Littekens op een stierenhuid Net zoals de Vlamingen streven de Basken naar onafhankelijkheid. Hier is een deel van hun verhaal.
05-05-2009
De koning op bezoek
5 mei 2004
Op 4 mei 2004 bracht de Spaanse Koning Juan Carlos de Borbón y Borbón een bezoek van twee uren aan de Spaanse luchtmachtbasis in Araka, bij Vitoria-Gasteiz. Hij was vergezeld van de nieuwe minister van Landsverdediging, José Bono. Wie er niet bij was dat was de Baskische president Ibarretxe. Er werd door de koning in de eerste plaats geklonken op de trouw aan Spanje en als schaamlapje op de genegenheid voor de Vascongadas. (de "oude" benaming voor Baskenland, vooral gebruikt door de vijand.
De nationalistische partijen Batasuna, Aralar en Gasteiz Izan protesteerden tegen de aanwezigheid van de Spaanse monarch op Baskisch grondgebied, omdat hij een Staat vertegenwoordigt die Euskal Herria het recht ontzegt over zijn eigen toekomst te beslissen. Ze heetten hem dan ook "niet welkom". Batasuna en Aralar eisen de terugtrekking van de Spaanse troepen en wijzen op het samengaan van de meest antidemocratische instellingen: de monarchie en het leger.
De Baskische Minister van Justitie, Azkarraga, durft het woordgebruik van de koning zelfs "Franquistisch" noemen! Azkarraga: "Ik geloof niet dat de Koning deze toespraak zelf schreef, want hij schrijft er geen enkele. Hij leest ze enkel". Ook de Baskische Minister van Sociale Zekerheid klaagt over de"tics uit het verleden" (lees: uit de dictatuur) die in leven gehouden worden. Franco sprak ook steeds over "Vascongadas" als hij Euskal Herria bedoelde.
Een groep bergbeklimmers uit de buurt van de hoofdstadklaagt aandat de enorme Baskische vlag, Ikurriña, die op 21 september 2003 aan één van de bergwanden in de buurt van de militaire basis werd aangebracht "toevallig" verdwenen was bij het koninklijk bezoek!
Magistraat Santiago Pedraz van het Spaanse Hooggerechtshof laat de Baskische gevangene Sandra Barrenetxea vrij zonder borg, "omdat een verklaring aan de politie onvoldoende is om iemand in de gevangenis te steken"
Sandra Barrenetxea werd op 24 april 2006 opgepakt door de Guardia Civil en gedurende drie dagen gefolterd. Magistraat Ismael Moreno liet haar daarna opsluiten in de gevangenis van Soto del Real op de gekende beschuldiging "colaboración con banda armada (collaboratie met een gewapende bende). Toch had Barrenetxea geen verklaringen afgelegd, noch aan de Guardia Civil, noch aan de magistraat. Pedraz benadrukte nu dat enkel de vermeende verklaring van Ibon Meñika (onder foltering) aan de Guardia Civil onvoldoende is om iemand te beschuldigen van "collaboratie met ETA". Bij de arrestatie van Ibon Meñika werden "betaalcheques" gevonden zoals die door o.a. ETA gebruikt werden. Ook Meñika verklaarde dagenlang gefolterd te zijn. Tot op heden was, voor wat Basken betreft, enkel een dergelijke eenvoudige verklaring door een derde al voldoende om iemand zijn vrijheid te ontnemen. Op die manier kwamen honderden Baskische activisten in de cel terecht, waarna ze meestal tot jaren gevangenisstraf veroordeeld werden na "zelfbeschuldiging" ten gevolge van foltering De arrestatie van een vriend was jarenlang aanleiding tot een vlucht naar Frans Baskenland.
Zouden alle gelijkaardige zaken van "eenvoudige verklaring aan de politie" nu te herzien zijn?
Een andere magistraat, Fernando Grande-Marlaska, die zich opwerpt als "erfgenaam" van Baltasar Garzón laat wel de Herriko Taberna van Zamudia waar Meñika "thuis" was voor twee jaar sluiten. Dit gebeurt "op eenvoudig verzoek" van de neofascisten van "Slachtoffers van het Terrorisme" en van "Waardigheid en Justitie", twee mantelorganisaties van de PP.
Zonder argumenten aan te halen werden de handtekeningen van 83.5011 Basken, samen met de lijsten die ze steunden, geannuleerd. Totaal rechteloosheid én totaal onverdedigbaarheid! Aan 170.000 mogelijke kiezers wordt het recht ontnomen hun steun te betuigen aan de verdedigers van hun ideeën en idealen. Niemand van de kandidaten werd ooit veroordeeld, niemand werd zelfs ooit individueel beschuldigd. Nu wel. In groep: "Behorend tot de strategie van het complex Batasuna". Bewijzen worden niet aangehaald.
Nu, onder een Socialistische regering, werden meer mensen uitgesloten dan voordien onder het PP-regime! Onder het PP-bewind werd enkel een relatie met ETA onderzocht, nu is het o.a. al voldoende ooit op een verboden kieslijst gestaan te hebben.
Zapatero liet een valabel vredesproces verschrompelen zonder een poot te verzetten. Toen ETA hiertegen met een (verwerpelijke) aanslag protesteerde en geruime tijd op voorhand waarschuwde, belette de politie dat twee Ecuadoranen die in evenveel autos op de parking lagen te slapen ontzet en gered werden (aanslag luchthaven Barajas te Madrid).
Het lijkt er steeds meer op dat het vredesproces moest mislukken.
Op 2 mei 2003 wijzigde de Spaanse Ministerraad artikel 56 van de Organieke Gevangeniswet die nog maar eens de basisrechten van burgers beknot, meer bepaald de burgers die in de gevangenis zitten. Nu verbiedt de nieuwe wet de Baskische gevangenen, al dan niet ETA-militanten, vanuit de gevangenis te studeren aan de UPV (Universidad del País Vasco). (Er mag niet vergeten worden dat de Spaanse Socialisten hun medewerking verleenden aan deze wetswijziging.) Volgens de minister van Justitie, Michavila, wordt "zodoende belet dat de Baskische Universiteit een instrument is ten dienste van personen die veroordeeld zijn voor terrorisme".
Onderwijs is een basisrecht en staat als zodanig in art. 27 van de Spaanse grondwet vermeld. De Regering wil op deze manier bovendien een bijkomende straf toevoegen aan de veroordeling. Hetzelfde deed Spanje al door de Baskische politieke gevangenen onder te brengen in gevangenissen die op grote afstand van Baskenland liggen.
Wanneer verplicht dit fascistische Regime de Basken te gaan rondlopen met het oude Baskische "kruis" de "Lauburu" op hun revers. De homofiele Basken een roze, de linkse nationalisten een groene?
Op 1 mei 2002 zorgt ETA voor veel aandacht met een spectaculaire autobom in de Europa-toren, op honderd meter van het Bernabéu-stadion in Madrid om 16.55 u., vier uur vóór aanvang van de halve finale van de Champions League Madrid-Barcelona. Vooraf waren er verwittigingen binnengelopen bij Gara en bij een noodtelefoon in Madrid. De auto was enkele dagen eerder in Madrid gestolen wat Francisco Javier Ansuátegui, gedelegeerde van de Regering in Madrid (voorheen in Navarra) doet verklaren dat ETA over "een zekere infrastructuur" beschikt in de hoofdstad. Hij spreekt niet over een "commando Madrid" omdat dit al 50 keer werd "opgerold".
De aanwezigheid van de buitenlandse cameras zorgde voor een bijzonder pijnlijk gezichtsverlies. Jaime de Marichalar, schoonzoon van Koning Juan Carlos, was aanwezig in het gebouw naast dat van de Caja Madrid, waar de aanslag gepleegd werd.
Na afloop gingen radicale ultras van Real Madrid op de vuist met de oproerpolitie. Zij wilden ETA persoonlijk aanpakken. Magistraat van wacht was Baltasar Garzón Diens match werd dus mooi verknald!
Een half uur later gaat in een andere wijk van Madrid een tweede bomauto de lucht in, waarschijnlijk de vluchtauto van de daders.
Op 21 december 1978 kwam de historische ETA-leider, José Miguel Beñaran Ordeñana, "Argala", in Angelu-Anglet om het leven na een aanslag van staatsterroristen van het "Batallón Vasco-Español".
Argala kwam uit Arrigoriaga, een voorstadje van Bilbao. De gemeenteraad besliste het plein voor het gemeentehuis om te dopen tot "Argalaplein". In 2002 wordt de stad bestuurd door een PNV-burgemeester en 7 PNV-raadsleden, 4 Batasuna, 2 PP, 2 PSE en 2 UVA. Op 30 april 2002 wilde de PP deze beslissing ongedaan maken, maar enkel de PSE stemde met hen mee, terwijl UVA zich onthield. De burgemeester verweet de PP een mediastunt te hebben willen zoeken in plaats van de problemen van het volk op te willen lossen.
De UNO stelt 58 gevallen van foltering in Baskenland aan de kaak.
Verschillende Baskische artsen, in samenwerking met Deense experts in zake foltering, stellen verregaande onnauwkeurigheden vast bij het gerechtelijke, medisch onderzoek van Baskische gevangenen tijdens hun periode van afzondering. En dit door het Hoog Gerechtshof! Tevens stellen ze vast dat de garantie ontbreekt voor de bescherming van de rechten van deze arrestanten. Ze baseren zich op de analyse van 318 documenten in verband met 100 arrestaties van personen die tussen 1991 en 1994 in Madrid "verbleven". Dit rapport verscheen in het gezaghebbende Amerikaanse tijdschrift "Journal of Forensic Sciences".
Het resultaat was verbluffend:
- 85 % kreeg slagen.
- 34 % kreeg de plastic zak over het hoofd getrokken.
- 8 % kreeg elektroden aangebracht.
- 4 % werd ondergedompeld in het bad (vol uitwerpselen)
Er wordt voorgesteld het medisch onderzoek in de toekomst zonder politietoezicht te verrichten in een andere ruimte dan het "ondervragingslokaal". Het onderzoek moet verder gebeuren door neutrale, competente beroepsmensen en volgens internationaal bepaalde regels en methodes.
0p 16 april presenteerde de Speciale Uno-rapporteur voor de Folteringen, de vermaarde Nederlandse jurist Theo van Boven, voor de Commissie Mensenrechten in Genève de jaarbalans voor 2000. (Van Boven was eerder directeur van de afdeling Mensenrechten bij de UNO.)
Wat Spanje betreft zijn er beschuldigingen aan het adres van de Guardia Civil, de Nationale Politie en de Baskische Autonome politie, Ertzaintza.
Er worden 58 gevallen van foltering en mishandeling van Baskische burgers aangeklaagd op een totaal van 77 aanklachten van mishandeling van arrestanten.
In het rapport, dat overgemaakt werd aan de Spaanse autoriteiten, staat dat een groot aantal personen wordt gearresteerd op verdenking van medewerking of lidmaatschap van een gewapende bende en op secreet wordt geplaatst, in overeenstemming met de antiterroristenwetten. Ze worden mishandeld tijdens hun arrestatie, tijdens de overbrenging en het verblijf op het politiecommissariaat en tijdens de overbrenging naar het Hooggerechtshof. Volgens het rapport wordt een groot aantal arrestanten daarbij met de dood bedreigd en seksueel gemolesteerd en misbruikt. De daarbij gebruikte politietechnieken hebben tot doel de fysieke uitputting van de arrestant na te streven. De heer van Boven wijst op de lange duur van de afzondering die tot 5 dagen kan oplopen. Alvorens voorgeleid te worden voor een magistraat heeft de arrestant tijdens deze periode enkel contact met de politiemannen, met een officieel arts, aangesteld door Binnenlandse Zaken, een pro-deo advocaat en als laatste een bewaker.
Van de 58 aangeklaagde gevallen betrof het 5 personen die aangepakt werden door de politie nadat ze door Mexico of door Frankrijk waren uitgeleverd. Dit is in strijd met artikel 3 van de UNO-conventie van 10 december 1984 i.v.m. foltering en andere onmenselijke behandeling. Daarin wordt gesteld dat niemand mag uitgeleverd worden aan een andere Staat waar ernstige vermoedens van folterpraktijken bestaan.
Behalve Baskische politieke gevangenen zijn ook immigranten vaak het slachtoffer van onmenselijke behandelingen. Tussen 1995 en 2002 kwamen er bij Amnesty International 321 klachten van foltering in Spanje binnen. Zes mensen werden seksueel lastiggevallen of zelfs verkracht terwijl er vijf overleden.
Het rapport van Theo van Boven vond geen weerklank in de Spaanse pers. Of om het in het Spaans te zeggen: "un silencio elocuento" (een veelzeggend zwijgen).
Op 28 april 2005 werd Pedro Esquisabel Urtuzagagearresteerd, in het gezelschap van een andere Etarra, José Manuel Ugartemendia Isasa.
ETA had hem Xerpa gedoopt, een ex-politieagent van 42 jaar oud, en bekend als de meest voorzichtige persoon van de organisatie, altijd op zijn hoede. Volgens een onderzoeker van de politie was het bijna onmogelijk om hem te volgen, te schaduwen.
En toch, op 25 april 2005 begaat Pedro Esquisabel Urtuzaga Xerpa een fout met zware gevolgen voor de Baskische separatisten. In een wassalon te Caussade (Tarn-et-Garonne), op 70 kilometers van Toulouse moest hij zich vlug van zijn wapen ontdoen om een politiecontrole te vermijden en gooide het wapen tussen een hoop linnen. Een automatisch pistool van klein kaliber in een houder werd kort nadien ontdekt, samen met een notaboekje waarin nogal wat gegevens over ETA-leden stonden. Xerpa keerde terug naar het wassalon waar hij als een bezetene een hoop linnen doorzocht. Hij vroeg zelfs aan de onderhoudsdienst of ze geen houder gezien hadden, misschien had iemand die wel bij de verloren voorwerpen gedumpt.
Twee dagen later overtrad Xerpa een tweede maal de elementaire regels van de voorzichtigheid en belde het wassalon op. De nationale antiterroristische divisie die onder één hoedje speelde met het wassalon vertelde hem dat de houder gevonden was en dat hij ze kon komen ophalen.
In Hernani, een buurstadje van Donostia-San Sebastiàn, overleed Kepa Miner "Txalaka". Miner kwam op 2 juli 1999 vrij door toepassing van artikel 92 aangaande vrijlating van ongeneeslijk zieke gevangenen. Sindsdien zat hij in een rolstoel omdat hem door een zware longziekte de kracht ontbrak om te lopen. Tijdens zijn gevangenschap diende hij al herhaalde malen gehospitaliseerd te worden om zuurstof toegediend te krijgen. Ondanks deze bijzonder zware handicap diende Miner zich nog één keer per maand te melden in de gevangenis van Martutene (Donostia)
Miner werd in juni 1984 gearresteerd in zijn huis in Hernani en bij deze operatie verloren Agustín Arregi Perurena en Juan Luis Lekuone Elorriage het leven terwijl Jesús Mari Zabarte mede gearresteerd werd.
In de daaropvolgende 15 jaren zat Miner nooit in een gevangenis in Baskenland. In 1994 werd vastgesteld dat hij een zware chronische longziekte had. Dit belette niet dat hij in 1996 werd overgebracht naar de gevangenis van Cáceres. Drie keer maakte hij een zware crisis door. Daags na de derde crisis (1 juli 1999) werd hij "genezen verklaard" en vrijgelaten. Hij lag sindsdien gedurende 18 uur per dag aan de beademingsmachine.
Op deze dag, 26 april 1937, werd de stad Gernika gebombardeerd door het Condor Legioen met de medewerking en onder de leiding van Spanje.
Vandaag, 26 april 2001, werden op het kerkhof, in aanwezigheid van Baskische en Duitse autoriteiten de traditionele bloemen aangeboden aan de slachtoffers. Terwijl op de Plaza de los Fueros, overlevenden samenkwamen, werden duizend kaarsen ontstoken. Het idee kwam van de Australiër William Kelly. Er waren ook vertegenwoordigers uit de steden die met Gernika verbroederd zijn: Pforzheim (Duitsland), Boise (USA) en Berga (Catalunya)
Hoewel Duitsland al sinds lang zijn excuses aanbood blijft vanuit Madrid tot nader order nog steeds het laatste (en enige) bericht gelden dat kort na de feiten verspreid werd,"als zouden rode, Baskische separatisten Gernika zelf in brand gestoken hebben."
Op 26 april 2007 verzamelen 50 burgemeesters van "vredessteden" over heel de wereld en enkele Nobelprijswinnaars in Gernika voor de lezing van het "Gernika Statement".
Op vraag van Franco bombardeerde het Condorlegioen 70 jaar geleden de stad Gernika
Vandaag, 26 april 2007, is het precies 70 jaar geleden dat Duitse bommenwerpers de historische stad Gernika in Baskenland met de grond gelijkmaakten. Vlaams minister van Buitenlands Beleid Geert Bourgeois laat de Basken weten dat ook Vlaanderen meeleeft. Hij subsidieert ondermeer de internationale artistieke productie "Vlernika". Het project herdenkt de opvang van duizenden Baskische kinderen bij Vlaamse gezinnen tijdens de Spaanse burgeroorlog en herenigt begin juli heel wat "niños de la guerra" met hun Vlaams gastgezin. Bourgeois ontvangt op 10 juli Baskisch minister-president Ibarretxe naar aanleiding van deze reünie. In Baskenland zelf, maar ook over heel de wereld, wordt het bombardement op Gernika herdacht. De aanval op dit burgerdoelwit had vanuit militair oogpunt geen nut. Maar het bracht een enorme symbolische klap toe aan Basken die met hun onafhankelijkheidsstreven altijd sterke tegenstand hadden geboden tegen de veldtocht van Franco. Gernika staat dan ook tot op vandaag symbool voor zinloos oorlogsgeweld. De stad wil de herdenking aangrijpen om over de hele wereld aandacht te vragen voor de vredesgedachte.
Vijftig burgemeesters van "vredessteden" over heel de wereld (Hiroshima, Volgograd, Dresden, Coventry, Oswieci-Auschwitz, Ieper ) en enkele Nobelprijswinnaars verzamelen in Gernika voor de lezing van het "Gernika Statement". Deze verklaring voor vrede en tegen oorlog en de schending van mensenrechten wordt tegelijkertijd op verschillende plaatsen in de hele wereld voorgelezen, ondermeer in New York, Buenos Aires, Mexico Stad, Santiago de Chili, Montevideo en ook in Brussel. Tijdens de Spaanse burgeroorlog kwamen immers duizenden Baskische kinderen terecht bij Vlaamse gezinnen. Zo groeiden hechte banden tussen Vlaanderen en Baskenland. In Gent werden ongeveer 200 vluchtelingenkinderen ondergebracht. Na afloop van de burgeroorlog keerden de meesten terug naar huis.
Vlernika, een samentrekking van Vlaanderen en Gernika, wordt een internationaal-artisieke productie die de opvang van deze Baskische kinderen in Vlaanderen herdenkt. Met de steun van Bourgeois worden verschillende projecten uitgewerkt door Trefpunt vzw. In Vlaanderen en Baskenland worden op verschillende festivals een muziekproductie uitgevoerd door een gemengd Vlaams-Baskisch ensemble (o.a. 15 juli op Gentse Feesten, 10 juli n.a.v. 11-juliviering). Op de achtergrond zullen beelden te zien zijn van een documentaire die Fabio Wuytack maakt over de "niños". Bij het project horen ten slotte nog een boek en een reizende fototentoonstelling over de Baskische kinderen. Deze houdt halt in alle Vlaamse provinces. Ze loopt ondermeer van 6 tot 20 mei in het kader van "LeuvenondersteBoven" en van 2 tot 27 juli in "Ons Huis" in Gent.
In Donostia overleed Jokin Gorostidi, nadat hij enkele dagen eerder een hartinfarct had gekregen. Gorostidi werd in 1944 in Tolosa geboren en toen hijin 1967 in de bevrijdingsorganisatie ETA al was opgeklommen tot "liberado" (= als lid bij de politie bekend) zag het er niet naar uit dat hij in zijn bed zou sterven! Nadat hij in hetzelfde jaar wist te ontsnappen uit een omsingeling door de Guardia Civil ging hij in de illegaliteit. Hij nam deel aan het tweede deel van de V Assemblee en kreeg er de opdracht de eerste gewapende acties tegen de Spaanse bezettende politiemachten op te zetten. Toen de eerste ETA-dode, Txabi Etxeberrieta, op 7 juni 1968 onder de kogels van de "Txakurrak" (honden, spotnaam voor de guardia Civil) viel was die op weg naar een afspraak met Gorostidi. Beiden zouden de terechtstelling van de beruchte folteraar, Melitón Manzanas, (2 augustus 1968) voorbeid hebben. Op 8 maart 1969 werd Jokin samen met zijn vriendin Itziar Aizpurua, gearresteerd. Bij het daaropvolgende proces van Burgos (eind 1970) werden 9 doodstraffen uitgesproken. Gorostidi kreeg twee keer deze maximumstraf! Zijn vrouw kwam er goedkoper van af. (Er was slechts 15 jaar geëist). Het protest vanuit de hele wereld zorgde ervoor dat Franco de wurgpaal niet durfde boven halen. Zo kwam Gorostidi in de gevangenis van Cartagena terecht en bleef daar tot 22 mei 1977 zitten. Intussen had Spanje een akkoord gesloten met een aantal Europese landen om van hun "Burgosgevangenen" af te raken. Jokin en zijn vriendin Itziar kwamen in Brussel terecht. Niet voor lang echter. Niet eens 5 maanden later en zonder te genieten van welke amnestie dan ook keerden ze op 22 mei 1977 onverschrokken naar Baskenland terug! In een zinderende velodroom Anoeta (Donostia) werden ze ontvangen met slagzinnen als "ETA, Herria zurekin!" "ETA, het Volk staat achter u!
Een jaar later hoorde Gorostidi bij de stichters van Herri Batasuna en hij bleef van 1978 tot 1991 lid van het Partijbestuur. In 1980 werd hij door de Franse politie gearresteerd. Hierbij werd Txomin Iturbe door een kogel aan het hoofd geraakt. Een jaar later werd hij, samen met de rest van de partijleiding, opgepakt nadat ze in Gernika de koning van Spanje verwelkomden met "Het Lied van de Baskische Soldaat". Bij een bezoek aan gedeporteerde lotgenoten in Afrika raakte hij na een legionellavergiftiging 55 dagen in coma. Natuurlijk werd Gorostidi betrokken in het macroproces 18/98. Toen hij zich vrijwillig aandiende bij het Hooggerechtshof kwam hij pas buiten nadat hij 30.000 euro borg had betaald. Er werd 15 jaar tegen hem geëist. In 2002 verbood Baltasar Garzón de radicale partij Batasuna en zette het hele hoofdbestuur achter de tralies. Onder hen Itziar Aizpurua. Plots waren de rollen omgekeerd en kon Jokin op gevangenenbezoek! In 2003 werd hij voor het laatst opgepakt, toen hij met zijn Itziar over het strand wandelde. Baltasar Garzón beschuldigde hem meegewerkt te hebben aan het innen van "revolutionaire belastingen". Na het betalen van 18.000 euro borg was hij vrij.
De reizen naar en van Madrid, gedurende de laatste vijf maanden, om telkens weer aanwezig te moeten zijn op het proces 18/98 zullen het hart van de oude strijder geen goed gedaan hebben. Maandag had hij, als laatste van de hele groep, ondervraagd moeten worden.
Op de 20steverjaardag van het Burgosproces, op het ogenblik dat iedereen vomeerde op de Baskische gewapende organisatie, verklaarde Gorostidi dat het een eer was militant van ETA geweest te zijn. Agur eta Ohore, Jokin (Tot ziens en alle Eer, Jokin).
Familienamen als die van burgemeester Beitialarrangoitia klinken ons erg vreemd in de oren. Baskische familienamen? Een hoofdstuk apart. Men moet geen Spanjaard zijn om te weten dat in het land van Juan Carlos de Borbón y Borbón zowat de helft van de bewoners García of González heet. Vandaar waarschijnlijk de gewoonte ook de familienaam langs moeders zijde te gebruiken om vergissingen te vermijden. Omdat Spanjaarden vaak eendubbele voornaam hebben, kan het behoorlijk indrukwekkend klinken: Maria del Puy González de la Cruz is misschien gewoon de bakkersvrouw van om de hoek, waar ze door de buren gewoon Puy Cruz genoemd wordt.
In Baskenland, met zijn twee beroemde Jezuïeten, heten de zonen ofwel Iñaki, Ignacio, Iñigo (naar Ignatius van Loyola) ofwel Xabier, Javier, Javi, Xabi (naar Franciscus Xaverius).
Drie dagen nadat Franco aan de macht kwam, werden Baskische voornamen bij decreet verboden. Een uitzondering werd gemaakt voor een paar heilige maagden. Aránzazu, Iciar of Begoña bleven gespaard; Irache, Idoya en Arrate werden gedoogd, hoewel. Door er María vóór te zetten, kon men de naam verspaansen. Na de dood van de caudillo viel alles weer heel langzaam in de plooi en na de ontkerstening, bij de radicale onafhankelijkheidsstrijders, kwamen er zelfs namen als Ibai (rivier) en Arkaitz (rots). Nu moet je niet meer schrikken van een voornaam als Iraultza, revolutie!
Familienamen kon men niet verbieden of verspaansen. Van de Baskische familienamen verwijst 90 % naar de plaats van herkomst. Omdat voor een Bask het geboortehuis (etxea) heilig is, wijzen de meeste namen dan ook naar dat huis en/of naar de plaats waar het zich bevindt en dat is in dit Pyreneeënland nogal eens tegen een berg, in een valei, bij een rivier of een weiland. Veel namen beginnen dan ook met etxe of eindigen op txea of het verspaanste chea. Enkele voorbeelden:
Goikoetxea: (Van) het hoogste huis
Etxeberria of Echeverria: (Van) het nieuwe huis. Lag dat nieuwe huis op een berg (mendi) dan heette de bewoner al vlug Mendietxeberria.
In het groene Baskenland verwijzen ook veel namen naar bomen of planten. Een naam als Pagatzautunduagoienengoa staat dan wel in de Nomenclatuur van Baskische namen van de Koninklijke Academie voor de Baskische Taal vermeld, maar je zult hem tevergeefs in een telefoonboek vinden.
Opvallend is dat 55% van de bewoners van Euskal Herria geen enkele Baskische familienaam (noch langs vaderskant, noch langs moederskant) draagt, terwijl in Spanje op zn minst 10 % van de bevolking één Baskische naam heeft, zelfs in de meest zuidelijke provincies.
De naam Eznarriis ongetwijfeld zeer oud. De Basken wisten al melk te koken vooraleer het gebruik van ijzer of staal bestond. In een houten schaal vol melk werd een gloeiend hete steen gelegd. Eznarrikomt van esne (melk) en (h)arri (steen).
Juan José Zearreta Urigoitialdekozea, directeur van de Koninklijke Academie voor de Baskische Taal, werd ooit s nachts staande gehouden door de driftkikkers van de Guardia Civil. Toen ze op hun lijst van verdachten zijn naam zochten, zuchtte de hoogste in bevel: Welke originele familienamen hebt U! De eerste eindigt op ETA, om over de tweede nog maar te zwijgen. Die kon hij niet eens uitspreken.
De familie van burgemeester Beitialarrangoitia van Hernani kwam hoogstwaarschijnlijk ooit uit Bizkaia. Daar is een naam vaak een samenvoeging van voorwerpen of kenmerken die bij het voorouderlijk huis hoorden. Hoewel je het nooit zeker weet toch een poging:
Beiti = plaveisel, grond. Lagen er rond de boerderij platte stenen (om de boel proper te houden bij regen)?
Larre = weidegrond
Goiti = zolder.
In de dorpen worden de mensen tot op heden niet met hun familienaam genoemd, maar met de naam van de boerderij waarin ze wonen.
De Europese Vereniging van Democratische Advocaten (met o.a. leden uit ons land) klaagt het bestaan aan van een lijst van 15.000 Basken die niet aan verkiezingen mogen deelnemen. Komen ze voor op een kieslijst dan vliegt de hele lijst de vuilnisbak in! Gaat het dan om leden van ETA? Helemaal niet! Contact onderhouden met politieke gevangenen is al voldoende om op de lijst terecht te komen! Op een verkiezingslijst gestaan hebben die eerder onwettig verklaard werd: idem! Het is niet nodig dat de mensen op deze lijst voordien een veroordeling opliepen. Werden ze gezien op een politieke manifestatie dan hebben ze prijs!
De Baskische advocatenvereniging, Eskubideak klaagt aan dat het onmogelijk is meer informatie te verkrijgen over deze lijst. Wat met de privacy? Wie stelde de lijst op? Hoogstwaarschijnlijk de "specialisten": de alomtegenwoordige Guardia Civil!
Op 16 oktober 2000 werd Harriet Iragi gearresteerd in Sevilla.
Hoewel hij een kogelwonde in de arm had, werd hij pas 8 uren na de arrestatie naar het ziekenhuis overgebracht voor een onderzoek. ("Vier uren", volgens de politie.) Daar moest hij een chirurgische ingreep ondergaan. Amper 35 uren na de operatie werd hij genezen verklaard en overgebracht naar het commissariaat voor een tweede "operatie". Bij het slaan werd de arm niet gespaard. Iragi kreeg ook een slag op het oog.
De aanklacht van foltering werd op 16 maart ll. geklasseerd en de advocaat van de verdediging besluit nu in beroep te gaan.
Karlos Apeztegia, Baskisch politiek gevangene uit Pamplona, zit gevangen in Huelva (in de zuidoosthoek van Spanje, aan de Golf van Cadíz en aan de Portugese grens), op 1.000 km afstand van zijn familie.
Op 30 december van het voorbije jaar belde hij naar huis en het gesprek gebeurde in de daartoe verplichte taal, die echter niet de moedertaal van Apeztegia is Op het einde van de conversatie wisselde Apeztegia ook nog enkele woorden met zijn dochtertje van 3 jaar Dit gebeurde in de enige taal die het kind "beheerst", Baskisch. Op 3-jarige leeftijd zal het niet veel meer geweest zijn dan "Zer moduz" (Hoe is het) en Musu bat" (een kusje). Maar hiermee overtrad Karlos Apeztegia de regels en hiervoor werd hij gestraft met 7 weekends in de isolatiecel. Als gevolg hiervan zal Apeztegia 7 weekends geen bezoek mogen ontvangen van vrienden en familieleden die tijdens de week niet kunnen komen omdat er dan hard moeten werken om af en toe de reis van 2 x 1000 km af te leggen en minstens één nacht verblijf in een hotel te betalen."
Wie hiertegen protesteert wordt terrorist genoemd door de democraten die dit soort straffen uitspreekt en zit te wachten tot Apeztegia zelfmoord pleegt
De legendarische "Eik van Gernika" is dood. De extreme hitte van de voorbije zomer velde de 146-jarige, maar al geruime tijd, zieke boom die zelfs de bombardementen op het einde van de Burgeroorlog overleefde. Hij zal vervangen worden door één van de scheuten die 15 à 20 jaar oud zijn.
De tronk die ernaast staat, zou geleefd hebben tussen 1742 en 1892. Een derde boom, "de vader" genoemd, werd geplant in de 14de eeuw en zou 450 jaar geleefd hebben.
Het was onder deze boom dat de wijze mannen van Bizkaia samenkwamen om hun Volk te besturen.
Op 19 april 1973Txikia krijgtEustakio Mendizábal Benito Txikiaeen kogel in de rechterslaap. Hijverbleef van zijn 10detot zijn 23stelevensjaar in het klooster van de Benedictijnen in Lazkao. Het klooster had faam omdat er in de jaren 60 een aantal samenkomsten van ETA plaatsvonden. Als seminarist leerde Txikia de Baskische taal onder de knie te krijgen, omdat hij er alles kon lezen wat er in Baskenland voor handen was. Maar hij leerde er ook de bergen kennen die hem later vaak het leven zouden redden bij achtervolgingen. Toen de tijd aanbrak om het priesterkleed aan te trekken (1966) vroeg hij een jaar uitstel. Hij bleef zijn studies voortzetten, maar ging tevens werken in een fabriek in Beasain. In die periode weigerde hij een boete te betalen die hij had opgelopen wegens deelname aan een manifestatie en kwam daarom enige tijd in de gevangenis terecht. Na de arrestaties van een aantal jongeren nam hij de benen. Eerst vond hij een veilig onderkomen in de abdij van Belloc, maar al spoedig dook hij onder in Baiona waar hij twee keer gearresteerd werd en ten slotte binnenlands verbannen naar Poitiers. Hij keerde echter meteen terug om in het zuiden liberado (vrijgestelde van ETA en bij politie bekend) te worden voor Gipuzkoa en Nafarroa. Txikia klom op tot verantwoordelijke van de militaire vleugel van ETA. Het aantal acties steeg in deze periode tot een ongekende hoogte. De eerste ETA-actie onder zijn leiding was de ontvoering van de Duitse ereconsul, Beihl, in Donostia. Vaak wist Txikia op spectaculaire wijze te ontkomen aan politieomsingelingen. Later werd de ondernemer Huarte ontvoerd. Hij werd vrijgelaten nadat hij de arbeidsvoorwaarden in zijn bedrijf verbeterde.
Op 19 april 1973 (Witte donderdag) nam hij de trein Bilbao-Placensia, richting Algorta. Was de politie ingelicht? In elk station, hoe klein ook, stonden ze verdekt op wacht. Txikia had in het station van Algorta een afspraak met zijn strijdmakker, José Manuel Pagoaga, Peixoto. Meteen probeerden ze hun achtervolgers af te schudden. Hierop ontstond een vuurgevecht en omdat het paasvakantie is lopen er veel kinderen op straat. "Scheer je weg", roept Txikia, tussen de schoten door, Ik word achtervolgd. Het aantal politiemannen wordt steeds groter. Als Peixoto een andere richting kiest, laat de politie hem lopen. Na twee kilometer rennen, houdt Txikia een auto staande. Omdat de chauffeur slechts drie dagen een rijbewijs heeft (en wegens de schrik) krijgt hij zijn vehikel niet meer aan de praat. De eerste politieman die vóór de auto geraakt heeft geen munitie meer! Van de tweede krijgt Txikia een kogel in de rechterslaap. Zonder nog een woord te zeggen, zal hij in een ziekenhuis in Bilbao sterven, met een pistool in de hand, één in de zak van zijn regenjas en met een patronengordel rond zijn middel. 28 jaar oud, vader van 2 zonen betaalde hij zijn idealisme met zijn leven, zoals anderen het betaalden met de cel of met verbanning. In 1973, ETA zit zonder leider, maar een mythe is geboren. Op 21 april wordt hij in zijn geboortedorp, Itsasondo, begraven. Omdat de volgende dag Aberri Eguna (Dag van het Baskische Vaderland) gevierd zal worden en om manifestaties te vermijden wordt het overlijdensbericht niet uitgehangen. Daardoor zijn slechts 30 personen op de begrafenis aanwezig, politie en Guardia Civil inbegrepen! In het witte kerkje van Sokoa, in Noord-Baskenland, werd later een zieledienst gehouden. Piarres Lárzabal, Zoro de Sokoa, Pastoor van Sokoa en secretaris vanAnai Artea(*) spreekt in zijn homilie vriendelijke woorden:Eustakio was niet het model van een klassieke held. Hij was een poëet, een bertsolari (zanger van bertsos of geïmproviseerde verzen). De afwezigheid van persoonlijke ambitie, zijn eenvoud, zijn oprechte en totale toewijding bezorgde hem vele vrienden, onder hen niet weinig priesters. Maar Mendizábal stierf met een pistool in de hand. Hij leidde aanslagen en ontvoeringen. Ze noemden hem een Baskische Guerrillero. We weten dat het christendom geweld veroordeelt. Maar laten we geweld niet verwarren met antwoorden op geweld.
(*)Anai Artea (wij broeders) opgericht, een beweging die humanitaire steun verleende en nog steeds verleent aan Baskische politieke gevangenen en vluchtelingen.
Meteen na de dood van Txikia werd de vraag gesteld of er verraad in het spel kon zijn. Een ETA-woordvoerder in Noord-Baskenland ontkende dit ten stelligste: We kunnen wel eens een geschil hebben, een onenigheid, maar ons geschil met de politie is groter dan alle oceanen samen. Betaalde Txikia zijn treinticket met vuil geld, afkomstig van ETA-acties en werd dit zijn dood?
Eustakio Mendizábal was boven alles een Baskische nationalist, een plattelandsrevolutionair. In hem konden zich zowel de fabrieksarbeider als de boerenjeugd terugvinden. Om revolutionair te zijn moet je poëet wezen, was één van zijn stellingen. De Baskische taal was een obsessie voor hem. De politie-inspecteur die Txikia Mendizabal een kogel door het hoofd schoot, José Ramón Morán, verloor twee jaar later het leven. In een ETA-actie in Algorta!
Op 18 april 1976, de dag van deAberri Eguna, was Manuel María Garmendia ZubiarrainKorta behulpzaam om vier medestanders over de muga te brengen, in de streek rondom de berg Larrun (La Rhune). Ter hoogte van het kerkhof van Bera (Vera de Bidasoa) werden zij door de Guardia Civil ontdekt en beschoten. Korta, 31 jaar, overleed ter plekke. Korta werd in Legorreta geboren op 6 juni 1945. Op 18-jarige leeftijd werkte hij in een onderneming in Arrasate. Omstreeks die tijd trad hij toe tot ETA, eerst tot de culturele vleugel en later tot de militaire vleugel. In 1968 moest hij op de vlucht slaan. In 1969 bereikte hij Iparralde, nadat hij 9 maanden was ondergedoken. Hij werkte er in het slachthuis van Baiona en na een hongerstaking (1970) werd hij op straat gezet. Hij werd uitgewezen naar België.Helemaal op zichzelf aangewezen, zonder werk, kreeg hij van de organisatie de verantwoordelijkheid over de Goierri (streek in Gipuzkoa, waar hij TxikiaenArgalaleerde kennen. Zwijgzaam, verantwoordelijk, zelfverzekerd en getuige van een grote fysieke kracht, ontpopte hij zich als een mugalari (vanmuga) van de eerste orde. Hij hielp er de commandos en de vluchtelingen de grens oversteken.
Balans van de repressie in Baskenland in het voorbije jaar, 2004.
Tijdens het voorbije jaar 2004, verloren zeven mensen het leven. Angel Berrueta en Kontxi Sanchiz verloren het leven, als onrechtstreeks gevolg van de aanslag door Islamterroristen in Madrid, twee dagen eerder, op 11 maart, die door de PP-regering in de schoenen van ETA geschoven werd. (Berrueta werd in zijn winkel door een Guardia Civil doodgeschoten en Sanchiz stierf na een charge van de "Baskische" politie in een protestbetoging tegen de moord in Pamplona).
De behandeling van Baskische, radicale gevangenen kostte 3 levens. Oihane Errazkin uit Donostia stierf van eenzaamheid in een Parijse cel waar ze zich verhing. Kepa Miner hield aan het jarenlange gevangenisleven een slepende ziekte over en Arantxa Otamendi stierf eveneens ver van huis in gelijkaardige omstandigheden. Karmele Solaguren verloor het leven in een verkeersongeval op weg naar haar gevangen zoon op 1.000 km afstand van huis. Leo Esteban overleed na jarenlang lijden.
Het voorbije jaar werden 135 personen opgepakt en hiervan kwam 97 % in isolatiedetentie terecht. 57 arrestanten verklaarden gefolterd te zijn. Op dit ogenblik zitten 700 radicale Basken achter de tralies. Parijs wees 2 Baskische burgers uit en droeg er 6 over aan de Spaanse justitie. Nederland leverde er één uit en in Mexico lopen zes burgers het risicouitgeleverd te worden.
Gevangenen die hun straf uitzaten, worden niet vrijgelaten terwijl men hiervoor intussen redenen zoekt (Iñaki de Juana en anderen.)
Sinds 1979, vijfentwintig jaar geleden, werden er 35.000 personen opgepakt. 5.000 ervan werden opgesloten. Er vielen 350 dodelijke slachtoffers.
De linkse nationalisten maken zich bij monde van de advocate, Jone Goirzelaia en de woordvoerders van Batasuna, Joseba Permach en Arnaldo Otegi, ongerust over het feit dat één van de arrestanten in de operatie tegen Egunkaria, Xabier Alegria, nog steeds intens "ondervraagd" wordt in de Madrileense gevangenis van Soto del Real. Alegria was in zijn lange carrière lid van vele verenigingen en actiegroepen en kent vele mensen. De radicale nationalisten verwachten zich eerdaags dan ook aan een arrestatiegolf.
