Een pen in stilte gedoopt.

De stille wereld van Felix Timmermans.

Lezing op Felix Timmermans-herdenking van het Davidsfonds te Lier op 28 april 1986.

Door Prof. Marcel Janssens.

     Eerst en vooral wou ik u danken voor de eervolle uitnodiging om op deze Felix Timmermans-herdenkingsdagen in Lier het woord te voeren. Mijn voorganger Albert Westerlinck aanzie ik als deelgenoot in de eer die mij te beurtvalt, omdat, zoals u zult zien, ik in zijn geest over Felix Timmermans zal praten. Het Felix Timmermans-Genootschap heeft Westerlincks essay over De innerlijke Timmermans herdrukt in zijn Jaarboek 1980, De herfst blaast op den horen, waardoor die stimulerende andere visie of een visie op een andere Timmermans weer onder de aandacht werd gebracht - heel terecht overigens. Mijn lezing heb ik met enige opzettelijkheid de ondertitel gegeven : De stille wereld van Felix Timermans, omdat ik in het aangegeven spoor precies nog wat meer materiaal in verband met half gekende,verkeerd gekend; of miskende aspecten van Timmermans' oeuvre wil aandragen en kort bespreken. Ik doe dat met de passende schroom in het besef dat ik hier spreek voor een publiek van kenners, insiders of zelfs intimi van de Fee, die hem zoveel beter gekend hebben dan ik, en in het besef dat ik hier preek voor een bekeerde parochie. Ik zou mij zeer gelukkig voelen, indien wij vanavond Felix Timmermans konden ontmoeten in een register van verstandhouding, zakelijk zijn teksten lezerd en proevend, zonder de ijle grootspraak van gelegenheidswoorden.

     Ikzelf heb Felix Timmermans nooit gekend. Ik was 15 jaar toen hij stierf. Ik moet derhalve over hem spreken - om het met een uitdrukking van hem te zeggen - zoals ik hem uit zijn werk heb geroken. Als ik straks de mens Felix Timmermans even in dit betoog betrek, doe ik dat tweedehands, op grond alweer van lecturen en van gesprekken met mensen die hem van nabij mochten kennen. Ik hoop dat het beeld van Timmermans dat ik heb samengelezen, ongeveer moge overeenkomen met het beeld dat diegenen van hem bewaren die met hem hebben samengeleefd en die een dimensie méér in zijn teksten kunnen meelezen.

     Ik voel me een beetje als Timmermans zelf toen hij zijn boek over Sint Franciscus schreef. Vandaag zag ik nog in de tentoonstelling Pen en Penseel volgende tekst uit 1931 :

'Deze dingen heb ik mij zoo voorgesteld, nadat ik de boeken gelezen had, die de geleerden over zijn schoon leven hebben geschreven' - Dat is ongeveer mijn situatie vanavond.

     Ik wou vooraf een drietal Timmermansen oproepen over wie ik het beslist niet ga hebben : drie clichés, even hardnekkig als onrechtvaardig, maar hetzij onbedachtzaam, hetzij moedwillig nog altijd gehanteerd in de literatuur over de auteur van Pallieter.

     De eerste dooddoener betreft precies het feit dat Timmermans' werk niets méér te bieden zou hebben dan een oppervlakkig schrokkerige en dorstige, opperhuids begerige Pallieter, symbool van een pluk-de-dag-filosofie zonder psychologische diepgang, zonder intellectuele substantie, zonder verstands- of gemoedscultuur. Hugo Claus heef het van het Vlaamse volk gezegd dat het leeft van 'het vette en het vrome'; welnu, vet en vroom is die oppervlakkig gelezen Timmermans wel en beide kwaliteiten worden dan even ondermaats en oppervlakkig geacht.

     Nu zal ik niet ontkennen dat er een 'vette' Timmermans bestaat. Het ware naïef het risico niet te willen zien dat in zijn oeuvre ingebakken zit om eenzijdig en enggeestig versleten te worden voor opperhuids, bovendien kleinburgerlijk epicurisme. Wie alleen Pallieter leest en hem bovendien slecht leest, zal vlug concluderen dat er in dit boek en voor het overige allicht ook bij de hele Timmermans veel te veel meters wordt en te veel borden rijstpap opgesmuld worden. Ten aanzien van August Vermeylens' roep om 'more brains' schiet Pallieter dan tekort, vooral wanneer hij kortzichtig alleen als wildebras en slampamper gelezen wordt.

Ik weet het, Pallieter vooral is in de overtrokken proporties van een geprojecteerd geluksverlangen onwerkelijk, zelfs onmogelijk. Zoals al zo vaak werd opgemerkt, doet hij onwaarschijnlijke dingen, bij voorbeeld op een doedelzak spelen en zichzelf tegelijkertijd al zingend begeleiden, of in het topje van een populier gaan zitten schommelen. Hij is bovendien volkomen onmaatschappelijk, omdat hij twee fundamentele componenten van het reële leven mist : de arbeid en het lijden. In tegenstelling tot boer Wortel uit Boerenpsalm moet Pallieter niet werken voor de kost. Hij leeft als het ware vóór de zondeval, in de tuin van Eden, in een mythisch vergroot Netheland, zoals ik nog zal zeggen. Ook het lijden, noch het zijne noch dat van anderen, wordt gethematiseerd in dat boek. Hijzelf en de andere Lierenaars in het boek hebben alleen een onwaarschijnlijk ontwikkeld spijsverteringsstelsel, zoals alvast blijkt uit de overbekende beschrijving van het diner op het verlovingsfeest van  Pallieter en Marieke, waar de disgenoten 'opladen en bijscheppen' totdat 'het zweet hun op het voorhooft staat en in hun telloor lekt'...

     Nee, als je maar dat van Felix Timmermans kent, zou je wel gaan geloven dat wij in ons leutige Vlaanderen niets anders doen dan telloren rijstpap uitlepelen. En dat is het tweede hardnekkige cliché dat ook in het buitenland onuitroeibaar blijkt te zijn : Timmermans zou, tesamen met zijn spitsbroeder in de leutige oppervlakkigheid Ernest Claes, het image van de Vlaming zeer ongunstig hebben gekleurd. Men heeft ons, Vlamingen, een paar mythische etiketten opgekleefd : wij zouden een combinatie zijn van het vleselijke en het mystieke, van Jan Van Eyck en Pieter Bruegel met zijn boerepensenkermissen, van Ruusbroec en Reinaert. Timmermans zou mede en vooral verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van dat mythische Vlamingenbeeld in het buitenland. Maar ook in dat opzicht werd zijn werk en natuurlijk vooral de overal vertaalde Pallieter eenzijdig gelezen : Pallieter kan toch geen realistische kopie van een Lierenaar rond 1900 zijn; Pallieter en zoveel andere teksten rond 'schoon Lier' zijn idealiserende projecties. Pallieter moet in het domein van de mythische droomschepping van wat zalig zou moeten kunnen zijn, gesitueerd en geëvalueerd worden, en niet in de realistische afbeelding van wat is of was in Vlaanderen. Bekend is het verhaal van de duitse dame die Pallieter gelezen had en na de tweede wereldoorlog naar Lier kwam om er de 'blauwe Begijnebossen' te bekijken en die zeer teleurgesteld was omdat daar geen blauwe Begijnebossen te bekennen waren.

     Zo lijkt me ook die zogezegd negatieve beeldvorming van de Vlaming in Timmermans' werk een overtrokken en fout geïnterpreteerd gegeven. Timmermans is natuurlijk door en door als Vlaams herkenbaar, gelukkig maar, maar wie hem voor een realistische copi-ist van het reële Vlaanderen zou verslijten, heeft toch wel een paar wezenlijke dimensies in z'n oeuvre gemist.

     Het derde cliché is dat van de folklorist, heimatschrijver en streekromancier. Nu werd er van de streekroman, die nochtans een eerbiedwaardig literair verleden heeft, in de literatuurgeschiedenis en literatuurkritiek, onder meer met betrekking tot Timmermans, vaak een karikatuur gemaakt. Een karikatuur kan intelligent zijn, maar ook dom. Laat me vlug een robotfoto maken van de heimatroman zoals je hem in de kritiek tegenkomt. Hij vertelt over streekgebonden materies en liefst nog uit een verleden dat nog glorieuzer en lieflijker, nog ecologisch zuiverder was dan onze tijd. Een zekere retro-weemoed is hem niet vreemd.

Denk maar aan de begijnhoven, de processies, de pastoors uit de bloeiende wijngaarden, de krabbekokers, de minneke-poezen bij Felix Timmermans. Wij kunnen dat allemaal lekker folkloristisch invullen waarom zouden wij dat ontkennen ? Denk aan teksten van Timmermans die de lof spreken van het gezonde, kuise platteland of van de beloken provinciestad als contrast met de verderfelijke grootstad. Het dialect zorgt niet alleen voor couleur locale, het is ook een teken van volkse vitaliteit - zeker bij Timmermans. Het einde van zo'n verhaal bevat niet zelden een positieve levensles : denk aan Leontientje en Symforosa. Kop op, zo luidt de boodschap, het geluk gloort achter een mist van tranen.

De streekroman als een peppil voor wensdromers. Als Conscience kon zeggen dat hij nooit ene maagd heeft doen blozen, dan mocht Timmermans over zijn werk getuigen dat hij nooit ene maagd heeft ontmoedigd.

     Natuurlijk is zo'n karikatuur van de heimatliteratuur geen Nobelprijs waard. Nobelprijswinnaars als Knut Hamsun, Wladislaw Reymont, John Steinbeck of Willam Faulkner moeten andere streekromans geschreven hebben. Er zijn immers soorten streekliteratuur. Zoals soms gezegd wordt dat alle gedichten gelegenheidsgedichten zijn, zo kan elke min of meer in herkenbare geografische ruimten gesitueerde vertelling streekgebonden genoemd worden. En dan? Alles hangt af van wat een auteur met zijn streekgebonden materies doet. Er ligt weliswaar een hele scala van gradaties tussen de licht consumeerbare lectuurtekst en de tekst die wij tot de literatuur rekenen, maar inworteling van een roman of zelfs van een heel oeuvre in een streek staat niet meteen gelijk met schilderachtige folklore en betekent geen beletsel voor een authentieke literaire creatie.

     Kan men zich Hoe het groeide van Knut Hamsun elders inbeelden dan precies in het barre Noorden van Sellanraa? Of de romans van Jean Giono elders dan in de Provence? En moest De Vlaschaard zich niet precies afspelen waar Streuvels (naar hijzelf zei) hem had zien liggen en zien 'bedricht' worden onder zijn venster? En Selma Lagerlöff, en Ramuz en Zola, de auteur van La Terre, zijn dat streekromanciers?

     Timmermans als folklorist en als chroniqueur van de Lierse folklore (en van 'Lierke   Plezierke') doodverven is te gemakkelijk om waar te zijn. Dat is even misplaatst als in Lier naar blauwe begijnebossen komen zoeken, die er niet zijn.

Ik wou het vanavond hebben over een andere Timmermans : over de stille Timmermans zoals ik die in zijn werk heb ontmoet. Het motief van de stilte hoort bij de drang naar verinnerlijking die Westerlinck heeft beschreven. Op mijn beurt zal ik dat motief even aanraken - om een typisch Timmermansbeeld uit het motto van Adagio te gebeuren - als een snaar op een harp die zoveel andere klanken van motieven en thema's in zijn werk in beweging kan brengen.

     Immers, 'Er is geen belangrijk boek van Timmermans te noemen waarin de stilte geen belangrijke rol speelt'. Bijna 'al de profane en religieuze figuren uit zijn werk (zijn) op de hoogste en innigste momenten van hun leven "stil" ' - ik zal er een paar voorbeelden van geven; en wij weten hoe het verlangen naar verstilde innerlijkheid een nog 'uitdrukkelijker, vollediger en religieuzer zin' gekregen heeft in Adagio, de laatste verzen die geschreven werden met een pen in stilte gedoopt.

De jonge Timmermans kan dat subtiele zintuig voor de waarneming en de waardering van de stilte in zijn vormingsjaren als schrijver geërfd hebben van Maurice Maeterlinck, bij wie hij moet gelezen hebben : 'La parole est du temps, le silence de 1'éternité', of : 'la vie véritable, et la seule qui laisse quelque tracé, n'est faite que de silence'. Maar misschien hoefde hij dat niet van anderen te erven; dat zintuig van de stilte was hem aangeboren.

     Ik lees toch bij iedereen die Felix Timmermans van dichterbij gekend heeft, dat de auteur van Pallieter zelf, aldus Gerard Walschap,'niet de luide wildebras (was) die Pallieter overigens ook niet is, maar een mens vol behoefte aan innigheid, stemming, atmosfeer, vrede, gezelligheid'. Althans uiterlijk was hij een kalme en rustige natuur, eerder schuchter en vreesachtig dan zelfzeker en durvend, meer aarzelend, schroomvol en weemoedig dan impulsief agerend of energiek tegenover het leven staand. In tegenstelling tot de incarnatie van zijn wensdroom na zijn ziekte en operatie, is hij 'een rustige, huiselijke man' geweest, zo schreef Gaston Durnez,'wat bang en voorzichtig, maar openbloeiend in gezelschap van goede vrienden en 'volksmensen' waar hij van hield. De goede dingen des levens kon hij onvoorwaardelijk bewonderen, maar dat mochten gerust meteen de eenvoudigste zijn : een bloem in de tuin, een kleurrijke prent aan de muur, een pot zelfgemaakte bessenjam'.

     Z'n vrouw zei ooit in een interview met José de Ceulaer : 'Mijn man had helemaal niets van de uitbundigheid van Pallieter', hij was 'geen Pallieter geen pessimist en ook niet uitgelaten zoals velen hebben gemeend'. Zo schreef Jan van Nijlen destijds in Groot-Nederland dat men in Nederland ontgoocheld was als men Felix Timmermans te zien kreeg : men had hem te veel als een Uilenspiegel gezien, terwijl hij niet zo uitbundig van aard bleek te zijn. Zijn Nederlandse uitgever Van Kampen getuigde precies hetzelfde : als Timmermans naar Nederland kwam voor een lezing, verwachtte zijn publiek een feestelijk-leutige Vlaming, maar die was er niet - zoals er evenmin blauwe Begijnebossen waren. En hoe eenvoudig, nederig en oprecht bescheiden heeft hij zich gedragen tegenover de toen toch maar nauwelijks dertigjarige Albert Westerlinck, toen zij in het najaar van 1946 tezamen de verzen van Adagio regel na regel keurden voor publicatie ; Westerlinck getuigde dat Timmermans een der 'eenvoudig-schoonste mensen' was die hij ooit ontmoette. Het motief van de stilte lijkt dus wel een geschikte ingang te zijn tot Timmermans' geestelijk universum.

     In de Schemeringen van de dood, een door literaire voorbeelden belast debutantenprobeersel, wordt 'stilte' doorgaans negatief geconnoteerd als : doods, beklemmend, kil, klam, bang, zwaar, wreed.

Hij spreekt hier nog wat overtrokken literair van de 'stille eendigheid' op een kerkhof of van 'een ijzeren stilte' - kwalificaties die weldra helemaal zullen verdwijnen. In die verhalen, die toch voor een deel on-eigen van inspiratie geweest zijn, gebruikt hij nog de samenstelling 'grafstil', die later praktisch niet meer voorkomt. Het avondmotief, duisternis, herfst en regen, evenals eenzaamheid, eentonigheid of 'eendigheid' en klamme kilte liggen nog als schimmels over het zo kostbare gegeven van de stilte dat zich weldra in authentischer teksten, dichter bij Timmermans' kern, in zijn echte gedaante zal ontbolsteren.

     Later wordt de stilte veruit overwegend positief geladen, met - natuurlijk - enkele uitzonderingen die de context opdringt, zoals in dramatische situaties in Ik zag Cecilia komen, Boerenpsalm, Pieter Bruegel, De pastoor uit den bloeyenden wijngaerdt en De familie Hernat. Zo naiëf of zo vastgevroren in zijn clichés was Timmermans nu ook weer niet. Maar vanaf Pallieter,ja vanaf Pallieter wordt stilte in de meeste gevallen een fluwelen geluideloosheid die alleen nog maar positieve, zalige aspecten vertoont. Stilte wordt steevast geassocieerd met vrede, vredigheid, vreedzaamheid, innigheid; de stilte is 'aandoenlijk' innig, maar ook in harmonie met de grootheid van de nacht. Stilte is bij Timmermans vaak een signaal van iets groots dat gaat komen. Zo staat er in De harp van Sint Franciscus als Franciscus het woord gaat nemen voor zijn volgelingen : 'Het wierd stil. Elkendeen voelde dat het een groot ogenblik was'. Op zulke ogenblikken is de stilte 'geweldig' of 'goddelijk'.

     In de stilte wordt 'iets schoons verwacht'. Een 'ontzaglijke stilte' gaat de geboorte van Jezus vooraf in Het kindeken Jezus in Vlaanderen en tijdens de aanbidding der Wijzen heerst er 'een enorme stilte' in de stal. In de stilte verwacht je wonderlijke dingen, dan wordt de stilte 'plechtig' genoeg om er Drie Koningen in te ontvangen.

     Positief is de stilte ook als afwezigheid van Stoornis. In De harp van Sint Franciscus staat letterlijk : 'En alleen in die stilte, nooit van genen mens gestoord' - wat Westerlinck graag zal gelezen hebben. Boer Wortel in Boerenpsalm zegt dat 's zondags alles 'stiller, zachter (is), zelfs de kiekens worden het gewaar en de beesten in de wei', hij zaait zijn 'peekens bij asemstil weer' en het is gedurig een zwijgend gesprek tussen mij en het veld - wat als samenvatting van het hele boek zou kunnen dienst doen. Zo'n cultuur van de stilte (geen cultus, maar een cultuur van de stilte) - wat ik als een fundamentele cultuurwaarde beschouw - heeft voor ons nu in 1986 een ecologische bijbetekenis gekregen. Vrij ademen in een biologisch-zuivere lucht, op het land, door geen industrieel gerucht gestoord, wonen in een onbezoedelde ruimte van stilte - wat een wensdroom van natuurgezond leven! Ook in dat opzicht is Timmermans' oeuvre een in de mythe geprojecteerde oase van pre-industriële arcadische vredigheid en gezondheid.

Een gezonde vrede in een dorp dat zal duren - wat een zaligheid!

     Geen wonder dat stilte bij Felix Timmermans praktisch altijd met momenten van inkeer verbonden wordt. Als Pieter Bruegel zich na de begrafenis van Jan Nagel in de heide  terugtrekt, staat er met reduplicerende nadruk : 'het was hier stil, stil', en met Pallieter gebeurt op zulke momenten van verinwendigde vrede precies hetzelfde : 'Pallieter zijn hart ging open voor den vrede van het land. En zo stil lijk het was rond hem, was het in zijn hart'.

     De stilte komt bij voorkeur 's avonds en 's nacht, dan kan ook Pallieter de stilte horen aanwandelen en dan keert hij innig in zichzelf of plooit hij op zichzelf terug en zingt, musiceert of bidt hij. Op dergelijke ogenblikken van verstilling en verinnerlijking, bij voorkeur in een zachte avond, valt bij Timmermans dat andere, zo vaak miskende register open. In de structuur van Pallieter, van Pieter Bruegel en Adriaan Brouwer, van De harp van Sint Franciscus kont de typische alternering voor van geweldig lawaai en ingetogen stilte, van overdadig zonlicht en gedempte schemer, van overvloedig tafelen en verstilde ascese.

     In zijn werk is er een afwisseling van schetterende samenscholingen van veel mensen in stoeten, processies, feesten, waar zij tesamen muziek maken, zingen, luid bidden, 'overvuldig' eten en drinken, en aan de andere kant, van veel inniger momenten waar die mensen fysiek en psychisch tot rust komen. In Pallieter staat er : 'en hij werd stil zoals een mens na diep gebed'. Op zulke momenten is de avond 'kalm lijk fijn olie' een verrukkelijk beeld dat alleen maar een begenadigd dichter kan vinden en dat voor mij bijna de hele Timmermans samenvat. Bij Timmermans is er de beroezing van met velen in stoeten op te stappen, maar er is even essentieel de weemoedige verinwendiging en vertraging van het levensritme, en dan vallen óók Timmermans-werkwoorden als : aarzelen, verwijlen, glijden, drijven...

     En zou het toeval zijn dat Timmermans in zijn tekeningen en schilderijen zo veel stillevens of taferelen van gestolde tijd heeft nagelaten? Het aandeel en de structurele betekenis van het stilleven in zijn teksten zou eens kunnen onderzocht worden.

     Van de inkeer is het maar een stap naar de koppeling van stilte en religieuze stemming. Lia Timmermans citeert in het Voorwoord tot de omnibus Met Felix Timmermans door Vlaanderenland : 'Wie stil is zal U horen en zal zichzelf erkennen als een klank van Uw lied. Dat staat ook ongeveer in het motto van Adagio :

Ik ben een snaar op Uwe harp

en wacht naar 't roeren van Uw vingren,

om ook mijn klank doorheen 't gerank,

van Uwe symfonie te slingeren.

     In de stilte maakt de mens zich gereed voor de eenklank met een Symfonie die religieus geïnterpreteerd wordt. Er wordt in dit oeuvre steevast, bijna als een onwillekeurig cliché, een verband gelegd tussen stilte en oneindigheid, verte, eeuwigheid, heiligheid, zuiverheid, vroomheid, ingetogenheid, mysterie. In de drie luiken van Driekoningentryptiek bij voorbeeld is de stilte de voorwaarde om Gods mysterieuze aanwezigheid gewaar te worden. God komt voorafgegaan door een geweldige heilige stilte. Hier zegt Timmermans niet meer 'grafstil ' maar 'kerkstil'. ' 's Nachts wordt het stil in uw hart, zegt Boer Wortel, en ge denkt aan dingen waar ge anders geen tijd voor hebt. Aan Onzen Lieven Heer...' ; als hij die handen en voeten van zijn houten Christus beziet, houdt hij soms stil te midden van zijn 'gepruts' en komt hij tot 'een vorm van gebed'. Heel karakteristiek is deze zin uit Pallieter :'deze avond was zo zoet en stil, zo overweldigend van innerlijken vrede, dat hij zich kalm voelde en zuiver als een heilige'. En de stilte is toch bijna voelbaar of hoorbaar aanwezig in De zeer schone uren van Juffrouw Symforosa Begijntjen , een tekst die ik in de loop der jaren ben gaan beschouwen als een verleidelijke uitnodiging tot vermoeide pensioengerechtigde intellectuelen om zich in de zalige vrede van het Liers Begijnhof terug te trekken.

     Natuurlijk legt Timmermans ook het verband tussen stilte en muziek. Na de dood van Cecilia, wanneer de ik-persoon buiten in de sneeuw God hoort 'ruisen in de oneindige stilte', zegt hij in de laatste zin van het boek : 'Dan zullen wij één lied en éne stilte zijn'. Muziek kan schoon en stil zijn, en ook in verband met muziek kan de stilte een signaalfunctie hebben, zoals in het begin van De harp van Sint Franciscus : 'Het was stil, zodanig stil, alsof er muziek verwacht werd' . Al kan Pallieter zoveel instrumenten bespelen dat hij op z'n eentje een fanfare zou kunnen bemannen (en vergeten we niet dat hij ook een orgeltje in zijn buik heeft!), toch is er in het hele boek een opvallende 'correlatie tussen muziek en stilte' zoals Louis Vercammen schreef; stilte en avondschemer zijn ook daar 'het natuurlijk dekor van zang en melodie '

     Stil wordt een zó volstrekt positieve eigenschap dat zij een ideale persoon gaat karakteriseren. Zo droomt een wat bedaagder geworden Pieter Bruegel ervan te mogen leven in de 'stille en kinderlijke aanwezigheid' van Bertha, 'een stil zacht bedeesd vrouwke'.

In Het kindeken Jezus in Vlaanderen lezen we : 'Verder was het goed en stil onder die eenvoudige mensen', (die) 'vergroeid waren van lijf en ziel naar de rustige stilte der velden'.

Ook Leontientje uit De pastoor uit den bloeyenden wijngaerdt wordt voorgesteld als een 'zacht, stil, teder' en daarom ideaal-beminnelijk wezen, en ze wil altijd weer 'den vinger Gods door de stilte (door haar stilte) horen boren'.

De idealisering van de stilte, ook in de intermenselijke relaties, blijkt overduidelijk uit de tegenstelling die Boer Wortel maakt tussen zijn eerste vrouw, 'ons Fien', en de zoveel jongere en onrustiger Frisine : 'Ik en ons Fien konden uren bijeenzitten, zonder dat het nodig was één woord te zeggen. Die stilte hinderde ons niet. Die gaf kalmte. Maar bij Frisine kan ik geen stilte verdragen. Als ik haar niet in mijn armen pak, dan weet ik niet wat te zeggen. (...)

Er is iets dat hapert tussen ons'.

Is dat niet veelbetekenend : als het niet stil kan zijn tussen mensen, schort er iets?