"Pallieter" door Felix Timmermans.
Tiende druk.

Uit het Algemeen Dagblad van 12/11/1920.

De tiende druk van een boek is altijd een jubileumpje waard. De boeken die in Holland tien drukken beleven, in betrekkelijk korten tijd, zijn op onze vingers na te tellen. Toch, wij mogen het niet verbergen, is deze tiende druk van "Pallieter" geen rechtstreeks literaire overwinning. Want onze ooren zijn nog vol van het gerucht, dat van kerkelijken en niet-kerkelijken kant om dit boek heen gemaakt is. Hoe onnoozel, hoe dwaas, een boek te verbieden van deze spring-levendige bloeikracht. Toen indertijd nog geen enkel criticus zijn stem verhief tegen de minachtende en schel-vonnissende wijze waarop zelfs uit protestantsche kring een heel bekend dominee dit boek als een zwoel-zinnelijk wanproduct afmaakte, schreven wij onmiddellijk een fel protest tegen dit z.g. letterkundig oordeel. En het lezend publiek heeft ons in het gelijk gesteld. Want zij die "Pallieter" een gemeen, sensueel werk noemen, veroordeelen daarmee hun eigen zintuigelijk wezen. In "Pallieter" leeft alles van de natuur.

Wij kunnen ons er uren vergapen aan het zien broeien en groeien der wolken. Wij ademen tusschen het geel-rijpende koren, tusschen de voorover-gebogen, zwaar-gouden aren en schoongerijde schoven. Wij ademen er tusschen het hevige en levende licht van veld en akker en wij slurpen mee, pinten smakelijk geel bier en wij dansen met Pallieter tusschen de bloemekens, een polka, en wij lachen om de waggelende heupen der boerinnen en de pretkreten die zij uitgieren.

Dit boek is zelf als een hoog-opgetaste koornwagen, die onder den stralenden zonnehemel, zwaar en geweldig over den donkeren grond schokt. De avonden doemen er op met een wonderrooden schijn in de lucht en over koornhalmen, maaiers en spitters.
Alle diepten van de hemelen vallen voor ons open, omdat Pallieter een oer-natuur-genieter is en een zoete, bijna bezwijmde inslurper van het brandende natuurgenot. Pallieter is een brok symbool en een brok mensch. In het menschelijke dartelt de dichterlijke fijnheid in de visie en aandoening, van zijn schepper. In het symbolische grijpt de droomer, de natuur-ontroerde naar de oneindigheid van werelden.

In de azuren avonden van zijn land volgt hij met zoete ontzetting, het korte leven van de vallende sterren en in de blinkende morgens beloert hij het leven der boomen en de overvloeiende levens-weelderigheid van alle planten. Hij beluistert de wiegelende muziek van tallooze vogelen en het gonzen van een vlieg of een bij ontroert hem even hevig als het wonder van zijn eigen bestaan. Geen dier is hem vreemd, hagedis noch rups, slak noch spinkop, duizendpoot noch mot, pier noch kikvorsch, pad noch mol. Het behoort bij Pallieter.
Wij willen voltrekt niet beweren, dat dit boek het diepzinnigste werk is dat de Vlaamsche literatuur heeft voortgebracht. Streuvels' visies zijn grootscher, epischer, en toch niet minder bloedwarm levend. Maar ook bij "Pallieter" huist men voortdurend onder het geurende lommer van een zwaar zomersch bladerengewelf. Het spat en roert aan alle kanten, in dit boek.

Het bezit dezelfde openheid en argelooze zinnelijkheid van de natuur, dezelfde broeische hitte, dezelfde geweldige saampersing van onwaarneembare groeikrachten. Zeker gaat er door dit boek een sensueele liefdedrang, maar als men deze veroordeelt dan beoordeelt men ook het magistrale en monumentale van een Rubens, van een Jordaens en van alle Vlaamsche dichter-realisten in de schilderkunst.
Zoolang er blauwe hemelen zullen zijn, waar zich de eeuwige stilte in uitstrekken kan en zoolang er menschen zullen zijn, boeren en dorpelingen, schepselen van steden en van landen, zoolang zal er door dichterzielen als Timmermans geschreven worden over een luchtavondbrand van hei en vlakte, over het rose lijfke van een lief en over de dronken, omgeploegde aarde; zoolang zal er geschreven worden over alle uitspruitselen van de bloeiende natuur, over het verschijnen en verdwijnen van de dingen die ontstaan en de dingen die vergaan ; zoolang zullen er Pallieters zijn die hun meidekes omprangen en kussen op de malsche kaken en in de natuur zijn als de natuur.

***********