Met Felix Timmermans op stap door Lier

Door Jos Vermeiren uit Liers Tijdschrift van 18/07/1986.

Toen ik zowat 15 jaar terug, "Boerenpsalm" van Felix Timmermans las, dacht ik bij mezelf: "Ik word boer!" Daarvan is niets in huis gekomen. Wat echter gebleven is, is een flinke dosis nieuwsgierigheid naar de achtergrond van Vlaanderens meest gelezen auteur. Een bezoek aan Lier zou me heel wat wijzer maken. Het bleek al gauw dat de figuur van Timmermans onlosmakelijk verbonden is met het stadje.
Dat beeld werd eens te meer versterkt toen ik gedurende een paar uur het Timmermanspad volgde.
Als toemaatje presenteren we je een kort gesprek met één van de drie dochters van Timmermans.
En naast de gevierde schrijver hebben we uiteraard nog andere trekpleisters op het menu staan zoals de Zimmer-toren, het Begijnhof, de wandeling langs de Nete, het stadhuis, de Sint-Gummaruskerk, de Sint-Pieterskapel, de Pallieterroute...
Kortom, Lier ademt sfeer uit. Daar kan je niet omheen.

DE ZIMMERTOREN
Als kind bezocht ik ooit de Zimmer-toren. Ik begreep er toen geen sikkepit van. Wie Lier wil verkennen zal dit kunstwerk van "cijfers en uurwerken" zeker niet versmaden. Dat de Zimmer-toren een internationale uitstraling kent hoeft geen betoog. Bij mijn bezoek stuitte ik op Engelsen, Duitsers en Nederlanders.
Het is evenwel nuttig om vooraf een en ander door te lezen, zodat men reeds een idee heeft over het hoe en waarom. Tenzij men zich echt de nodige tijd gunt en rustig, aan de hand van de brochure (te koop in de Zimmertoren) de verschillende "wijzerplaten" aan een nader onderzoek onderwerpt.
Louis Zimmer (1898-1970) wist het heelal tussen vier muren te vangen. Hij bouwde zijn astronomisch uurwerk in oude Sint-Corneliustoren te Lier. Dank zij een ingenieus uitgewerkt mechanisme krijgt de bezoeker op een overzichtelijke wijze een inzicht in de volmaakte orde van het heelal.
De Zimmer-toren geeft uit op het Zimmerplein. Bij zonnig weer (en de zon was van de partij bij mijn bezoek) kan men op één van de talrijke terrasjes zijn inwendige mens versterken en zijn dorst lessen.
Vanop het plein heeft men een mooi zicht op de Zimmer-toren.

HONDERD JAAR FELIX TIMMERMANS
Precies honderd jaar geleden aanschouwde Felix Timmermans het levenslicht. Niemand kon op dat ogenblik vermoeden dat uit de kleine Timmermans een gerenommeerd schrijver en artiest zou opgroeien.
Inderdaad,op dit ogenblik wordt zijn gezamenlijk werk liefst in 27 talen vertaald.
Een weergaloze prestatie voor een Vlaams auteur. Zijn belangrijkste werk, althans volgens velen, is het alom gekende Pallieter. Maar daarnaast telt Timmermans uiteraard nog vele andere pennevruchten. Ik vroeg aan de schepen van cultuur, de heer Moors, hoe een en ander tot stand is gekomen.

"Het initiatief, om naar aanleiding van de honderdste verjaardag van Felix Timmermans een herdenking te organiseren, werd genomen door de heer Herman Vanderpoorten, ex-burgemeester van Lier en gewezen Minister van Staat. Er werd o.m. een herdenkingscomité opgericht waarin naast de burgemeester en de schepen van cultuur, diverse andere afgevaardigden uit de culturele organisaties van Lier, alsook enige familieleden van Timmermans, zetelden.
Dat resulteerde, mondde uit, in verschillende evocaties rond de gevierde auteur. U herinnert zich allicht o.a. de inhuldiging van het nieuwe Pallieterbeeld op 25 mei jl.
Het ontbreekt onze stad derhalve niet aan belangstelling. Ter illustratie: het museum Met Pen en Penseel telde de 24e juni jl. reeds zijn 10.000e bezoeker".

HET TIMMERMANSMUSEUM
Met Pen en Penseel is het museum waar de lezer van Felix Timmermans moeilijk voorbij kan. Het museum zelf biedt een ruim overzicht van zowel het literair als het picturaal werk van de auteur.
Want Timmermans was een veelzijdig mens: naast het schrijven van boeken hield hij zich ook bezig met het vervaardigen van schilderijen, etsen en grafieken. Men krijgt hier de gelegenheid om de "andere kant" van Timmermans te bewonderen. In combinatie met de talrijke tekeningen van de hand van de auteur kan men er diverse citaten uit zijn boeken lezen. Tevens treft men er zeldzame familiefoto’s aan waaronder Timmermans op zijn sterfbed, foto's van Timmermans met andere auteurs (Ernest Claes bv.) enz.
De geïnteresseerde kan zich bovendien een prachtig uitgegeven boek aanschaffen (groot formaat, kostprijs 450 fr.)  waarin de figuur van Felix Timmermans wordt belicht. De tekeningen en schilderijen in het boek zijn van Timmermans zelf.

HET TIMMERMANSPAD
Wie een broertje dood heeft aan musea en dus liever in de open lucht kuiert, vindt ontegensprekelijk zijn gading in het Timmermanspad. Het bijhorend boekje, kostprijs 60 fr., verkrijgbaar bij de Dienst voor Toerisme, is beslist geen weggegooid geld. Wel integendeel, via het hoekje krijgt men de nodige uitleg voor onderweg. Bovendien is het pad, totale lengte 5.100 m, volledig bewegwijzerd met zeskantige borden in de Lierse stadkleur, wit-rood, zodat de wandelaar slechts de pijlen hoeft te volgen die de wandelrichting aangeven.
Hier en daar rijst er soms even twijfel omdat de pijl bv. rechtdoor wijst, terwijl het boekje aangeeft dat er rechts dient gegaan te worden. Maar dat kan de pret niet bederven.

Het meest onder de indruk raakte ik door het Begijnhof. Je waant je wel in een middeleeuwse oase van rust en stilte. "De zeer schone uren van juffrouw Symforosa, begijntjen" kon ik me meteen nog levendiger voorstellen. Opvallend was ook de vriendelijkheid van de mensen, overwegend oudjes had ik de indruk, die daar wonen. Wanneer ik aan enkele van hen de vraag stel of zij Felix Timmermans persoonlijk hadden gekend, knikten zij dapper van ja.
De wandeling vervolgt langs de Nete. Zowat halfweg komt men aan een gezellig café, meer dan welkom, de brandende zon van die dag in aanmerking genomen. Op een gegeven ogenblik kom je voorbij het woon en sterfhuis van de meester. Je moet echter goed opletten, want je bent er zo voorbij.

De volledige tekst op de muur luidt als volgt: "hier werkte en overleed Felix Timmermans - 1886-1947". Wanneer je aan de Sint-Pieterskapel komt loopt de wandeling ten einde. Ik had er ongeveer 2 uur voor nodig, met inbegrip van een drankje en een babbel onderweg...

*************

Vader kon ook weemoedig en stil zijn…
Clara Timmermans

Kan u even in het kort de relatie beschrijven die u hadmet uw vader?
Als kind heb ik mijn vader altijd beschouwd als mens.Het beeld van de kunstenaar kwam pas veel later. Ik herinner mij nog levendig dat hij steevast bezig was aantekeningen te maken op briefpapier. Toen men mij in de school de vraag stelde: "wat doet uw vader?", antwoordde ik "brieven schrijven".
Aanvankelijk dachten wij dat hij bij de post werkte. Hij kon erg intens met iets bezig zijn. "St.-Franciscus" bv. dat liet hem niet los. Hij vertelde en tekende erover.
Later waren wij op de kostschool, zodat we niet alles dag aan dag hebben meegemaakt. Aan mijn moeder las hij echter vaak voor.

Wanneer is het bij u doorgedrongen dat uw vader een vermaard auteur was?
Rond de leeftijd van 12-13 jaar is dat begonnen. Er waren heel wat mensen die bij ons te gast waren, waaronder ook andere schrijvers zoals Karel Jonkheere en Richard De Wachter. Naarmate we ouder werden hoorden we meer en meer over vader spreken. We lazen tevens kranten waarin hij vermeld werd enz.
Een hoogtepunt was de première van de opera "Anne-Marie": daar zijn we met zijn allen, dus mijn broer en mijn beide zusters, naar toe geweest.
Dat was heel opwindend omdat wij meisjes onze eerste avondjurk droegen.

Was uw vader zelf een Pallieter of levensgenieter?
Neen, niet direkt. Hij genoot van de kleine dingen van het leven: wandelen, tekenen, fruit eten en bloemen bewonderen en uiteraard schrijven en lezen. Maar hij was ook graag in de keuken bezig.
Men vergeet wel eens dat hij ook heel weemoedig en stil kon zijn.
Dat gebeurde vaak wanneer hij heel geconcentreerd met zijn werk bezig was. In feite is hij heel zijn leven een zoeker geweest. Hij las veel over "godsdiensten" en vergeleek ze onderling. Hij haalde er uit wat voor hem nuttig was.

Bent u zelf literair actief?
Eigenlijk ben ik als zangeres van wal gestoken, ik heb immers conservatorium gevolgd. Toen ik zelf kinderen kreeg, ben ik er mee gestopt. Dan ben ik beginnen te vertellen wat uitmondde in kinderboeken.
Momenteel hou ik me bezig met Haikou-verzen (d.i. een Japanse vorm van dichtkunst) Tekenen doe ik eveneens.

Hoe voelt dat aan dochter te zijn van zo’n beroemd iemand, want Felix Timmermans is wel een monument in de literatuur.
Ik ben altijd heel fier geweest op mijn vader. In de eerste plaats was hij een aangenaam mens, en dat was doorslaggevend in mijn kindertijd. Als kind waren wij soms onhebbelijk tegen de bewonderaars van mijn vader. Het gebeurde wel eens vaker dat er vreemdelingen over de vloer kwamen, wij beschouwden ze als indringers. Wij wilden vader voor onszelf.
Uiteraard waren er intieme vrienden zoals Renaat Veremans en Flor Van Reeth, wiens bezoek wij erg op prijs stelden. Het was kenmerkend voor vader dat hij tijd maakte voor de mensen.
Nooit stuurde hij iemand door, vandaar dat hij erg in beslag genomen werd door die drukte rond hem.

Tot slot: wat rekent u zelf tot het beste werk van uw vader?
"De zeer schone uren van Symforosa, Begijntjen" vind ik zijn volmaaktste werk.
"Adagio", vind ik het meest ontroerende omdat mijn vader daar het diepste van zichzelf heeft ingelegd.
Ook de woorden die hij in zijn boek "Adriaan Brouwer", de schilder in de mond legde, waren heel sterk verbonden met de persoon van vader.
Dat was op het einde van zijn leven, en in die context werd het een prangend boek. Wij voelden aan dat er iets ging gebeuren. Daarom vind ik het boek nog steeds ontroerend om te lezen.

***********