De uitwendige geslachtsorganen van zoogdieren zijn meestal goed ontwikkeld. Bovendien zijn deze meestal buiten het lichaam ook goed zichtbaar. Bij vogels ligt dit op een enkele uitzondering na geheel anders. De geslachtsorganen zoals bijv. de testikels bij de mannetjes liggen in de buikholte verborgen en zijn ook niet van buitenaf zichtbaar of voelbaar. Soms is dat geen enkel probleem omdat het verenkleed van het mannetje (man) er heel anders uitziet dan dat van het vrouwtje (pop). Een mooi voorbeeld hiervan is de Edelpapegaai.

Bij andere soorten is het al moeilijker. Zo kan het soms kleine verschil tussen de geslachten bij de grasparkiet vooral worden gezien aan de kleur van de neusdop (man=blauw, pop=bruin). Soms aan het al of niet op latere leeftijd opkomen van een kleurvlek zoals de gekleurde ring bij de halsband parkiet of de mannelijke valkparkiet. Bij kaketoes is de iris van de volwassen man vaak donkerbruin en die van de volwassen pop (vrouw) lichtbruin. Soms is het onderscheid moeilijk te maken en moet men in ieder geval wachten tot de vogels geslachtsrijp zijn. Dit duurt bij de halsband ca. 2 jaar en bij de kaketoes wel tot 4 jaar.
 

Bij andere soorten zoals de grijze roodstaarten, de ara's en de amazone papegaaien ligt dit anders. Hier is zelfs bij de volwassen vogels nauwelijks of geen verschil te zien tussen de man en de pop (vrouw). Hetzelfde geldt bijvoorbeeld bij kleurmutaties van halsbanden (wit). Aangezien het hier vaak dure vogels betreft wil men graag snel weten of men een echt broedspannetje heeft of dat er twee mannen of twee poppen bij elkaar zitten. Soms als er na een paar jaar nog geen eieren zijn gekomen gaat zelfs de meest ervaren kweker wel eens twijfelen. Er kunnen dan natuurlijk aan andere afwijkingen zijn.

Om het geslacht vast te stellen zijn er dus verschillende methoden:
- uitwendig zichtbare verschillen (bijv de kleurvlek bij de mannelijke valkparkiet)
- bloedonderzoek dmv DNA
- Veeronderzoek dmv DNA
- Endoscopische geslachtsbepaling

Endoscopische geslachtsbepaling .
Door een klein gaatje van 2-3 mm in de buikwand te maken kan de dierenarts middels een glasfibersysteem met en lens erop (endoscoop) door de luchtzakken heen de geslachtsorganen van de vogel goed en op simpele wijze bekijken. De vogel wordt hiervoor even onder zeil gebracht met een kapje met zuurstof en isofluraan. De vogels slapen meestal binnen 1-3 minuten, en zijn na de ingreep die een paar minuten duurt, ook binnen 1-3 minuten weer compleet wakker.

Het sterfte risico ligt bij een ervaren dierenarts ver beneden de 5 promille. De nadelen van deze methode zijn dat men met de vogel naar de dierenarts moet en het zeer geringe uitvang en narcose risico. Het voordeel van deze methode is dat niet het alleen het geslacht direct kan worden vastgesteld, maar dat tevens een uitspraak kan worden gedaan over de toestand van bijvoorbeeld de eierstok. Vogels van 10 jaar met een niet actieve eierstok of zelfs een geheel vergroeide (versteende) eierstok zijn weliswaar nog steeds vrouwelijk, maar zullen waarschijnlijk geen eieren leggen. Ook kan vaak een indruk worden gekregen over de leeftijd of broedrijpheid van de vogels. Omdat de dierenarts deze bevindingen zelf in de vorm van een certificaat op schrift stelt is fraude niet zo snel mogelijk als bij DNA onderzoek door derden.

Geslachtsbepaling middels DNA
onderzoek is goed mogelijk bij de meeste algemeen voorkomende soorten. Er wordt dan gekeken of er in het bloed of celresten die op de veren voorkomen stukjes DNA aanwezig zijn die typisch zijn voor een pop of voor en man. Opvallend is dat bij mensen de dames twee gelijke X chromosomen (XX) hebben en de mannen één X en één Y chromosoom (XY),. Bij vogels is dit net omgekeerd (WW bij de man en WZ bij de pop). Voordeel van de DNA methode is dat je niet met de vogels naar de dierenarts hoeft. De uitslag van het onderzoek volgt meestal na 1-2 weken en de kans op een foutieve uitslag is ca. 1%. Het nadeel is dat bij sommige soorten meer mannen dan vrouwelijke dieren voor handen zijn. Dat komt soms tot uiting in het ontstaan van flinke prijsverschillen tussen de beide sexen en soms worden allen spannetjes van deze vogels verkocht. (als je een pop wilt moet je de man erbij kopen).

Helaas zien wij bij de Toren meer en meer fraude met deze uitslagen optreden. veren van een eerder als pop geteste vogel worden opgestuurd met de ringnummers van onbekende vogels of zelfs bewezen mannen. De man wordt dan met en frauduleus verkregen certificaat als pop voor veel geld verkocht. Hoewel de DNA methode dus een prima methode is, moet men bij de aankoop en verkoop van dit soort vogels uiterst voorzichtig zo niet argwanend zijn. Dit kan ondervangen worden indien het bloed of de veren door een dierenarts zijn afgenomen die bovendien het bijbehorende ringnummer noteert en zelf het materiaal opstuurt. Dit is wellicht is duurder (de tijd van de dierenarts moet ook betaald worden), maar de dierenarts staat dan min of meer garant net als een notaris dat er geen fraude gepleegd is en dat de koper van de vogel inderdaad een op correcte wijze geslachtsbepaalde vogel heeft gekocht. Bij aankopen die soms enkele duizenden guldens vergen is die extra zekerheid toch zeker wat waard.

(dierenkliniek de toren)