doorgaf. Zo kwam ik langzamerhand op het spoor van Lady Balfour, Ruth Stout, Rudolf Steiner, Alfred Howard, Alwin Seifert en zo vele andere pioniers, de bezielers en vorsers van de geheimen der natuur.
Op de tuinbouwschool begon ik in de lessen andere accenten te leggen, ik vertelde over biologisch tuinieren. Bij de jongens kwam dat vrij goed over, maar niet altijd bij de vaders, die thuis een bedrijf hadden. Sommigen legden wel eens klacht neer bij de directeur, onder de dreiging hun zonen naar een betere school te sturen, zodat ik dan op het matje geroepen werd. Of ik moest me wel eens bij de beheerraad verantwoorden. Je moet weten dat in die tijd, en nu nog wellicht, de tuinbouwschool, boerenbond en veiling het baken waren van chemie, uiterlijke glans en hoge productie. Macht en aanzien waren van toonaangevend belang.
Maar in tegenstelling wat velen denken, was ik zelf nooit een dwarsligger. Het laatste waar ik aan dacht was om olie op het vuur te gieten. Ik knikte ja bij de hoge heren, en ging daarna rustig door met lesgeven zoals ik voordien altijd gedaan had. Ik vertelde verder over de biologische principes en vulde mijn agenda in onder de algemene noemer teeltwijzen.
Natuurlijk was ik niet de bevoorrechte leraar op school. Ik kreeg het slechtste stuk grond, een onbekweekbaar stuk, zoals ze het zelf noemden, om mijn fruitteeltcollectie op te bouwen. De zuurtegraad was 5, en het was slechts bereikbaar via een stortplaats waar al het vuil op verbrand werd. Met bentoniet en bodemverbeteraars hebben we er uitstekende grond van gemaakt, en we hadden er een collectie van 400 appelrassen, verkregen uit enthout van overal opgestuurd en verzameld, geënt op onderstammen van de school.
Het moet gezegd, de belangstelling voor fruitteelt was minimaal. West Vlaanderen is nu eenmaal geen fruitteeltgebied. Slechts één keer is iemand van Vilvoorde op bezoek geweest.
Op een gegeven moment was er de vraag vanuit de televisie om een jaar lang de evolutie in een biologische tuin te volgen en filmen. Eerder vanuit de media aandacht, dan vanuit de aanleg van een bio-perceel op school, gaf de directeur toe. Op voorwaarde dat aanleg en onderhoud door leraar Jan Heyman, geen verdere kosten met zich zouden meebrengen. Alle bemesting en natuurlijke grondverbeteringsmiddelen werden dus van thuis en op eigen kosten meegebracht. Treffend was dan te zien hoe alle andere leraars van de school met hun leerlingen hier overhaast ofwel in een wijde boog om het bio perceel heenliepen. Alsof het besmet gebied was.
Nee, ik was niet populair, maar mijn sterke kant is mijn verdoken kant.
Inmiddels is het vier uur geworden, en ook Simonne heeft haar tuinwerk afgerond. Jan nodigt me uit voor een boterham, vooraleer de thuisverpleegster voor een check up langskomt. Aan de eenvoudige keukentafel worden enkele sneden volkorenbrood, een homp kaas, en een goed glas wijn klaargezet. Wat is de werkelijke innerlijke waarde van voeding ? Wel, ik zal je vertellen, dat besef je pas als je in verstilling en vrede bij deze twee bezielde mensen hebt gegeten.
Aan de muur hangen schilderijtjes, gesigneerd Jan Heyman. Mijn oog valt op een paar kleine werkjes met veldbloemen. Subtiel gevoel en warme kleuren.
Uitdrukking van zijn zeggen: wat je bent is belangrijk, niet de vrachtwagen vol woorden die daarover uitgestort wordt
19-01-2012, 22:41 geschreven door Daantje
|
