Amsterdams Parool door Timmermans... verbijsterd.

Uit ’t Pallieterke 21 augustus 1986 door José De Ceulaer (Wibo)

     Men is nooit te oud om te leren. Bij voorbeeld hoe journalistiek eigenlijk dient te worden beoefend. Ene Matthijs van Nieuwkerk heeft het in het Nederlandse socialistische blad «Het Parool» nog maar eens duidelijk gemaakt. Hij heeft namelijk verslag uitgebracht over de «Verbijsterende herdenking van Timmermans in Brakke Grond» met als hoofdtitel «Een Vlaams onderonsje in Amsterdam».

     Om volop profijt te kunnen halen uit dat model van "nieuwkerkelijke" journalistiek, zou je het van A tot Z ter studie moeten nemen, maar een aantal uittreksels geven er toch een idee van, hoe een uiteraard «onbevooroordeeld» verslaggever verbijsterd kan geraken door wat hij te zien en te horen krijgt. Of beweert gezien en gehoord te hebben.

                      *
 

Een halve dag luisteren

     Zo'n verslag wordt voorafgegaan door een inleiding in «vetjes». Daarin deelt Van Nieuwkerk mee, dat het over een tentoonstelling gaat van een schrijver en schilder, die 100 jaar geleden geboren werd. In de tweede alinea schrijft hij: «Deze tentoonstelling werd zaterdag officieel geopend, maar voor het zover was, moest het talrijke publiek eerst een halve dag luisteren naar een verplicht nummer hulde-manifestatie »

Die halve dag begon circa half-twaalf.

Hupsakee

     Na de inleiding begint Van Nieuwkerk aan zijn eigenlijk verslag met deze woorden : «Het begon al slecht.» Namelijk met een eerste optreden van de Brabantse volksmuziekgroep «Jan Smed». Kommentaar in «Het Parool»: «De organisatie had gedacht het publiek maar meteen in de juiste sfeer te moeten brengen door hen (sic) te trakteren op deze vrolijke folkloristische klanken die je dan honderd jaar terug in de tijd zouden moeten voeren, naar het Vlaamse dorpsleven waarin Timmermans was opgegroeid. Hupsakee-muziek waarbij doedelzak en trekharmonika de nadrukkelijke boventoon voeren en waar vroeger op marktpleinen naar hartelust op werd gedanst en gehost terwijl de bevolking elkaar gillend worsten en brood toewierp, maar die 's ochtends vroeg, in een moderne teaterzaal, niet biezonder tot de literaire verbeelding spreekt.»

     Over de muzikale smaak van de verslaggever geen diskussie. Als hij de "hedendaagse" straatmuziek van de Amsterdamse pierementen en de instrumentalisten op de trottoirs verkiest, is dat zijn recht.

Een groot aantal bussen

     Van Nieuwkerk stipt ook aan, dat het teater tot de nok toe was gevuld met Felix Timmermans liefhebbers, die met een groot aantal bussen uit Lier waren aangevoerd en die niet te beroerd waren om de viering van hun Timmermans in Amsterdam nog eens dunnetjes over te doen.

     Er waren inderdaad door de Lierse afdelingen van het Davidsfonds en het Willemsfonds 2 (zegge: twee) bussen ingelegd, waarvan er één niet was komen opdagen, zodat de helft van de Lierenaren «na de koffie» (maar toch nog op tijd voor de lunch) arriveerden — wie had dat ook weer «georganiseerd» ?

Opgelegd pandoer

     De hulde zelf, aldus «Het Parool», bleek gespeend van iedere verrassing (sic!) en voltrok zich volkomen volgens opgelegd pandoer (?).

De lezingen (...) werden verzorgd door prof. Janssens uit Leuven en José de Ceulaer, voorzitter van het Felix Timmermans Genootschap. Zij hadden allebei een klein halfuur de tijd gekregen om hun landgenoot, die in 1920 de Staatsprijs voor Nederlandse letterkunde kreeg, de liefde te verklaren.

     Uiteraard vat de verslaggever die liefdesverklaringen, die hij eerst nogal langdradige kloppen op de schouder van Timmermans noemt en daarna twee korte colleges, even samen. Dat komt hierop neer : «Timmermans was een vroom en vrolijk mens geweest, dronk niet en was trouw aan zijn vrouw.»

     Aangezien ik zelf een van de sprekers was en ik de tekst van mijn toespraak (een kwartiertje) nog heb, kan ik wel zeggen dat ik geen enkel van de geciteerde woorden heb gebruikt, en ik heb ze ook niet uit de mond van Marcel Janssens horen komen. Die had iets langer gesproken, omdat Anton van Wilderode (die dag in Griekenland) en Lia Timmermans, die ook gevraagd waren, hadden afgezegd.

     Marcel Janssens had over de «Doppelbegahung» van Timmermans (schrijver en schilder) gesproken. Volgens de verslaggever, had hij Timmermans de «Vlaamse Chagall» genoemd. Hij had inderdaad de naam Chagall laten vallen en hij had zich verbaasd over het feit, dat «Vrij Nederland» het, einde 1985, mogelijk had gevonden over Nederlandstalige schrijvers die ook tekenden en schilderden, te schrijven zonder Timmermans te vermelden.

     Wanneer hij het over de tentoonstelling, die na het verplichte voorprogramma eindelijk werd geopend, heeft, komt de verslaggever daar nog eens op terug :

«Bovendien blijkt de Vlaamse Chagall voorstellinkjes te schilderen die een buiklopige Mont Martre-artiest (sic!) met zijn linkerhand nog wel op het doek weet te krijgen.»

Daarbij wijst hij er, ditmaal niet ten onrechte, op, dat er op de tentoonstelling «iedere begeleiding en inleiding in het werk van de Belg» — jawel, hoor, daar wordt Timmermans mee bedoeld! — ontbreekt.

Eén Brakke Grond

     Van Nieuwkerk heeft het ook over Stan Milbou. De ontroerende manier waarop die met zijn diepe, warme stem uit Timmermans voordroeg, was echter slecht aan de kinkel van «Het Parool» besteed. Die vond het gepast daar enkel ironie voor op te brengen. Wel geeft hij toe dat hetgeen Timmermans over de dood van zijn vader heeft geschreven, alle eerdere woorden, die dag gesproken, deed verbleken. Alsof dat niet het eerste was geweest, dat Milbou, nog vóór de toespraken, ten gehore had gebracht !

     Wat Van Nieuwkerk zich wel goed in de oren moet hebben geknoopt, was hetgeen Walter Lerouge, direkteur van het kultuurcentrum, zich liet ontvallen: dat Nederland inzake de kennis van de Vlaamse kultuur nog «één Brakke Grond» is. Ik dacht dat de Brakke Grond juist werd opgericht om Nederland daarover beter te informeren. De opkomst van onze Noorderbroeders was echter bedroevend. Daar waren nochtans wel een Russische taalkundige en een neerlandica van de Karl Marx-universiteit in Leipzig, met wie ik een gesprek heb gehad en die beiden voortreffelijk Nederlands spraken.

     Voor het overige klopt er toch wel iets niet, wanneer er bussen uit Lier moeten komen om De Brakke Grond te vullen. Maar wat wil je, als Amsterdam en de rest van Nederland hun informatie uit bladen als «Het Parool» moeten halen! Wel is het zo, dat de K.R.O.-radio er een degelijke reportage kwam maken en dat ook de Vlaamse Televisie er was.

     Toch nog één bedenking. Eigenlijk wil de "rondreizende tentoonstelling" (tot 31 augustus nog in Amsterdam) propaganda maken voor de grotere tentoonstelling in het Lierse Timmermans-Opsomerhuis (tot einde september). Het beste werk is in Lier te zien, met het onvermijdelijke gevolg, dat de rondreizende tentoonstelling volg, hoewel interessant, toch van een minder gehalte is.

****