Woord vooraf,xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Onder de titel "De kroniek van een vriendschap" organiseerde het Gemeentelijk Museum Melle in samenwerking met de Heemkundige Vereniging De Gonde en gekaderd in een totaalproject van de Gemeentelijke Culturele Raad de zomertentoonstelling 1997 rond de vriendschapsrelatie tussen de Melse Fransschrijvende priester-dichter Camille Melloy (Camille De Paepe, 1891-1941) en de Lierse schrijver-plastisch kunstenaar Felix Timmermans (1886-1947)

Het Timmermansjaar, dat vooral te Lier uitgebreid werd voorzien van aangepaste activiteiten, wilden men ook te Melle niet zomaar laten voorbijgaan. Meer dan een decennium lang onderhielden beide voornoemde schrijvers een intens contact Ze zochten mekaar thuis op. Ze correspondeerden uitgebreid met elkaar, vele brieven zijn overigens nog bewaard. Meer nog ze werkten op literair vlak samen. Wat hun karakter betrof waren ze misschien elkaars tegenpool, doch via gemeenschappelijke thema's, o. a. de bewondering voor de natuur, het religieuze, de interesse voor de folklore en de kleine, plaatselijke geschiedenis..., waren ze heuse zielsverwanten.

Exemplarisch daarvoor is wel de vertaling in het Frans die Camille Melloy maakte van Timmermans' boek "De Harp van Sint-Franciscus" (een werk dat tot op vandaag nog steeds gekocht kan worden).

In een uitgebreide brochure kan men daaromtrent een en ander lezen.

Voor de opmaak van een brochure en de opbouw van een tentoonstelling kon men behoudens de vele boeken die betreffende het leven en werk van Felix Timmermans zijn verschenen ook putten uit de publicaties van enerzijds het Timmermansgenootschap en anderzijds de Felix Timmermanskring.

Authentieke documenten vond men in het Camille Melloyfonds (ondergebracht in de Bibliotheca Wasiana vzw, zie Stadsbibliotheek te Sint-Niklaas), het archief van het College van de Paters Jozefieten en het Archief en Museum voor het Vlaams Cultuurteven (AMVC) te Antwerpen. Dankbaar mocht men ook gebruik maken van materiaal ter beschikking gesteld door het Stadsarchief, de Stadsbibliotheek en het Timmermans-Opsomerhuis uit Lier.

****************

EEN LEPEL TIMMERMANS NOTITIES

OVER ZIJN LEVEN EN WERK

door Daniel Lemmens

1886

Geboren in Lier als dertiende kind van Joannes Gummarus Timmermans, 41 jaar en Angelina Van Nueten 39 jaar. Zijn vader was kanthandelaar, zeer levenslustig, kon goed vertellen en was eerder een speelkameraad dan een strenge opvoeder. Zijn moeder was de dochter van een smid uit de Kempen, nogal angstig en bezorgd.

1901

Op veertienjarige leeftijd verlaat hij de Rijksmiddelbare school waar hij geen herinneringen naliet aan een schitterende leerling. Hij moest het vierde leerjaar overdoen. Zijn opstellen vielen allerminst in de smaak van zijn onderwijzers. Hij muntte echter uit in tekenen en lichaamsoefeningen. Hij gaat in de kantzaak helpen en volgt lessen aan de Lierse Tekenacademie.

1903

Schrijft zijn eerste gedichten die verschijnen in Lier Vooruit. Later worden ze uitgegeven met als titel “Door de dagen” onder het pseudoniem Polleke (afgeleid van zijn eerste doopnaam Leopoldus) van Mehr (= afkorting van de naam van zijn vader Gommaire).

1904

Geraakt bevriend met kunstschilder Raymond de la Haye en komt door hem in contact met het hindoeïsme, occultisme en astrologie. Als gevolg hiervan wordt hij gekweld door geloofstwijfels die zich manifesteren in het boek Schemeringen van de dood (1907) opgedragen aan en geïllustreerd door Flor Van Reeth.

1912

Huwt met Marieke Janssens en gaat op reis naar Veere, Brugge, Oostende en een paar andere badplaatsen. Felix' ouders zijn met dit huwelijk niet akkoord. Marieke is immers de dochter van een schoenmaker en haar moeder borduurster en ongeletterd.

1914

Bij het uitbreken van de oorlog gaat hij met zijn vrouw op de vlucht naar Kortrijk, keert na een drietal weken terug en opent een snoepwinkeltje.

1916

Pallieter verschijnt als een hymne aan de schoonheid en vruchtbaarheid van de natuur. Het had zo een overweldigend succes dat Timmermans zich de weelde kon veroorloven een van onze weinige full-time beroepsschrijvers te worden.

1917

Publicatie van Het Kindeken Jezus in Vlaanderen waarvoor hij zijn inspiratie vond in een wandeling te Brugge, de verhalen van zijn vader, de schilderijen van de Vlaamse Primitieven, Pieter Breughel en de gebeden van zijn schoonmoeder bij wie hij inwoonde.

1918

Publicatie van De zeer schone uren van juffrouw Symforosa, begijntjen, een eenvoudig verhaal van een begijntje die verliefd wordt op de naïeve tuinier Martienus.

Timmermans wijkt uit naar Nederland waar hij 2 jaar zal verblijven. Hij maakt er kennis met Anton Pieck die hem leert etsen en houtsnijden. Hij komt er ook in contact met bekende literatoren W. Kloos, L. Couperus, F. Van Eeden, J. Fabricus en D. Coster.

Hij begint ook een reeks dagboeknotities onder de titel Pallieter in Holland die verschenen in dagblad Het Vaderland. Op vele plaatsen houdt hij causerieën over het ontstaan van Pallieter.

1919

Het satirisch dierenepos in rijmen Boudewijn wordt gepubliceerd. Hierin worden wantoestanden gehekeld meer bepaald de verknechting van het Vlaamse volk, waarvan Boudewijn het symbool is, door vreemde overheersers en door de verfranste bougeoisie, verzinnebeeld door de hond Courtois.

1920

Zijn eerste kind Cecilia (Lia) wordt geboren. Zij zal later het bekende boek schrijven Mijn vader. Ze verzorgde ook de Nederlandse vertaling van de Sprookjes van koningin Fabiola. Andere publicaties : Verloren zomerdag, Een meermin op schoot, Het kleine album van Martha (geïllustreerd door haar zuster Tonet).

Zij deed studies in kunstgeschiedenis en archeologie.

1920

De aartsbisschop van Utrecht deelt mee dat de lezing van Pallieter bij besluit van de H. Stoel voor de katholieken in Nederland verboden is. De Belgische bisschoppen tillen hieraan niet zo zwaar. Timmermans brengt enkele wijzigingen aan en laat een "gekuiste uitgave" verschijnen.

Na zijn dood kent de herdruk van de "ongekuiste" editie een commercieel succes.

1922

Felix Timmermans. krijgt de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Letterkunde met Juffrouw Symforosa en Kindeke Jezus in Vlaanderen nadat de vorige keer zijn Pallieter nipt moest onderdoen voor Cyriel Buysses Novellen en Schetsen. De Vereniging van Vlaamse Letterkundigen zorgde voor een grootse hulde te Lier waar het woord gevoerd werd door H. Teirlinck, C. Huysmans en J. Muls gevolgd door een pallieteriaans banket, een beiaardconcert op de Grote Markt en vuurwerk.

Zijn tweede dochter Clara wordt geboren. Ze volgde later een muzikale opleiding aan het Conservatorium van Antwerpen.

1923

De novelle Driekoningentryptiek wordt gepubliceerd met het ontroerend verhaal van palingvisser Pietjevogel, de herder Suskewiet en de bedelaar Schobberbeek.

De toneelbewerking hiervan in samenwerking met Ed. Veterman En waar de ster bleef stille staan, wordt zeer populair en staat tot op onze dagen nog steeds op de affiche.

Acht jaar later zal Camille. Melloy dit werk in het Frans vertalen Tryptique de Noël met een inleiding over de kunst van Felix Timmermans.

1924

Publicatie van De pastoor uit den bloeyenden wijngaerdt waarin problemen van geloof en ongeloof, liefde en geweten, klerikalisme en verdraagzaamheid geschetst worden in een tijd van anderhalve eeuw geleden met als hoofdfiguren Isidoor en Leontientje.

1925

Sticht met Flor Van Reeth en Ernest Van der Hallen de Pelgrimbeweging met als doel het bevorderen van een geest van christelijke solidariteit onder de katholieke kunstenaars. Ze houden een groots opgevatte tentoonstelling en congres te Antwerpen over de Katholieke Kunst. Een paar jaar later viel de beweging uiteen.

Felix Timmermans vertrekt met zijn vrouw en zijn zusters Emma en Rachel naar Italië. Hij wil het Italiaanse landschap zien om een boek over Franciscus te schrijven want "hij is een heilige die niet zonder de natuur kan gezien worden... Het landschap, de natuur is de ladder waarmee hij naar God geklommen is.".

Felix ontmoet er een jonge priester Giuseppe Pronti, die in 1938 bisschop wordt en hem een paar keer in Lier komt bezoeken.

In de Maasbode publiceert Felix een beschrijving van de reis die later in boekvorm verschijnt Naar waar de appelsienen groeien.

Timmermans wordt benoemd tot briefwisselend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Letterkunde. Acht jaar later wordt hij werkend lid ter vervanging van Dr. Juul Persyn.

1926

Antonia (Tonet), Felix' derde dochter wordt geboren. Ze zal vooral bekend worden als illustrator van kinderboeken. Zo maakte ze de tekeningen van de latere edities van Vertelsels I-II-III die haar vader schreef voor de jeugd. Ook de werken van haar zuster Lia illustreerde ze. In dat jaar verhuist het gezin Timmermans naar De Heyderstraat 30 in Lier.

1928

Geeft de geromanceerde biografie Pieter Breughel, zo heb ik u uit uwe werken geroken uit. Tot die figuur voelde Timmermans zich geweldig aangetrokken. Timmermans wordt geregeld gevraagd om in Duitsland te komen voorlezen uit zijn werk en erover te vertellen. Hierdoor wordt hij meer internationaal bekend en gewaardeerd. Lezingen voeren hem ook naar Zwitserland, Nederland, Luxemburg, Oostenrijk, Denemarken, Polen, Hongarije... om Vlaanderen niet te vergeten.

Wordt bevriend met Camille. Melloy met wie hij tot aan zijn dood in 1941 een overvloedige correspondentie zal voeren.

1929

Zoon Gommaar wordt geboren. Hij tekent en schildert en is vooral bekend als cartoonist onder de naam Got. Onder die pseudoniem publiceert hij ook in Knack.

Felix Timmermans illustreert De Witte van zijn vriend Ernest Claes.

1930

De "Zimmerjubelklok" wordt onthuld. Felix Timmermans verleent hieraan zijn medewerking door het ontwerpen van een aantal taferelen voor de astronomische klok. Hij maakt een pentekening van de Zimmertoren die ais affiche gebruikt wordt en nu nog in VVF-folders opduikt.

1932

Publicatie van de geromanceerde biografie De harp van Sint-Franciscus met de aankondiging : "Deze dingen heb ik me zo voorgesteld nadat ik de boeken gelezen had die de geleerden over zijn schoon leven hebben geschreven. Zo zag ik het gebeuren. En ik draag deze verbeeldingskes op aan mijn vrouw en kinderen, aan de Eerw. Heer Pronti uit Assisië en aan enige simpele mensen uit onze straat, ter ere van Sint-Franciscus."

1933

Felix Timmermans houdt de herdenkingsrede in de Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde voor H. Conscience die een halve eeuw voordien overleed. Camille Melloy was hierop ook aanwezig.

1935

Met de publicatie van Boerenpsalm slaagt Felix Timmermans erin met de levensbeschrijving van de wroetende kleine boer Wortel een tragische dynamiek te bereiken die tot een klassiek hoogtepunt van zijn werken voert.

Timmermans houdt de openingsrede op het eerste Congres van de Scriptores Catholici in Brussel, dat hij voorzit.

1936

Viert zijn vijftigste verjaardag. Bij die gelegenheid worden in talrijke binnen- en buitenlandse dag- en weekbladen gelegenheidsartikels, reportages en interviews gepubliceerd. Krijgt voor het eerst hevige hartkrampen en moet rusten en een streng regime volgen. Houdt de huldetoespraak tijdens de feestzitting in de Lierse stadsschouwburg voor de tachtigste verjaardag van kunstsmid Lodewijk Van Boeckel en eveneens bij de opening van de tentoonstelling van Albert Saverys te Gent.

1938

Publicatie van de novelle Ik zag Cecilia komen een irreële idylle, vol droom en romantiek maar met het tragisch slot van een ballade. De vrouwelijke hoofdpersoon werd genoemd naar zijn eerste dochter Lia.

In samenwerking met Hendrik Caspeele schrijft hij het toneelstuk Het Filmspel van Sint-Franciscus.

Het referendum onder de lezers van Het Boek in Vlaanderen waarin men vroeg wie de tien liefst gelezen Vlaamse auteurs waren, wordt bekendgemaakt :

1) Felix Timmermans : 15.500

2) Ernest Claes : 14.500

3) Hendrik Conscience : 12.500

4) Stijn Streuvels : 10.700

5) Gerard Walschap : 6.700.

K.V.O. Antwerpen creëert de opera Anna-Marie (naar het boek van Timmermans) waarvoor Renaat Veremans de muziek componeerde.

1939

Timmermans wordt door zijn dokter aangemaand wat rustiger te leven en zijn voordrachten te beperken. Charles d'Ydewalle publiceert in La Nation Belge een interview met de Fee onder de titel "A Lierre, chez un grand écrivain belge".

De film Een engel van een man waarvoor Timmermans het scenario schreef, Renaat Veremans de muziek en die door Jan Vanderheyden werd geproduceerd, wordt in Antwerpen voor het eerst vertoond.

In het Sint-Gummarus college te Lier houdt Felix Timmermans een huldetoespraak bij de viering van Isidoor Opsomer door de Katholieke Studiekring n.a.v. zijn benoeming tot baron.

1940

Bij het uitbreken van de oorlog vlucht Timmermans met zijn gezin naar Menen en keert na een paar weken terug naar Lier dat inmiddels bezet is.

1941

Camille Melloy overlijdt. Wegens ziekte kan Timmermans de begrafenis niet bijwonen. In een brief aan de broer van C. Melloy schrijft hij : "Camille was een groot en edel mens, een zuiver kunstenaar.  Hij was werkelijk een minnestreel Gods, een Franciscaanse heraut, een gloriestraal onder de mensen. Ik ben innig blij dat ik hem gekend heb : Hij heeft me naar de ziel rijker en beter gemaakt.".

Felix Timmermans wordt voorgedragen a!s kandidaat voor de Nobelprijs van literatuur door Hjalmar Hammarskjöld, vader van de latere secretaris-generaal van de V.N. en lid van de Zweedse Academie. Reeds in 1928 en 1940 werd Felix Timmermans voorgedragen door de hoogleraars in Nederlandse letterkunde van Leuven dr. A. Boon en dr. P. Sobry.

1942

In een brief van zijn uitgever Van Kampen blijkt dat De Harp van Sint-Franciscus in 1941 het meest verkocht werd van al zijn boeken gevolgd door Pallieter, De Pastoor en Het Kindeken Jezus in Vlaanderen.

Timmermans krijgt de Rembrandtprijs die hem te Antwerpen wordt uitgereikt door de rector van de universiteit van Hamburg. Hiervoor wordt hij ook gehuldigd te Mechelen, Hasselt en Lier. In zijn stad wordt de Begijnenvest omgedoopt in Felix Timmermans-vest en onthult men er een gedenksteen, die door de leden van de Witte Brigade verbrijzeld wordt en in het water geworpen. Men verweet hem, in bezettingstijd, een Duitse prijs te hebben aanvaard.

1944

Krijgt meer en meer last van het hart zodat zijn dochter Clara de tekst van het boek Adriaan Brouwer opschrijft die hij dicteert. Later wordt de Fé. getroffen door een kransslagadertrombose zodat hij volledig moet rusten en alle emoties en inspanningen vermijden. Nadat het Engelse leger Lier is binnengetrokken willen leden van de Weerstand Felix Timmermans arresteren. Wegens zijn ziekte geeft de procureur des konings verbod voor de aanhouding, maar worden zijn goederen onder sekwester gesteld. Een tijd later zal zijn gerechtelijk dossier "zonder gevolg" worden geklasseerd.

1947

Publicatie van Adagio een verzenbundel waarin de vereenzaamde en ten dode opgeschreven Timmermans zijn geestelijk testament kenbaar maakt. De dichter heeft hier het diepste van zijn innerlijk wezen, zijn weemoed om het afscheid van de aardse dingen, zijn eeuwigheidverlangen en zijn geluk om de mystieke aanwezigheid van God in zijn ziel in woorden willen vangen.

1947

Op 23 januari om 20u. krijgt Felix een nieuwe hartaanval. Zijn dochter Clara en Tonet blijven bij hem waken terwijl zijn vrouw is gaan rusten. Terwijl Clara de dokter is gaan halen sterft hij in de armen van Tonet : het is 1u.15, 24 januari.

Op 28 januari wordt hij begraven op het kerkhof Kloosterheide. In het sterfhuis wordt het woord gevoerd door pater Van Mierlo en M. Gilliams. Op het kerkhof spreekt zijn vriend Oscar Van Rompay, die zijn laatste portret geschilderd heeft, de grafrede uit.

De radio zendt een "In memoriam" van Lode Baekelmans uit.

1957

Naar aanleiding van de tiende verjaring van het overlijden van Felix Timmermans wordt het Timmermanspad, ontworpen door José De Ceulaer, te Lier feestelijk ingewandeld.

In Oostduinkerke heeft de onthulling plaats van een gedenkplaat door V.T.B.-voorzitter J. Van Overstraeten aan villa Laagland. Hier bracht Felix Timmermans met zijn gezin de vakanties door in de dertigerjaren en voltooide hij er zijn Boerenpsalm. Een straat kreeg ook zijn naam.

1965

Ter gelegenheid van de Sint-Gummarusfeesten die om de 25 jaar worden gehouden, gaat op 3 en 10 oktober de grote Pallieterstoet uit. Frans van Immerseel had de leiding en de uitbeelding van Timmermans' werk vormde het leeuwenaandeel.

1968

Opening van het "Timmermans-Opsomerhuis" gepaard met een academische zitting in het stedelijk museum waar Walter Vanbeselaere en José De Ceulaer de toespraken houden. Dit "museumhuis" biedt een algemeen beeld van de Lierse kunstenaars : baron I. Opsomer, L. Van Boeckel, R. Veremans, T. Bergman en F. Timmermans. Van deze laatste zijn schilderijen, tekeningen, boeken, documenten en een reconstructie van zijn werkkamer te zien, adres: Netelaan 4 Lier.

1972

Naar aanleiding van de 25ste verjaring van het overlijden van Felix Timmermans wordt een postzegel uitgegeven met de afbeelding van zijn gekleurde tekening op het titelblad van "De Ster". In de pers verschijnen heel wat artikels en worden verschillende initiatieven genomen om hem te herdenken.

Op 5 juli, geboortedag van Felix, wordt het Timmermans-genootschap gesticht met als doel de nagedachtenis van Felix Timmermans levend te houden en de kennis van zijn literair en plastisch werk te bevorderen. Dit gebeurt door het uitgeven van een jaarboek met deskundige studies van zijn proza, poëzie, toneel, teken- en schilderwerken en het organiseren van een ledendag. Het stichtingsbestuur bestond uit : José De Ceulaer, Frans Verstreken, Louis Vercammen, Marcel Boschmans, Bertus Aafjes, Gaston Dumez, Hubert Lampo, Walter Opsomer, Ludo Simons, Lia Timmermans en Albert Westerlinck,

1975

Verfilming van Pallieter in regie van R. Verhavert, scenario en dialogen van H. Claus op muziek van Vivaldi en Ivanovic. Hoofdrolspelers zijn J. Rommerts, E. Brugman en L. De Leur. Reeds in 1936 was men met zo een opzet, onder leiding van H. Storck, begonnen maar het ging niet door.

1982

Op 89-jarige leeftijd overlijdt Marieke Janssens, de weduwe van Felix Timmermans. ze wordt begraven op het kerkhof Kloosterheide naast haar man.

1986

Honderdste verjaardag van de geboorte van Felix Timmermans. Bij die gelegenheid worden twee bronzen beelden onthuld door burgemeester-senator Maurice Vanhoutte. Het Pallieter-monument, ontworpen door Jan Alfons Keuster uit Schilde, krijgt een plaats tegenover het Timmermans-Opsomerhuis terwijl het Symforosa-beeld van Roland Rens uit Aarschot, geplaatst wordt op het grasperk tegenover de Symforosastraat in het begijnhof. Naast allerlei feestelijkheden heeft een opgemerkte tentoonstelling plaats onder de titel "Met pen en penseel", een theaterevenement "Melk de dag" en de uitgave van een postzegel met de afbeelding van de Fee op 100.000 exemplaren.

B.R.T. verfilmt de roman Anna-Maria in de reeks Made in VIaanderen. Martine Berks schreef het scenario en Kris Betz was de realisator. Hoofdrolspelers waren Nolle Versyp (Pirroen) en Claude de Mets (Anne-Marie).

1989

Verfilming van Boerenpsalm in regie van R. Verhavert met als hoofdrolspelers Ronny Waterschoot, M. Prinsen en K. Van Parijs.

1990

De Felix Timmermans-kring wordt opgericht door E. De Smedt en J. Deckers met Clara Timmermans als ere-voorzitter om het werk van en de gedachte aan Felix Timmermans in de belangstelling te houden; ook om Timmermansvrienden te ontmoeten bij literaire wandelingen, voordrachten en tentoonstellingen. Ze geven een ledenblad uit "Zilveren Verpozingen" met verslagen van hun activiteiten en bijdragen over Felix Timmermans

Hierin verscheen reeds een drietal artikels over Camille Melloy, de stille vriend.

Stichting van het Felix Timmermans-Gesellschaft te Kleef in Duitsland met Dr. Burkhard Schwering als voorzitter en Ignaas Dom als secretaris. Hun doel bestaat in het bevorderen van de studie en de kennis van Felix Timmermans als auteur en als schilder door de publicatie van o.a. een jaarboek, lezingen, tentoonstellingen en uitstappen. Op dit ogenblik tellen ze 250 leden. In Duitsland heeft Timmermans zijn grootste successen gevierd. Meer dan 3 miljoen Timmermans-boeken werden er gedrukt. Dat is meer dan de helft van alle uit Vlaanderen afkomstige boeken in het Duits.

1997
Vijftigste verjaardag van het overlijden van Felix Timmermans :

Zaterdag 25 januari : Bloemenhulde op het kerkhof door het stadsbestuur en de Lierse verenigingen met toespraken door prof. dr. A. Keersmaekers en cultuurschepen G. van den Bogaert. Hierna volgde de eucharistieviering in de Begijnhofkerk voorgegaan door mgr. P. van den Berghe, bisschop van Antwerpen.

De officiële opening van het Timmermansjaar greep plaats op het stadhuis met toespraken door kunstcriticus Jos Borré (De Morgen) en burgemeester Marleen Vanderpoorten.

Naast een grote F. Timmermanstentoonstelling in het Timmermans-Opsomermuseum en een tentoonstelling van het grafisch en picturaal werk in het Stedelijk Museum, wordt een Europees project met hedendaagse kunst onder de titel "Er gebeurt iets..." opgezet onder leiding van Emo Vroonen (25 mei tot 21 sept).

***********