Pallieter op de Index, De Domper.
Uit Het Volk, dagblad voor de arbeiderspartij - 5/8/1920.
Henricus, aartsbisschop van Utrecht, heeft ter kennis van de katholieke schapen gebracht, dat het den Heiligen Vader behaagd heeft, het werk : "Pallieter" op den index te plaatsen. Het zal dus door goede katholieken niet meer gelezen mogen worden. Dit beteekent, dat de heilige stoel het boek gevaarlijk acht voor de zedelijke gesteldheid zijner kinderen......
Wij zijn benieuwd welke passages de verreeniging "Voor Eer en Deugd" uit het boek geknipt heeft, om den machtigen man in Rome te overtuigen van de gevaarlijkheid van "Pallieter". En welke termen zij gevonden heeft, om het Nederlandsch Episcopaat in het komplot te betrekken. "Pallieter" op den index. Arme, argelooze Pallieter! Of liever: arme, kwaaddenkende, gif-zuigende zuurmuilen, die de levensvreugde van den onstuimigen dagemelker voor onzedelijkheid verslijten. Vermoedelijk heeft het tooneeltje, waar Pallieter het naakte Marieke zoo uit het bad in de vrije rivier op zijn paard tilt en juichend met haar weggalopeert, een voornaam aandeel gehad in de tragi-komedie van Pallieters ongenade.
Er zullen vele katholieken zijn, die zich diep schamen. Felix Timmermans in de eerste plaats. Hij zal zich niet schamen nochtans over zijn boek, maar over de geestesgesteldheid van zijn moderne geloofsgenooten. Over de monsterachtige inquisitie, die rondsluipt en loert naar slachtoffers; die de rookende fakkel van gewetensdwang rondzwaait en zwaargemaskerd intrigeert om alle vrijheid, alle levensvreugde aan te klagen en te offeren op den brandstapel van haar blinde dweepzucht. Die de zwaar geslagen menschheid deze bloeiende blijheid van "Pallieter" onthouden wil onder voorwendsel, dat zij gevaarlijk zou zijn voor de goede zeden.
De vijanden van het mystieke katholicisme beweren gaarne, dat dit geloof vijandig staat tegenover het leven zelf. Daar 't zijn diepste tendenz heenwijst naar een vernietiging van het aardsche leven, voor zoover dit leven ook maar in de geringste mate "genot" zou kunnen beteekenen. Zij wijzen op verschijnselen van ver doorgevoerd ascetisme, van onmenschelijke pogingen tot verstoring, een trachten naar het dooden van het onzalige vleesch, ten bate immers van de alleen belangrijke, eeuwige, onsterfelijke ziel. Het is niet verstandig, zou men zoo zeggen, om zijn vijanden gelijk te geven met z'n daden. Och, neen, maar verstandigheid, gezond verstand is ook niet te verwachten van deze door dweepzucht vervoerden, die wel met gloeiende tangen alle natuur uit den mensch zouden willen wegrukken, die inderdaad alle levensdrang ontkennen en voor zoover die niet te ontkennen valt, haar zouden willen kenschetsen als zondig en ten verderve leidend. Alle aardsche vreugde, alle weelde der natuur, alle bekoring van schoone dagen en zonnige velden, het is bekoring der zinnen en het houdt in het gevaar voor verleiding en zonde. Doodt het vleesch, ruk uw oogen uit, stomp al uw zintuigen af, tot er niets van u overblijft dan een dor geraamte, waarin de ziel alleen nog huist en zich verlustigt in de dingen, die niet van deze aarde zijn......
"Pallieter". Hoe heeft hij de menschen stormenderhand veroverd! Deze vrije vogel, deze levensgenieter bij uitstek, die juicht en jubelt, gansche dagen lang, omdat de wereld, Gods heerlijke schepping, zoo alles overweldigend schoon is. Pallieter, wiens leven is een durend, praktisch gebed, een dankgebed aan de natuur en haar goeden Schepper; de jonge, sterke mensch, die is als een blijde stem Gods zelf, oproepend de verslagen aarde-kinderen tot vreugde en dank, die alle triestheid weg lacht, die nooit zwijgen kan, omdat alles toch zóó verbazingwekkend mooi en groot en geweldig is Pallieter, de diep geloovige, trouwe aanbidder Gods, die geen raad weet met zijn blijheid om de schoone aarde, die God dient met elk gebaar, dat zijn handen maken, met elken blik, die uit zijn helle oogen over de landen schiet, omdat al zijn gebaren, al zijn blikken uitingen zijn van diepen, vromen dank aan de Macht, die hem tot dit wondere leven riep; Pallieter, het kind Gods... geplaatst op den Index.
Het is wel vreemd toegegaan met dit boek.
De gansche pers was er over in de wolken. O, verstandige en knappe en vooral: degelijke critici hadden aanmerkingen, maar terwijl zo schreven, schaterde Pallieters vrije lach door hun zinnen en het eind was toch: een blije overgave aan zijn blijheid, de erkenning, dat dit een wonderboek was, een verrukking van diepe vreugde, een moment van verlossende blijheid in de zware ellende van den druk der oorlogsjaren. Ook de Roomsche pers was vol lof en bewondering. Dit was het boek van een geloovig Roomsch schrijver en wat was het een heerlijk, diep-menschelijk boek! O, het Roomsche geloof was geen dood dogma en nog tot groote en goede dingen in staat Helaas! De lof kromp langzamerhand in, kreeg een zuren toon, een wrangen bijsmaak en het was niet moeilijk te begrijpen, hoe hier verkeerde invloeden werkten, die wroetten in de diepte en met sombere vastberadenheid intrigeerden om dit zondige boek, dat immers de vreugde van het aardsche leven bejubelde, in diskrediet te brengen. En ze hebben hun zin gekregen. De paus in hoogst-eigen persoon heeft zich laten overhalen door een verzameling duistere raadgevers, om den prachtigen ",Pallieter" te verklaren tot een gevaarlijk verleider der kuische menschenziel, tot een trawant van den duivel... Hoe zal het nu gaan met den schrijver Felix Timmermans? Zal hij voor de keus gesteld worden, zijn boek openlijk te verloochenen óf het banvonnis over zich te hooren uitroepen?
De Katholieke Kerk, eenmaal een der meest geslepen diplomaten der wereld, wordt oud en verliest haar eminente menschenkennis meer en meer. Ze doet dwaze dingen en neemt noodeloos tal van menschen tegen zich in door haar tirannieke maatregelen. Men weet niet wat men doen moet bij deze uitbanning van den onschuldigen Pallieter: glimlachen of boos worden. Maar dat het strekken zal "tot meerdere eere Gods", of tot heil der Moederkerk — wij durven het niet te gelooven.
*********
|