Relatie mens - huisdier

1. Heeft het huisdier een invloed op de ontwikkeling van het kind?

Een dier houden is goed voor een kind. Het helpt zijn karakter ontwikkelen.

Een mening die veel ouders en opvoeders hebben en waarvan ze ook overtuigd zijn. Het gezelschapsdier - en vooral de hond - is een ideale vriend voor het kind.
De hond heeft aandacht voor zijn gevoelens, aanvaardt ze en verdraagt heel veel van het kind: zowel zijn woede als zijn liefkozingen. Het dier is gevoelig voor zijn gemoedstoestand, zijn vreugde en zijn verdriet. Het is een geduldige gesprekspartner die luistert en nooit een oordeel velt. Door zijn aanwezigheid en zijn activiteit, prikkelt het dier de zintuigen van het kind en stimuleert het zijn motoriek. Ten slotte wekt het ook zijn interesse op voor de natuur en is het een aansporing om "verantwoordelijk" te worden.


Het huidige onderzoek.

Nochtans bestaan er momenteel weinig objectieve studies die zich over de wetenschappelijke realiteit van dergelijke uitspraken hebben gebogen of een nauwkeurige en gedetailleerde analyse maakten van de rol die het gezelschapsdier kan hebben bij de ontwikkeling van het kind in zijn dagelijkse omgeving. Onder de wetenschappers die zich interesseren voor de veelzijdige aspecten van de relatie tussen mens en dier, zijn er twee die momenteel, in hun land, een experimentele studie doen naar de relatie tussen het kind en zijn huisdier.
Jean-Louis Millot (Frankrijk) en Nienke Endenburg (Nederland).

Ethologia heeft hen uitgenodigd voor een reeks voordrachten in Belgische universiteiten waar ze de huidige resultaten van hun werk zullen voorstellen aan de studenten en professoren van de faculteiten van psychologie en diergeneeskunde en aan alle geïnteresseerde specialisten. Gemeenschappelijk in hun beide uitgangspunten is dat ze alle twee het kind in zijn relatie met zijn eigen hond hebben gekozen voor het experimentele deel van hun onderzoek.


De ethologische benadering.

Jean-Louis Millot is lector op de Departement Gedragsbiologie en Ecofysiologie (Faculté des Sciences et des Techniques) van de Universiteit van Franche-Comité te Besançon. Daar neemt hij deel aan een onderzoek naar de relationelen systemen tussen het kind en zijn huisdier (hond), in functie van zijn sociale omgeving (gelijken, opvoeders, ouders,....) en de inrichting van de opvangvoorzieningen (crèche, kinderopvang).

Door de spontane interactie tussen het kind en zijn hond te filmen en te observeren, heeft Jean-Louis Millot de gedragingen van beiden kunnen definiëren en in de cijfers omzetten voor wat de manier van communicatie betreft (begroeting, bedreiging,agressie,....). En zo kon hij de wijzingen evalueren die optreden naargelang het kind (leeftijd, geslacht, aantal broers en zussen,...) en de hond (leeftijd, geslacht, adoptiedatum, ras,....).

Zijn observaties tonen het belang aan van zintuiglijke prikkelingen (snuffelgedrag van de hond, geluiden, houdingen, gebaren en mimiek van het kind). Deze werden afzonderlijk bestudeerd of tesamen op experimentele wijze (uitzenden van geluid van het kind opgenomen op cassette, voorleggen aan de hond van kleding doordrongen van geuren van het bekende kind en van onbekende kinderen).


Het psycho - pedagogisch standpunt.

Als psycho-pedagoge aan de Universiteit van Utrecht heeft Nienke Endenburg haar doctoraat behaald met een thesis over het thema "Dieren als gezelschap-demografische, motivationele en ethische aspecten van het houden van gezelschapsdieren". Sinds 1991 zet zij haar onderzoek verder naar de invloed van honden op de ontwikkeling van het kind en hun plaats in het gezin, in samenwerking met een multidisciplinair team van dierenartsen, psychologen, een methodoloog en een ethicus.

Het project van Nienke Edenburg loopt over een lange periode, want de studie die zij zo'n twee jaar geleden ondernam, duurt er meer dan acht in totaal! En terecht, want in haar onderzoek worden 900 kinderen van 3, 8 en 13 jaar betrokken, bij wie de gedragingen met hun eigen hond zullen geanalyseerd worden bij het begin van het onderzoek, na 2.5 jaar en na 5 jaar. Elke leeftijdscategorie is onderverdeeld in twee groepen. Een experimentele groep van kinderen met een hond en een controlegroep die er geen heeft.

Hoe beïnvloedt de hond de ontwikkeling van het kind of hoe niet, varieert deze invloed naargelang het gaat om een jongen of een meisje, hun leeftijd... allemaal aspecten waarover het onderzoek gaat.

De eerste fase van de studie heeft al resultaten opgeleverd die bemoedigend zijn voor de voortzetting ervan, want het bleek namelijk op een formele manier, dat de kinderen die een positieve ervaring hadden met het dier minder introvert en bang zijn in de dagelijkse situaties.

Nienke Endenburg is bovendien geïnteresseerd in de opleiding van de toekomstige dierenartsen, die zich, zoals zij vaststelt, onvoldoende bewust zijn van de relatie tussen de bezitteer (m.a.w. de cliënt) en zijn dier (de patiënt). Zij stelt hen daarom rollenspellen voor met de welwillende medewerking van haar eigen hond.



2. Een gezelschapsdier voor bejaarden? De Belgische geriaters raden het aan.

Verschillende studies in het buitenland en vooral in de Angelsaksische landen, hebben de positieve invloed van de aanwezigheid van een gezelschapsdier bij bejaarden aangetoond. En dit zowel op sociaal, affectief en psychologisch als op fysiologisch vlak: verantwoordelijkheidszin, sociabiliteit, beweeglijkheid, daling van de bloeddruk, enz... Toch blijkt deze positieve invloed nog niet voldoende gekend te zijn, en wordt hij zeker niet benadrukt.

Wat de bejaardeninstellingen erover zeggen.

Met dit als uitgangspunt heeft Ethologia-de Belgische Vereninging voor Studie en Informatie over de Relatie Mens-Dier- een enquête gedaan bij de directie van de bejaardentehuizen, om zo te bepalen welke plaats het gezelschapsdier er inneemt. Daartoe richtte ze zich schriftelijk tot 1.000 instellingen, van alle soorten en alle statuten, representatief voor heel België.

De toegestuurde antwoorden waren gematigd. Want terwijl een meerderheid van de homes hun bewoners toelaten gezelschapsdieren (hond, kat, vissen, vogels) te houden, hebben ze er meestal veel bedenkingen bij: in de Vlaamse Gemeenschap, is de reglementering ertegen en in heel het land zijn er motieven om te weigeren zoals "hygiënische problemen" of "bepaalde inwoners zijn ertegen".

Nochtans blijken de motieven van diegenen die er categoriek tegen zijn, hoofdzakelijk te steunen op het niet kennen van de voordelen van deze aanwezigheid en de onwetendheid over de manier waarop het dier geïntegreerd kan worden (plaats, verzorging, opvoeding....). En toch weet men wat een drama het kan zijn voor een bejaarde, alleenstaand, soms ziek of gehandicapt, die bij zijn opname in een instelling, waar hij waarschijnlijk tot het einde zal verblijven, zijn laatste vriend en vertrouweling niet mag meebrengen.
De echte kosten van deze "depressie" kunnen ongetwijfeld uitgedrukt worden in stijgende medische kosten en een vermindering van zelfstandigheid die, in instellingen die er zich van bewust zijn, de lichte investering voor een aangepaste infrastructuur voor één of meerdere dieren, ten volle verantwoorden.

Daarom heeft Ethologia, zonder te willen pleiten voor een overdreven enthousiasme rond het toelaten van dieren, onlangs de aandacht van de verantwoordelijken van bejaardeninstellingen getrokken op het belang van het opnemen van huisdieren in een algemeen animatieprogramma ten voordele van de inwoners. Een programma waarin een geriater, dierenarts, kinesitherapeut of om het even welke andere specialist nuttig kunnen betrokken worden.


... en wat de geriaters ervandenken.

Om de gegrondheid van deze aanbeveling te controleren, heeft Ethologia een bijkomende studie gedaan bij diegenen die het best geplaatst zijn om de steun van het dier op de gezondheid van de ouderlingen in te schatten: de geriaters.
Hun antwoord is unaniem en duidelijk: 95 % van hen raadt deze aanwezigheid aan en doet zelfs een sterke aanbeveling. De geriaters vinden zelfs dat dit een positieve invloed heeft op de gezondheid van de bejaarden. Een invloed die zich zowel of fysiek (motoriek) en op moreel vlak (psychisch, sociaal, affectief, emotioneel) als op de gezondheid in het algemeen, toont. De nadelen, zoals zoönosen (ziekten overdraagbaar door het dier), beten en allergieën worden zelden aangehaald.

In geval van ziekte of weduwschap wordt het gezelschapsdier bovendien beschouwd als een belangrijke morele steun waarmee de senior deze moeilijke tijd beter kan doorkomen. Hierbij aansluitend, willen we u ook herinneren aan de recente studies die gedaan werden in de Verenigde Staten, Groot Britannië en Australië, waaruit bleek dat het dier een rol kan spelen in het therapeutisch proces: zijn aanwezigheid "catalyseert" het genezingsproces -fysiek of mentaal- en kan het zelfs versnellen.

Welke dieren raden de geriaters aan? Een grote meerderheid kiest voor de hond,op voorwaarde dat hij klein is (de beperkte mobiliteit omwille van hun leeftijd laat niet veel ouderlingen toe een groot dier uit te laten) en een goed karakter heeft. Katten staan op de tweede plaats in de "hitparade" van de geriaters, die in mindere mate vogels en vissen aanbevelen. Hamsters, ten slotte, krijgen geen vermelding.

Volgens de opiniepeiling kan het soms nagatieve gedrag van bepaalde directeurs van bejaardeninstellingen verklaard worden door het feit dat ze bijna nooit vragen stellen aan de geriaters over de gevolgen die de scheiding met hun dier kan hebben voor de bewoners of het opnemen van een dier in de instelling. Evenmin worden er vragen gesteld over de risico's of de voordelen van deze aanwezigheid. Waardoor veel duidelijk wordt.

Ethologia houdt natuurlijk de resultaten van deze twee studies ter beschikking van de verantwoordelijken van bejaardeninstellingen en kan hen eventueel begeleiden bij een project waarbij een viervoeter wordt ingeschakeld in hun animatieprogramma.



3. Wanneer het dier actief deelneemt aan de therapie.

"Dieren toegelaten": een "pluspunt" voor de instellingen.

Een voor te bereiden integratie.

Stel u eens een instelling voor (ouderlingentehuis, ziekenhuis, rusthuis), waar patiënten en huisdieren goed kunnen samenleven. "Absurd en onverantwoord" zullen sommigen denken. Nochtans lijkt de idee, als men het wat van dichterbij bekijkt, de goede richting uit te gaan, want zo reconstrueert men trouw het milieu waarvan de patiënt vaak gevoelsmatig verbonden is. En juist daar hebben de instellingen met een dilemma te kampen: hoe de imperatieven vereningen die uit hun opdracht voortvloeien en hun wens om de patiënten een aangename en gastvrije omgeving te bieden, aangepast aan hun fysisch en psychologisch welzijn?

Het volstaat niet de ruimte herin te delen, de vertrekken zo in te richten dat er wat plaats is voor de huisdieren. Men moet er ook op letten dat hun aanwezigheid meer genoegen dan problemen met zich brengt, door hun integratie zorgvuldig voor te bereiden. Vele pogingen waren al tevergeefs door een gebrek aan kennis, aan organisatie of aan opvolging. Maar één keer dat deze voorwaarden vervuld zijn, zal de nieuwe omgeving andere, soms onverwachte, maar altijd positieve perspektieven bieden.


Dier voor communicatie.

Laten we het Canadees voorbeeld nemen van een belangrijk rusthuis in Montreal, waar de verantwoordelijken beslist hebben voor de oudere personen vogels in te voeren (kanaries en parkieten). De meest validen zorgen voor de voeding en het onderhoud van de kooien, terwijl de anderen navraag komen doen naar de gezondheid van de vogeltjes of met hen komen praten als lotgenoten. Al spoedig mondde deze eerste communicatie spontaan uit in een rijker samenleven: kleine groepjes van gepensioneerden vormden zich rond de kooien, er ontstonden informele conversaties en er werden zelfs kleine zithoekjes in de buurt van de kooien geïnstalleerd.

Dier voor genezing.

Maar de heilzame gevolgen van de aanwezigheid van een dier, vinden ook een verlenging in het therapeutisch proces: de psychiater, de psycholoog of de kinesist benutten het dier als een ideaal medium, waardoor een dialoog makkelijk op gang komt en die toelaat de therapeutische behandeling te starten. Op psychisch vlak bezorgt het dier de patiënt geborgenheid, maakt de therapeutische confrontatie minder dreigend en vergemakkelijkt zo ook het verloop van de behandeling.

De Britse vereniging voor dierenbescherming "Pro-Dogs National Charity" biedt hospitalen of ouderlingentehuizen het bezoek van één van haar 5.000 huisdieren (meestal honden) aan die, vergezeld van hun baasje, de namiddag komen doorbrengen bij de zieken. De vereninging ondervindt reeds de grootste moeilijkheden om aan de vraag te voldoen: de toestand van sommige patiënten verbetert aanzienlijk en de artsen beginnen zelfs dieren voor te schrijven om de zieken, die het lachen verleerd hadden, op te monteren.
Kinesisten kunnen op hun beurt profiteren van de medewerking van huisdieren die de patiënt makkelijk aanzetten tot eenvoudige, geïntegreerde, fysieke oefeningen en tot kinesitherapeutische behandelingen. Met een poes spelen of ze aaien, met een hond gaan wandelen, hem een bal werpen, enz... blijven heel eenvoudige bewegingen die het psycho-motorisch evenwicht van de zieken verbetert.


Het dier heilzaam voor iedereen.

Talrijke therapeuten (dokters, pediaters, geriaters, psychiaters, psychologen, kinesisten...) zijn tegenwoordig overtuigd, door experimenten, van de fysieke en psychologische weldaden van de aanwezigheid van het dier in de instellingen. Maar het zijn niet de enige professionelen die van de aanwezigheid van gezelschapsdieren profiteren. Talrijke studies hebben aangetoond dat het dier, door de aandacht van de patiënten te trekken, bijdraagt tot de ontspannen sfeer in een instelling. De onnodige oproepen verminderen en het verplegend personeel, dat minder gevraagd wordt, blijft nu meer ter beschikking voor de gevallen die echt een interventie nodig hebben. Andere aanwezigheden, andere sfeer,...

Al zijn deze experimenten voor de intergratie van het dier in instellingen nog in volle uitbreiding, toch blijven ze momenteel nog teveel het initiatief van de Angelsaksische landen. We merken nochtans op dat vele instellingen in Frankrijk op de voet volgen. Op weg naar de geheimen die de mens en het dier harmonisch samenvoegen.



(info: o.a. Ethologia)xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />