De Krakatau (Portugees: Krakatao) is een actieve vulkaan in Indonesië, in de straat Soenda tussen Java en Sumatra.
De vulkaan is vooral bekend door de ongekend zware uitbarsting in 1883.

Aan het hof van een Indonesische sultan zijn geschriften bewaard gebleven die vertellen hoe een uitbarsting in het jaar 535 van Sumatra en Java twee aparte eilanden maakte, ze zouden daarvoor dus één eiland geweest zijn.
De naam 'Krakatau' verscheen in het Nederlands voor het eerst in druk in Oost-Indische Voyagie van Wouter Schouten.
In oktober 1658, zo schrijft hij, "passeerden wij het hoge, beboste eiland Krakatau".

Op maandagochtend 27 augustus 1883 knalde de Krakatau uit elkaar.
De berg rees op, scheurde open en stortte in, waarna de zee in het gapende gat stroomde.
Het gevolg was een catastrofale uitbarsting; tot op heden de grootste vulkaanuitbarsting waarvan de moderne mens getuige is geweest.

Er ontstond een tsunami van 30 meter hoog.
Vloedgolven van vele tientallen meters hoogte overspoelden de kusten van Java en Sumatra.
Ruim 36.000 mensen verloren het leven en complete steden en dorpen werden weggespoeld.
Door de hoge golven werden schepen, zoals het Nederlandse marinestoomschip Berouw, vele kilometers landinwaarts geslingerd.
Zelfs op Ceylon, het huidige Sri Lanka, viel nog een dode door de golfslag.
De deining werd tot in het Kanaal tussen Engeland en Frankrijk geregistreerd.
Er rees een aswolk uit de berg die tot 50 kilometer hoogte steeg en zijn omgeving in diepe duisternis dompelde.
Door de enorm grote hoeveelheid stof die in de atmosfeer terecht kwam, daalde wereldwijd het volgende jaar de gemiddelde temperatuur met 1,2 graden Celsius.
De uitbarsting ging met zoveel geweld gepaard dat de trommelvliezen van zeelui in de buurt barstten.
Het gebrul en geknal was hoorbaar tot in Australië en zelfs op het eiland Rodriguez.
In Atjeh, in het noorden van Sumatra, bracht men troepen in paraatheid wegens vermeend vijandelijk kanongebulder.
De geluidsgolven waren zo krachtig dat ze zeven keer de aarde rond gingen voor de atmosfeer weer tot rust kwam.
De explosie had een geschatte vulkanische-explosiviteitsindex (VEI) van 6 en zou daarmee ongeveer vier keer zo zwaar geweest zijn als die van de Tsar Bomba, de zwaarste tot ontploffing gebrachte kernbom ooit.

De berg verdween voor een groot gedeelte onder het wateroppervlak.
Drie kleine stukken eiland bleven over.
In 1932 verscheen op dezelfde plek een nieuwe berg die as en zwavel spuwde: Anak Krakatau, het "kind van Krakatau".
Sinds de jaren vijftig groeit Anak Krakatau gemiddeld 13 cm per week.
Het nieuwe eiland kan - als de omstandigheden het toelaten - onder begeleiding door toeristen bezocht worden.

Sinds oktober 2007 is de vulkaan vrijwel permanent actief met kleine en grotere erupties, aswolken, aardbevingen en lavastromen.

In 2003 beweerden Amerikaanse astronomen onder leiding van Donald W. Olson, dat de buitengewoon rode hemel op het schilderij De Schreeuw (geschilderd in 1893 door de Noorse schilder Edvard Munch) geïnspireerd was door de uitbarsting van de Krakatau in 1883.

Over de uitbarsting is in 1969 een film gemaakt onder de titel Krakatoa, East of Java.
Ook hier is de naam op zijn Engels gespeld, maar een regelrechte blunder is de plaatsing van Krakatau ten oosten van Java.
De film werd daarom later hernoemd tot Volcano.
Ten oosten van Java ligt het eiland Soembawa met daarop de vulkaan Tambora, die in 1815 uitbarstte.

De ramp van 1883 is in een productie door de BBC en Discovery Channel in 2006 verbeeld als Krakatoa: The Last Days.