HET FILMSPEL VAN ST. FRANCISCUS

Uit de Nieuwe Tilburgsche Courant – 8/7/1937
De Heiligheid van Sint Franciscus op volkse wijze in beeld gebracht in Oisterwijk’s Natuur Theater.

Een stuk van Felix Timmermans in arme-menschenstijl.
     Het is een traditie geworden, dat in de vacantie-maanden mooi Oisterwijk in zijn Natuur-Theater zijn bezoekers vergast op een of ander openluchtspel, dat ook in breederen dan provincialen kring de aandacht vraagt, omdat het gewoonlijk niet het eerste het beste is wat "De Ghesellen van den Spele" brengen. Men denke maar eens aan Laudy's "Paradijsvloek" van verleden jaar en "Die sevenste Bliscap" van het daaraan voorafgaande jaar.
Ook nu weer hoopt het Natuur-Theater zijn traditie voort te zetten al is het te spelen stuk dan ook van een heel ander genre dan de hierboven aangehaalde. Er zal n.l. worden opgevoerd "Het filmspel van St. Franciscus" dat speciaal voor deze gelegenheid door Felix Timmermans, den bekenden Vlaamschen letterkundige en Hendrik Caspeele, den regisseur van de Vlaamsche Opera te Antwerpen voor het Natuur-Theater getrokken werd uit Timmermans' boek "De Harp van St. Franciscus". In een dezer dagen te Oisterwijk gehouden personferentie, waarbij ook het college van B en W zijn belangstelling toonde, vonden wij de beide Vlamingen bereid een en ander omtrent hun bedoelingen met het spel mede te deelen, waarvan we hier onze lezers wat willen navertellen.

HOE MEN AAN HET STUK KWAM
     Het was kapelaan L. Roovers, de ijverige moderator van den Katholieken Kunstkring te Oisterwijk, die ons dit geheim eerst onthulde. In tegenstelling tot de vorige jaren wilde men thans eens iets lichters brengen n.l. een bont Brabantsch volksspel. Maar dat was eerder gezegd dan gedaan. Men dacht aan "Il Poverello" van den Engelschman Housman in de vertaling van Wies Moens doch dit stuitte op onoverkomelijke bezwaren en daarna kwam men bij Felix Timmermans terecht wien men om een Brabantsch Volksspel vroeg.
Toen hierbij ook Franciscus ter sprake kwam begon de Fé te glunderen.
     Dat was een kolfje naar zijn hand en in zijn Boek "De Harp van Sint Franciscus" had men een goeden leiddraad. Zoo kwam men van 'n Brabantsch spel tot een Franciscusspel, waarbij men tevens genoot van het voordeel, dat de H. Franciscus momenteel in het brandpunt aller belangstelling staat omdat hij zelfs door protestanten en ongeloovigen als een groot leider wordt beschouwd.

WAT "DE Fé" ER ZELF VAN ZEGT.
     Tusschen groote trekken aan zijn onafscheidelijke pijp door heeft daarna "de Fé" ons in zijn sappig en plastisch Vlaamsen van zijn nieuw stuk verteld. "Een minderbroeder is arm en draagt niets bij zich en heeft voor enkel bezit zijn harp, waarmede hij God looft" zeide eens St. Franciscus. Dat is ook voor Timmermans de groote teekening van dezen grooten man: niets bezitten dan een Godlovende ziel. Daar om draait en straalt en zwaait het leven. Dat heeft hij ook in zijn boek "De Harp van St. Franciscus" op eenvoudige wijze tot uitdrukking willen brengen.
     Ik heb lang gevochten — aldus de Fé — om te weten in welken stijl ik dit boek schrijven moest. Het ging hier niet alleen om wat er in het leven van St. Frans gebeurd is maar hoe het gebeurde. Er moest atmosfeer rond de figuren zijn en dan wordt men gemakkelijk verleid om litterair te worden.
     Ik ben eenvoudig naar mijnen biechtvader gegaan en heb hem gevraagd welken stijl te kiezen : voor liefhebbers van letterkunde of voor arme menschen? "Voor arme menschen" zei hij en het was beslist! Ik heb het boek geschreven in een arme-menschen stijl, zoodat onze meid en melkboer ervan zouden kunnen genieten.
Ik heb me — gaat de Fé verder — bijzonder bezig gehouden met het probleem van Franciscus' heilig zijn. Niet door bespiegelingen en lavende uitroepen maar door het innerlijke en uiterlijke leven te beschrijven. Ik heb hem willen laten leven in zijn tragiek en in zijn vreugde.
     Het openluchtspel nu is het aanschouwelijk maken van enkele gevallen uit Franciscus leven in den geest van het boek. Sommige figuren komen sterker dan in het boek naar voren, andere verdwijnen meer naar den achtergrond. Het eerste is het geval met de wel wat verwaarloosde ouders van Franciscus. Men noemt het een filmspel al was de benaming circus-spel juister maar dan een circusspel in den goeden zin. Het theater heeft den vorm van een circus, alles volgt snel op elkaar, er wordt in het stuk gezongen gedanst, paard gereden. Alles doet eigenlijk aan een circus in verheven zin denken maar omdat dit woord zou kunnen worden misverstaan is men tot filmspel gekomen.

Of het moeilijk te spelen is?

De regisseur zal wel weten hoe het onder de knie te krijgen want hij heeft het zelf meegeschreven en daarom is dit een dubbele winst. En als "De Ghesellen van den Spele" iets aanpakken komen ze er ook schitterend mee voor de pinnen!......

EEN BROK PROXA OP ZIJN TIMMERMANS'.
     Ook de regisseur de heer Caspeele bleek zeer enthousiast over het stuk. Hij was van oordeel, dat dit filmspel — in tegenstelling met den rhetorischen aard van de meeste openluchtspelen — een brok proza vormt, eenvoudig en natuurlijk, heelemaal op zijn Felix Timmermans' getrouw aan het boek en met momenten van edele, hooge zielslyriek.
     Zoo eenvoudig en natuurlijk moet het spel ook gespeeld of juister, geleefd, worden. Dit was een der grootste moeilijkheden daar de meeste spelers zoo gemakkelijk declameeren en onnatuurlijke gestes maken. Deze bezwaren zijn hier echter overwonnen. De rol van Franciscus is overweldigend. Hij vergt alles : jeugd, humor, gevoel, geloof, liefde, meevoelen der lichamelijke pijn en zielsmart, transfugie, nu eens uiterst reëel aardsch en dan weer etherisch.
Méér dan in een andere rol moet hierin leven het Leven van St. Franciscus. Deze speler moet in- en uitwendig het lijden en onbegrepen genieten gevoelen van St. Frans. Als zijn toon zangerig wordt moet hij als het ware zelf zijn zang spontaan componeeren, steeds in de meest goddelijke naiviteit. Van den grootsten eenvoud gaat hij over in de meest suggestieve bezieling. Hij moet drie volle uren metamorphoseeren van lichaam en ziel.

Kortom St. Franciscus is een rol als er vast geen tweede bestaat maar de eenvoudige jongen Jos. v. d. Brugge zal hem torsen Daar bij ik zeker van! — aldus de heer Caspeele.

     De andere rollen zijn meer episodisch maar vanaf den minsten figurant tot de grootste rol worden actie en medeleven geëischt. Het spel zelf bestaat uit zeer veel tafereelen, die echter een doorloopend gebeuren vormen, dus een geleefde film en vandaar ook de titel "Het filmspel van St. Franciscus" besloot de heer Caspeele zijn uiteenzetting. Na bovenstaand — en ook door de fragmenten, die de heer Caspeele nog heeft voorgedragen — zijn we wel erg nieuwsgierig geworden. En het is dan ook met groote belangstelling, dat wij de première van Zondag 18 Juli tegemoet zien.

**********