Ofschoon kariboe en rendier hier ieder in een apart artikel worden beschreven, beschouwen een aantal wetenschapsmensen het als variëteiten van één soort. Rendieren leven in het arctische deel van Europa en Azië en zijn nu half-gedomesticeerd (tam). Ze zijn iets kleiner dan kariboes. Ze zijn zo tam dat zelfs een kind een kudde kan hoeden. Men denkt dat de domesticatie is begonnen in de 5e eeuw, toen de eerste tamme rendieren werden gebruikt als lokdieren bij de jacht op hun wilde soortgenoten. De jager ging met 4 of 5 tamme rendieren aan de lijn naar een wilde kudde, zonder deze in paniek te brengen, om even later zijn pijlen van korte afstand op de prooi af te schieten. Van een stam in Siberië is bekend dat zij bronstige tamme hinden gebruikten om wilde bokken te lokken, die dan werden afgeschoten. Langzamerhand brachten de tamme hinden voldoende jongen ter wereld om kudden te kunnen vormen.

Rendier voorziet in alle behoeften van de mens

De mens parasiteert

Het rendier is een nomade, een zwerver, net als de mensen die hem tam gemaakt hebben. Een rendier kan de weg vinden in de hevigste sneeuwstorm en makkelijk overleven in deze barre omstandigheden.
Het rendier heeft dus weinig voordeel van de mens die hen zouden beschermen tegen vijanden. Dit voordeel valt grotendeels weg doordat de mens vaak (ren)dieren moet doden om aan voedsel te komen.
De prestaties van het rendier als trekdier zijn groter dan die van een paard op oneffen of bevroren terrein.
Een rendier kan een gewicht van 135 kilo trekken met een gemiddelde snelheid van 12 km per uur en kan per dag makkelijk 55 km afleggen.

Waarom rendier-wijfjes een gewei hebben

De sociale rangorde verandert met het seizoen, maar in het algemeen geldt: hoe groter het gewei van het mannetje, des te hoger staat hij op de maatschappelijke ladder. Tijdens de bronstijd zijn de volwassen mannetjes met hun grote geweien de baas. Na de bronstijd werpen de mannetjes het gewei af vóór de wijfjes, en in die tijd worden de wijfjes de baas. Bovendien deelt elk kalf de status van zijn moeder. Onderzoek wijst uit dat een oud mannetje, ervaren in het vechten en het behouden van de verworven status, heeft geleerd "zijn eigen kracht te kennen", wat kan verklaren dat soms zelfs mannetjes zonder gewei hun sociale status kunnen behouden. Gedurende de winter blijft het kalf bij de moeder en foerageert (eet) uit de "krater" die zijn moeder in de sneeuw heeft gemaakt. Als zij geen gewei zou hebben zou zij mogelijk worden verdreven door andere leden van de kudde op zoek naar een gemakkelijk maal en het kalf zou van de honger omkomen. Het gewei van het wijfje is dus heel nuttig!

Historische tocht door Canadese poolstreken

Rendieren hebben eens de inzet gevormd van een historische tocht door de poolstreken van Canada. In de 90`er jaren van de vorige eeuw werd een kudde van 171 dieren overgebracht van Siberië naar Alaska om de Eskimo`s daar van de hongerdood te redden. Deze kudde werd steeds groter, maar later werden er vele fouten gemaakt, zoals een slechte begeleiding van de kuddes, en rond het midden van de 40`er jaren was het aantal, dat 10 jaar daarvoor tot bijna een miljoen gestegen was, gedaald tot 120.000.
In 1929 bracht de Canadese regering rendieren over naar het Northwestern Territory om op basis daarvan een industrie op te bouwen voor de Eskimo`s in die streken. Een kudde van 3400 dieren verliet Kotzbue Sound in Alaska onder leiding van een Lap, Andrew Bahr, die 5 jaar later 2370 dieren afleverde in de delta van de Mackenzierivier. De tocht werd gemaakt over een onbekend terrein en onderweg moesten ondermeer een bergketen en een aantal rivieren overgestoken worden en om talloze meren heen worden getrokken. Wolven zwierven rond de flanken van de kudde en maakten voortdurend slachtoffers. In de zomer werd de kudde soms opgehouden door zwermen van miljarden muskieten, terwijl `s winters de blizzards (sneeuwstormen) het voortgaan dikwijls onmogelijk maakten, want de tocht voerde tot ver binnen de poolcirkel. Bij aankomst waren er nog maar een 600 dieren van de oorspronkelijke kudde over; de rest was onderweg, tijdens de 5 jaar gedurende trek, geboren.

Verhalen, waar rendieren in voor komen:

Santa Claus of dé kerstman 

Kerstmis wordt nergens zo uitgebreid gevierd als in Scandinavië en vooral in Finland. Daar is kerstmis een feest van gedeelde vreugde, warmte en intimiteit. Op die dag worden ook de gestorven familieleden herdacht. Reeds weken voor de grote dag wordt het feest voorbereid. Het duurt trouwens tot na Driekoningen.

De dag van de heilige Lucia, het feest van het licht

Op 13 december wordt de heilige Lucia gevierd. Zij is "de verloofde van het licht" of " de dochter van de langste nacht". Die dag is de donkerste van het jaar. Daarna lengen de dagen opnieuw en komt het mooie weer terug. Het feest van het licht is een familiefeest. Op die dag staat iedereen vroeg op behalve papa. Mama geeft witte jurken aan de kinderen. Het blondste meisje van het gezin mag een kroon met kaarsje dragen. Zij is "Lucia''. De andere zussen krijgen een kroon van zilverpapier, de broers een punthoed versierd met sterren. De kinderen gan zo hun vader verrassen. "Lucia" draagt een schotel met een kop koffie, broodjes met saffraan en koekjes.

Het land van de kerstman

De kerstman woont in Lapland, op de berg Korvantunturi, samen met zijn vrouw. Het is een plaats die zeer moeilijk te bereiken is. Daarom heeft hij ateliers en een kantoor dicht bij Rovaniemi, de hoofdstad van Lapland. Hoewel Rovaniemi niet al te groot is heeft ze toch een zeer moderne luchthaven waarop veel grote steden jaloers zijn. Elke dag landen er vliegtuigen uit de hele wereld.
De helpers van de kerstman zijn gekleed in rood geklede aardmannetjes. Zij helpen hem bij het verwerken van de post die vanover de hele wereld komt. Ook via het internet krijgt hij duizenden berichten. Iedereen zou antwoord krijgen hoewel ik al tweemaal iets geschreven heb maar nog niets heb gekregen!

Door-Marion van der Dennen

Kerstmis in Fins Lapland en hoe het daar werkelijk toegaat

De Finse Lappen hebben geluk. Zij wonen namelijk vlak bij de kerstman. Hun kinderen zijn opgegroeid met bezoeken aan de goede oude man met de witte baard. Pas in de jaren vijftig deelden ze het geheim van zijn verblijfplaats met de rest van de wereld.
Tijdenlang vertelden Noordamerikanen, Engelsen en Scandinaviërs hun kinderen over de kerstman. Deze zou op de Noordpool wonen. Voor de kleintjes bleef hij een onbereikbaar persoon. Maar in 1925 brachten de kranten groot nieuws. De grasetende rendieren konden helemaal niet leven op de Noordpool. Vandaar dat de goede oude man in Fins Lapland woonde, in. de 'orenberg' om, precies te zijn. De oren die uit de berg steken, zijn die van de kerstman, zodat bij naar alle kinderen in de wereld kan luisteren. Hij hoort het dus als er iemand niet zoet is. Binnen in de berg wonen ook zijn helpers, de drukke elven.
Na de onthulling van zijn geheime verblijfplaats kreeg Santa ineens veel bezoekers. Daarom besloot hij in 1985 zijn eigen kantoor te openen op de poolcirkel, vlak bij de hoofdstad van Lapland, Rovaniemi. Daar kunnen kinderen en volwassenen uit de hele wereld hem iedere dag van het jaar opzoeken. De kerstman geeft dan een speciaal cadeau: Iedereen die in een volgend leven één van Santa's rendieren wil zijn, krijgt twee krijtstrepen op de slapen. Daar zal later een gewei uitgroeien.
Tot zover de sprookjesversie. In werkelijkheid gaat het om een grootschalige toeristenindustrie. 'Het SantaPark, the Christmas Experience', zoals het park heet, wordt gerund door vele Finnen.
Om de beurt spelen ze de kerstman. Betalende toeristen mogen een tochtje maken met Santa's rendieren, of op de foto met de oude baas. Winkeltjes vol kostbare souvenirs brengen extra geld in het laatje
Voor de goedgelovigen onder ons volgt hier het postadres van de kerstman: Santa Claus Office, FIN-96930, Arctie Circle, Finland. Een antwoord is gegarandeerd. De Finse kerstman heeft namelijk zijn eigen postkantoor.

Bron: News.nl 7 december 2000

En wat de Finnen zelf van Kerstmis vinden?

In Finland, het land waar Santa Claus woont, wordt met Kerstmis vooral veel gegeten, net zoals hier. Verder gaan de Finnen natuurlijk de sauna in en zijn er cadeautjes, kerstbomen en lichtjes. Sari Hämekoski is twintig jaar en studeert medicijnen in het Duitse Lübeck. Voor de feestdagen gaat ze naar huis, in het Finse Tampere, om bij haar vader Jukka, moeder Kaisu en broer Juba te zijn.
Is de 24ste december bij ons vaak een rustig aanloopje -naar Kerstmis, in Finland is het dé feestdag. 'Dan kij- ken we met onze ouders en grootouders naar de vredesverklaring op televisie, gaan we naar de sauna, de kerk en het kerkhof waar kaarsen worden neergezet," vertelt Sari. "En daarna is het tijd voor het Kerstdiner." Op tafel staat bij de Finnen ham en vaak ook kalkoen. Erbij eten ze aardappels, worteltjes en 'rutapaga'. Die groentes zijn fijngemalen en vermengd met kruiden en specerijen. Ze worden geserveerd in aluminium vormpjes. Bij een traditioneel Fins Kerstdiner hoort ook 'rosolli': een soort salade met gekookt en in stukjes gesneden vlees, aardappels, wortelen en... slagroom. Rosolli wordt rood gekleurd met bietensap.

Cadeautjes
Na het eten komen de cadeautjes tevoorschijn. Alle familieleden hebben iets voor elkaar gekocht. "Jouiu- pukki, de Kerstman, komt eigenlijk alleen bij families met kleine kinderen," vertelt Sari. "Maar je kunt hem natuurlijk gewoon 'bestellen' als je dat wil. Met vrienden van scouting heb ik zelf wel eens voor Santa Claus gespeeld. " Kerstavond wordt bij familie Hämekoski besloten voor de televisie. De volgende ochtend zijn er 'kliekjes' als ontbijt.

Sneeuw
Dat de Kerstman in Finland woont, lijkt Sari niet zoveel te doen. "Hij woont in het Noorden, bij de pooicirkel"vlakbij Rovaniemi,' vertelt ze. "Daar is 'Santa's Village', maar dat is puur voor de toeristen. Er is een pretpark gebouwd in een berg, terwijl we in Finland niet eens echte bergen hebben." Sari heeft de Kerstman ook nog nooit voorbij zien racen met zijn slee. "Er valt hier zo weinig sneeuw dat die arme man met de auto moet."

Bij deze een echte Finse Kerstwens: Hyvää Joulua!

Bron: Stadskrant Veghel, 2000, nr. 51

Over het al dan niet bestaan van de kerstman

In Eindhoven doet men ook aan wetenschap! Jawel! Aldaar heeft zich, uitgestrekt over enkele weken, de volgende tekst via e-mail ontwikkeld, door een aantal werktuigbouwkundigen. De persoon die het allemaal te boek heeft gesteld, staat bekend als Dr. Faust (al is het nog maar de vraag of het hier om een academische titel gaat).

Een verhandeling over het al dan niet bestaan van de kerstman.

1) Geen enkele bekende soort rendieren kan vliegen, MAAR er zijn (volgens schattingen) nog 300.000 soorten levende organismen die vooralsnog niet ontdekt zijn, en hoewel dit over het algemeen insekten en virussen zullen zijn, sluit dit niet HELEMAAL uit dat vliegende rendieren bestaan, al heeft alleen de kerstman die ooit gezien.

2) Er zijn 2.000.000.000 kinderen (mensen onder de 18) over de gehele wereld, maar omdat de kerstman (waarschijnlijk) de moslims, hindoes, joden en boedhisten overslaat, wordt het aantal kinderen 18,9% van het totaal: 378 miljoen, volgens betrouwbare bronnen. Een gemiddelde van 3,5 kinderen per huishouden levert een totaal van 108 miljoen huizen op. We zullen aannemen dat er per huishouden tenminste 1 goed kind is (dit is een optimistische schatting).

3) De kerstman heeft 31 uur de tijd dankzij de verschillende tijdzones en de rotatie van de aarde, aangenomen dat hij van oost naar west werkt (wat logisch lijkt). Dit zijn dus 3,48 miljoen huizen per uur, ofwel 968 huizen per seconde. Dit betekent dat hij per christelijk huishouden met goede kinderen 1,033 milliseconden de tijd heeft om te parkeren, uit de slee te springen, de kadootjes onder de kerstboom te leggen, weer in de schoorsteen te klimmen, de slee op te starten en weer naar het volgende huis te gaan. Als we ook nog eens aannemen dat al deze huishoudens gelijkelijk over de wereld zijn verdeeld, (we weten dat dat niet zo is, maar om de berekeningen gemakkelijker te maken doen we het toch) hebben we het nu over 1,3 kilometer tussen twee huishoudens, en een totale rit van 140,4 miljoen kilometer. Dat betekent dat de slee van de kerstman met een snelheid van 1258,1 kilometer per seconde reist: 4194 keer de snelheid van het geluid. Ter vergelijking: het snelste voertuig ooit, de ruimtesonde Ulysses, gaat maar 46 kilometer per seconde. Een normaal rendier haalt hooguit 60 kilometer per uur.

4) Het gewicht op de slee leidt tot nog iets interessants: aangenomen dat ieder kind een normale lego-doos zou krijgen (ongeveer 1 kilo), draagt de slee dus minstens 108 miljoen kilo, waarbij het gewicht van de kerstman nog is genegeerd. Op het land kunnen rendieren niet meer dan 160 kilo trekken. Zelfs als een `vliegend rendier' tien maal dit gewicht zou kunnen trekken, kunnen we niets met acht of negen rendieren ; we hebben er 675.000 nodig (dit zou wel eens de gehele populatie kunnen zijn, hetgeen verklaart waarom deze beesten nooit in het wild gezien worden). Het totale gewicht wordt nu 148,5 miljoen kilo. Ter vergelijking, dit is drie keer zo zwaar als prins Willem-Alexander.

5) 148,5 miljoen kilo met een snelheid van 1258,1 kilometer per seconde zorgt voor een waanzinnige wrijvingskracht. De rendieren zullen op dezelfde manier verhit worden als een ruimtesonde die door de atmosfeer van de aarde heen komt. De voorste twee rendieren zullen naar schatting 14,3 miljard kilojoule per seconde absorberen. Waarschijnlijk zullen ze hierdoor ontploffen en de twee rendieren achter zich aan de wrijvingskracht blootstellen. Ook zullen er geluidsknallen als nooit tevoren ten gehore gebracht worden. In 0,00426 seconden zal het hele team van rendieren zijn ontploft. In de tussentijd zal de kerstman aan middelpuntvliedende krachten van 17.000 keer de zwaartekracht worden blootgesteld. Een kerstman van 300 kilo wordt zo de lucht in gesmeten met een kracht van 443.150 Newton.

Ter conclusie, als de kerstman ooit pakjes heeft gebracht op kerstavond, is hij nu waarschijnlijk dood. Maar natuurlijk zijn er even sprekende argumenten te verzinnen,
om het wel bestaan van de kerstman aan te tonen en `s mans activiteiten fysisch aannemelijk te maken.

*een lieve groet doet elk van ons goed Toshi & tante Lotte*