Bavianenmannen staan bekend om hun agressie, niet om hun zorgzaamheid. Toch vergaat het kinderen beter als hun vader in de buurt is. Waarschijnlijk komt dat juist door de gewelddadige neigingen van de kerels.

De gele bavianen in het Amboseli National Park in Kenia worden al dertig jaar in de gaten gehouden door onderzoekers. Wie doet het met wie, hoe is de rangorde in de groep, hoe zit de familiestamboom in elkaar, wanneer wordt elke aap volwassen: het is allemaal nauwkeurig opgeschreven. Amerikaanse biologen zijn er dankzij de gegevens van 118 jonge bavianen achtergekomen dat de dieren sneller volwassen worden als hun vader in de buurt is.

Eigenlijk is dat raar, want bavianenvrouwen houden het niet bij één sekspartner, waardoor het voor een mannetje niet zo makkelijk is om te weten wie z’n kinderen zijn. Toch weten ze dat meestal, werd vijf jaar geleden aangetoond. En blijkbaar helpen ze die kinderen een handje, zodat ze voorspoediger opgroeien dan leeftijdgenoten waarvan de vader naar een andere groep is vertrokken, zoals vaak gebeurt in de bavianenwereld.

Vooral bij dochters maakte het veel uit. Die kregen hun eerste kind gemiddeld op drieënhalfjarige leeftijd als pa in de buurt was, en pas tegen hun vijfde verjaardag als ze vaderloos opgroeiden. Bij mannetjes viel het moment dat hun testikels sterk begonnen te groeien iets eerder in de aanwezigheid van hun vader, maar alleen als die hooggeplaatst was.

Hoe helpen de vaders hun kroost? Waarschijnlijk op meerdere manieren, schrijven Susan Alberts en haar collega’s in het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences. Ze beschermen de jonkies als er gevochten wordt en lijken ook te helpen met voedsel zoeken.

Waarom profiteren zonen alleen wanneer hun vader veel macht heeft in de groep? Bavianenmannen zijn twee keer zo groot als vrouwen. Een jong mannetje heeft daardoor al snel geen hulp meer nodig bij ruzie met een vrouwtje, vermoeden de onderzoekers. Maar natuurlijk wel bij gevechten met volwassen mannen, en een laaggeplaatste vader durft dan niet in te grijpen.

Is het echt de aanwezigheid van de vader die telt? Je zou ook kunnen denken dat er een genetisch effect in het spel is: mannetjes met goede genen krijgen gezondere kinderen én worden minder snel uit een groep weggejaagd. Toch kan dat niet de verklaring zijn voor het verband tussen vaders aanwezigheid en de snelheid waarmee zijn kroost volwassen wordt, stellen de onderzoekers. Ze hebben daar twee argumenten voor.

Eén: de sociale rang van de vader (en dus de vermoedelijke kwaliteit van zijn genenpakket) had geen invloed op de volwassenwording van dochters en was bij zonen alleen van belang als hun verwekker in de groep bleef. Twee: opeenvolgende kinderen van dezelfde vader lieten een verschil in ontwikkelingssnelheid zien als hij tussentijds de groep had verlaten. Hoe langer pa erbij bleef, hoe sneller het kind volwassen werd.

Wat zegt dit nu over mensen? Niets. Nou ja, in ieder geval laten deze biologen zich niet verleiden tot uitspraken in die richting. Uit onderzoek bij mensen is wel bekend dat een gezellig gezin met twee ouders tot succesvollere kinderen leidt.

Maar zwangerschappen op jonge leeftijd komen onder mensen juist meer voor bij dochters van alleenstaande moeders. Deels omdat die dochters zich anders gedragen, maar er is ook een biologisch effect. De aanwezigheid van een vader zorgt bij mensen juist dat de volwassenwording een beetje wordt uitgesteld, vermoedelijk om de kans op incest te verkleinen.

Elmar Veerman

noorderlicht