De Bosporus (Turks: Bogaziçi, Karadeniz Bogazi) is een zeestraat in Turkije die de Zee van Marmara verbindt met de Zwarte Zee.
Zo wordt dus ook Europa gescheiden van Azië.
Aan weerszijden van de zeestraat ligt de stad Istanbul.
Op zijn smalst meet de Bosporus 640 meter.
De lengte bedraagt 32 kilometer.
De diepte varieert van 36 tot 124 meter.

De naam Bosporus komt uit het Grieks en duidt op een plaats waar een koe het water oversteekt.
De naam is ontstaan door de mythe die vertelt dat Io in de gedaante van een koe deze zeestraat overstak.
De plaatsnamen Coevorden en Oxford betekenen hetzelfde.
Ook de Straat van Kertsj werd vroeger Kimmerische Bosporus genoemd, in tegenstelling tot de Thracische Bosporus.
In de Griekse mythologie was de Bosporus bekend als 'de zwarte rotsen' waardoor Jason met zijn Argonauten door moest varen.

Uit recent onderzoek is vast komen te staan dat de Bosporus is ontstaan na een overweldigende vloedgolf (tsunami), waarbij het water vanuit de Middellandse Zee tot grote hoogte werd opgestuwd, o.a. in de richting van de plaats waar nu de Bosporus ligt.
De relatief smalle landstrook die toen de Zwarte Zee scheidde van de Middellandse Zee werd overstroomd en door de kracht van het water ontstond gaandeweg de doorgang die wij nu als de zeestraat Bosporus kennen.
Vóór deze overstroming was de Zwarte Zee een meer ter grootte van ongeveer 30% van de huidige afmetingen.
Aan de oevers van het toenmalige meer was volop bewoning.

De verbinding tussen de Zwarte Zee en de Middellandse Zee wordt gevormd door de Bosporus, de Zee van Marmara en de Dardanellen in het zuiden.
De totale afstand tussen beide zeeën is 164 zeemijl ofwel circa 304 kilometer.

Er zijn twee bruggen over de Bosporus: de 1074 m lange Bogaziçi-brug uit 1973 en de 1090 m lange Fatih Sultan Mehmed-brug uit 1988.
Er bestaan plannen voor een derde brug en de Turkse overheid heeft hiervoor zeven mogelijke locaties aangeduid.
De precieze locatie wordt geheimgehouden om voortijdige grondspeculatie te voorkomen.
In mei 2004 is men begonnen met de bouw van een spoortunnel, de Marmaray, die beide delen van de stad moet verbinden.

De totale lengte van de tunnel zal 13,7 km worden, waarvan 1,4 km onder water.
Om de drukbevaren scheepvaartroute niet te belemmeren komt de tunnel op een diepte van minimaal 55 meter te liggen.
In 2009 werd bekend dat er naast een spoortunnel ook een autotunnel onder de Bosporus komt.

Turkije investeert in de komende 10 jaar meer dan 100 miljard in infrastructurele projecten, waaronder meer dan 7000 kilometer hogesnelheidslijnen voor 450 k/h, 10.000 kilometer 4-baans snelweg, een derde brug over de Bosporus, een kanaal voor olietankers ten westen van de Bosporus, een autotunnel onder de Bosporus en de 1-na langste hangbrug ter wereld over de zee van Marmara.

Het vrije scheepvaartverkeer door de Bosporus is steeds van groot belang geweest voor de grote mogendheden, met name voor Rusland.
Hoewel de Bosporus tot het Turkse territorium behoort, is internationaal overeengekomen dat onschuldige doorvaart voor alle mogendheden geoorloofd is.
Het verdrag van Montreux werd in 1936 getekend door, onder andere, de regeringen van Turkije, de Sovjet-Unie, Roemenië, Engeland, Frankrijk en Japan.
De Verenigde Staten hebben dit verdrag niet ondertekend.

De vrije doorvaart van niet-militaire schepen werd gegarandeerd, tenzij Turkije in oorlog was met de landen onder welke vlag het schip voer, maar aan marineschepen werden wel beperkingen opgelegd.

In 1938 voeren ongeveer 4.500 schepen door de Bospurus met een totale lading van 7,5 miljoen ton.
Het scheepsverkeer is sindsdien sterk toegenomen, in 2005 waren het er bijna 55.000 met ruim 140 miljoen ton lading.
Het aandeel van de schepen met een gevaarlijke lading werd op 10.000 berekend.

Veel Russische aardolie wordt geëxporteerd in tankers via deze smalle zeeroute.
De Turkse regering heeft de plicht de schepen door te laten, maar kan veiligheidseisen stellen zoals het gebruik van een loods en de beperking opleggen dat grote schepen alleen in daglicht mogen varen door de zeestraten en de Zee van Marmara.
Om de drukke scheepvaartroute te ontlasten werd in 2011 een plan bekend gemaakt om het Istanboelkanaal aan te leggen.
Als de plannen ten uitvoer worden gebracht, zal het nieuwe kanaal voor 2023 in gebruik worden genomen.