Mijn meer dan 40 jaar ervaring met tuinieren en het telen van vele
soorten (klein)fruit zonder scheikundige bemesting en - spuiten wil ik
meedelen en zelf nog bijleren.
Voor de fruitliefhebber
17-07-2005
BRAMEN EN BRAAMBOZEN VOOR DE
BRAMEN EN BRAAMBOZEN VOOR DE
ECOLOGISCHE TUIN
Ik heb nog goede herinneringen aan de lange zwerftochten tijdens mijn kindertijd, bramenplukkend in heggen en aan de kanten van het Wijnendalebos. Blijkbaar heb ik er iets van overgehouden...
In januari 1992 leerde ik Derek Jennings kennen, de gepensioneerde grote onderzoeker van het Scottish Crop Research Institute. Hij woont nu in Kent en is nog steeds zeer actief bij de plantenveredeling betrokken.
De heer Jennings is o.a. de maker van de zeer bekende frambozen 'Glen Clova' en 'Glen Moy'. De fameuze 'Taybes' en de 'Tummelbes', twee braambozen (kruising tussen braam en framboos) zijn zijn werk.
Dank zij zijn standaardwerk 'Raspberries and Blackberries' (1989), zijn artikelen en een bezoek aan zijn proefveld kreeg ik een beter inzicht in bramen en braambozen, kennis die ik u, beste lezer, graag wil doorgeven. In dit artikel zal ik het hebben over de variëteiten die in België en Nederland te verkrijgen zijn (of dit binnenkort zullen zijn).
In mijn tuin heb ik al heel wat kunnen experimenteren met het telen van bramen en braambozen. Bij de bespreking van de rassen zal ik regelmatig mijn eigen bevindingen verwerken. Daarbij moet je wel bedenken dat mijn bramenhaag tamelijk open staat , in een Kempisch klimaat en in vruchtbare zandgrond (Schijnvallei). Wij genieten volop van een massa vruchten in diverse smaken en geuren (aromas) , maar het kan soms ook anders lopen. Zo vernam ik uit lectuur dat bv. in 1935, mijn geboortejaar, de bramen tot de grond afvroren!
Nog iets over de vermelde rijpingstijd: deze kan in sommige jaren met één tot twee weken verschuiven. 1996 was een eerder laat jaar.
Meer algemene informatie over de teelt van bramen vind je in de VELT-uitgave Ekologische Teelt van Kleinfruit ( 1992 en dec 2000, derde volledig herziene druk) Dit artikel wil meer inzicht geven in de verschillende rassen en geldt als aanvulling.
De Worcesterbes stamt uit Amerika en behoort tot een andere soort : Ribes divaraticum, dan de stekelbes, Ribes uva-crispa. Vroeger beweerde men dat het een spontane kruising tussen stekelbes en zwarte bes betrof.
Worcester werd op haar beurt gekruist met zwarte bes. Het ras kreeg de naam BLACK VELVET en verschilt slechts zeer weinig van de Worcesterouder. De bessen hebben hetzelfde uitzicht, maar zijn iets zoeter.
Moet ik er nog bij vertellen dat de bessen zeer geliefd zijn bij de merels?
Ik scherm af met insectengaas. Dit kan ik gemakkelijk verwijderen om te plukken. Met de groene netten vroeger was het een en al hapering.
Beide rassen groeien zeer gezond. Geen Amerikaanse meeldauw, het witte pluis dat je op sommige stekelbesstruiken ziet. Aangetaste bessen verkleuren later donker bruin-zwart.
Ondanks de zware dracht is er toch nog veel groei. Er valt heel wat bij te snoeien s winters. Maar doe het niet zoals de Engelsen!
Ik heb het nog niet over de stekelbessen gehad. De vroege zijn nu al over hun hoogtepunt. Tijdens de vorige, natte week zijn er veel vruchten gebarsten.
Mijn beste stekelbes, de Worcester ( spreek uit Woesterbes) is voor de meeste mensen onbekend. Het is een ronde, donkere, rood-blauw-zwarte bes met een stevige, aangename, iets zuurdere smaak. Aan een struik hangen misschien wel 10 kg bessen.
Het ras vormt een grote struik van gemakkelijk 2 m hoog. Ik heb een solitaire struik staan met een omtrek van 8 m.
In Wisley, de bijna 100 Ha grote tuin en tevens hoofdkwartier van de Royal Horticultural Society, met meer dan 300.000 leden, was het mij opgevallen dat ze er dezelfde snoei op toepasten, die de Engelsen ook gebruiken voor stekelbessen. Dit wil zeggen : zeer kort snoeien; slechts een klein eindje tak laten staan. Dan teel je vuistdikke stokken met korte stompjes.Zo stonden er 3 dergelijke stokken per plant Ik was benieuwd om de plant s zomers terug te zien. Ik zag een wirwar van vegetatieve groei en geen vruchten. Hoe zou het ook kunnen als je praktisch al het vruchthout wegknipt. In hun boek Fruit schrijven ze dan ook letterlijk: In comparison with the gooseberry, it is not very productive. For cultural purposes treat it exactly the same way as the gooseberry. (In vergelijking met de stekelbes is zij niet zeer productief.
Snoei de plant precies op dezelfde mabier als de stekelbes.)
Insectengaas tegen preivlieg nu direct plaatsen? Vroeger moest ik het absoluut gebruiken. De laatste jaren is dit niet meer zo nodig. Beter niet wachten. De uien- of preivlieg is al actief vanaf begin mei, in achtereenvolgende generaties. Eenmaal heb ik het meegemaakt dat we na een maand thuiskwamen eind augustus en dat de prei onder het gaas helemaal overwoekerd was door muur. Na het wieden plaatste ik het gaas niet meer terug in de waan dat in september de vluchten wel voorbij zouden zijn. Was het de geur van de gekneude planten die massaal de vliegen had aangetrokken? Na een maand schoot er niets meer over!
De tweede vraag: aardbeien na aardappelen is niet zo aan te raden om wille van dezelfde 'tenenvreters': aaltjes of nematoden die leven van de wortels. In het aardappelveld heeft zich al een leger opgebouwd. Voor hen zijn de aardbeien dan gefundenes Fressen! Verzwakte planten zijn dan weer vatbaar voor andere plagen. Doch als je geen andere grond hebt is er geen keuze.
Wat het onkruid groene postelein betreft: alhoewel ik die zorgvuldig tracht te wieden, heb ik elk jaar nieuwe bezigheid.
Ik had eindelijk weer tijd om in de tuin te werken. Ik wou de wortelbedden zo onkruidvrij mogelijk maken, vooraleer het insectengaas, dat er tot nog toe los oplag, aan de vier kanten in te graven.
Bij de vorige wiedbeurt had ik de goudbesplanten laten staan. Nu waren het flinke planten geworden. Het verwonderde mij dat er zo weinig knopkruid in stond. Enkele moeten uitgestoken worden, want als ze iets ouder zijn krijg je ze er niet meer uitgetrokken. Hetzelfde is het geval met enkele forse planten groene postelein tussen de beide bedden in. De gele zomerpostelein mag , waar hij niet hinderlijk is, blijven staan. We gebruiken deze in soep en rauwkostschotels. Nooit meer zaaien. Na voldoende warmtedagen ontkiemen de zaden begin juni. Nog zon taaierd is de hanekam, een grasachtige. Laat het niet komen tot de pluimgrasstaarten.
Een vervelend onkruid vind ik een soort klaverzuring die zich voortplant met zaadbolletjes. De oudste zijn gestart met het vormen van een dik pinworteltje, waaraan zich rond de kraag een hoop nieuwe bolletjes vormen. Het is moeilijk om in een later stadium alle bolletjes uit te halen, te meer daar sommige vrij diep steken. Tegen de buitenkant groeit de hagewinde, met zijn lange en windende uitlopers met witte kelken. Het is een niet uit te roeien onkruid met de vertakte en diep wortelende wortels.
Na het wieden volgt de eerste oogst. De eerste wortelen komen van het uitdunnen. Het zijn al mooie worteltjes van de zaaibeurt eind april (Nantes type).
Toen ik naast de wc-wagen een put aan 't graven was kwam Miel. Hij kent wat van kruiden en zou aan de geïnteresseerden hierover vertellen.
Hij hielp mij om met de spade een wortel door te steken van de pruim die er naast stond. Het is een Reine Claude d'Ouilins, op onderstam myrobolaan of kerspruim, die ik 42 jaar gekleden plantte. Het is een grote boom geworden. De enting gebeurde op 30 cm hoogte. Als hoogstam met een enting op 2,20 m bereikt zo'n boom dicht tegen de 10 m hoogte. We moesten 12 jaar wachten op de eerste vruchten, die nooit erg talrijk geweest zijn.
De vrucht is een grote, gele, zeer lekkere pruim met een zacht kwetsbaar vel. Geen geschikte handelsvariëteit.
Er zit sleet op de boom. Trouwens een pruim heeft na veertig jaar zijn beste tijd gehad. Bij het graven zag ik de myceliumdraden van de honingzwam, Armillaria mellea. Ze zien er precies zwart-grijze schoenveters uit. De honingzwam is een zwakte parasiet die het gemunt heeft op de wortels van verzwakkende bomen.
