|
De eerste bladzijden gingen naar de zetterij, nadat ze even nog waren overzien om enkele taalaangelegenheden, waarmede de schrijver immer overhoop heeft gelegen, in orde te brengen. Hij was het daarmede gaarne eens, zoals uit zijn brieven blijkt. Hoe gaver de tekst, hoe minder correctie op de proeven ! Want Felix Timmermans kon zich niet weerhouden zijn werk herhaaldelijk onderhanden te nemen om het al maar door te polijsten. Ook deze proeven moesten het ontgelden. Dit is, in gewone orde, al hinderlijk genoeg voor de zetterij. Wanneer het echter handzetsel betreft, waarin illustraties dienen ingekleed te worden, veroorzaakt de schrapping of de bijvoegmg van enkele regels soms een echte ramp. Niet alleen komt dan de witverdeling in het gedrang, wordt de schone en evenwichtige spreiding der woorden, met vermijding van hinderlijke gangetjes, in gevaar gebracht, maar soms moet een hele bladzijde opnieuw in de haak worden genomen om alles weer goed te maken. De weeklachten van de zetterij lieten de auteur echter volkomen koud, zodat hem noodgedwongen, na de eerste proeven, geen andere meer werden overgemaakt.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
Op 6 november volgen tekeningen, aanbevelingen en de afdruk van een der weinige houtsneden die door F. Timmermans werden gemaakt. Deze stelt een gezicht voor op het Pompstraatje van het Begijnhof en staat afgebeeld tegenover blz. 42 van de tweede druk van Schoon Lier, die later door Van Kampen op klein formaat werd uitgegeven. De haastig gekrabbelde mededeling, op een stukje rekeningen-papier gesteld, luidde :
Lier 6 November 1924.
Beste !
Uit gebrek van papier, mijn tafel ligt overhoop met de teekeningen op zoo'n armenmenschenbladje, 't Doet mij plezier dat gij de dingen goed ontvangen hebt, en nog meer dat gij ze zoo goed vindt. Hierbij een heelen anderen reesel teekeningen (de laatsten voor «Lier»),
't Doet niets dat gij, hier en daar de DE's verandert, Het is toch 75 bl. niet waar.
Ik hoop, nu de teekeningen af zijn, tegen 15 à 20 November klaar te zijn. Er zijn nu nog 23 teekeningen hierbij. Maar zie goed, van die Begijnenvestpoort heb ik er ook een houtsnee bijgevoegd, nu kunt. ge tusschen de twee kiezen, wat in het boek komt. Het andere houdt ge dan maar voor U, als 't U interesseert.
Er is dan nog een houtsnee bij van het pompstraatje, als 't mogelijk is die er bij te lappen doe het, MAAR DIE ZOU IK GAARNE ALS 'T KAN TERUG HEBBEN ! 't Is mijn eerste houtsnee, en 'k heb er maar een !
Dan voeg ik nog er bij, het zicht op Lier waarnaar ge vraagt niet waar. Als ge die afdrukt zal die schoon staan in het boek (die krijg ik ook terug, eveneens het mannekensblad van Sint Gommarus).
Ik heb voor de eerste bl. het wapen van Lier met een Lier genomen, dat komt dus op een ledige bladzijde waaronder ik dan een opdracht aan den vriend Frans Cursters zet.
Die Lier, kan desnoods van voor op den omslag komen. En voor van achter voor 't sluiten heb ik geteekend een ventje dat na zijn liedeken den lezer groet.
Als die twee dingen maar op hun plaats staan, dan kunt ge de rest der teekeningen verdeelen zooals ge wilt.
En nu over die groote dingen. Ik wil gaarne van Opsomer en Delahaye een lijnplaat er in, maar dan moet er absoluut ook eene in van Van Reeth. Daar heb ik mijn woord voor gegeven, en daar ga ik niet van af. Dat begrijpt ge toch niet waar ? Ik zat direct nog naar Van Reeth schrijven om een plaat, heeft hij er dan eene gezonden dan spreek ik er Opsomer over. Die zal dat ook wel doen !
En nu maar rap voort aan 't werk !
Ik hoop dat het drukken goed meevalt, en dat het boek leesbaar en de printjes zienbaar zullen zijn!
Ik groet U zeer hartelijk Uw Felix Timmermans.
P.S. Maar gij zoudt voor mij iets moeten doen n.l; mij een drukptoef of wat weet ik van Jozef Muls zijnen Breugel zenden. Ik zou dat ding absoluut moeten lezen ! En nogal voor 15 November daar ik op 25 November een voordracht over Breugel heb, en 'k weet niets er over te zeggen. 'k Heb er wel duitsche boeken over, maar ik kan geen Duitsch ! Help mij ! a.u.b. !
't Is niet om te copieeren, maar om te zien wat er van hem te zeggen is.
ft.
Hierbij ook de 3 fotos van de Mon! Van de la Haye geen kerk in het boek brengen, wel een of ander stadsgezicht als b.v. de groote kerk gezien van op de Mol of een huizenrei.
Zou het boek nu «Schoon Lier» heeten, of «Het Dichterlijke Lier» of «Het Witte Lier» of «Het oude, schoone Lier». of een ander Lier, denk er eens op.
ft.
De Breughel door Jozef Muls was juist klaargekomen en de proef werd dadelijk naar Lier verzonden, waar ze precies nog op tijd toekwam. F. Timmermans heeft menige bladzijde uit deze heerlijke studie van Jozef Muls aangehaald en er herhaaldelijk zij'n bewondering voor uitgesproken. Dit boek, dat spoedig was uitverkocht, werd later herdrukt om aan de blijvende vraag te voldoen.
Zoals uit het laatste post scriptum blijkt, vroeg de schrijver zich op dit ogenblik nog af, of Schoon Lier wel de beste titel zou wezen. Hij stelde een paar varianten voor. Na bespreking bleef de eerste, door ons voorgestelde titel behouden. De prospectussen waren immers gedrukt. Zoniet had wellicht Het Witte Lier een voorkeur gekregen.
Op 13 en 17 november volgen alweer 10 bladzijden, dan nog 6 bladzijden tekst met enkele wensen, aanduidingen en mededelingen :
Lier 13 November 1924
Beste Marcel,
Alweer dan een stukske van 10 blz. Nu volgen er nog 10 voor de Volksgeest, en dan 20 bl. voor de Kunst, waarvan 5 voor den Door Opsomer, en de rest voor de anderen. Ik hoop dat ik er zal geraken. Dit stukje «ORDINAIREN DAG» moet ik in drukproef nog eens goed herzien, er komen misschien herhalingen van 't eerste in, en dat mag niet. Toch geloof ik dat het goed is, en het den geest weergeeft. Die mengeling van personen daartusschen dat maakt het vertrouwelijker. Stuur mij steeds dubbele drukproef om de vergelijking. Neen ik zal het boek van 500 fr niet nemen. Ge kunt nu de prospectus uitgeven, en lap tusschen den tekst van den prospectus een teekening van mij, dat doet meer koopen.
Zeer hartelijk Uw Felix Timmermans.
Indien dit stuk geschiedenis er niet zou inkomen, kunt ge nog altijd het brokske Sint Gommarus behouden dat dan de inleiding wordt voor «De Feestelijke Almanak».
Op 1 december is alles af. Enfin ! zucht F. Timmermans. Maar de tekst is nog niet definitief. Hij werd te Brussel met grote zorg getypt en voor goedkeuring aan de auteur overgemaakt, om de slotredactie volkomen persklaar te maken.
Lier 1 December 1924.
Beste Marcel!
Enfin!!! Hier is het Schoone Lier! Maar in heel slecht geschrift, om duidelijk te worden, zou het nog ne keer of drie moeten herschreven worden. Ik schrijf in de schrijversdrift zooveel verkeerd, dat ik telkens moet uitkrabben. Ik kan het niet opnieuw schrijven.
De tijd voor voordrachten is aangebroken, en 'k heb geen tijd meer, 'k ga morgen reeds tot Zaterdag weg. Maar laat het nu overkloppen op 't machien dan heb ik het met de drukproeven niet meer zoo lastig.
Het mag gerust zoo gedrukt worden. Alleen kommas en hier en daar een hoedanigheidswoord veranderen. Maar nu moet ik per keerende post een contractje hebben, daar houd ik zeer aan voor persoonlijk gebruik. Ik verwacht dit dus morgen!
En NU NOG IETS. Op 17 December moet ik ievers uit Lier een lezing houden. Zend me dus daartegen of wel de drukproeven, of wel het handschrift. Ik heb dat beloofd en dat moet! STEEDS DUBBELE DRUKPROEVEN.
En nu nog iets. Ik moet absoluut een in perkament luxe-exemplaar hebben van 65 fr., alsook een voor mijn schoonbroeder Bogaerts - Timmermans, en Paaps - Timmermans. Dus die in perkamenf van 65 fr.
Men telephoneerde mij dat er geen meer waren, maar keer nu de zaak zooals ge wilt. Ik moet er drie hebben, of ten minste een, en een voor de voornoemde personen, die het bedrag u zullen uitkeren.
Daar moet ge nu eens echt voor zorgen!
Ik reken.dus vast op dubbele drukproeven voor 17 December, en op drie exempt. van 65 fr. en op contract! Indien ge de laatste bladzijden over de kermissen en de kunstenaars TE LANG VINDT, dan knippen wij er hier en daar wat af !
Zeer hartelijk en rap uw nieuws verwachtend, Uw Felix Timmermans.
De tekst was inderdaad te lang geworden, langer dan voorzien toen het eerste ontwerp werd besproken. Maar het viel zo hard in de fraaie bladzijden te knippen, die door de auteur aan de Lierse kunstenaars werden gewijd. Beslist werd de omvang van het boek te vergroten, daar de oplage toch reeds haast volledig was verkocht. Het laatste hoofdstuk viel zozeer mede, dat we ons afvroegen of we niet beter hadden gedaan met de geschiedenis in te korten, Maar die tekst stond gezet en er viel geen tijd te verliezen, want de Nederlandse mede-uitgever wenste tijdig klaar te komen. En toch moest een gedeelte van de tekst wegvallen om niet al te zeer buiten de schreef te gaan en de onkosten onverantwoord hoog op te drijven. Daarom werd afgezien van een reeks fotografische reproducties van schilderwerken door Lierse kunstenaars en van fraaie natuurgezichten in en om de stad.
Het mannekensblad over Sint Gommarus bleef echter behouden. De zetter werkte flink voort. De proeven volgden. De tekst van het definitieve contract voor een oplage in 300 exemplaren werd aan de schrijver voorgelegd en droeg zijn volledige instemming weg. Maar de nieuwjaarsprent ontbrak nog. Daarover meldt de auteur op 8 december :
Lier 8 December 1924.
Beste!
De Heer Bogaerts-Timmermans koopt het boek nr 1 met de oorspronkelijke teekeningen er in. Het andere boek dat ik U zaterdag per telefoon besteld had voor hem, vervalt dus.
Gelief dus het boek op zijn adres te zenden.
Alzoo zal ik geloof ik nog het juist voor hebben wat ik U meldde over het honoraar niet waar ? Ik ga nu aan de proeven werken en stuur U deze week al wat op.
Met zeer veel genoegen en hartelijkheid Uw Felix Timmermans.
Morgen maak ik de calcé
Met dit «calcé» bedoelde de schrijver dat hij die zeldzame nieuwjaarsprent vanwege archivaris Julius Van In te leen had gekregen, maar diens toestemming niet kon losmaken om het stuk naar Brussel te zenden voor het maken van een lijncliche.
Daarom zou F. Timmermans een doorschijnend papier op de prent leggen en het geheel met chinese inkt natekenen. Zo kon ze, door F. Timmermans nagemaakt, in Schoon Lier worden gereproduceerd. Ze werd echter door Van Kampen niet opgenomen in de herdruk, evenmin als het oude mannekensblad.
Op 13 december heeft Felix Timmermans «een ontdekking gedaan» die hem overgelukkig maakt :
Lier 13 December 1924.
Beste!
Ik heb een schoone ontdekking gedaan! Peter Breughel heeft ons stadje Lier in inkt afgeteekend, Dat is wel een groote eer voor de stad, en een geluk voor mijn werk over de schilder !
Al bladerend in Friedländer vond ik op bl. 118, een zicht op een stad. Ik verschoot en ik zag het duidelijk het was Lier van aan het Spui-huizekcn gezien! Blij dat ik was ! Breugel is te Lier geweest! Gaan laten zien naar Jutes Van In, die het bevestigt !
Zouden wij dat nu niet desnoods op couche papier in «Schoon Lier» zetten ? Schrijf rap ! Dinsdag hebt ge alles ! van «Schoon Lier». Ook de nachtwakers teekening. Die rijmkens komen toch onder de St. Gommarusplaatjes ? Het stuk der artisten wordt zeer zeer verkort.
Uw Felix.
|
Ik ben Mon Van den heuvel
