Het uittrekken van veren ofwel verenplukken is niet echt een ziekte maar vaak meer een vorm van gestoord gedrag (stereotiep gedrag). Een papegaai die in de natuur op een rustige en veilige plek zit zal daarvan gebruik maken door zijn verenpak in orde te gaan maken. Dit verenpak verzorgen associeert de papegaai of kaketoe populair gezegd met een gevoel van rust en veiligheid. Als een papegaai is hij het ergens niet mee eens is, en hij kan er niets aan doen omdat opgesloten zit, niet kan vluchten of omdat hij het niet op iets of iemand anders heeft kunnen afreageren zal de papegaai toch behoefte hebben om te kalmeren. Ineens gaat hij dan zijn verenpak "verzorgen" omdat dat hij 'weet" dat hem dat altijd een goed gevoel gaf.  We noemen dit ook wel "oversprong" gedrag. De kromsnavel vertoont een gedrag want eigenlijk niet in die situatie (stress) maar juist in een andere situatie (rust) thuis hoort.

Echter door de stress zal het rustige gevoel ditmaal uitblijven. Dat probeert de papegaai populair gezegd dan te compenseren door dit verzorgende gedrag dan maar veel heftiger en hardhandiger uit te voeren. Dit gedrag leidt hem dan af van de stress en verlaagd daardoor het onaangename stress gevoel. Het gevolg is wel dat hij uit frustratie zo hardhandig zijn verenpak gaat "verzorgen" dat de veren loslaten, er stukken uit de veren afgeknipt worden met de snavel of dat alle dwarsbaarden van de veer afgebreken. Het gevolg is dat de stugge veren er uit getrokken worden of afbreken.

De korte donsveertjes worden vaak ontdaan van de dwarsbaarden en "verpluizen" helemaal. Het typische aan verenpikkers is dat op de enige plek waar de vogel niet bij kan (kop) het verenpak er prima uitziet. De vogel begint meestal met pikken op de voorborst, onder de hals en op de vleugel "schouders".

Naast de veel voorkomende geestelijke afwijking (frustratie/niet lekker in zijn velletje zitten) kunnen er natuurlijk ook lichamelijke oorzaken zijn. In de praktijk zijn deze echter zeer zeldzaam. Veermijten en parasieten zie ik in de praktijk zeer zeer zelden, hoewel de eigenaren bijna altijd als eerste hier aan denken.  Soms is het echter moeilijk om onderscheid te maken tussen een echte verenpikkerof een vogel met jeuk tengevolge van een virusziekte (PBFD) waardoor ook de veren uitvallen of heel makkelijke afbreken. Bij twijfel zal de dierenarts dan ook aanraden om voor de zakerheid een virustest aan te vragen.

Er zijn verschillende oorzaken voor deze frustraties te noemen zoals verveling tengevolge van een hele dag alleen in huis of opgesloten zitten in een kooi. Juist vogels die erg gehecht zijn aan mensen zijn gevoelig voor dit gedrag. Als de baas weggaat zou de vogel graag meegaan. In het oerwoud zal het uit het oog verliezen van elkaar makkelijk tot elkaar kwijtraken leiden. De vogel gaat schreeuwen om aandacht te trekken of blijft gefrustreert achter met een vervelend gevoel van verlatenheid. Helaas kan geen baas 24 uur per dag bij zijn vogel blijven.

Verveling / frustratie / eenzaamheid.
De eenzaamheid factor is dus meestal de meeste aangewezen als schuldige voor het gestoorde gedrag. Ieder vogel is verschillend en heeft een andere behoefte aan aandacht, dit kan ook per soort erg uiteenlopen. Veel vogels die zichzelf kaalplukken blijven dit doen om de aandacht van de eigenaar te vragen. Een Grijze roodstaart bijvoorbeeld is een op zichzelf staande vogel met een hoog intelligentie niveau. Deze vogel kan zichzelf redelijk goed vermaken en hoeft niet iedere
minuut van de dag alle aandacht te hebben. Dit wil ook niet zeggen dat als je iedere dag alleen zijn etensbak vult hij genoeg aandacht krijgt. Een geelkuif -of een molukkenkaketoe daar en tegen wil het liefste de hele dag allen maar geknuffeld worden.

De eenzaamheid doorbreken door er een partner bij te kopen leidt zeker af, maar het is helaas geen garantie dat de vogel zal ophouden met het verenpikken. Bovendien is in veel gevallen de eerste aangeschafte papegaai al zo ingeprent op mensen dat hij een soortgenoot niet meer zal accepteren omdat hij hem niet als zodanig herkent. Ook moet de ruimte waar de vogel in gehouden wordt groot genoeg zijn voor twee exemplaren.

Zeker bij kaketoes moet het ook nog eens "klikken" tussen beide vogels anders kunnen er verschrikkelijk gewelddadige gevechten tussen de vogels plaatsvinden. Te vaak zelfs met afgebeten snavels en poten als resultaat. Meestal bijt de kaketoe man de kaketoe vrouw, zeker als de man geslachtsrijp is en het vrouwtje (nog) niets van hem wil weten kunnen er zelf doden vallen.

Geïrriteerde huid
Door allerlei factoren als: droge lucht, verkeerde voeding, allergie, ruistoornis, infectie aan de veerfollikels (PBFD) of huid kan een geïrriteerde huid ontstaan. Als de huid gaat jeuken wil de papegaai dit tegengaan door met zijn poot of snavel te krabben. Hij trekt er dan wat veertjes uit en de huid zal zo steeds verder geïrriteerd raken. Dit komt voornamelijk omdat op deze plaats alle veerfollikels tegelijk actief worden en de veertjes tegelijk door de huid willen. De huid van de papegaai is het gevoeligst op de plaats waar de veer door de huid heen komt. De papegaai zal dus zijn veren eruit blijven trekken zolang de oorzaak niet weg wordt genomen. Veel mensen hebben niet in de gaten dat hun dier iets mankeert en gaan pas naar de dierenarts tegen de tijd dat hun vogel kaal in zijn kooi zit. Op zo'n moment is het afwijkend gedrag zo'n gewoonte geworden dat de kans dat dit patroon doorbroken kan worden erg klein is. De nieuwe doorkomende veren zitten eerst nog in een omhulsel waardoor het eerder aanvoelt als een prikkend stokje dan als een zachte veer. De vogel kan erop gefixeerd raken om deze "stokjes" zo snel mogelijk te verwijderen. Door herhaaldelijk nog groeiende veren te verwijderen kunnen de veerfollikels zo beschadigd raken dat de veren uiteindelijk helemal niet meer terugkomen. Normaal gesproken groeit zodra een veer verwijderd wordt er binnen 3-4 weken weer een volledige nieuwe veer terug.

Kortwieken.
Sommige vogels gaan juist verenpikken na het kortwieken . De restanten van de afgeknipte veren "prikken"  in het vel van de okselsals de vleugels opgevouwen zitten . Door deze irritatie kan de vogel proberen deze veerstompen te verwijderen of in te korten. Waarna op een gegeven moment de vogel niet alleen de gekortwiekte veren kan gaan aanpakken maar ook in een kettingreactie de omringende veren gaat plukken. De beste oplossing is dan om óf de stompjes van de afgeknipte veren zo kort mogelijk te houden zodat ze onder de nog aanwezige dekveertjes verborgen blijven óf deze stoppels onder narcose te verwijderen. De nieuwe veren groeien dan binnen 3-4 weken weer in en vaak stopt de vogel ogenblikkelijk met plukken aan zijn vleugels. Tenzij dit gedrag al te lang heeft bestaan en verworden is tot gewoonte.

Verwonding
Wanneer een vogel zich verwondt is dit niet altijd even goed te zien. Een verwonding kan bij een vogel zonder hulp erg mooi genezen. Maar die tijd gunt de vogel zichzelf vaak niet. Zodra het pijn doet of jeukt gaat de vogel er aan krabben of bijten. Daardoor wordt het van kwaad tot erger. Sommige vogels gaan echt gaten in zichzelf vreten. Kaketoes eten "graag" een stuk uit hun borst en agapornissen hebben een voorliefde voor hun oksels of vleugelschouders. Wat begint met een kromme veer kan eindigen tot een bloederige massa. Bij de eerste verschijnselen van dit gedrag moet ogenblikkelijk hulp bij de dierenarts gezocht worden. Als deze wonden langere tijd bestaan vertonen ze namelijk nauwelijks enige genezingstendens meer. De dierenarts zal de vogel tijdelijk een kraag omdoen en de wond onder gasnarcose opfrissen en hechten. Na 14 dagen is de wond veelal geheel genezen en kan de kraag weer afgedaan worden.

Voorkomen / oplossen
Om deze zelfkastijding te voorkomen moet je er allereerst goed over nadenken of je je nieuwe huisgenoot wel een leuk leven te bieden hebt. De vogel moet zo ruim mogelijk gehuisvest worden zodat hij de ruimte heeft om te vliegen als hij dat wil. Het mooist is in een buitenvolière en nog mooier is met een soortgenoot als gezelschap. Als je hem echt als huiskamervogel wilt houden moet je wel eerst bedenken of je hem de continue aandacht kan geven die het dier nodig heeft en goed beseffen dat hij ruim 50 jaar oud kan worden.

Om een verenkleed goed in conditie te houden is een volledige voeding van groot belang. Vitaminedruppels worden wel vaak verkocht tegen verenpikken maar zullen het probleem zelden oplossen. Ook moet de vogel de mogelijkheid hebben om een bad te nemen. Is er geen ruimte voor een bad dan is het een grote aanrader om de vogel 1 tot 2 keer per dag met de plantenspuit te besproeien. Zorg voor steeds schoonwater. In een met water gevulde plantensproeier die in de vensterbank in de zon heeft gestaan kunnen gemakkelijk bacterien gaan groeien die bij inademing dodelijke longontstekingen kunnen geven.

Als een papegaai eenmaal aan zichzelf is begonnen kun je hem soms maar beter een kraag om laten doen. Dit is hetzelfde idee als een kraag voor een hond of een kat. Een kraag moet wel gezien worden als een zwaktebod. Het is zoiets als iemand die nagelbijt uit arrenmoede dan maar permanent de handen op de rug vastbinden. Om erzo dan maar voor te zorgen dat ie weer lange nagels krijgt. De kraag moet om blijven tot de vogel weer in een goede conditie is en al zijn veren mooi zijn terug gegroeid. Het teruggroeien van de veren duurt maar een week of zes maar de vogel moet vergeten dat hij ooit heeft geplukt dus moet hij soms de kraag wat langer om houden.

In de spreekkamer gebruik ik vaak de vergelijking met nagelbijters bij mensen. Met hun nagels is zelden of nooit wat mis. Soms begint het bijten met een echt scheurtje in een nagel. Daarna verwordt dit gedrag tot gewoonte dat bij vele situatie wordt uitgevoerd. Spannende film op TV, wachten op de bus, examenvrees, verveling als iemand niets te doen heeft etc.

Ongeveer 50 % van de vogels vergeet dat hij ooit zijn veren heeft uitgetrokken en heeft na het afdoen nergens geen problemen meer mee. De andere 50 % gaat na het afdoen van de kap weer even hard verder met de zelfkastijding. Verenplukkers blijven dus altijd risicovogels. Net als de nagelbijters bij mensen vervallen ze na korte of langere tijd bij stress, verveling of frustratie weer snel terug in het oude gedrag. Medicijnen hebben op dit gedrag zelden of geheel geen invloed.

Omgaan met een verenpikker.
Hoe sneller na het beginnen met plukken deskundige hulp van een ervaren vogeldierenarts wordt ingeroepen, hoe groter is de kans dat het gedrag nog kan worden afgeleerd of gestopt kan worden. Vogels die al jaren plukken zijn meestal "hopeloze"gevallen. Gepoogd moet worden het pikken dan maar zo minimaal mogelijk te houden. Zodra een vogel pikt moeten de volgende "regeltjes" aangehouden worden.

- Geef de vogel NOOIT aandacht als ie zit te pikken . Niet bestraffend toespreken of iets dergelijks. Ook bij bestraffend toespreken krijgt de vogel uiteindelijk toch de aandacht waar het hem uiteindelijk grotendeels om te doen was !!!!!. Negeer de vogel dus staalhard. Elke keer als de vogel succes heeft om middels het plukken uw aandacht hoe dan ook te trekken (alleen kijken naar de vogel is al voldoende!) zal hij het een volgende keer nog langer en hardnekkiger proberen deze aandacht opnieuw via plukken te verkrijgen. U versterkt dus zelf het ongewenste gedrag en bent indirect (met de beste bedoelingen) wel medeschuldig aan het in stand houden van dit gedrag !!!!

-Speeltjes
Zorg voor voldoende en voldoende verschillende speeltjes. Heeft U ooit zelf wel eens een aanvankelijk leuk spelletje maanden achtereen gedaan?. Dan gaat elk spel vervelen. Verwissel dus dagelijks het speeltje en geef hetzelfde speeltje na 14 dagen opnieuw. Dan blijft het leuk..

-Voer
Zorg voor goed voer met als basis  pelletvoeding . Biedt daarnaast dagelijks verschillende versnaperingen aan als fruit, wilgentakken, een stukje kaas of een walnoot waarin u met een hamer een klein deukje heeft gemaakt. De vogel zal daarna een poosje zoet zijn met het verder "slopen" van de walnoot. Na afloop van zo'n inspannende bezigheid is het als snel tijd voor een dutje. Als U de walnoot standaard geeft voordat U vertrekt zal de vogel in plaats van een negatieve associatie (eenzaamheid) als snel een positieve associatie krijgen (lekker). De kans op verenpikken in uw aanwezigheid zal dan zeker kleiner worden.

-Radio
Vogels communiceren luidkeels in het oerwoud omdat visueel contact in de dichte wouden vaak moeilijk is. Bij het verdwijnen uit het gezichtsveld kan de vogel dus gaan schreeuwen./ Dit kan soms verminderd worden door in een andere ruimte een radio aan te zetten. Bij voorkeur niet op een muziek maar juist op en praatprogramma. Het is voor de vogel net of er dan nog wel mensen aanwezig zijn, maar hij kan ze alleen niet zien. De vogels zijn niet zo dom om in deze truc te trappen als de radio dezelfde ruimte staat als de vogel zelf.

-Bitterspray
Als een vogel al pikt kunt U nog proberen deze sensatie voor de vogel onaangenamer te maken door iets bitters op de veren te doen. U kunt hiervoor BITEX gebruiken, een middeltje dat ook gebruikt wordt tegen nagelbijten en verkrijgbaar is bij de drogist. U moet de vogel dan wel vangen en insmeren. Een andere oplossing is verkrijgbaar bij de dierenarts en bestaat uit een bitterspray (LEO). Dit kan op enige afstand toegediend worden zonder de vogel eerst te vangen.

-Kraag
Zoals reeds eerder gesteld is een kraag een vogelonvriendelijk laatste redmiddel. Bij dierenkliniek de Toren doen we verenpikkers wel eens een kraag om maar alleen als tijdelijke oplossing en wanneer andere maatregelen niet helpen of (nog) niet uitgevoerd kunnen worden.
Als enige maatregel is een kraag waardeloos. Zodra de kraag weer afgedaan wordt zal de vogel meetsal vrijwel zeker weer aan pikken als er in de tussentijdniet ook andere maatregelen genomen zijn.

-Medicijnen
Hoewel in het verleden diverse medicijnen zijn gebruikt blijken deze in de praktijk vaak niet of zelden werkzaam. Soms kunnen antidepressiva werken hoewel de dosering sterk wisselend en toediening vaak moeilijk is. Net als nagelbijten is verenpikken  eigenlijk geen aandoening die een medicamenteuze oplossing heeft.

En op de lange termijn ?
Ook als de vogel helemaal kaal is geweest kunnen de veren vaak nog geheel of grotendeels terugkomen. Als de vogel jarenlang geplukt heeft zijn de veerfollikels vaak dusdanig beschadigd dat de vogel zijn vermogen om nieuwe veren te maken is kwijtgeraakt. Als een vogel echt niet van het verenpikken is af te brengen rest er maar een oplossing: Acceptatie door baas . De kaalheid is overigens meestal niet zozeer een probleem voor de vogel of zijn soortgenoten maar meer een probleem van de baas. Vervelend voor hem maar veel minder voor de vogel. hetgeen de baas niet van de verplichting ontslaat eerst al het bovenstaande serieus uit te proberen.