Mijn meer dan 40 jaar ervaring met tuinieren en het telen van vele
soorten (klein)fruit zonder scheikundige bemesting en - spuiten wil ik
meedelen en zelf nog bijleren.
Voor de fruitliefhebber
03-01-2006
RASSENLIJST ZWARTE BES
Rassenlijst Zwarte Bes
Ribes nigrum
(+/- in volgorde van rijping)
Ras
Bloei en oogst
Afstand in meter
Productie
Gebruik
Opmerkingen
Bona (*)
1990Polen
Zeer vroege bloei en tamelijk vroege
oogst
2 x 2 m
Goed.; zeer grote bessen;
gemakkelijke pluk, goede smaak.
Voor verse consumptie
Verticale groei
Tongeren stelde
gevoeligheid voor bladval en spint vast.
Is dit ook
elders?
Geldt als
gezond ras?
Tenah
& Tsema
1973Nederland
Vroege
bloei en oogst
2,5
x2,5
Zeer
goed. Grote bessen, lange trossen, matige smaak. Blijven lang goed aan de
struik.
Voor
verse consumptie en verwerking.
Heel
gevoelig voor witziekte, matig vatbaar bladval ziekte. Takken ondersteunen.
Ben
Gairn ®
GB
NIEUW
Vroege bloei en oogst
(8-10d voor B. Lomond)
Compacte groei Lange
trossen met middelgrote bessen
Goede smaak
Resistent tegen
reversievirus
Resistentie tegen
Meeldauw &
bladvalziekte
Big
Ben ®
GB
NIEUW
Vroege bloei & oogst
Spreidende groei, niet
voor machin. Oogst
Zeer grote bessen (2 g)
Verse consumptie
Hoog vit C en Brix (suiker) gehalte
Resistentie tegen
meeldauw en bladvalziekte
Silvergieters Zwarte
+/- 1936 Nederland
Vroeg
2,25x
2,25
Matig
bij regenrijke bloeiperiode. Lekker.
Verse consumptie, sap,
jam.
Regengevoelig.
Groeit goed op zware gronden, minder op lichtere bodems.
Ben
Loyal ®
GB
NIEUW
Iets latere bloei;
tamelijk vroeg rijp
Compactere groei
Zeer productief
Zeer grote bessen aan
korte trossen
Resistentie tegen
Meeldauw, bladvalziekte
& bessenbladgalmug
(Dasineura tetensi)
Fertödi 1
Hongarije
Vroeg
Lange tros, vroeg en
gelijktijdig rijpend
Groeikrachtig
Triton
1985Zweden
Tamelijk vroege bloei;
vroeg rijp
2,25 x 2,25
Goed.
Tamelijk grote bessen;
smaak voldoet
Gezond gewas
Weinigmeeldauw en bladgalmug
Ben Vane ®
GB
NIEUW
Vroege bloei
Tamelijk vroege oogst
Productief
Gemiddelde bessen
Excellente sapopbrengst
Minder zuur
Zeer goede
smaak
Resistentie:
Meeldauw
Bladvalziekte
Wellington
XXX
1927GB
Tamelijk
vroege bloei, vroege oogst
2x2
Goed.
Zuur, hoog vit C gehalte
geschikt
voor verwerking, niet voor verse consumptie.
Gevoelig voor regen,
rondknopmijt, brandnetelvirus, roest
Cacanska Crna
Servië
NIEUW
Opgaande groei
Lange trossen
Weinig rui
Weinig grondscheuten
Gezond
Ben
Loyal
GB
NIEUW
Tamelijk late bloei; 2 d
voor Ben Lom. rijp
Eerder compacte groei
Zeer grote bessen, korte
trossen
Kristin
1990Noorwegen
Tamelijk vroege bloei,
middentijdse oogst
2,25 x 2,25
Zeer goed
Grote, stevige bessen,
die nog lang rijp aan de struik hangen; goede smaak
Gezond gewas
Weinigmeeldauw
Matig gehalte aan vit. C
Ben
Connan ®
1993 GB
Middentijds
1,5x1,5
Hele
grote bessen, goed te plukken (middellange tros)
Verse consumptie
Compacte
groei
Resistentie
tegen meeldauw , bladvalziekte en bladgalmug
Ben Sarek
1984GB
Middentijds
1,5x1,5
Korte trossen met hele grote
bessen, matige smaak Rijpe bessen vallen vlug af.
Verwerking
en verse consumptie
Zwakke
groei
Meeldauw
resis-tent. Opvallend compacte planten, goed voor kleine tuinen.
Ben
Lomond
1972 GB
Tamelijk
late bloei en middentijdse oogst
2,25x2,25
Goed.
Stevige grote bes, mooie tros.
Sap
en verse consumptie.
Weinig
vatbaar voor witziekte en bladvalziekte.
Ben
Nevis
1975GB
Middentijds
2,25x2,25
Matig. Lekker
Verse consumptie en
verwerking
Weinig
vatbaar voor witziekte, bladvalziekte en roest.
goede opbrengst, grote
bessen; goede smaak en aroma; rijk aan vit C
verse consumptie, sap en
wijn
Vatbaar
voor Amerikaanse kruisbessenmeeldauw
Ben
More
GB
Zeer
late bloei. Vrij late rijping
2,25x2,25
Kleine trossen met zeer
grote vruchten, goede smaak
Sap en verse consumptie.
Gezond
Roodknop
+/-1925Nederland
Vrij
laat
2
x 2
Bessen en trossen vrij
groot. Zurig, kruidig met goed aroma.
Kleur te bruin voor sap
Rijpe
bessen vallen makkelijk af.
Titania
1985Zweden
Middentijdse
bloei
Matig
nachtvorstgevoelig
2,5
x 2,5
Zeer
grote, wat tere bessen, aan langere trossen. Vlotte pluk. Smaak matig.
Barstgevoelig
?
Vers en verwerking
(diepvries)
Gezond
gewas. Hoofdras voor de Bioteelt
Sterk
groeiend. Weinig bladval, meeldauw en roest tolerant.
Weinig
rondknop mijt gevoelig
Ometa
Dr Bauer
Duitdsland
Laat gemiddeld
Productief
Gemiddelde bessen aan
lange trossen
Vaste, aromatische
vruchten
Sterke, opgaande groei.
Resistent tegen
bladvalziekte,
Galmijt, meeldauw en
roest.
Baldwin
Hilltop
Herkomst
onbekend
Laat
1,5x1.5
Vrij
goed. Matig grote bessen, zeer goedaroma.
Gevoelig
voornachtvorst en bladvalziekte, niet
voor witziekte. Oud ras. Goed voor kleinere tuinen.
Ben Hope ®
GB
Latere
bloei, late oogst
Middelgrote
bessen met goede smaak
Verse consumptie
Resistent
tegen rondknopmijt (op basis van het Ce-gen)
Resistent
tegen meeldauw & bladval
Phoenix
1981Nederland
Late
bloei, laat rijp
2,25
x 2,25
Grote
bessen aan lange tros.
Goede
smaak met tamelijk goed aroma
Goede sapkleur
Vatbaar
voor witziekte en bladval
Hoog
vit Cgehalte
Black
Reward
1963Nederland
Late bloei, late oogst
2,5x2,5
Matig.
Grote stevige bessen, lange trossen. Goede smaak en aroma. Bessen vallen
gemakkelijk.
Vatbaarvoor meeldauw. Hoog vit. C gehalte.
Ben
Alder ®
1988GB
Late
bloei en oogst
(
duidelijk minder gevoelig voor nachtvorst. Voor De Kempen een zeer
waardevolle eigenschap)
1,5
x 1,5
Eerder
kleine bessen, matige smaak
Uitstekende
sapkwaliteit: niet verkleurend; veel vitamie C en antioxydanten
bladvalziekte
en roest.
Weerstandig
tegen Amerikaanse meeldauw
Ben
Tirran
1989GB
Zeer
late bloei en oogst. Net als Ben Alder minder gevoelig voor lentenachtvorst
1,5
x 1,5
Eerder
kleine bessen. Matige smaak
Ontsnapt
door de late bloei soms als een van de weinige aan lente nachtvorst
Ziektegevoeligheid
als Ben Alder.
Ben Dorian ®
2002 GB
NIEUW
Zeer
late bloei en oogst
Sterke,
opgerichte groei
Bessen
vallen niet vlug af
Hoge Brix
Gemid. vit C
Resistentie
tegen meeldauw en bladval. Vatbaar voor rondknop & reversie
Ben Avon ®
2003 GB
NIEUW Komt als
Zeer
late bloei & oogst
Vervanger
van
Sterke,
vertikale groei. Grote bessen
Ben Alder
Hoog vit C
Resistentie
tegen meeldauw en bladval. Wel gevoelig voor rondknop en reversie
Malling Jet
1974GB
Zeer
late bloei en oogst
1,5 x 1,5
Kleine
bessen aan lange trossen
Matig groeikrachtig
(*) Rasnamen invet:aanbevolen voor de ecologische teelt. Vele
van de nieuwe rassen zijn dit hoogstwaarschijnlijk ook, maar nog geen ervaring.
Rasnamen en gegevens in italic (schuin): aanvulling van tabel in Kleinfruit .
Hou er rekening mee dat de nieuwe rassen van Groot Brittannië nog
wel enkele jaren nodig zullen hebben om bij ons te arriveren. Momenteel kunnen
enkel gecontracteerde telers ( in Engeland) die bekomen.
Bessenbladgalmug (Dasineura tetensi)
De bladeren zijn opgerold en misvormd. De scheutgroei wordt
afgeremd. Tussen de samengerolde bladplooien treft menkleine, witte maden aan. Komt vooral voor bij
cassis en ook op sierribessoorten. Er zijn meerdere generaties per jaar.
Nog 2 nieuwe rassen die resistent zijn tegen
meeldauw:Narvé-Viking en Foxendown. Dit
laatste ras heeft daarenboven weinig last van rondknopmijt en bessengalmug.
Zoals ik al schreef op4 dec:
Nieuwe Paters op komst komen er wellicht binnen enkele jaren nieuwe, zeer
interessante rassen op de markt.
Tongeren heeft bv selectie
C2115/40 op proef : opvallend grote bessen, als druiven, en zacht van smaak.
Er
zijn ook nieuwe Poolse rassen op komst, uitgaande van Bona, nog beter van kwaliteit en ziekteweerstand.
Op 25 mei had ik met de rolhak of rolschoffel gewerkt
en schreef er een stukje over. Ik vind
dit een zeer handig gereedschap dat ik al dertig jaar gebruik en vroeg mij af
of dit nog gemaakt werd, daar ik het nooit meer gezien had.
Er werd naar gevraagd, maar ik heb pas nu een
antwoord.
Onlangs nog vroeg de heer Dirk Bakker uit Nederland
ernaar.
Ik ben nog eens gaan zoeken bij de firma Wolf.
En eureka!
Ze maken dit gereedschap toch of opnieuw:
Multi-Star ®
universele frees of in het Duits : Gartenfräse.
In vele tuinen zijn ze aanwezig, geven elk jaar vruchten, ook als er
weinig of niet naar omgekeken wordt. Een beetje meer verzorging wordt nog
rijker beloond.
Een aspect waar nog maar weinig bij stilgestaan wordt is de gezondheidswaarde van deze bessen.
Hierbij maak ik dankbaar gebruik van de gegevens van de Duitse
wetenschapster Dr. Helge Buchter-Weisbrodt
Beschermende organische zuren
Rode bessen bevatten 2,4 gzuren
( o.a. appelzuur, citroenzuur) per 100 g.
Zwarte bessen liggen met 2,6 g nog hoger. Verdere gegevens: frambozen:
2,2 g, braambessen: 1,6 g en aardbeien: 1,0 g.
Deze zuren verbeteren de mondflora en de spijsvertering.
Samen met andere stoffen werken ze bloedreinigend, ontsmettend en
versterken de maag.
Reinigende Ballaststoffen
Weinig vruchten hebben zoveel ballaststoffen als rode bessen (6 tot 8 %
). Ze hebben een reinigende werking in het ganse organisme.
Ze reinigen niet alleen de darmen, maar verlagen de cholesterol en
binden de galzuren. Het hoge gehalte aan cellulose onder deze ballaststoffen
bevordert de vertering door de verbeterde mechanische werking van de darmwand.
De werkzame stof hierbij is de Pectine met 0,9 g per 100 g (schommelt tussen
0,7 en 1,2 g). Dit is een hoger cijfer dan bij appelen.
Ook hier zijn zwarte bessen nog beter: 1,7 g
Samen met de rijkelijk voorhandene kalium werken zij waterafdrijvend.
Bescherming tegen kanker.
De querzetinverbindingen uit de groep van de flavonolglukosiden variëren
in rode bessen tussen 1,3 tot 7,0 g. ( Ik zou graag weten om welke rassen dit
gaat).
Witte bessen bevatten iets minder querzetin.
Deze stoffen remmen aantoonbaar de werking van de negatieve cholesterol.
De negatieve cholesterol bevordert arteriosklerose en daarmee het risico op
hartinfarct en beroerte.
Rode bosbessen (Vaccinium vitis-idea) spannen echter de kroon met 25 mg
antioxydanten. Het bekendste ras rode bosbes is Koralle.
Vitamine C is met 35 g eveneens rijk aanwezig.
Naast de flavonolglukosiden (querzetin)is er nog de stof anthocyaan.
Ze vangen de vrije radicalen en gaan de huidveroudering, grauwe star,
huidkanker en hersenziekten tegen.
In Duitsland loopt op last van het
Bundesministerium für Bildung und Forschung (Vorming en Onderzoek) een
langjarig onderzoek door verschillende instituten naar de werking van appel(sappen)
ter voorkoming van darmziekten. Dit onderzoek past in een groot
gezondheidsonderzoek.
De onderzoeken tonen nu al aan dat het regelmatig eten
van appels en het drinken van appelsap- troebel, ongefilterd natuurappelsap
darmontstekingen en darmkanker kan voorkomen. De Polyphenolen, anti-oxidanten
zitten voornamelijk in de schil van oude appelrassen met veel looizuur. In
combinatie van verschillende rassen kan men toch een smakelijk sap bereiden.
Aldus wordt het Engelse spreekwoord: An apple a day keeps the doctor away (Een appel
per dag houdt de dokter weg) nu ook wetenschappelijk bewezen.
Een paar dagen geleden las ik in De Morgen dat
senioren baat hebben bij het regelmatig eten van een goed stuk vlees. Dank zij
de aminozuren in het vlees behouden ze beter hun spiermassa en blijven beter te
been.
Aangezien een man de vrouw volgt gingen wij meestal de
vegetarische toer op.De echt
vegetarische jaren liggen wel al geruime tijd achter de rug. Als boerenzoon
voel ik mij ook geen adept van Michel Vandenbosch.
Spieren zijn wellicht nog het meest gebaat met
oefening. En wie regelmatig in de tuin werkt heeft daaraan geen gebrek.
Vandaag heb ik mij goed kunnen verwarmen bij het
werken met de vlakzeis.
Wellicht is er nog neen ander woord voor ?
Mijn gereedschap komt van de bekende firma Polet, al
een hele tijd geleden gekocht. Ik ben er in geslaagd om de steel al meer dan
een keer te breken.
Het is een tamelijk zware zijwaartse hak. Met een
zwaai kan je die diep laten neerploffen. Vandaag verwijderde ik bramen in de
kippenren. Bramen zijn taaie rakkers die flink wortelen. Je doet er goed aan
die zo goed mogelijk te verwijderen, want een braam zet zich ook voort via
wortelstukken.
Ik heb nog een lichtere vlakzeis die ik bijvoorbeeld
gebruik om aardappelen op te hogen.
Ik kende dit werktuig niet in West-Vlaanderen en
leerde dit kennen van de heer Ratinckx zaliger, de tuinarchitect die de
Dodoenstuin in Schilde heeft gecreëerd.
Ik keek net bij de gereedschappen Polet, maar zag dit
gereedschap niet staan. Heb ik erover gekeken?
Vandaag en gisteren was het excellent weer om compost uit te voeren onder de fruitbomen.
De pas verplante bomen worden extra vertroeteld en ook de pruimen krijgen een dubbele dosis.
Eerst hadden die een laagje kalk gekregen, evenals de noten.
In de bioteelt zorg je in eerste instantie voor een vruchtbare bodem.
Dan gedijen ook de planten.
Ik heb 2 soorten aardperen. De soort met een beige,
tamelijk effene pel is groter en ronder. Slechts in een uitzonderlijk najaar als
dit verschijnen er bloemen. Dit ras staat al 30 jaar op dezelfde plaats en doet
het nog steeds even goed. Af en toe kap ik er een kruiwagen compost
overheen.
Het andere ras is purperrood van pel, kleiner en
langwerpig van vorm. Maar dikwijls zijn er samengegroeide knollen: één knol met
punten naar drie,vier kanten. Dit ras bloeit elk jaar.
Aardperen werden naar onze streken gebracht vanuit
Noord Amerika. Veel beter bekend is dat de aardappelen uit Zuid Amerika stammen.
Thuis in West-Vlaanderen hadden we toen ik klein was, steeds enkele planten
Spinaziezuring staan.
Daar spreekt men van "Zevenjaarse Spinazie".
Ik herinner mij dat mijn moeder de bladeren hoofdzakelijk gebruikte in eieromelomeletten.
Ik heb destijds een plant naar hier in De Kempen meegebracht.
Spinaziezuring (Rumex patientia) heeft veel bredere bladeren dan de veldzuring,
met zijn veel fijnere, spitse bladeren, dikwijls een knabbelsnoepje als kind.
Ook nu nog was dit een ontdekking bij klassen in de tuin. De meeste kinderen houden
van de pittige smaak.
Een voordeel is dat de spinaziezuring al vroeg in het voorjaar nieuwe bladeren
vormt. Wij gebruiken de spinaziezuring dan als spinazie in meerdere gerechten.
Oudere bladeren, zegt mijn vrouw, bevatten te veel oxaalzuur.
De plant schiet vervolgens in zaad en vormt een forse bloeistengel van minstens
1,5 m. Wanneer je die verwijdert vormt de plant nieuw blad.
De plant heeft zich intussen een beetje verspreid.
Op de slotmanifestatie van de BUGA (Bundes Gartenschau) te Münchenkregen 2 nieuwe appelrassen een gouden
medaille: het Zwitserse Red Boy en onze Greenstar.
Greenstar is een kruising
tussen Delcorf, een vroeg, Frans ras (1956) en Granny Smith, Australië(1868).
Het ras ontstond in een samenwerkingsverband van de boomkwekerij Jo
Nicolai van Sint Truiden en het Fruitcentrum van de K.U. Leuven, onder leiding
van Wannes Keulemans.
De vruchten zijn groot, groen, zeer sappig en smaken beter dan Granny
Smith.
Daarbij is het vruchtvlees niet te hard, licht zuur. Het vitamine C
gehalte ligt relatief hoog.
Ze zijn plukrijp begin oktober en houden in natuurlijke bewaring tot
maart.
De productiviteit is zeer hoog en regelmatig.
De groei is middelmatig sterk. Voor liefbhebbers zou M 26 aangewezen
zijn.
Greenstar is een resistent ras. Zowel bladeren als vruchten zijn
weinig vatbaar voor schurft.
Momenteel is Nicogreen,- dit is de marktnaam -, een clubras en mag enkel
worden gekweekt door in clubverband verbonden telers.
Hobbytelers zullen nog wat jaren geduld moeten oefenen. Maar hun tijd
komt nog.
Blijkbaar was 2005 niet alleen bij ons een slecht appeljaar.Ik lees dat Friedrich Renner, de voorzitter
van het Beierse Pomologenverein veel moeite had om alle lokale rassen bij
elkaar te krijgen voor Europom 2005 die in München plaats vond als
slotmanifestatie van de BUGA (Bundes Gartenschau) , de grote tuinexpositie, die telkens in
een andere Duitse stad plaatsvindt.
Überhaupt waren die Austeller
(exposanten) bei ihrer Suche vor grosse
Herausforderungen (grote problemen) gestellt, fiel doch die Obsternte in diesem
Herbst um bis zu 80 % geringer (minder) aus.
Iedereen kent de fijne, dunne, zoete sluimerwtjes : Norli, Mangetout
enz.
Maar wie kent de Amerikaanse
suikererwt?
De erwt werd in 1979 gelanceerd in de Verenigde Staten. Zelfs de
president kon toen proeven. Vanaf 82-83 verdeelden we die erwt, de Sugar Snap bij Veltleden.
Het gewas bereikt, net als Mechelse Krombek, gemakkelijk 2 m. Maar als
je Mechelse Krombek dopt hou je weinig erwtjes en veel peul over. Soms trekt
Aleide er nog een bouillon van, want de peulen zomaar op de composthoop gooien
vinden we zonde.
Met Sugar Snap is dit een heel ander verhaal: dikwandige peulen, dik
gevuld met suikerzoete erwten. Zelfs wanneer ze beginnen af te rijpen, blijven
ze nog zeer smakelijk.
De jonge peultjes hebben we nog gebruikt op recepties om ze rauw te eten,
eventueel met een dipsausje. Als ik in de tuin kom, nip ik er graag eentje weg!
De iets oudere peulen vormen wel draden op de naden en die verwijder ik
meteen bij het plukken. Het kan natuurlijk evengoed later.
Vlaamse gaaien en eksters weten mijn erwten altijd te vinden. Afschermen
met netten of gaasdoek is de boodschap.Deze dieren zijn ook fijnproevers en hebben het steeds eerst op de
suikererwten gemunt.
Maar ook bij het zaaienmoet ik
al fijnmazig kippengaas aanbrengen of anders snoepen konijnen en konijntjes de
jonge plantjes op.
Ik zaai deze erwt pas in april want ze houdt van een iets warmer
klimaat.
De Sugar Snap betrek ik jaarlijks bij de Engelse firma Chase Organics,
die samen met de Henry Doubleday Research Association de Organic (het Engels voor biologisch)Catalogue uitgeeft.
De aangeboden zaden zijn nog niet allemaal biologisch geteeld, maar hun
zaden zijn wel geselecteerd voor de biologische moestuin. Sugar Snap wordt nog
niet aangeboden als biologisch zaad.