Littekens op een stierenhuid Net zoals de Vlamingen streven de Basken naar onafhankelijkheid. Hier is een deel van hun verhaal.
22-07-2009
Vuile oorlog
22 juli 1976
In 1976 verdween in Behobia Eduardo Moreno Bergaretxe "Pertur", 26 jaar oud, afkomstig van San Sebastián, maar sinds 1972 in het Noorden verblijvend. Hij was militant van ETApm. Volgens de abertzales is hij het slachtoffer van de "vuile oorlog" tegen de Basken, volgens de tegenstanders werd hij door ETA zelf geliquideerd.
In Gara haalt Bautista Uribe, militant in het ANV, Acción Nacionalista Vasca, herinneringen op aan de slag van Albertia, kort vóór het einde van de Spaanse Burgeroorlog, 67 jaar geleden. Uribe werd op 14 juli 2002 geëerd op de berg Albertia, op zijn 84steverjaardag.
"Ik was nog geen 17 toen ik me aansloot bij het ANV. Sindsdien is mijn leuze niet veranderd:
"Aberria ala hil" (Het Vaderland of de dood). "Nunca cambiaré de chaqueta" "Ik heb mijn jas nooit gekeerd" zegt Uribe, niet zonder enige fierheid.
Op 19 juli 1936 werd Otxandio gebombardeerd. "s Anderendaags kwamen we in Durango samen om te bespreken wat we konden doen. Enkele dagen later bestormden we met dynamiet de kazerne van Loiola (San Sebastián) en bemachtigden zo geweren en munitie. Vanaf toen vormden we compagnies van het Eerste Bataljon van het ANV. We konden de bergen Maroto en Jarindo bezetten. Het volgende doel was de berg Albertia, waar de fascisten zaten. Op 11 november begon de harde, bloedige strijd. Aan beide zijden vielen er ontelbare slachtoffers. We dienden ons soms terug te trekken, om daarna weer aan te vallen. 17 Soldaten van het ANV en CNT werden gevangen genomen en gefusilleerd. Sommige soldaten die wij gevangen namen konden we overtuigen onze kant te kiezen. Het waren vaak eenvoudige jongens die in militaire dienst door de oorlog overvallen waren. Maar we konden de ongelijke strijd niet winnen. Hun bewapening was superieur aan de onze.
De strijd ging verder op andere fronten: Otxandio Mañaria, Elorrio en later in Durango. Ik moest dynamiet in het vijandelijke kamp schieten met een katapult. Maar het werd onhoudbaar tegen hun tanks. In Etxano verloor ik mijn broer. We dienden ons terug te trekken tot in Castro Urdiales en laterzelfs tot Santander. In Laredo werd ik gevangen genomen en ik zat zes maanden in El Dueso. Elke nacht kwamen de falangisten met een vrachtwagen een aantal gevangenen ophalen. Op een nacht was ik aan de beurt, maar een Baskisch sergeant die tijdens zijn dienstplicht in het andere kamp terecht was gekomen kon me redden via zijn overste. We kwamen in Burgos terecht, later in Miranda de Ebro, in een concentratiekamp met wel 4.000 gevangenen. Tot slot in Carabanchel waar we mijnen moesten leggen rond Madrid. Toen de oorlog ten einde was kwam ik in een ploeg terecht die wegen moest herstellen tussen Madrid en Toledo. Later kwam ik in de vallei van Baztan, meer bepaald in Elizondo. In 1945 kwam ik vrij, een vrijheid die wij nog steeds eisen voor ons land, Euskal Herria. "Aberria ala hil", dat moet klaar blijven, ook voor de politieke partijen. Eerst het Vaderland, dan de partij. Ook die van de PNV moeten hun naam nooit vergeten, Partido Nacionalista Vasco, "nacionalista", "nación" Ik blijf in de loopgrachten ter verdediging van Euskal Herria. Ik ben een onafhankelijkheidsstrijder, zoon van een Carlist.
In 1936 werd een embargo gelegd op de bezittingen van de ANV, meer dan honderd lokalen, de archieven, maar de ANV leeft. Nu zien we weer hetzelfde gebeuren. Franco wilde op een snelle manier van de Basken af. Aznar doet het nu iets rustiger. De PP doodt langzaam: gevangenis, verspreiding, repressie, foltering. Het is duidelijk dat de oorlog van 36 nog niet voorbij is. We blijven in oorlog met Spanje!
Aginaga en Segurola die vijf dagen geleden in Navarra werden opgepakt, dienen via hun advocaat klacht in wegens foltering. Ze konden even met hun advocaat en hun familie spreken alvorens overgebracht te worden naar Soto del Real. Eén van hen had een aantal keren het bewustzijn verloren nadat hem de keel werd dichtgeknepen. Magistraat Fernando Andreu had hen echter van geen enkele concrete actie beschuldigd.
Baskische politieke gevangenen die hun straf in Frankrijk uitgezeten hebben, blijven in het ongewisse of ze vrij komen of aan Spanje worden uitgeleverd. Om tegen een eventuele uitlevering te protesteren gaan ze meestal in hongerstaking. Ook al zaten ze in de gevangenis van Bordeaux, nooit worden ze in Irún de grens overgezet. Gisteren had Mikel Urkia zijn straf van zes jaar erop zitten en 31 dagen hongerstaking achter de rug. Een dertigtal vrienden en familieleden waren met verschillende autos naar Catalonië vertrokken om aan de grensovergangen van Port Bou en La Junquera de wacht op te trekken. Onderweg kregen ze te maken met de gekende politiecontroles. Daarbij vernamen ze dat Urkia vrij zou komen omdat niets tegen hem liep in Spanje. Hoewel hij 15 kilo lichaamsgewicht verloren had moest hij de laatste kilometer lopend afleggen.
Samen mochten ze dan terugreizen naar Renteria. (Dit belet niet dat Urkia binnenkort even naar Madrid wordt geroepen om hem "een paar vragen" te stellen en als de antwoorden anders zijn dan verwacht .)
Op 18 juli 1961, op de 25ste verjaardag van de Alzamiento (de staatsgreep door Franco), werden in Donostia twee Spaanse vlaggen in brand gestoken en werd geprobeerd een special ingelegde trein te laten ontsporen met falangisten die de verjaardag van de staatsgreep van 1936 wilden vieren in Donostia. De poging mislukte. Meer dan honderd militanten en sympathisanten werden opgepakt of moesten naar Iparralde vluchten. Iulen Madariaga, Benito del Valle, Iñaki Irigaray en Javier Elosegi gingen in ballingschap en wie, zelfs zonder bewijslast, gearresteerd werd, kreeg gevangenisstraffen tot 20 jaar opsluiting na eerst meedogenloos te zijn gefolterd. Hoewel het grote aantal arrestaties als een gevoelige tik ervaren werd, was het te weinig om een snel groeiende ETA een halt toe te roepen.
In de fabrieken en de scholen was het repressieve klimaat verstikkend: constante aanwezigheid van politie en Guardia Civil, voortdurend willekeurige aanhoudingen, niets ontziende mishandelingen, ontelbare controles te pas en te onpas Als reactie op dat geweld groeide het besef van een revolutionair tegengeweld: de jongeren werden langzaam, maar zeker overtuigd van de noodzaak van de gewapende strijd.
In Rivière, in de buurt van Dax, ontdekt de Franse politie (samen met de Guardia Civil) in een voormalig fabriek een groot arsenaal van wel 100 wapens (Uzis en Cetmes) en meer dan 500 kilo munitie. Volgens sommigen zou de opslagplaats al lang "verlaten" zijn en ze wordt nu "gelinkt" met Asier Oiartzabal die in september 2001 gearresteerd werd. Mogelijk gebruikte ETA deze opslagplaats al sinds 20 jaar en het zou om één der best bewaarde geheimen van ETA gaan. De opslagplaats zou binnen de organisatie de naam "Chernobil" hebben gehad.
Er worden zes personen gearresteerd, onder wie een echtpaar van 70 en 77 jaar die kort daarop worden vrijgelaten. Ook hun dochters (45 en 39 jaar) worden opgepakt. Ze hebben Baskische familienamen, maar hebben allen de Franse nationaliteit.
De Baskische Minister van Justitie, Joseba Azkarraga dringt er bij regeringspresident Zapatero op aan moed te tonen om de rechten in Baskenland in hun vroegere toestand te herstellen en de vrijheden te herstellen. Azkarraga vraagt de penitentiaire politiek die in gang werd gezet door de PP te herzien. "De politiek van de glimlach van de PSOE moet gestaafd worden met feiten." Het conflict moet "gehumaniseerd" worden. Maximumstraffen van 40 jaar die tot de laatste dag moeten uitgezeten worden zijn niet van deze tijd. Gevangenen moeten dichter bij huis ondergebracht worden, ongeneeslijkzieke gevangen moeten vrijkomen en alle gevangenen moeten in voorlopige vrijheid gesteld worden nadat ze 3/4devan hun straf uitzaten. EA zal in het Spaanse Congres voorstellen neerleggen om ook de "Partijenwet" af te schaffen.
In de morgen van 15 juli 1998 werd de krant EGIN en de zender EGIN Irratia door de Spaanse regering gesloten. Op last van rechter Baltasar Garzón vielen een 150-tal politieagenten de krant binnen om de dissidente stem van de 20-jarige onafhankelijke krant in de kiem te smoren. Later zal blijken dat dit onwettelijk was. Eén dag later al verscheen de opvolger Euskadi Informaciόn. De populist Mariano Rajoy had nochtans verzekerd dat de krant voor eeuwig het zwijgen was opgelegd. Euskadi Informaciόn heeft het 198 dagen volgehouden. Als noodoplossing een bovenmenselijke prestatie. Intussen werd kapitaal voor een nieuwe krant bij elkaar gehaald door enorm veel kleine deelgenoten. Die grote hoeveelheid "aandeelhouders" had de bedoeling dat ze die "op één dag" niet allemaal konden opsluiten!
De Basken zijn een wielerminnend volk. Steeds hadden ze goede wielrenners die in ons land onder de naam "Spanjaarden" bekend werden. Zo is de Ronde van Baskenland veel ouder dan de "Vuelta", de Ronde van Spanje. Met de Ronde van Frankrijk hebben ze altijd een haatliefde verhouding gehad en de Ronde van Spanje maakt al jaren een grote boog rond Baskenland. Vandaag ging de Tourrit van start in het mooie Baskische stadje Kanbo, door de Fransen ooit omgedoopt in Cambo les Bains. Onderweg werden een aantal renners even staande gehouden door een spandoek met de Engelse tekst "Vrijheid voor Baskenland" en kleinere pamfletjes in het Frans en in het Baskische met de eis voor respect en (politieke) erkenning.
In Baskenland kan je maar beter niet de familienaam ETXABE dragen. Een paar voorbeelden:priester Jon Etxabe werd aangeklaagd in het proces van Burgos, er waren bomaanslagen en brandstichtingen op verscheidene restaurants en bars uitgebaat door een Etxabe, er waren de aanslagen op Iñaki Etxabe in hotel Kanpazar en op Juan José Etxabe in Saint Jean de Luz
Juan José EtxabeOrobengoaoverleed aan een hartinfarct in zijn woning te Urruña op 12 juli 1996. Hij werd in Arrasate geboren op 11 november 1937, als 2devan 8 broers. In 1955 trad Juan José toe tot de jongerenorganisatie EGI van de PNV. Na de afscheuring van die partij militeerde hij in ETA, waarvan hij één van de minder bekende medeoprichters was. In 1960 werd hij een eerste maal gearresteerd door de Guardia Civil toen hij leuzen tegen Franco schilderde op muren. In 1963, na de 2deAssemblee van ETA, werd hij verantwoordelijk voor het militaire front. In die functie bleef hij verantwoordelijk tot 1970. Hij werd beschouwd als een harde radicaal, maar dat ontkende hijzelf. Wel gaf hij toe in gedachten zeer radicaal te zijn. In ieder geval, wat de gewapende acties betrof, was hij dat helemaal niet. In 1971 verliet hij de organisatie wegens meningsverschillen, en hij trok zich terug in zijn restaurant in Saint Jean de Luz. In dat restaurant kreeg hij 2 aanslagen te verduren van huurlingen, in dienst van de Spaanse regering. De meest vernietigende was de aanslag op 2 juni 1978, waarbij zijn vrouw Agurtzane om het leven kwam en hijzelf heel ernstig gewond raakte. Drie jaar voordien had de Guardia Civil al zijn broer Iñaki vermoord wegens het simpele gegeven dat hij de naam Etxabe droeg. Alsof dat nog niet genoeg was, zijn restaurant was volledig vernield, werd de handelsvergunning die zijn vrouw had om een kledingzaak open te houden, ingetrokken. Hij bleef met zijn drie kinderen verweesd achter. Meermaals werd hij gearresteerd en 8 maal ging hij in hongerstaking. Zijn laatste arrestatie (meer dan één maand hechtenis) dateerde van 21 mei 1996. Nadien kon hij niet meer gearresteerd worden, want hij overleed aan een hartinfarct in zijn woning te Urruña op 12 juli 1996.
Zoals verwacht werden de twee Catalanen, Jaume Roura en Enric Stern opnieuw veroordeeld in het proces dat diende overgedaan worden omdat de Voorzitter hen in november van het vorig jaar een tolk Catalaans had geweigerd. Het delict dat ze gepleegd hadden was het in brand steken van een foto van Juan Carlos de Borbón y Borbón, van beroep Koning. De straf is natuurlijk dezelfde gebleven: 2.700 euros. De feiten vonden plaats in Girona op 13 september 2007 en werden, na de arrestatie, gevolgd door vele gelijkaardige gevallen van brandstichting en manifestaties achter de slagzin in het mooie Catalaans: Jo també soc antimonárquic (Ik ben ook antimonarchist) en Ook ik stak de Spaanse Kroon in brand. Eén van de beklaagden droeg zelfs een T-shirt met die slagzin!
Santiago Arrospide Sarasola Santi Potros en Idoia López Riaño Tigresaworden tot respectievelijk 1.920 en 1.572 jaar gevangenis veroordeeld voor de aanslag op een bus Guardia Civiles op de Plaza de la República Dominicana in centrum Madrid op 14 juli 1986 waarbij 12 Guardias het leven verloren.
Het Openbaar Ministerie van het Hoogste Franse Gerecht verzet zich tegen de uitlevering van 3 militanten van de radicale Baskische jongerenorganisatie Segi: Yves Matxikote, Haritza Galarraga en Amaia Rekarte. Het gaat om 3 Franse staatsburgers en magistraat Garzón had de uitlevering gevraagd in toepassing van het Internationaal Uitleveringsbevel wegens "terroristische activiteiten". De organisatie "Segi" is in Spanje verboden, maar niet in Frankrijk. De eis van Garzón was gebaseerd op activiteiten in Donostia en Usurbil, maar ook in "Frans" Baskenland.
Het Hoogste Franse Gerecht zegt nu dat een uitlevering de nationale soevereiniteit zou aantasten.
Er blijven schaduwen hangen over de dood van Ina Zeberio die misschien gaan opklaren nu het Gerechtshof van Bizkaia besloot de zaak opnieuw te openen. Op 5 juni 1998 werd Ina Zeberio, in een treffen met de Ertzaintza, in Gernika doodgeschoten. Tijdens het onderzoek werden de getuigen niet gehoord en de zaak werd geklasseerd. De bedoeling van de politieactie in de Calle Pablo Picasso nr. 11 was het "comando Bizkaia" op te ruimen. Bij de inval in de woning verloor Ina Zeberio het leven en werden Patxi Marqués en Iñaki Bilbao Gaubeka gearresteerd, terwijl er verder in de provincies Bizkaia en Araba nog 19 anderen opgepakt.
Op dat ogenblik waren de onderhandelingen al bezig die zouden leiden tot het akkoord van Lizarra-Garazi dat drie maanden later tot stand kwam. Nadat ETA in een communiqué erkende dat Ina Zeberio in haar rangen streed, verklaarden ze eveneens dat de zeven maanden eerder afgekondigde opschorting van "selectieve acties" tegen de Ertzainas was afgelopen.
Onmiddellijk na afloop kwam het departement van Binnenlandse Zaken van Lakua met een officiële versie waarin stond dat de Ertzaintza had geschoten als antwoord op de schoten van Zeberio die afgevuurd werden toen ze het huis binnenkwamen. Maar in het lichaam waren 24 kogelgaten! Daarbij kwamen nog de vele inslagen in de kasten (13 inslagen) de deur (28 inslagen!) de vensters, enz (12 inslagen).
Meteen na de dood van Zeberio kwam de Baltasar Garzón op de proppen. De officiële versie werd steeds mooier.
·Zo zou Zeberio gewekt zijn door het kraken van de houten trap terwijl de Ertzainas voordien met explosieven de deur hadden geopend!
·Ook zou Ina de deur geopend hebben en er zich gedeeltelijk achter hebben verstopt. Daarop had ze drie keer geschoten. Hierdoor raakte een agent gewond. Daarop hadden de drie agenten die het dichts bij stonden de schoten beantwoord hebben waarna Ina gevallen was. Meteen werd ze zelf en Patxi Marqués geboeid!
·De lijkschouwing vond dat het eerste schot dat Ina raakte meteen in het hart terecht kwam
Van de 22 arrestanten wachten er nu 20 op hun proces, terwijl er twee werden vrijgelaten.
Op deze dag, in 1985, wilde de nieuwe, jonge, moderne en ongetwijfeld "democratische" directeur van de gevangenis van Martutene (Donostia) zijn delinquenten een cadeautje doen. Nadat hij al eerder op fotos te zien was terwijl hij samen met de gevangenen voetbalde, had hij nu in de voormiddag de Baskische zanger, Imanol, uitgenodigd om op te treden. Twee Baskische, politieke gevangenen, Iñaki Pikabea "Pitti" en Joseba Sarrionaindia "Sarri" waren in die periode toevallig, tijdelijk en om verschillende redenen naar deze gevangenis overgebracht. Toen na het optreden van Imanol appél werd geblazen voor het middageten waren Pikabea en Sarri verdwenen! Buiten gedragen in de geprepareerde versterkers van de begeleidingsband van Imanol! In heel Baskenland was een schaterlach (en knallende champagnekurken ) te horen die nu nog naklinkt. De directeur werd op staande voet ontslagen en alle jongeren zongen jaren later nog het liedje "Sarri, sarri, sarri", de bijnaam van de schrijver en politiek activist, Sarrionaindia, maar ook gewoon de vertaling van "vaak, vaak, vaak"
Op haar proces voor het Hooggerechtshof in Madrid roept Belén González Peñalva "Carmen" in haar "laatste woord" beide Staten op "de gelegenheid ernstig te baat te nemen om via een open dialoog naar een oplossing van het conflict te zoeken. Deze oplossing kan er enkel komen door een erkenningvan het zelfbeschikkingsrecht van Euskal Herria."
González Peñalva was één van de gesprekspartners aan de kant van ETA bij de onderhandelingen met de Regering Felipe González in Algiers en later ook met de Regering Aznar in Zürich.
Bij het begin van de zitting over de dood van de viceadmiraal Escrigas Estrada in 1985 in Madrid, had "Carmen" al te kennen gegeven dat ze het gerecht niet erkende, en eraan toegevoegd dat dit soort acties "het gevolg zijn van het politiek conflict dat de Franse en de Spaanse Staat handhaven door Euskal Herria niet als natie te erkennen." De voorzitter van de rechtbank had haar daarop onderbroken.
Onder de getuigen bevonden zich de Baskische politieke gevangenen Iñaki de Juana Chaos die toegaf in het "commando Madrid" gemiliteerd te hebben, maar niet samen met Carmen. Hij zei haar wel te kennen van haar werk als onderhandelaar met de regering Aznar. Een andere politiek gevangene, Inés delRio, verklaarde haar te kennen van in de gevangenis. Juan Manuel Soares Gamboa, spijtoptant van ETA, zei dat hij het was geweest die op Escrigas geschoten had.
Donderslag bij heldere hemel! De vierde afdeling van het Hooggerechtshof verklaart dat mediamagistraat Baltasar Garzón niet beschikte over voldoende bewijsmateriaal om de medewerkers van Orain te beschuldigen van lidmaatschap van gewapende bende en hij hun krant, EGIN en de radio Egin Irratia, niet had mogen sluiten! Erger! Garzón wordt ervan beschuldigd "ten dienste gestaan te hebben van een politieke strategie, van een vooraf vastgesteld objectief om tegen om het even welke prijs, de sluiting van EGIN er door te drukken. Acht jaar later, op 26 mei 2009, werd dit trouwens in cassatie bevestigd bij het Hooggerechtshof.
In de nacht van 19 september 2000 werden in de vallei van Sakana, Navarra, vier jongeren gearresteerd door de Guardia Civil, terwijl op hetzelfde ogenblik in zes dorpen van de vallei acht lokalen werden doorzocht, o.a. de gaztetxes (jeugdhuizen) van Olatzi, Altsasu, Ziorda en Lakuntza. Eén vande arrestanten durfde achteraf te verklaren dat hij bij de "ondervraging" geslagen werd en de plastic zak over het hoofd getrokken kreeg. Waren er dan mensen vermoord? Kinderen of begijnen verkracht, werden er harddrugs verhandeld? Veel erger! De jongeren hadden een bulletin samengesteld onder de titel "Alde Hemendik" (Oprotten) waarin ze de pesterijen van de Guardia Civil op een rijtje hadden gezet, o.a. de vele controles van autos. De ooit zo democratische, linkse krant El País had achttien dagen eerder getiteld dat radicale jongeren een bulletin hadden opgesteld met gegevens die konden dienen om de Guardia Civil aan te vallen in Navarra! De rechter had daarop besloten de verantwoordelijken, eens geïdentificeerd, te beschuldigen van "medewerking aan gewapende bende"! Er werden straffen van zes jaar geëist. Dit alles katalyseerde in het initiatief "Utzi bakean Sakana" (Laat Sakana met rust). Drie maanden na de arrestatie werden de jongeren voorlopig vrijgelaten en op 4 juli 2003 sprak het Hooggerechtshof hen vrij... (De "plastic zak" heeft echter zijn sporen nagelaten en de namen in de krant ook )
De strafrechtbank van Pamplona spreekt een jongere vrij van aanslag en van toebrengen van letsel. Er werd een jaar gevangenis tegen hem geëist en schadeloosstelling van 938.000 pesetas. Had de onverlaat een auto opgeblazen? Een politiecombi in brand gestoken? Ez! Neen! Tijdens een manifestatie ten voordele van de gevangenen zou hij een politieman een "patada" (een trap) hebben gegeven en een andere een "puñetazo" (een opdoffer). De tekst van de vrijspraak wijst er op dat het onmogelijk is dat iemand in staat is tegen deze robocops tot iets dergelijks in staat is, zeker als hij op hetzelfde ogenblik ook nog tegen een muur in bedwang wordt gehouden.
Deze dingen gebeurden bij de vleet in voorbije, zwarte tijden toen dergelijke zaken niet eens voor de rechtbank kwamen.
Nu zo ongeveer iedereen een videotoestel heeft komen steeds meer opnamen boven die particulieren vanuit hun venster of balkon maakten van "arrestaties waarbij in groep verzet werd gepleegd tegen de autoriteiten." Na het projecteren blijkt dat alles gelogen is.
