Timmermans anno 1972.

Gazet van Antwerpen  -  vrij tribune  -  Vrijdag 7 april 1972.

Door Hubert Lampo

     In uw nummer van 5 april lees ik een stuk over het ook elders reeds aangeraakte geval van de Witte Brigade, die zich blijft verzetten tegen de herdenkingsplechtigheden, die te Lier aan Felix Timmermans zullen gewijd worden. Mag ik hierop in mijn persoonlijke naam (niet als voorzitter van de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen, die ik niet kon raadplegen) even reageren ?

     Het midden van de bezetting viel in 1942. Dat is de top dertig jaar geleden. Gesteld zelfs (wat ik niet aanvaard) dat er Timmermans iets zou te verwijten zijn geweest. Ieder redelijk mens zal ook dan zich ééns te meer afvragen of wij in een land van gevaarlijke gekken leven, wanneer hij over het staaltje Lierse politiek van onder de dorpstoren leest, waarvan de auteur van de Pallieter de inzet blijkt.

     Een nieuwigheid is het, dat de Witte Brigade voor zichzelf de eer opeist, destijds, in 1944, de bescherming van Timmermans behartigd te hebben. Bestaan hierover konkrete dokumenten of andere bewijzen? En indien het geen verzinsel is, waarom wordt de vroegere beschermer vandaag dan eensklaps met haast drie decennia vertraging de vervolger?

Hoe dan ook, het is het eerste wat ik over dat humane optreden van de Witte Brigade inzake Timmermans verneem. Nochtans meen ik mij in Vlaanderen wel enigermate tot de Timmermans-kenners te mogen rekenen.

     Wat ik wel weet is, dat het de pas uit Londen weergekeerde Camille Huysmans was, die daadwerkelijk de auteur beschermd heeft tegen de heftige en niet steeds bezonnen reakties, welke inherent waren aan de mentaliteit der eerste bevrijdingsmaanden.

     Waarom was het nodig, dat Huysmans tussenkwam? Omdat voornoemde mentaliteit op zoek was naar tot de verbeelding sprekende zondebokken. Bij het Brussels gemeentebestuur bestond er een lijst van slechte patriotten, waarop niet alleen August Vermeylen, maar ook... Guido Gezelle als zware kollaborateurs voorkwamen. Als uitgesproken Vlaams kunstenaar met grote aandacht voor de typische, eigen Vlaamse aard, kon Felix Timmermans inderdaad een gedroomd slachtoffer zijn. Ongetwijfeld is het zo dat de Duitsers en de Duitsgezinden ruimschoots gebruik en misbruik van zijn naam hebben gemaakt. Ook treft Felix Timmermans mogelijk het verwijt, dat hij niet op zijn eentje en gewapenderhand heeft geprobeerd de nazi’s uit zijn schoon Lier te verdrijven.

     Wie deed dat wel?.. Ik weet ondertussen uit de eerste hand dat hij herhaaldelijk zijn gezag als plaatselijke beroemdheid heeft ingezet om een aantal mensen te helpen en zelfs te redden. Natuurlijk kwam je daarvoor bij de Duitse overheid terecht...

     Wie grondige informatie wenst over de misère, die men Timmermans heeft berokkend, leze er de politiek onverdachte herinneringen van Marc Tralbaut «Zo was de Fé» er maar eens op na. In deze herinneringen leert men van op blz 236 af wie er zoal bij de kwestie betrokken is geweest. Tralbaut was in 1947 nog diskreet met bepaalde namen (om het gerecht niet te hinderen in een geheel andere zaak?), doch in elk geval wordt grondig het doopceel gelicht van een paar personages uit de wereld van de meest vunzige centjeskollaboratie, die bij de komst van de geallieerden haastig kazak keerden en blijkbaar ook het échte verzet grondig in de luren hebben gelegd.

     Tot de maneuvers van het door Tralhaut opgeroepen stel behoorde ook de truuk, de aandacht te verleggen van de echte verraders en vulgair krapuul naar mensen, die men met wat kwade wil als «verdacht» zou hebben kunnen bestempelen. Met voor Felix Timmermans het gekende gevolg van een beslist te vroege dood als hartlijder.

Waarbij men in geen geval uit het oog zal verliezen dat de auteur ontslag van rechtsvervolging uitvaardigde omdat er zich in Timmermans' dossier niets bevond dat enige oorzaak tot vervolging opleverde!

     De man, die deze ingezonden brief ondertekent, heeft zich de ganse oorlog lang tegen de nazi-bezetters gekeerd, niet na Stalingrad, maar van in den beginne en voor honderd procent. Hieraan ontleen ik evenwel het recht mij te blijven verzetten tegen fascistische geweld- en intimidatiemetodes en, na meer dan dertig jaar sedert het begin van de oorlog, met nadruk te zeggen dat de ingezette aktie tegen de schepper van de Pallieter, elke demokratische groepering, die het serieus met de demokratie meent, volkomen onwaardig is wegens haar fascistoïde karakter.

     Dat zij uitgaat van mensen, die vermoedelijk niet het minste benul van literatuur hebben en die niet weten dat Timmermans, ook vandaag de dag, ten slotte de enige Vlaamse auteur is met een autentieke, niet kunstmatig opgepepte internationale reputatie, kan eventueel bij onderontwikkelden als een ekskuus worden ingeroepen. Maar misschien kan het zelfs tot Beotiërs doordringen, dat men er de schrijver niet meer door schaadt. Men schaadt er Shakespeare niet door, als men zelfs bewijst dat hij nooit bestaan heeft. Een fatsoenlijk mens zou het echter laten omwille van Timmermans' vrouw en kinderen, die hoogstaande, bescheiden en lieve mensen zijn en hen geen nutteloze pijn berokkenen.

     Ik behoor niet tot de lieden die naar het Verzet spuwen. In tegendeel. Maar precies uit eerbied voor het ware, zich niet tot dorpspolitiek en nogal zielige intriges lenende Verzet betreur ik het, dat sommige overblijvende kernen ervan zich kennelijk laten lijmen tot het beoefenen van een reaktionair obskuratisme, dat met ware vaderlandsliefde niets gemeens meer heeft.

     Dezer dagen zag ik een amnestiebetoging in Herentals voorbijtrekken. Gewezen zwarten? Gewezen gestapo-agenten, S.D.-lui-verklikkers of moordenaars. Zelfs geen Oostfrontstrijders denk ik.

     Maar wel hoofdzakelijk jonge mensen, na 1945 geboren dat zag je zo, jonge mensen, die men vermoedelijk blijft schandvlekken voor daden van vader en grootvaders, waarmee ze zelf geen uitstaans hebben. Mensen echter, die gefrustreerd blijven nadat in andere landen, de U.S.S.R. niet uitgesloten, de amnestie allang tot de vaderlandse geschiedenis behoort. Laten wij toch in 's hemelsnaam met die flauwekul ophouden, zoals ik uit ervaring weet, dat heel wat rechtgeaarde lieden, die het leed van het concentratiekamp hebben gekend, het al lang doen. Zeker wanneer het een groot kunstenaar en een nobel mens als Felix Timmermans betreft, die boven onterende verdenkingen staat.

( Opneming van stukken in de rubriek «Vrije Tribune» betekent niet dat redaktie het met de inhoud of de strekking ervan in alle opzichten eens is. )

*******