Ringworm (soms ten onrechte genoemd ringschurft) is geen worm en geen mijt.
Het is een aandoening die veroorzaakt wordt door schimmels, meestal van het geslacht Microsporum of Trichophyton. De aandoening wordt ook wel tinea corporis genoemd (op de romp) of tinea capitis (als het op het hoofd is gelocaliseerd).

Veel dieren, maar ook mensen, zijn symptoomloos drager van de schimmelsporen die ringworm kunnen veroorzaken. Zij kunnen de schimmel overdragen op anderen zonder dat ze zelf verschijnselen vertonen. De infectie kan van dier naar mens overgedragen worden, maar ook van mens naar mens of van mens naar dier.
De schimmelsporen kunnen vooral goed doordringen in een natte, enigszins verweekte of beschadigde huid. Dit kan ook via de omgeving.
Bijvoorbeeld via paardendekens, zadels, borstels, de hondenmand, of kleding.
Nadat de schimmel de huid is binnen gedrongen, duurt het gemiddeld 2 tot 3 weken voordat er symptomen waargenomen worden.

De schimmel dringt de bovenste lagen van de huid binnen, begint daar te groeien en sporen te vormen. De schimmel vermenigvuldigt zich met deze sporen en kan zich zo verspreiden naar andere mensen en dieren.

De typische ringworm-plekken zijn rood en rond en worden steeds groter. De ringen zijn scherp begrensd, met een regelmatige uitbreiding aan de randen. Het randgebied is iets verheven, vertoont roodheid, kan gaan schilferen en heeft soms kleine pukkeltjes. Na verloop van tijd wordt de plek in het midden wat lichter gekleurd en treedt daar genezing op. Meestal doet de plek geen pijn maar er kan wel jeuk optreden.
Door zijn typische vorm wordt dit ook wel eens katrienewiel genoemd.
De plekken kunnen overal op het lichaam voorkomen, ook op de behaarde hoofdhuid. De plekken gaan vaak vanzelf weer weg maar dat kan lang duren.
Bij mensen met een verminderde afweer kan een ander beeld ontstaan. Daar kan de schimmel vaak dieper in de huid doordringen en daar een ernstige en pijnlijke huidontstekingen geven.
Jonge kinderen met intensief contact met hond of kat kunnen gemakkelijk besmet raken. Verder wordt schimmelinfectie veel gezien bij landbouwers en veeartsen. Ongeveer 50 procent van hen zegt wel één of meerdere keren een schimmelplek gehad te hebben.

Bij dieren kunnen de ringworm-plekken er uiterst variabel uit zien. De typische ringworm-plekken zijn rood en rond en scherp begrensd. Vaak zijn er ook grauwe schubjes of korsten en treedt er haaruitval op op de aangetaste plaatsen.
Bij runderen en paarden is er meestal geen jeuk, bij honden en katten wel. Vooral jonge dieren hebben er last van. Veel dieren kunnen schimmel bij zich hebben zonder symptomen te vertonen.

Hygiënemaatregelen zijn belangrijk om schimmelinfectie te voorkomen. Dat betekent handen wassen na het aanraken van een dier, ook als aan de buitenkant niet te zien is dat het dier met schimmel besmet is. Verder is het nodig ervoor te zorgen dat de schimmel niet andere dieren in huis of op stal kan besmetten. Aangetaste dieren zouden geïsoleerd moeten worden en materialen zoals borstels moeten niet met meerdere dieren gedeeld worden. Door dieren en mensen direct te behandelen, voorkomt men dat er dragers overblijven en dat anderen besmet worden.

Salmonellose

Salmonellose wordt veroorzaakt door een bacterie, Salmonella. Van deze bacteriesoort bestaan heel veel typen. De belangrijkste in Nederland voorkomende typen zijn: S. typhimurium en S. enteritidis. Er zijn enkele Salmonella-typen die alleen bij de mens voorkomen (S. typhi en S. paratyphi), maar het grootste deel kan bij mensen én bij dieren voorkomen.

Salmonellabacteriën komen bij vrijwel alle diersoorten voor: wilde en tamme dieren, vogels en reptielen. Mest van geïnfecteerde dieren besmet de omgeving. Vogels, insecten en knaagdieren verspreiden de bacterie. Besmetting bij de mens treedt voornamelijk op door het eten van besmet vlees en eieren of producten, die door vlees of eieren zijn besmet (kruisbesmetting). Direct contact met besmette dieren veroorzaakt slechts 5 tot 10 % van alle gevallen van salmonellose. Dit kan bijvoorbeeld optreden door intensief contact met een besmette huisschildpad. Er zijn relatief veel bacteriën nodig om ziekteverschijnselen te veroorzaken.
Rechtstreekse overdracht van mens naar mens is uitzonderlijk, maar bijvoorbeeld in ziekenhuizen moet men toch rekening houden met deze mogelijkheid.
Uitbraken van salmonellose onder veel mensen worden met enige regelmaat gerapporteerd wanneer bij een bijeenkomst besmette voeding is geserveerd. Aangezien Salmonella zich goed kan vermeerderen in voedsel, zeker bij kamertemperatuur of iets hoger, moet voedsel dat bereid is met risicoproducten (vlees, eieren) altijd gekoeld bewaard worden. Een zelfgemaakte mayonaise kan op het moment van bereiden enkele salmonellabacteriën (uit een besmet ei) bevatten die niet schadelijk hoeven te zijn, als de mayonaise echter is verwerkt in een salade die enkele uren op een buffet bij kamertemperatuur heeft gestaan, kan het inmiddels een ware ‘bacteriebom’ geworden zijn. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld een bavarois of een broodje filet américain.

Ongeveer 1 à 2 dagen (kan zelfs binnen 6 uur) na infectie ontstaat een acute darmontsteking, die gepaard gaat met koorts, heftige diarree en buikkrampen. Later wordt de diarree minder waterig maar er kan bloedbijmenging optreden. Bij heftige diarree moet men op uitdroging bedacht zijn. De verschijnselen duren ongeveer één week. In 3 tot 5 % van de gevallen kunnen complicaties ontstaan, zoals longontstekingen, gewrichtsontstekingen, abcessen in allerlei organen, nierfalen, sepsis (bloedvergiftiging) en shock. De diagnose wordt gesteld door het aantonen van de bacterie in de ontlasting. Een besmet persoon scheidt de bacteriën niet continu uit. Daarom moet de ontlasting van drie achtereenvolgende dagen verzameld worden om de bacterie uit te kunnen kweken. Ondanks de heftige symptomen, is meestal geen behandeling nodig, zolang er maar geen uitdrogingsverschijnselen optreden. In geval van complicaties wordt er wel behandeld met antibiotica. Een nadeel van behandeling met antibiotica is dat mensen na genezing langer bacteriën uit blijven scheiden.

Dieren zijn vaak symptoomloos drager: dat betekent dat ze wel de bacterie bij zich dragen (en ook met de mest uitscheiden), maar dat ze er niet ziek van worden. Wanneer dieren wel ziek worden vertonen zij min of meer dezelfde verschijnselen als de mens: heftige diarree met bloedbijmenging, koorts en eventueel complicaties. Drachtige dieren kunnen door de hoge koorts aborteren.

Zorg voor een goede keukenhygiëne: handen wassen, groenten en fruit wassen, voedsel goed gaar opdienen, schone hand- en vaatdoeken. Voorkom kruisbesmetting: breng rauw vlees niet met reeds verhit voedsel of bijvoorbeeld salades in contact. Eet geen producten waar rauwe eieren in verwerkt zijn. Eet geen rauw vlees (filet américain, carpaccio). Drink geen rauwe melk.
Zorg voor een goede hygiëne in de omgang met dieren: handen wassen na het aaien van dieren, handen wassen na het verschonen van stallen, hokken en kooien.
Zet (huis)dieren met diarree apart en zorg ervoor dat zij geen andere dieren of mensen kunnen besmetten. Let ook hier op een goede hygiëne.

Schurft, scabiës

Mijten (Acarina) veroorzaken schurft. Er bestaan verschillende soorten mijten.
De Sarcoptes scabiei (schurftmijt) veroorzaakt scabiës. De verschillende ondersoorten van deze mijt leven op verschillende diersoorten en zijn vrij specifiek voor deze diersoorten. Cheyletiellamijten komen voor bij hond, kat en konijn.
De vogelmijt (Dermanyssus gallinae, ook wel bloedluis of kippenbloedmijt genoemd) leeft in de directe nabijheid van vogels en voedt zich met hun bloed.
Mensen kunnen last hebben van vogelmijten als de mijten talrijk zijn en de vogels hun nest verlaten hebben. Men treft vogelmijten rond het huis aan in vogelnesten onder dakpannen, in vogelkooien of in volières. De mijten kunnen de woning binnenkomen via dakbeschot, ventilatieroosters of airconditioning.
Trixacarus caviae is een mijt die specifiek bij cavia’s voorkomt.

Overdracht van de mijt van dier naar mens gaat via intensief contact met het dier, maar ook kunnen mijten vanuit de verblijfsplaatsen van de dieren (mand, nest, broedplaats) of via textiel op de mens kruipen.
Cheyletiella laat zich zelfs vervoeren door vlooien of luizen.

De door dieren overgedragen mijten zorgen in het algemeen alleen voor jeuk en hooguit wat huiduitslag. De ontstekingen zijn zelflimiterend : na verloop van tijd (maximaal drie weken) gaat het vanzelf over.
Voor de vogelmijt geldt dat deze lichtschuw is. Huiduitslag is vooral zichtbaar op door kleding bedekte huiddelen. Alleen als er een allergische reactie ontstaat, ziet men een wat ernstiger beeld (blaartjes, eczeemachtige uitslag).
De diagnose is niet eenvoudig te stellen, want de mijten zijn vrijwel niet met het blote oog te zien of zijn al weer verdwenen.
Voor sarcoptesschurft (scabiës) geldt vaak dat de patiënt eerst met zijn hond naar de dierenarts is geweest en dus vaak zelf al met de optie schurft komt.

Scabiës komt bij de hond voor bij alle leeftijden. Meestal begint het op de buik, waarna het zich over het hele lichaam kan verspreiden. Er ontstaan jeuk en rode bultjes. Door het krabben ontstaan vaak grote korsten en kale plekken.
Bij de kat komt scabiës ook voor, maar het is zeldzaam en komt voornamelijk op de kop voor (kopschurft).
Bij het varken veroorzaakt scabiës vooral heel veel jeuk, vooral als het dier vaker geïnfecteerd wordt en daardoor een overgevoeligheid voor de mijt ontwikkelt.
Het meest opvallend bij een infectie met Cheyletiella, is de vacht die heel stoffig lijkt. Dit komt door de overmatige schilfering van de huid. Hierbij heeft het dier wisselend last van jeuk, soms heel heftig en soms helemaal geen jeuk. Soms veroorzaakt ook Cheyletiella rode bultjes en bij het konijn zien we vooral korsten op de rug, de borst en de flanken.
Vogelmijten veroorzaken niet veel last bij vogels, behalve als het er echt heel veel zijn en als de vogel ernstig verwaarloosd is of al een andere ziekte onder de leden heeft. Dan zal het dier vooral lusteloos zijn, doordat de vogelmijt leeft van het bloed van de vogel.

Besmetting is niet altijd te voorkomen, net zo min bij de mens als bij het dier.
Regelmatig schoonmaken van de omgeving van het dier, inclusief de hondenmand en kattenbak wordt aanbevolen. Het is verstandig het huisdier te laten behandelen bij de dierenarts.
Meestal scheert die het dier dan kaal en wast het vervolgens met een mijten dodend middel.

In samenwerking met dierenartsen en klinieken