Oostduinkerke en Felix Timmermans.

Toen het gemeentebestuur in 1957 een Felix Timmermanshulde voorbereidde ging Jet De Vroye, dochter Lia Timmermans opzoeken, deze deelde hem mede dat haar vader niet buitengewoon van de zee hield, vooral niet van het strandleven.

Water maakte hem altijd wat weemoedig en het onrustige van al die mensen, opeengehoopt tussen de tentjes, met kinderen die ruzie maakten was niets voor hem.

1935                                                                      1932

   
Veel schreef hij niet in villa ‘Laagland’, doch uren kon hij op een hoge duin gezeten met de rug naar de zee, naar de uitgestrekte natuurgebieden turen.

In haar boek 'Mijn Vader' schreef Lia dat hij met een strelende blik het land bezag, de blauwe bossen en de West-Vlaamse bergen. Dan rookte hij een goede pijp

Een scherpafgetekende dagindeling volgde hij niet tijdens zijn vakantie, die hij te Oostduinkerke in augustus doorbracht. Vandaag zou hij eens tot bij toondichter Nuttin wandelen, die schoolmeester was te Nieuwpoort en die voor hem dan Bach ten gehore bracht. Morgen zou hij met zijn echtgenote een bezoek brengen aan de volkskundige Victor De Meyere in villa Fuchsia te Oostduinkerke-Dorp. Bijna dagelijks trok hij om vers gevangen garnalen bij een paardevisser; “iets dat wij binnen enkele jaren niet meer zullen zien” sprak hij.

Iedere namiddag was er koffie met het rozijnenbrood voor de bezoekers : in Duinpark verbleven immers ook tijdens de zomermaanden Veremans, Nand Verknocke, Nest Claes, Walter Opsomer, Prof. de Keyser, Prof. Blanckaert, Ir. Faure en zelfs eens Stefan Zweig. Een gast die een volle maand bij hem verbleef was Mgr. Pronti, die toen nog een eenvoudige priester was in Assisië en bij wie Felix Timmermans vertoefde toen hij naar het land van Sint-Franciscus toog.

Tegen de avond vonden de vrienden elkaar weer bij Doorke van het Duinenhof. De donderdagavond ging het er wat ernstiger aan toe. Dan werd in een zaal van het hotel Gauquié een Vlaams feest gehouden, zonder academische inslag. leder gaf om beurt wat ten beste, een voorlezing of een stukje pianospel, waarbij de vrolijke noot altijd domineerde. Soms was er een liefdadige opzet mede gemoeid en verkocht men een haarlok van de Fe bij opbod.

Soms dacht hij met heimwee aan de Nete, dan wandelde hij naar Oostduinkerke-Dorp en vandaar de polder in, waar hij de uitgestrekte weiden bewonderde en de reigers op zoek naar paling. Daar vond hij het land dat zozeer op het zijne geleek, het land waar “een zilveren windeken door de lucht spoelde en de zoetste reuken uiteenrolde en wimpelde, waar de molens kruisen sloegen van blijdschap naar de zon, die speelde in de schaduwwerpende wolken “

Het gemeentebestuur brengt hulde.

Op zaterdag 22 juni 1957 werd in een reusachtige biertent op het Marie-Joseplein o.l.v. Frans Vromman een Groots Pallieterfeest ingericht.

Het amusementsorkest 'De Skyliners' o.l.v. Andries Coucke pakte uit met luimige Vlaamse liederen en studentenpotpouri's.

Willy Lustenhouwer stond in voor de gezellige sfeer. De volksdansgroep ,’Hagewinde' uit Eeklo bracht de uitbeelding van Vlaamse liederen als 'lk zag Cecilia komen', naar de gelijknamige novelle van Timmermans.

De Oostendse decorateur Paul Vermeire schilderde een reeks panelen met motieven ontleend aan het werk van Timmermans als de Drie Koningen, de Terugkeer uit het Beloofde Land, Mijnheer Pirroen. De figuren van Leontientje, Boer Wortel, Pietje Vogel, Suskewiet, Schrobberbeek… werden tot leven gebracht en uitgebeeld door de Oostduinkerkse toneelkring o.l.v. de jonge toneelschrijver Jef De Vroye.

Op zondag 23 juni 1957 volgde dan om 10.30 u. de Academische zitting in het hotel Gauquié, met als sprekers Prof. Paul Dekeyser en Dries Devos .Renaat Verbruggen zong tevens Timmermansliederen begeleid door Renaat Veremans.

Om 12 u. greep de onthulling plaats van de gedenkplaat aan villa ' Laagland ', een werk van beeldhouwer Koos Van der Kaaij, waar een toespraak werd gehouden door Drs. Jozef Van Overstraeten, voorzitter van V.T.B. en V.A.B.

De dichter van…

“De herfst blaast op den horen

en 't wierookt in het hout,

de vruchten gloren.

De stilten wevend gobelijnen

van gouddraad over 't woud,

met reeën die verbaasd verschijnen

uit varens en frambozenhout,

en sierlijk weer verdwijnen...'

werd aldus passend herdacht…

*******

10-06-2007 om 00:00 geschreven door Mon

TIMMERMANS EN OOSTDUINKERKE

Door Frans Verstreken

In de jaren dertig ging de familie Timmermans met zomervakantie naar Oostduinkerke. Daar huurde de schrijver villa Laagland aan de Uitkijkweg nr. 23 in de wijk Duinpark. Het huis staat op een duin, te midden van een terrein met verspreide villabouw.

De auteur zelf was geen liefhebber van de zee, maar omwille van zijn kinderen werd hij een vrij regelmatige vakantieganger aan de Westkust. Werken deed hij er zelden, want hij wou met zijn gezin dicht bij het strand uitrusten na een druk jaar van schrijven, tekenen, interviews toestaan, lezingen geven en de daarbij horende vermoeiende reizen in binnen- en buitenland.

            Toch zou hij in 1934 in Oostduinkerke voortwerken aan zijn boek Boerenpsalm, dat hij het jaar tevoren in Lier op stapel had gezet. Op 21 januari 1934 meldt hij in een brief aan Flor van Reeth dat Boerenpsalm bijna klaar is. Timmermans stuurt op 24 april van hetzelfde jaar een eerste fragment van de roman naar Willem Kloos voor opname in De Nieuwe Gids en hij belooft dat er 'maandelijks of sneller' stukken zullen volgen. De publicatie in het Nederlandse tijdschrift begint in juli 1934 en loopt verder in de nummers van augustus, september, november en december, om te besluiten in februari en april van de volgende jaargang. Op 7 juni 1934 schrijft Timmermans aan zijn vriend Rik Cox dat hij druk bezig is aan Boerenpsalm en dat hij er 'hart en ziel' in legt en er 'geweldig veel plezier' aan beleeft. Hij was toen overstelpt met allerlei opdrachten, beloften en plannen, zodat hij zijn boek in augustus aan zee moest voltooien. De roman, door velen als zijn meesterwerk beschouwd, verscheen in 1935. Bovenstaande informatie over de groei van het boek werd door Jose de Ceulaer verzameld in zijn Kroniek van Felix Timmermans (Brugge 1972).

            Karel Jonckheere ontmoette F. Timmermans in 1933. Samen met J. van Overstraeten van de VTB kwamen zij op het idee een tijdschriftje te stichten voor de 'Vlaamsche Badgasten aan de Westkust'. Het blad kreeg als onvermijdelijke titel De Badgast. Timmermans tekende tijdens zijn vakantieverblijf in Oostduinkerke in 1935 een lieflijk zeemeerminnetje dat vlak bij het strand uit de golven opstijgt. De prent (afgedrukt in Jaarboek 15, p. 75) illustreerde het toen pas opgerichte orgaan en ze werd meteen het herkenningsteken voor de Vlaamse vakantiegangers die elke donderdagnamiddag bij elkaar kwamen in het Duinenhof, een steenworp van Laagland. Dit intussen gesloopte familiepension stond op de hoek van de Albert I-laan en de Duinparklaan (niet te verwarren met het later gebouwde Hof ter Duinen, eveneens aan de noordkant van de hoofdweg, maar op de andere hoek van de Duinparklaan). Een met waterverf gekleurde variant van het meermin-vignet werd opgenomen onder de colofon van Ingrid van de Wijers AI mijn dagen (Wommelgem 1986).

Het grote hotel-restaurant Gauquié, Leopold II-laan 251 (op de hoek van de Albert I-laan), was toen een ander trefpunt van Vlaamse kunstenaars in Oostduinkerke. Het zeemeerminnetje zou er opnieuw opduiken bij de Timmermansherdenking in 1957. Het versierde toen een tegeltje dat aan de genodigden bij Gauquié werd aangeboden. Op de keerzijde stond het menu van het feestmaal dat er plaatsvond na de onthulling van de gedenkplaat, waar ik verder op terugkom.

            Dat de populaire Fee een uitgebreide vriendenkring had, hoeft niet te verwonderen. In de bijdrage Felix Timmermans te Oostduinkerke van Jef Devroye in De Autotoerist van 1 juni 1957 lezen we dat de schrijver in Laagland bezoek kreeg van o.a. Renaat Veremans, Ferdinand Vercnocke, Ernest Claes, Victor de Meyere, Walter Opsomer, Karel Jonckheere, Karel Faure en de professoren Paul de Keyser en Edgard Blancquaert. Eens was daar bij de Lierse familie Stefan Zweig te gast. Deze beroemde Oostenrijkse biograaf, essayist en schrijver van romans, poëzie en toneel, was ook bevriend met Verhaeren en Masereel. Monseigneur Pronti, met wie Timmermans vroeger in Assisi vriendschap had gesloten, was zelfs een volle maand met vakantie bij de Vlaamse auteur aan zee. Ook Rik Cox kwam hem aan de kust opzoeken.

Gedenksteen

Op initiatief van wijlen burgemeester Honoré Loones zette de gemeente Oostduinkerke in 1957 een tweedaagse Timmermansherdenking op touw. Dit naar aanleiding van de tiende verjaring van het overlijden van de schrijver. De hulde kwam tot stand in samenwerking met de VTB-VAB.

Op zaterdagavond 22 juni had een Pallieterfeest plaats in een reusachtige biertent, die werd opgetrokken op het Prinses Marie-Joséplein. De programmatie was toevertrouwd aan Frans Vromman, die ook de regie voerde. De voorstelling bracht muziek, dans en zang. Tot de medewerkers behoorden de Conferencier Willy Lustenhouwer, de volkskunstgroep Hagewinde uit Eeklo en het amusementsorkest The Skyliners onder leiding van André Coucke. Er werden potpourri's van Vlaamse liederen en studentenliedjes gespeeld en gezongen. Tot de hoogtepunten behoorde een defilé van figuren uit het werk van de herdachte auteur. Zo werden Leontientje, boer Wortel, Pitje Vogel, Suskewiet en Schrobberbeeck uitgebeeld door een groepje Oostduinkerkse figuranten onder leiding van de toneelschrijver Jef Devroye. De Oostendse decorateur Paul Vermeire had een reeks panelen met Timmermans - motieven geschilderd, zoals de Drie Koningen, de Terugkeer uit het Land van Belofte en Mijnheer Pirroen.

            De volgende dag had om halfelf een academische zitting plaats in hotel Gauquié. Na een welkomstgroet van mevrouw R. Loones-Dewitte, burgemeester van Oostduinkerke, traden professor Paul de Keyser en Dries Devos op als sprekers. De eerste belichtte Timmermans als mens en kunstenaar, waarna de dichtbundel Adagio werd ontleed. De bas Renaat Verbruggen vertolkte De Herderkens en vier Adagio-liederen op teksten van Felix Timmermans en getoonzet door Renaat Veremans, die zelf aan het klavier begeleidde. Onder de talrijke toehoorders werden heel wat Vlaamse letterkundigen en prominenten uit de Vlaamse Beweging opgemerkt, zoals Raymond Brulez, Karel Jonckheere, Valeer Portier, Paul Rock en Jozef Storme.

            Omstreeks de middag begaf het gezelschap zich naar villa Laagland voor de onthulling van een gedenkplaat in terracotta tegen de gevel, rechts naast de voordeur. Het vrij korrelige, halfverheven beeldwerk in onverglaasde gebrande klei is uiteraard van een lichte bruinrode kleur. De ingemetselde plaat meet 80 bij 62 cm. In opdracht van Jozef van Overstraeten heeft Koos van der Kaaij Timmermans geportretteerd, met eronder de volgende, dieper liggende teksten : Hier verbleef ieder jaar in augustus 1933-1939 Felix Timmermans en voltooide hij zijn Boerenpsalm.

            Helemaal onderaan staat links het VTB-monogram en rechts voluit Vlaamse Toeristenbond. Het hoofd van de schrijver, in profiel naar rechts kijkend, is voorgesteld met een puntsjaal om de hals geknoopt. In de schaduw hiervan staat de naam van de beeldhouwer onverkort in de klei gegrift, gevolgd door het jaartal 1957.

            VTB-voorzitter Van Overstraeten hield er in open lucht een toespraak ter ere van. de Lierse schrijver, feliciteerde de plastisch kunstenaar en verheugde zich over het initiatief van het gemeentebestuur. Hij prees zich gelukkig dat deze gedenkplaat zal bijdragen om de herinnering aan Timmermans en zijn werk bij de volgende generaties levend te houden.

            Ik wil hier niet voorbijgaan aan de Nederlandse artiest die het gedenkteken ontwierp en realiseerde. Koos (Jacobus) van der Kaaij, in 1899 geboren in Leiden, begon heel jong te beeldhouwen. Later volgde hij lessen aan de Kunstnijverheidsschool te Haarlem en daarna studeerde hij beeldhouwkunst in Amsterdam en in München. De jonge kunstenaar kreeg in 1924 een opdracht in Kortrijk en bleef er 25 jaar wonen. Dan vestigde Van der Kaaij zich in Nieuwpoort, later in Klemskerke (De Haan). Ten slotte verbleef hij gedurende een langere penode in Knokke. De Hollandse West-Vlaming zou in 1976 in Brugge (Sint-Michiels) overlijden.

            Als beeldhouwer voelde hij zich bijzonder aangetrokken door de menselijke figuur. Naast portretten schiep hij meestal vrije sculpturen van naakte spelende kleuters. Vaak liet hij zich ook inspireren door de moeder-kind-relatie. Zijn sobere, maar expressieve creaties in Franse steen, terracotta, marmer of brons suggereren bijna steeds beweging. Roger Cornette herinnert zich dat Van der Kaaij ook een garnaalvisser op een muilezel in pottenbakkersklei heeft uitgevoerd. Er werden slechts een zestal exemplaren van dit bas-reliëf gebakken. Tussen haakjes: de traditionele garnaalvisserij voor de kust van Oostduinkerke wordt thans nog steeds in ere gehouden, maar dan te paard. Bert Dewilde stelde een geïllustreerde monografie samen over Koos van der Kaaij (Kortrijk 1970).

            De precieze jaartallen van Timmermans' verblijven in Oostduinkerke zijn niet met zekerheid te achterhalen. Vast staat dat de Lierse familie in augustus 1934 haar intrek nam in villa Laagland. J. de Ceulaer kon uit brieven afleiden dat Timmermans met zijn gezin in 1931, 1932 en 1933 de maand augustus in Blankenberge doorbracht.

Uit het getuigenis van Alfons Pilaete, de huidige eigenaar van het landhuis Laagland, en uit een gesprek met Roger en Hilde Cornette-Rubbrecht, schoonzoon en dochter van de toenmalige exploitanten van Duinenhof, kan ik het volgende afleiden.

De familie Timmermans logeerde enkele jaren, meestal in augustus, in het Duinenhof. Bij mooi weer zat Felix er vaak op het terras, genietend van zijn pijp en een drankje. Daar heeft hij ook de toenmalige eigenaar van Laagland leren kennen, zodat hij de villa met een gezellig interieur ten hoogste een paar keren heeft gehuurd, zeker in 1934, waarschijnlijk in 1935 en mogelijk in 1937. De Ceulaers Kroniek vermeldt zomerverblijven in Oostduinkerke in 1936 en 1937, waarvan het eerste ook op het familiepension Duinenhof kan slaan. Dat de eigenaar Isidoor Rubbrecht van de auteur een exemplaar van de eerste druk van Boerenpsalm met een opdracht en een tekening heeft gekregen op 15 augustus 1937, doet vermoeden, maar bevestigt niet dat Timmermans toen bij hem logeerde. Op 18 augustus 1938 stuurde de auteur vanuit Duinenhof een brief naar Miel Lambrechts in Lier (cfr. Jaarboek 15, p. 95).

            Alles bij elkaar levert ons onderzoek het bewijs dat de jaartallen van de gedenkplaat met een korrel zout dienen genomen. Het jaar 1939 moet zeker worden uitgesloten, want toen had de familie Timmermans de Bungalow Minnekepoes in Grobbendonk in huur van de paasvakantie tot de herfst. De waarheid omtrent de verblijven in Laagland werd voor de gedenksteen door een vergrootglas opgeblazen. De omschrijving had bondiger en correcter kunnen zijn: Hier voltooide Felix Timmermans in augustus 1934 zijn 'Boerenpsalm'. Nog liever had ik er nog het woord 'roman' aan toegevoegd gezien, want dan zou het ook in de toekomst voor iedereen duidelijk zijn dat het om een letterkundige gaat. Zo'n teksten kunnen immers niet zakelijk en nauwkeurig genoeg zijn.

Letterlievende gemeente

In het kader van de jaarlijkse 11 juli-vieringen droeg Oostduinkerke in 1986, een eeuw na de geboorte van Timmermans, z'n steentje bij tot de herdenking van de schrijver-tekenaar. In het vroegere gemeentehuis hield Jo Cooymans de openingstoespraak bij een tentoonstelling van teken- en schilderwerk, die van 4 tot 14 juli toegankelijk was. Marleen van Louwe droeg bij die gelegenheid een paar Adagio-Gedichten voor. Ontwerper en mederealisator van deze expositie was ons medelid Carlos van Louwe.

            Op 11 juli trokken de genodigden met een vlaggenstoet en harmoniemuziek naar villa Laagland. Daar had een bloemenhulde plaats en hield José de Ceulaer een lezing over de schrijver en de Vlaamse Beweging, waarna Henri Dewulf, burgemeester van Koksijde, het slotwoord uitsprak. Lia, Tonet en Gommaar Timmermans waren aanwezig als eregasten. Een optreden van een volksdansgroep en een vuurwerk op de zeedijk besloten deze feestdag van de Vlaamse Gemeenschap.

            Het initiatief tot de druk bijgewoonde manifestaties (cfr. Kroniek 86, Jb. 15, p. 191 en 198) ging uit van het 11 juli-comité en werd gerealiseerd met medewerking van de plaatselijke afdelingen van het Davidsfonds, het Vlaams Verbond van Gepensioneerden, VTB-VAB, de Westclub en de feestcomités van Koksijde, Sint-Idesbald en Oostduinkerke met de financiële steun en onder auspiciën van het gemeentebestuur van Koksijde.

Het zeemeerminnetje verscheen andermaal op het programmablad.

            Als toemaatje nog dit. In Oostduinkerke, thans deelgemeente van Koksijde, werden heel wat namen van Vlaamse letterkundigen aan een straat, laan of plein gegeven. Dat gebeurde met Cesar Gezelle, Stijn Streuvels, Emile Verhaeren, Hugo Verriest, Alice Nahon en Albrecht Rodenbach. Bovendien eert de fusiegemeente Koksijde Hendrik Conscience en Karel van de Woestijne met een straatnaam, Willem Eisschot en Maurice Roelants met de naam van een laan, en Guido Gezelle met die van een plein. En dan beperk ik mij tot de literatuur, want ook andere kunstuitingen komen er aan bod.

            Maar keren wij terug naar Oostduinkerke. Daar ligt de Felix Timmermanslaan in de buurt van villa Laagland. Ze kruist de Albert I-laan en loopt langs enkele landhuizen en een schaalverbrekend flatgebouw naar het strand. Zo viel de schrijver van Boerenpsalm een dubbel beklijvend eerbetoon te beurt. De gedenkplaat en de toponiem zijn immers een permanente verwijzing naar de waardering voor de schilderende literator.

Oostduinkerke heeft zijn beminnelijke en hooggeschatte gast niet vergeten!

Met dank aan Maria Theresia Borms/Sint-Michiels (Brugge), Jose de Ceulaer/Kessel (Nijlen), Roger en Hilde Cornette-Rubbrecht/Oostduinkerke (Koksijde), Roger Geerts/Zwijndrecht, Carlos van Louwe/Koksijde, Alfons Pilaete/Aalst, en Frans Sillis/Mortsel voor hun gewaardeerde inlichtingen.

Overgenomen uit het jaarboek nr. 17 van het Felix Timmermans Genootschap

09-06-2007 om 00:00 geschreven door Mon