Sneeuwlandschap

Foto’s van een paar dagen geleden en de bezwijkende sneeuwman vandaag. Van dooi is nauwelijks iets te merken bij 1° à 2°.

Gisteren ging ik onder de sneeuw een paar preien uitsteken. Voor de sneeuw waren die helemaal vastgevroren. Het verwonderde mij dat de grond al helemaal ontdooid was onder sneeuw en ik de prei zomaar kon opspitten.

Sneeuwpret

Na de sneeuw van woensdag kwam er zondag nog eens zoveel bij, in ’t totaal 15 cm.

De temperatuur steeg tot 1°C en de sneeuw begon te plakken.

De kleinkinderen bouwden een 2 m hoge sneeuwman.

FOTO’S van dochter Leen

1.  Mijn Bramley’s Seedling op onderstam Bittenfelder. Op de NBS tuinreis in Engeland zongen we mee rond de 200 jaar oude moederboom. Zie blogs in september.

2. De koeien van overbuur Mares houden er toch aan een       luchtje te scheppen.

3. Ik baande een gangpad.

4. Aleide kijkt toe

5. De kop er op

6. De groep bouwers: Keda, Isis, Jonas, Nico en Kael

7. De 2 m hoge sneeuwman naast de Reinette Hernaut.

8. Jonas brengt nog een verbetering aan.

9. De groep buitenwerkers

Door het Raam

(zo 19 dec.)

De sneeuw ligt hier 15 cm dik; op opgewaaide plaatsen nog iets dikker.

Hieronder een paar kiekjes door een raam.

Vanmiddag was het 1°C en de kleinkinderen maakten een 2 m hoge sneeuwman.

Links staat de Reinette Hernaut, destijds nog aangeschaft bij Adams in Ruysbroek. Zijn vader had net voor de oorlog dit ras op de markt gebracht dat door een meneer Hernaut gevonden was op het stort in Anderlecht, zoals hij mij vertelde. Spijtig is deze kwekerij al een paar decennia gestopt met fruitbomenteelt.

In het Pajottenland spreekt men van de Dubbele Speeckaert. Ik vind dit een uitstekende appel, tot ongeveer febr. bewaarbaar.

Op het raam het silhouet van een buizerd.

De andere foto’s werden door het westraam genomen. Dit silhouet van een valk werd eens aangevallen door een sperwer. Ik zat net aan het bureel en zag alles gebeuren.

De liggende boom, omgestormd in 1992 is de enige resterende boom van vroeger. Toen we hier kwamen in 1962 was het al een volgroeide boom van 50 jaar.

Het is een Bellefleur met redelijk grote vruchten, verwant met de Dubbele Bellefleur. De eetkwaliteit voldoet, maar voor appelmoes is het een werkelijk uitstekend ras. Bewaart eveneens tot februari.

Achteraan links, nauwelijks te zien, heb ik een kleine 15 jaar terug op de eerste scheut een Reinette de Flandre geënt, die intussen op eigen wortel is gaan groeien. Er waren dit jaar slechts enkele vruchten (Invloed van de vorst eind april?). Een andere Reinette de Flandre op MM 106, meer beschut, droeg wel overvloedig. De vruchten zijn bruin, met een aangename, iets zurige smaak. Midden december is het beste eraf en zijn ze meer geschikt voor verwerking.

Rosse of Rode Metselbij (Osmia rufa)

Er zijn veel meer bijensoorten dan de meesten van ons zich realiseren. Iedereen kent wel de honingbij maar niet de solitaire bijen, zo’n 300tal. Alleen al van de metselbijen komen in de Benelux ruim 20 soorten voor (hoe verder naar het zuiden des te meer soorten).

Van de solitaire bijen leeft 70% in de grond en 30% in kieren en gaten.

Bij de solitaire bijen is er slechts 1 bij, een vrouwtje dat het nest maakt. En toch is er een zekere aantrekkingskracht. Ze nestelen graag in een kolonie, elk met zijn eigen nest.

De Rosse Metselbij, Osmia rufa, komt het meest voor en is al actief van in maart. Ze zijn vaak op voorjaarsbloeiers te vinden, zoals Blauwe Druifjes. Iemand constateerde dat in zijn tuin vele mannetjes (zo'n 10 stuks) 's nachts en in koude tijden dezelfde rustplaats gebruiken.

De bij is slechts enkele maanden actief op een jaar. In die periode gaat elk vrouwtje op zoek naar een geschikte nestplaats, in hout, stengels of tussen stenen. Dan begint het vrouwtje met een aantal foerageervluchten. Daarbij wordt stuifmeel verzameld dat achteraan in de nestholte wordt opgestapeld. Wanneer voldoende stuifmeel is verzameld, legt het vrouwtje er een eitje op. Hiervoor wordt dan een wand gebouwd van modder en speeksel, zodat er een cel ontstaat. Daarna wordt alles herhaald tot de holte volgebouwd is met cellen. De solitaire bij meet altijd eerst de lengte van een cel en bouwt dan een drempel op de plek waar de volgende wand moet komen. Daarna wordt het stuifmeel aangevoerd en het eitje gelegd, om tot slot de drempel uit te bouwen tot een gesloten wand.
In de laatst gebouwde cellen worden onbevruchte eitjes gelegd, hieruit zullen de mannetjes komen. De opening vooraan wordt afgesloten met een stevige mengeling van speeksel met modder, plantenmateriaal of zand, zodanig dat het broed goed beschermd is. Vandaar hun naam: metselbijen.

In de cellen ontwikkelen de eitjes zich tot larven die zich voeden met het stuifmeel. In het voorjaar als het stuifmeel op is komen eerst de mannelijke bijen uit het nest gekropen. Deze wachten bij de nestplek tot de vrouwtjes uitkomen die dan meteen bevrucht worden. Speciaal aan deze levenswijze is dat de solitaire bijen dus nooit hun nageslacht zien, want de volwassen bijen sterven zodra voldoende nesten belegd zijn.                                        

Omdat solitaire bijen vooral stuifmeel verzamelen en nectar bijna alleen gebruiken voor de eigen energievoorziening zijn het veel betere bestuivers dan de honingbij. Honingbijen durven de bloemen vaak te beroven van hun nectar zonder daarbij de meeldraden aan te raken. Slechts een klein percentage van de door honingbijen bezochte bloemen wordt daadwerkelijk (goed) bestoven, terwijl de solitaire bijen bij bloembezoek voor 97% bestuiving zorgen. Hierdoor is één solitaire bij op het vlak van bestuiving equivalent aan 120 werksters van honingbijen.

In Wageningen stelde men vast dat de rode metselbij (Osmia rufa) voor een goede bestuiving zorgt bij appels tot een straal van 100 meter van het nest. Verder dan 600m vliegt deze bij nooit.

Boomgaard metselbijen zijn aangepast aan een koel klimaat en ze vliegen ook bij fris, zelfs in druilerig weer. Ze doen al ijverig aan bestuivingwerk wanneer de honingbijen nog in hun kast zitten. Metselbijen hebben een voorkeur voor vruchtbloesems van appels, kersen, pruimen, perziken en ander steenfruit, maar bezoeken ook andere bloemen.

De populatie van deze bij kan spontaan ontstaan door goede nestplaatsen te maken. Eventueel is de opbouw van de populatie te stimuleren door een aantal bijen uit te zetten in de boomgaard.

In een oude heg naast een boomgaard vinden solitaire bijen veel nestgelegenheid in de gaten van oudere takken.

Zelf kan men blokken hout aanbrengen, waarin met boren nr 5 tot 10,  aan één kant, ongeveer 10 cm lange gaten geboord zijn. Men hangt het blok op met de openingen naar het zuiden gericht, en wat beschut tegen de regen. Na een tweetal jaar is het wenselijk een nieuw nestblok te voorzien. Het oude nest geraakt vervuild.

Je kan ook bamboestokjes gebruiken. Zie blog van 9/12.

Men moet geen schrik hebben van deze bijen. Het zijn vredige dieren. Ze hebben wel een angel, die meer dienst doet als legboor. Ze gebruiken hun angel enkel wanneer ze in ernstig gevaar zijn, bv wanneer je ze vangt in je hand. Ze vallen niet aan om hun nest te verdedigen en slaan geen alarm voor de anderen.

Aldus is de rosse metselbij de perfecte bestuiver voor de fruitliefhebber met zijn beperkt aantal bomen. Je kan ze zelf lokken door het aanbrengen van nestgelegenheid. Ze zijn veilig voor mens en dier. Spelende kinderen rond het nest lopen absoluut geen gevaar.

FOTOMATERIAAL

Nestkastje van het Solitaire Bijenproject van de universiteit van Gent met Dries Laget www.solitairebijen.be

Dit project startte in 2005. De foto werd genomen begin april 2007, het zeer warme voorjaar. Dit project werd intussen stopgezet.

De tweede foto werd nu genomen. Er zijn nog slechts een paar dichtgemetselde buisjes. De rest zou best tegen het voorjaar grondig gekuist worden. Het zijn glazen buisjes in een plastieken kokertje.

Foto 3 toont een demonstratiekastje dat ik een 7 tal jaar geleden aanschafte in Het Wielewaalhuis/Natuurpunt te Turnhout. Men ziet de glazen buisjes. Met de vorst kreeg ik de zijkant niet open. Dit kastje is zeker ook aan reiniging toe.

Opklaren en vriezen

Na de eerste vriesnacht half oktober en daarna een vrij warme november, is het nu al een week echt winterweer met vorst overdag. Woensdag 16 dec. kregen we een pak sneeuw van 7 cm.

En op de sneeuw krijg je steviger vorst. Vrijdagmorgen constateerde ik -6°C . Ik riskeerde het niet om de spruiten nog langer te laten staan.

Trouwens hoeveel vorst kunnen spruiten verdragen zonder dood te vriezen? In het Velthandboek ‘Ecologisch Tuinieren’ lees ik: ‘Normaal blijven de spruiten aan de plant tot het moment van de oogst. Slechts in zeer strenge winters kan dat een keer slecht aflopen’. Dit was vorig jaar met mijn laatste spruiten het geval, maar toen vroor het -15°C. Ik vraag mij af vanaf welke vriestemperatuur het gevaarlijk wordt en zeker met een insnijdende oostenwind? (Wat gelukkig op dit ogenblik nog niet het geval is. Want dan lijden bramen en braambozen sterk door het uitdrogend effect).

Ik heb nog vlug de laatste spruiten binnengehaald en ter controle één plant laten staan. Vanmorgen, zaterdag zag ik op de thermometer om half 10 nog -11°. Op de middag was dit -4°.Om 16u30 reeds - 8°: we gaan een bitterkoude nacht te gemoet, tenzij de beloofde sneeuw vroeger komt!

Morgen verwacht men nog wat sneeuw. Vanaf midden volgende week zou het minder koud worden.

Bestuiving door solitaire Bijen

In de Engelse ‘Fruit Grower’ van december lees ik een artikel dat solitaire bijen een oplossing bieden voor de toekomstige bestuiving.

Van de 250 soorten zijn er een 10 tal die in aanmerking komen voor inzet op fruitgewassen. De nummer één hierbij is de Rode Metselbij, Osmia rufa.

Robin Dean, manager van C J Wildbird Foods sprak over de bestuivingproblemen op een samenkomst te East Malling Research in oktober. Omwille van problemen met de honingbijen en de stijgende kosten bij inzet in de boomgaarden, zoekt men naar alternatieven.

Metselbijen werden reeds ingezet in de vroegere Oostbloklanden, in Japan en in de amandelboomgaarden van Californië.

Na 5 proefjaren is zijn firma klaar om deze te leveren aan bedrijven voor gecontroleerde inzet. Bij hun onderzoek bleek een grote vastheid van de vruchten, gelijktijdige rijping en kleuring. In vergelijking met de controlegroep viel het rijpheidstadium wel iets later. Uit onderzoek in Nieuw Zeeland bleek al dat goed bestoven vruchten langer bewaren.

Voor zover ik kon nagaan bieden de firma’s Biobest en Koppert nog geen metselbijen aan; maar ongetwijfeld werken ook deze bedrijven hieraan.

(Een van de volgende blogs zal gaan over de rode metselbij)

De hoge PH van gewone compost

De compost die men maakt van tuinafval en van wat afval van het huishouden, al of niet aangevuld met een beetje mest, heeft een PH van 7 à 7,5.  En zeggen dat men vroeger dacht dat compost zuur was en er relatief veel (zeealgen)kalk moest bijgevoegd worden ! Kalk voegt men heden ten dage al helemaal niet meer toe en toch bekomt men al een vrij hoge PH met als gevolg minder opname van magnesium, mangaan en ijzer te zien aan wat vergeling van het gewas.

Dit was een van de zaken die mij trof in de uiteenzetting over kleinfruit van Yves Hendrickx te Herentals.

Yves heeft zodanig veel te vertellen en er werden zoveel vragen gesteld dat Velt Middenkempen hem nog eens zal moeten uitnodigen om de rest van de kleinfruitsoorten te behandelen.

Het deed mij plezier dat het lokaal helemaal volliep, met een dubbele opkomst als gewoonlijk. En zeggen dat de volkstuin tezelfdertijd ook een vergadering had.

Solitaire Bijen

Vanavond kwam Eddy Willems van Westmalle spreken over de solitaire bijen voor de bloeiende imkersbond van Zoersel.

Bij de solitaire bijen staat enkel één vrouwtje in voor het nest. Een mannetje zorgt enkel voor de bevruchting, en dan is zijn leven zo goed als voorbij.En opmerkelijk: het is de vrouwelijke sexe die pronkt met de mooiste kleuren.

Dat er zoveel soorten zijn had ik niet vermoed. Een aantal bouwen hun nest onder de grond. Daarvoor hebben ze vaste, open plekken nodig. Ook tussen de tegels van een oud pad kan je hun puthoopjes aantreffen, tot op een oprit toe. Anderen zijn dan weer gebaat met oude houtkanten.

Eddy had al een hele verzameling fotomateriaal.

Zijn thema: het bestand van de solitaire bijen is een maatstaf voor de natuurwaarde van een omgeving. Meer dan honderd verschillende soorten kunnen voorkomen. Sommigen zijn zeer gespecialiseerd en afhankelijk van een soms zeer beperkt aantal soorten planten of andere insecten, want er zitten ook solitaire bijen tussen die aangewezen zijn op roven en parasiteren.

Een aantal is ook nuttig voor de bestuiving van fruit.

Voor deze soorten wordt het scheppen van nestgelegenheid populair. Eddy heeft het meer voor verspreide nesten in plaats van alles bijeen in een nestwand omwille van mogelijke besmetting.

Men kan een blok hout nemen en er aan een kant +/- 10 cm lange gaten in boren: meestal boren van 5 à 8 mm. Bij het ophangen zorgt men er voor dat de opening naar het zuiden gericht is omwille van de warmte.

Eddy heeft een overdekte constructie gemaakt waarin hij een aantal 3 l conservedozen kan leggen, gevuld met bamboestokjes van een veertiental cm of nog iets langer, afhankelijk van de doos. De stokjes hebben een variërende, kleine doormeter. Hij heeft ze doorgezaagd op een knoop, zodat het achterste eind afgesloten is.

Het is wel zaak met droog materiaal te werken en de doos klemmend vol te steken, want bonte spechten kunnen op zoek gaan naar buit en de stokjes trachten eruit te trekken.

Compost rond de Boomschijven

De laatste dagen tussen de vlagen door begonnen met het uitvoeren van de compost. Ik laad de kruiwagen niet meer zo vol als vroeger, met de vorig jaar geforceerde pees. Toen zei de jongste dochter Tinneke, kinesiste –manuele therapeute dat ik feitelijk moest rusten. Knoop dat maar samen met het bewerken van een grote moestuin en het vele groot- en kleinfruit. De ultieme test vorig jaar was de terugweg van Canterbury, de heuvel op naar de universiteit van Kent voor de overnachting op de weekend-uitstap die ik organiseerde. Met een beetje inspanning kon ik mee met de jongeren, een teken dat de peesontsteking ver genezen was.

Dit jaar geen hinder meer ondervonden, alhoewel een dame s’anderdaags reclameerde dat ze niet kon volgen op de afdalingsweg en alleen terug moest. De voornaamste klim was haar echter bespaard gebleven. Ik had nochtans duidelijk gewaarschuwd dat dit geen moeiteloze wandeling was.

Er werd al heel wat compost uitgevoerd. Erboven kwam een laag gras van het maaien van de bermen van onze landweg.

Ik had gesuggereerd dat het storten bij mij mocht. Naar mijn oordeel is het weinig verontreinigd materiaal met het beperkte verkeer, en gras dat nog vrij natuurlijk kan groeien. De 6 ton was al wat gecomposteerd. Een prima afdekking voor boven de compost. De kippen zullen er naar hartelust kunnen in scharrelen in de kippenren.

SALVESTROLEN

Veelbelovende en veelzijdige componenten in biologische voeding

Het grote verschil tussen biogroenten en –fruit en niet-bio zou wel eens kunnen liggen in de salvestrolen, vrij recent ontdekte componenten, die nagenoeg ontbreken in de gewassen van de gewone landbouw en die volgens de laatste onderzoeken aan biologische groente en fruit een absolute meerwaarde zouden geven. Want salvestrolen zouden op diverse terreinen gezondheidsverbeterend werken en wel eens de vitaminen van de 21 ste eeuw kunnen zijn.

Enkele jaren geleden leidde het onderzoek van Dan Burke min of meer toevallig tot de ontdekking van de salvestrolen. Dan Burke is emeritus hoogleraar in Pharmaceutical Metabolism en hij is 27 jaar als farmacoloog en toxicoloog verbonden geweest aan Britse universiteiten. De salvestrolen behoren tot de zogenaamde fytoalexinen, verbindingen die van nature al honderden miljoenen jaren door planten worden aangemaakt om zich te verdedigen tegen o.a. schimmels en bacteriën.

Door de moderne landbouwmethoden en productietechnieken van voedingsmiddelen zijn er in steeds mindere mate salvestrolen aanwezig in onze voeding. Door een gewas te bespuiten met chemische bestrijdingsmiddelen bijvoorbeeld, stopt de plant met de eigen aanmaak van deze schimmelwerende verbindingen.

Het belang van deze verbindingen werd duidelijk uit onderzoek van Potter en Burke toen deze salvestrolen bleken te reageren met het enzym CYP1B1 dat wordt aangetroffen in cellen die schade hebben opgelopen door vrije radicalen. De salvestrolen lijken in deze cellen een uiterst actieve controlerende rol te kunnen spelen en zo van groot belang te kunnen zijn voor onze gezondheid. Het CYP1B1 enzym komt niet tot uitdrukking in gezonde cellen die ongemoeid worden gelaten door de salvestrolen.

Hoewel het onderzoek nog in de kinderschoenen staat hebben Potter en Burke een stevig fundament gelegd onder hun hypothese.

Met dank aan Andre Teirlinck van Geel, die zich al vele tientallen jaren inzet voor de bioteelt.

Hij maakte mij attent op deze materie.

Nog over Vruchtmummies

Na de blog van 26/11, nodigde het zonnige weer uit voor een inspectie van de eigen bomen. Ik was toch verbaasd, aan meerdere bomen - gelukkig toch een kleine minderheid-, zoveel mummies te zien hangen.

Na het fotograferen heb ik ze afgeplukt en in de tegelkachel verbrand.

Op de Ashmaed’s Kernel, waarvan de dracht, tegen de verwachting in, dit jaar zeer tegenviel – vorstschade?- vielen de vele kleine mummies op van vruchten die al in een pas gespeend stadium afgestorven waren.

De Kauwen terug

Op de laatste novemberdag, een mooie morgen, waren een zestal kauwen doende rond de nestbak, bedoeld voor de steenuil. Enkel dit jaar lieten ze verstek gaan om te nestelen, na minstens 10 jaar huisvesting. Dit jaar heb ik de steenuil in de nabijheid gehoord tot in de zomer, maar niet gezien. Had deze vogel toch eindelijk kunnen broeden?

Vandaag waren de kauwen elders gaan kijken.

Kruiwagen Comfort

Al een tijdje mankeren de beide handbeschermers aan de handvatten van mijn kruiwagen. Die zijn wellicht te vinden in een Amerikaanse stock, maar die ken ik niet in mijn streek.

Dit onderwerp kwam ter sprake op onze laatste familiebijeenkomst. Mijn broer suggereerde de oplossing met de binnenband van een fiets.

Ik gebruikte olijfolie als glijmiddel. Anders was het niet gelukt.

Een gemakkelijke oplossing tegen het ijzerkoude metaal in de winter!

Na een ganse voormiddag regen, lijkt het vanmiddag te beteren.

De kruiwagen staat klaar.

Er is nog een berg compost uit te voeren!

RUBINOLA

In 2006 schafte ik RUBINOLA aan bij Frijns te Margraten.

Dit jaar waren er enkele vruchten. Het waren mooie, rood gekleurde vruchten. Een in oktober geproefde appel smaakte lekker.

Rubinola is een Tsjechische appelkruising tussen Prima en Rubin. Deze laatste is een kruising tussen Lord Lambourne en Cox Orange. Bij mij is de dracht van Rubin wisselvallig.

Middelgrote appel met aantrekkelijke rode blos. Het vlees van Rubinola is vast, knapperig, zeer sappig, zoet-zuur, zeer lekker. De appel heeft een hoog vitamine C gehalte.

Rubinola is een herfstappel vanaf midden september. Is van de boom eetbaar. Fris bewaard blijft hij een 8 tal weken goed. Wordt daarna zacht en vettig.

Wegens de sterke groeikracht raadt men een minder sterke onderstam aan en dient er beperkend te worden gesnoeid. Anders bekomt men te lange, verkalende takken.

Op 23/09/2005 schreef ik al over deze vrucht naar aanleiding van de eerste vruchten bij biokweker Danny Billens, die zei: Eigenlijk zou ik deze soort iedereen aanbevelen.''

De foto's werden genomen op de jaarlijkse open dag van Keepers Nursery op 27 september LL. Let op de ingesnoeide takken.

Kleinfruit in de lift

Zaterdag ging ik mijn flessen appelsap ophalen bij het sapbedrijf Lombarts Calville  van Luc Goossens te Voormezele bij Ieper, op een zijstraat van de weg naar de Kemmelberg. Reeds jaren ben ik er klant en dit tot grote tevredenheid.

Van de gelegenheid maakte ik gebruik om te Zomergem op ‘De Proeftuin’ van Marc Geens wat nieuw materiaal aan te schaffen.

Vorig jaar had ik achter het net gevist voor de Amerikaanse kruisbes ‘Jeanne’. Voor de beschrijving verwijs ik naar de blogs van 8/2/07 en 11/02/2007. Gelukkig had hij voor mij nog, wat mijn Engelse vriend Howard zou noemen, een “Irish cutting”, een gewortelde stek.

Uit zijn ruim gamma van kiwibessen koos ik:

Issai, tweeslachtige plant als bestuiver; groen, zoete kiwismaak, kleine vruchten (druif) die op een punt uitlopen. Een ras dat in Japan is geselecteerd, waarschijnlijk uit een kruising van Actinidia arguta met Actinidia polygama. Het betreft derhalve een soortkruising die daardoor qua groei en uiterlijk wat afwijkt van de zuivere mini-kiwi's. In tegenstelling tot de meeste andere rassen is Issai tweeslachtig en daardoor zelfbestuivend. Hij bloeit wat later dan andere mini-kiwirassen, waardoor hij als bestuiver van andere rassen minder geschikt is. Misschien moet ik er toch nog een mannelijke plant bijzetten.

Jumbo, Italiaans ras, groen, goede, zoete smaak, de grootste vruchten van alle Siberische kiwi's

Kokuwa, Pas ontvangen, Japans ras, lekkere vruchten met citroensmaak, ovale groene bessen, 2 cm lang en 1,5 cm dik.

Pupurna Sadowa Felrood aan de zonzijde, lekkere aromatische smaak, vruchten van wel 3,5 cm lang en 2,5 cm doormeter. Een Oekraïens ras dat is ontstaan uit een kruising van Actinidia arguta met Actinidia purpurea. Het ras geeft smakelijke middelgrote ovale vruchten, paars in de volle zon en groen in de schaduw.

Het assortiment van Marc is een stuk uitgebreid. Hij krijgt meer en meer klanten.

Twee categorieën vallen op: pas gepensioneerden die voor de kleinkinderen kleinfruit aanplanten. Een tweede categorie zijn jonge gezinnen. Dat belooft voor de toekomst!

Kleinfruit zit duidelijk in de lift!

Ik verwijs naar de webstek van Marc Geens:

www.proeftuin.eu

De interessantste info over het ganse gamma van kleinfruitsoorten kunt u vinden in: ‘Kleinfruit’ van Velt. Een onmisbaar koopje!

www.velt.be  (zie bovenaan bij publicaties)

Bessen

Gewone en zwarte frambozen

Weiki

Issai in bloei