De luchtstroming draait naar het zuidwesten en vanuit die hoek krijgt West-Europa de komende dagen te maken met aanvoer van zeer zachte zeelucht van over de Atlantische Oceaan. Op die manier zal de ene na de andere depressie richting onze contreien worden gestuurd die de nodige wind en regen met zich mee zullen brengen.

Het is vooral zondag en maandag uitkijken voor stormdepressie ‘Isha’. Deze storm bereikt zondag de westkust van Ierland en trekt vervolgens via de Britse Eilanden en Schotland de Noordzee op. Zondagnacht en maandag zal de storm ook de Benelux bereiken en vervolgens doorstoten naar Duitsland en Scandinavië.

Het aankomende stormweer wordt veroorzaakt door een zeer sterke straalstroom. Dit is een grote luchtrivier op een hoogte van zo’n 10 tot 12 kilometer die depressies meesleurt in z’n kielzog en deze verder doet uitdiepen. De komende dagen is de straalstroom erg actief en bereikt deze windsnelheden tot tussen 240 en 280 kilometer per uur. Een sterke straalstroom staat bij ons garant voor onstuimig weer met veel wind.

De verhoogde activiteit van de straalstroom hebben we deels te danken aan de uitbraak van barre winterkou in delen van de VS en Canada. De uitstulping van de poolwervel met ijskoude lucht nabij de VS en Canada aan de andere kant van de oceaan staat in schril contrast met de nog steeds erg hoge temperaturen in de Atlantische oceaan en de bijhorende zeer zachte luchtmassa die zich boven de oceaan bevindt.

Dit scherp contrast tussen de erg koude en erg zachte lucht is de drijfveer voor het aansterken van de straalstroom, die op zijn beurt de motor is voor het ontstaan van de stormdepressies.

Storm Isha is een zuidwesterstorm en zal gepaard gaan met zware tot zelfs zeer zware windstoten op veel plaatsen in Noordwest-Europa. De storm bereikt als eerste de westkust van Ierland op zondag, waar de hoogste windstoten verwacht worden. Gemiddeld komt er zo’n 8 tot 10 beaufort te staan op zee en in de kustregio’s. Op dit moment wordt uitgegaan van windstoten die kunnen pieken tot 120 km/u. Een uitschieter naar 130 km/u is zelfs niet onmogelijk volgens sommige weermodellen.

Daarna raast het stormveld in de loop van de dag verder over het Verenigd Koninkrijk en Schotland. Ook daar is het vooral in de westelijke kustgebieden alsook in de hoger gelegen gebieden uitkijken voor windstoten tot 120 km/u. In het binnenland worden veelal windstoten verwacht tot 100 km/u. Daar waait de wind krachtig tot hard en in sommige gebieden stormachtig.

Zowel de Ierse als de Britse weerdienst kondigden al code oranje af op zondag en maandag voor de felle windstoten. “Er bestaat een kans dat er stroomuitval zal zijn”, luidt het. De storm zou ook een impact kunnen hebben op het verkeer. Er worden dan ook heel wat vertragingen en schrappingen verwacht bij het openbaar vervoer, het luchtverkeer en de ferrydiensten. Naast stormschade door wind is het ook opletten voor stormvloed met hoge golven. Op volle zee kunnen de golfhoogtes pieken tot wel 10 meter hoog en ook langs de westkusten zijn golfhoogtes mogelijk tot wel 7 meter hoog.

Tijdens de nacht van zondag op maandag trekt storm Isha dan de Noordzee op als een zware zuidwesterstorm met nog steeds gemiddeld 8 tot 10 beaufort. Vervolgens zal het windveld ook het vasteland bereiken van de Benelux, West-Duitsland en Scandinavië. Vooral op de Waddeneilanden en ook langs de kusten van Denemarken mogen ze ook windstoten verwachten tot 120 km/u volgende de laatste weerkaarten. Elders lijken de windstoten beperkt te blijven tot maximale waarden tussen 90 en 110 km/u. Tegen maandagavond lijkt het ergste gepasseerd en trekt de storm al afzwakkend verder het Europese binnenland in.

Het is trouwens niet alleen oppassen voor wind, want Storm Isha zal ook gepaard gaan met veel regen. Op sommige plekken langsheen de westkusten van Schotland, het VK en Ierland, alsook in het westen van Noorwegen kan er in totaal tot meer dan 100 liter water per vierkante meter vallen tussen zondag en woensdag. Hierdoor is er kans op wateroverlast.

Ook wij mogen ons opmaken voor een onstuimige periode. Vooral zondagavond en tijdens de nacht naar maandag zal de wind fors in kracht toenemen met de doortocht van storm Isha. Zondag overdag staat er al een vrij krachtige wind. ’s Avonds en ’s nachts wakkert de wind verder aan tot zo’n 6 of tijdelijk zelfs 6 à 7 beaufort.

Daarmee zal het krachtig tot soms hard waaien. Momenteel wordt er uitgegaan van windstoten tot 90 km/u, maar sommige weermodellen berekenen tijdens het hoogtepunt van de storm zondagavond en maandagnacht zelfs windstoten tot 110 km/u. De kans bestaat dat ook het KMI hiervoor een code oranje zal afkondigen in ons land als deze voorspellingen aanhouden. Bij windstoten onder 100 km/u gaat het om code geel. Aangezien het om een zuidwesterstorm gaat zal de impact op onze kust gelukkig eerder beperkt zijn. Door de oriëntatie moeten we niet meteen vrezen voor stormvloeden. Wel is er een aanzienlijke kans op windschade door de stevige windstoten mogelijk.

Zondag nemen we ook afscheid van het zonnige en koude weer. Met de aanwakkerende zuidwestenwind zal de dooi razendsnel z’n intrede doen en mogen we opnieuw erg zachte temperaturen verwachten. We krijgen zelfs te maken met een heuse temperatuurschok. Op zondag schakelen we abrupt over naar zeer zachte subtropische lucht afkomstig van de Azoren. In de ochtend vriest het mogelijk nog licht, maar tegen de avond zal de temperatuur opnieuw dubbele cijfers bereiken. We halen dan rond 10 °C. Een temperatuurstijging van meer dan 10 °C in minder dan 24u. Dat is best opmerkelijk.

De komende dagen zal de winter ver te zoeken zijn. De maxima liggen met 12 of 13 °C rond zeer hoge waarden voor deze tijd van het jaar. Bovendien blijven we te maken hebben met een herfstachtig en vrij onstuimig weertype met regelmatig regenzones die de revue passeren en een stevig windveld.

Dinsdag dient zich mogelijk al een volgende storm aan op de weerkaarten. Deze zal de naam ‘Jocelyn’ dragen. Vooral Ierland, het VK en Schotland mogen zich dan opnieuw opmaken voor stevige windstoten. Volgens de laatste prognoses zou de storm zich vooral richten op de noordelijke delen van Ierland, het VK en Schotland met opnieuw potentiële windstoten tot 130 km/u. Ook bij ons blijft het onstuimig. Na een korte adempauze dinsdagochtend zal de wind dinsdagavond en woensdag opnieuw aanwakkeren met windstoten tussen 70 en 90 km/u.

Na woensdag lijkt het weerbeeld zich stilaan terug wat te stabiliseren. De onstuimige periode lijkt op het eerste zicht van korte duur. Mogelijk schakelen we later in de week over op stabieler weer onder invloed van een hogedrukgebied met ’s nachts lichte vorst en overdag ruim positieve temperaturen.

LEES OOK:

• Aline, Babet, Ciarán ... zijn er nu meer stormen dan vroeger? En hoe zit het met al die stormnamen in Europa? Expert licht toe (+)

• Hoe kan het nog zo koud zijn en sneeuwen in een opwarmend klimaat? Klimatoloog legt uit (+)

• “Eén rukwind op het verkeerde moment is voldoende om over de baan te slingeren”: met deze zaken houd je best rekening tijdens een storm (+)

De top duurde twee dagen en werd druk bijgewoond door politici en experten van overal ter wereld. Musk, de eigenaar van onder meer X, Tesla en SpaceX, werd er tijdens een slotgesprek geïnterviewd door de Britse premier Rishi Sunak, die hem een “briljante innovator” noemde.

Sunak vroeg Musk onder meer naar de impact van artificiële intelligentie op de arbeidsmarkt, waarop Musk antwoordde dat er “een moment komt waar geen enkele job nog nodig is” en “de enige reden dat mensen nog zullen werken hun eigen voldoening zal zijn”. Kunstmatige intelligentie zal volgens de techmiljardair een “tijdperk van overvloed” inluiden en dus wordt het in de toekomst dan ook vooral een uitdaging om nog betekenis te vinden in het leven “wanneer er een magische geest is die alles kan doen wat je wilt”.

De in Zuid-Afrika geboren X-eigenaar gelooft ook dat AI een “universeel hoog inkomen” teweeg zal brengen en op die manier meer gelijkheid in de wereld zal brengen.

Tegelijk waarschuwde Musk ook voor de gevaren van kunstmatige intelligentie, bijvoorbeeld in de vorm van mensachtige robots die je in principe “overal zouden kunnen achtervolgen”. Voor dat soort van robots zou er dan ook een uit-knop moeten worden voorzien, betoogde hij. “We moeten daar bezorgd om zijn. (..) wat als ze op een dag een software-update krijgen, en niet meer zo vriendelijk zijn?”

Het was dinsdag tijdens een hoorzitting in het Mexicaanse parlement in Mexico City dat journalist en ufo-enthousiasteling José Jaime Maussan met groot ceremonieel vertoon twee mysterieuze lichamen presenteerde. Mummies afkomstig uit Peru. Hij en nog een aantal andere personen beweerden trots dat het hier ging om “niet-menselijke wezens die geen deel uitmaken van onze aardse evolutie.”

De verschrompelde lichamen met hun grote hoofden, gebrek aan tanden, intrekbare nekken en 3 vingers zorgde voor heel wat verbazing in het parlement en op social media. In het parlement riepen sommigen zelfs “we are not alone”, we zijn niet alleen.

Maussan vertelde tijdens de hoorzitting dat de lichamen onderzocht zouden zijn door wetenschappers van de Universidad Nacional Autónoma de México en verschillende andere toonaangevende instituten van over de hele wereld. Ze vonden zelfs ‘eieren’ en implantaten in de lichamen.

De lichamen werden diep onder de grond gevonden in mijnen in de zanderige Peruaanse kustwoestijn van Nazca. Dit gebied staat bekend om zijn tot de verbeelding sprekende gigantische figuren die in de aarde zijn geschraapt en alleen vanuit vogelperspectief te zien zijn.

Naast de 2 voorgestelde lichamen zouden er nog 18 andere kleine mummies gevonden zijn van 60 centimeter groot en een grotere mummie van 1 meter en 70 centimeter. De lichamen zouden tussen de 700 en 1800 jaar oud zijn.

Dit is niet de eerste keer dat Maussan uitpakt met zogenaamde buitenaardse wezens. In 2015 toonde hij op een evenement genaamd ‘Be Witness' het gemummificeerde lichaam van een buitenaards wezen afkomstig uit Peru. Later werd deze bevinding echter ontkracht. Het bleek te gaan om het lichaam van een kind met een schedelafwijking. Dat berichtte factcheckingwebsite snopes.com. Geen goed begin.

Ook wetenschapper José de Jesús Zalce Benítez was toen al van de partij als een van de leidinggevende onderzoekers. Hij presenteerde tijdens de hoorzitting deze week de scans van de lichamen vol overtuiging aan het parlement.

In 2017 beweerde Maussan opnieuw dat hij buitenaardse wezens zou gevonden hebben in Peru. Ook in dit verhaal duikt Benítez op. Er wordt zelfs een reeks over gemaakt: ‘Unearthing Nazca’. Je kan die nog altijd bekijken op betalend mediaplatform Gaia, dat bekend staat voor video’s gevuld met pseudowetenschap, complottheorieën en paranormale beweringen. De lichamen die het Mexicaanse parlement deze week te zien kregen, komen ook in die afleveringen aan bod. Nieuw zijn ze dus niet.

Een team van wetenschappers nam in 2021 al deze zogenaamde buitenaardse wezens van Nazca onder de loep. De drie video’s met hun duiding kan je bekijken op het YouTube-kanaal Scientists Against Myths (aflevering 1, aflevering 2, en aflevering 3). Hun conclusie destijds was duidelijk. De gevonden lichamen van de kleine buitenaardse wezens waren een mix van dierlijke en menselijke beenderen gemaakt door mensen.

Zo zat er een dijbeen in een bovenarm en waren de handen met drie vingers een allegaartje van hand- en zelfs voetbotjes. Het aantal beenderen in de handen verschilde ook per mummie, wat bizar is als het om dezelfde soort gaat, en ze zaten vaak in de verkeerde richting. De schedels zouden dan weer gemaakt zijn van de achterkant van de schedel van een lama of alpaca. In het geval van de grote mummie zou het kunnen gaan om een echte mummie die aangepast is om overeen te komen met de andere ‘knutselwerken’.

Tot diezelfde conclusie kwamen ook belangrijke organisaties zoals de World Committee on Mummy Studies, die de ontdekking als fraude heeft bestempeld, en wetenschappers van over de hele wereld. De grote mummie is een gemodificeerd pre-Spaans menselijk lichaam, terwijl de kleinere, die deze week in het Mexicaanse parlement zijn gepresenteerd, lichamen zijn die zijn samengesteld uit dierlijke en menselijke botten.

Ook een team van experten van het Peruaanse Instituut voor juridische geneeskunde en forensische wetenschappen nam een van de kleine mummies onder handen. Het bleek om een samenraapsel van dierlijke en menselijke beenderen te gaan. De huid was dan weer een mix van papier, synthetische lijm, rubber en plantaardige vezels.

Een van de wetenschappers die nu naar voren stapt in deze heisa is Julieta Fierro, onderzoeker aan het Instituut voor Astronomie van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM). Volgens haar houden heel wat wetenschappelijke details geen steek. Zo merkte ze bijvoorbeeld op dat wetenschappers meer geavanceerde technologie nodig zouden hebben dan de röntgenfoto’s om te bepalen of de zogenaamd verkalkte lichamen “niet-menselijk” waren.

Fierro voegde eraan toe dat het vreemd leek dat ze deze ‘nationale schat’ uit Peru hebben meegekregen en vervolgens niet eens de Peruaanse ambassadeur hebben uitgenodigd op de zitting. “Maussan vertelde me bovendien dat buitenaardse wezens niet tegen mij praten zoals ze tegen hem praten, omdat ik niet in hen geloof.”

Ook andere wetenschappers hebben hun wantrouwen geuit. Zo merken ze meermaals op dat het bizar is dat een ontdekking van deze grootteorde niet gepubliceerd is in een toonaangevend wetenschappelijk tijdschrift.

“Wat gisteren in het Mexicaanse Congres gebeurde was een spektakel, met informatie die niet noodzakelijkerwijs verifieerbaar is. Het is het product van fanatisme dat meer draait rond mediaspektakel en politiek gewin dan rond het verklaren van het fenomeen van mogelijk leven buiten onze planeet”, zegt Raúl Trejo Delarbre, onderzoeker bij het Instituut voor Sociaal Onderzoek van UNAM.

“Niemand ontkent dat er leven op andere planeten zou kunnen zijn. Maar ik maak me vooral zorgen over deze verspilling van aandacht in de publieke discussie en ook over de mogelijke verspilling van middelen.”

Maussan liet ook Ryan Graves getuigen, een voormalige gevechtspiloot en ex-directeur bij de Amerikaanse marine. Ryan nam eerder al deel aan hoorzittingen van het Amerikaanse Congres over wat hij persoonlijk had ervaren met uap’s (unidentified aerial phenomenon) en sprak ook over het stigma rond het melden van dergelijke waarnemingen.

Nadat hij voor het Mexicaanse parlement had getuigd, zei hij op X (voorheen Twitter) dat deze hoorzitting “een enorme stap achteruit was” en dat hij “diep teleurgesteld was door deze ongefundeerde stunt van Maussan”.

LEES OOK:

• “Op aarde kunnen enkel levende organismen dit gas maken”: heeft James Webb ruimtetelescoop eerste teken van leven gevonden op exoplaneet?

• De zoektocht naar buitenaards leven is weer helemaal in. Maar hoe beginnen wetenschappers aan zoiets? “Misschien is onze blik veel te beperkt” (+)

• “Dit is ongelooflijk”: zoektocht naar buitenaards leven krijgt nieuwe wending met ‘essentiële’ ontdekking op maan van Saturnus

In 2016 lanceerde NASA de ruimtemissie OSIRIS-REx. Hun doelwit? De asteroïde Bennu, een ruimterots met een diameter van 500 meter die ontdekt werd in 1999. Dat het ruimtevaartagentschap voor dit exemplaar ging is niet zonder reden.

Zo zijn asteroïden zoals Bennu tijdcapsules waarmee men kan terugkijken in het verleden. Het zijn overblijfselen uit de tijd toen de planeten zich vormden in ons zonnestelsel. Door het materiaal binnenin de asteroïde te verzamelen en vervolgens te bestuderen kan je iets te weten komen over het ontstaan van zulke asteroïden maar ook dat van onze planeet. Het voordeel is dat je de oorsprong kent van het stukje Bennu dat je meevoert en dat het ‘ongerept’ is. Bij meteorieten die hier op aarde neervallen is dat niet zo. Die zijn bijvoorbeeld aangetast door hun reis door onze atmosfeer en vaak lange verblijf op aarde. Daarom is het staal van de OSIRIS-REx missie wetenschappelijk gezien veel interessanter.

Daarnaast is Bennu ook gekozen omdat het een zogenaamde koolstofrijke ruimterots is. Wetenschappers vermoeden dat er complexe koolstofverbindingen in kunnen schuilen, dat zijn bouwmaterialen die nodig zijn voor het ontwikkelen van leven op een planeet. Hoe zulke organische stoffen hier bij ons zijn beland is namelijk nog steeds een onbeantwoorde vraag. Zijn ze hier ontstaan? Of zijn ze misschien wel meegelift op een asteroïde die hier insloeg toen onze planeet nog jong was?

Tot slot was er nog een ander doel waarom NASA richting Bennu trok. Er bestaat namelijk een zeer kleine kans dat de asteroïde in een verre toekomst op onze planeet terechtkomt. Die kans is het grootst tussen 2135 en 2300, al blijft hij zelfs dan nog steeds heel klein. In september 2182 bedraagt hij bijvoorbeeld 0,04 %. Als Bennu toch zou neerstorten op aarde, is zijn 500 meter voldoende om de Benelux van de kaart te vegen. Door Bennu te bestuderen kunnen we in de toekomst onszelf beter beschermen tegen nieuwe bedreigingen vanuit de ruimte.

Het is een primeur voor de Amerikanen, maar zeker niet voor de wereld. In 2010 deden de Japanners het hen al voor met de eerste Hayabusa missie. Die bracht minder dan een milligram van de asteroïde 25143 Itokawa terug naar de aarde. In 2020 volgde de tweede missie met 5,4 gram materiaal afkomstig van asteroïde Ryugu. De 250 gram meegenomen door OSIRIS-REx is dus niet het eerste materiaal ooit, maar wel het meeste.

De ruimtesonde OSIRIS-REx vertrok in september 2016 richting Bennu. Het toestel heeft met zijn zonnepanelen een lengte van 6,2 m en een breedte en hoogte van 2,4 bij 3,2 meter. Het duurde 2 jaar voor de ruimtesonde in de buurt kwam van de asteroïde en nog eens 2 jaar om een geschikte landingsplaats te vinden.

Op 20 oktober 2020 was het zover. Tijdens een zogenaamd ‘touch and go”-manoeuvre verzamelde OSIRIS-REx met een 3 meter lange kosmische stofzuiger wat materiaal van de asteroïde. Een technologisch huzarenstuk aangezien de ruimtesonde op dat moment zo’n 320 miljoen kilometer van de aarde verwijderd was. Eventjes een aanpassing doorvoeren was dus geen optie voor de missieleiding. Ondanks dat er een aantal zaken niet helemaal gingen zoals verwacht wist de ruimtesonde toch terug huiswaarts te keren met 250 gram aan materiaal. Ruim over de doelstelling van 60 gram.

Nu, na 7 jaar en 7 miljard kilometer, komt de ruimtesonde terug aan op zijn vertrekpunt.

Op 100.000 kilometer van de aarde, ongeveer een derde van de afstand tot de maand, lanceert de ruimtesonde een capsule met daarin het staal richting de onze planeet. Vier uur later vliegt die aan 44.500 kilometer per uur de atmosfeer binnen waarbij de temperatuur oploopt tot 2700 °C. Gelukkig is er een hitteschild aanwezig ter bescherming. Voor nog verder af te remmen maakt de capsule gebruik van parachutes alvorens te landen met 18 kilometer per uur in een beveiligd stukje woestijn in de Amerikaanse staat Utah.

Een bergingsteam 4 helikopters probeert de capsule dan zo snel mogelijk te vinden om besmetting met aards materiaal te voorkomen. Een deel van Bennu gaat dan naar labo’s over de hele wereld. De rest verdwijnt in een kluis voor toekomstige generaties.

Na het afleveren van zijn pakketje vliegt de ruimtesonde verder en krijgt een nieuwe naam OSIRIS-APEX. Zijn nieuwe doel is dan de 370 meter grote asteroïde Apophis. Die nadert de aarde in 2029 tot op zo’n 32.000 kilometer. Al hoeven we niet te vrezen voor een inslag. Berekeningen door wetenschappers geven aan dat de kans daarop zo goed als onbestaand is.

Maar die dichte passage is wel het ideale moment voor OSIRIS-APEX om zich in een baan rond Apophis te brengen. Wat dan volgt zijn 18 maanden aan onderzoek waarbij de ruimtesonde de samenstelling van de Apophis in kaart zal brengen.

LEES OOK:

• James Webb ruimtetelescoop vindt koolstof op ijsmaan van Jupiter: “Hiermee zou leven zich kunnen ontwikkelen op Europa”

• De zoektocht naar buitenaards leven is weer helemaal in. Maar hoe beginnen wetenschappers aan zoiets? “Misschien is onze blik veel te beperkt” (+)

• “Op aarde kunnen enkel levende organismen dit gas maken”: heeft James Webb ruimtetelescoop eerste teken van leven gevonden op exoplaneet?

K2-18b is een exoplaneet die rond een koele dwergster draait, genaamd K2-18 op 12 lichtjaren afstand van de aarde in het sterrenbeeld Leeuw. De planeet bevindt zich in de ‘Goldilocks zone’, de omgeving rond een ster waar leven mogelijk is. Wetenschappers vermoeden dat K2-18b een ‘Hycean’ zou kunnen zijn, een planeet met water op het oppervlak en waterstof in de atmosfeer. Dit maakt deze exoplaneet een interessant doelwit in de zoektocht naar leven in het universum.

“Traditioneel concentreerde de zoektocht naar leven op exoplaneten zich vooral op kleinere rotsachtige planeten zoals de aarde. Maar de grotere Hycean-werelden zijn even interessant en gemakkelijker om atmosferische waarnemingen op te doen”, legt Nikku Madhusudhan (astronoom aan de Universiteit van Cambridge). “Ons onderzoek onderstreept het belang van de zoektocht naar leven op een andere planeet te durven verbreden.”

De wetenschappers toonden met hun nieuwe studie in ‘The Astrophysical Journal Letters’ aan dat er zich een overvloed aan methaan en koolstofdioxide in de atmosfeer van K2-18b bevindt. Dit deden ze door spectra te nemen van de exoplaneet met de ‘Near-Infrared Imager and Slitless Spectrograph’ en ‘Near-Infrared Spectrograph’ van de James Webb ruimtetelescoop. Het waarnemen van methaan en koolstofdioxide en het tekort aan ammoniak ondersteunen de hypothese dat er zich op K2-18b mogelijk een oceaan bevindt samen met een waterstofrijke atmosfeer.

Minstens even bijzonder is de mogelijke ontdekking van een molecuul genaamd dimethylsulfide (DMS) in de atmosfeer van de planeet door de ruimtetelescoop. Op aarde kunnen enkel levende organismen dit gas produceren. Specifiek is het fytoplankton in zeeën en oceanen dat hiervoor verantwoordelijk is. We kennen geen enkel ander proces dat DMS maakt. Het signaal van DMS is echter minder uitgesproken en vereist nog bevestiging. “Toekomstige JWST observaties van deze exoplaneet kunnen de aanwezigheid van DMS in significante hoeveelheden bevestigen”, legt Madhusudhan uit.

_{Lees verder onder de afbeelding.}

Hoewel K2-18b zich in de bewoonbare zone bevindt en het nu bekend is dat het koolstofhoudende moleculen herbergt, betekent dit niet noodzakelijk dat de planeet leven kan ondersteunen. De grote omvang van de K2-18b, met een straal die 2,6 keer groter is dan die van de aarde, betekent dat het binnenste van de planeet waarschijnlijk een grote mantel van ijs bevat zoals Neptunus. Daarbovenop bevindt zich dan een dunnere waterstofrijke atmosfeer en oceaanoppervlak. Het is echter mogelijk dat de oceaan te heet is om bewoonbaar of vloeibaar te zijn.

“Ons ultieme doel is het waarnemen van leven op een bewoonbare exoplaneet. Dit zou een ongeziene impact hebben op hoe wij naar onszelf kijken en onze rol in het universum”, concludeert Madhusudhan. “Deze bevindingen zijn alvast een eerste stap in de juiste richting.”

LEES OOK:

• UITGELEGD. Kan je met een formule bepalen of er intelligent buitenaards leven is?

• De zoektocht naar buitenaards leven is weer helemaal in. Maar hoe beginnen wetenschappers aan zoiets? “Misschien is onze blik veel te beperkt” (+)

• James Webb ruimtetelescoop blaast eerste kaarsje uit: zijn mooiste beelden en spectaculairste ontdekkingen

De studie verscheen gisteren in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift ‘Science’. Onderzoekers gebruikten een nieuw model om de grootte van menselijke populaties in het verleden te berekenen op basis van het genetisch materiaal van meer dan 3.000 hedendaagse mensen. Ze kwamen tot een opmerkelijke conclusie.

“De resultaten toonden dat onze menselijke voorouders tussen 930.000 en 813.000 jaar geleden een ernstige afname in de populatie zagen, tot nog maar een 1.280 individuen die zich voortplantten. Dat duurde ongeveer 117.000 jaar en bracht onze menselijke voorouders tot op de rand van uitsterven”, staat er te lezen.

“Dat is een bijzonder lange periode”, beaamt professor Chris Stringer van het Natural History Museum in London bij de Britse krant ‘The Guardian’. “Het is een wonder dat we het überhaupt gehaald hebben. Voor een populatie van die omvang kan een epidemie of een vulkaanuitbarsting alleen al genoeg zijn om iedereen uit te vagen.”

De afname viel samen met grote veranderingen in het klimaat op aarde. De ijstijden gingen langer duren, de temperatuur van het oppervlaktewater in zeeën en oceanen daalde en e waren mogelijk langere periodes van droogte in Afrika en Eurazië. Er bestaan ook amper fossielen uit deze periode in Afrika en Eurazië.

Volgens professor Giorgio Manzi - antropoloog aan de Universiteit Sapienza in Rome en hoofdonderzoeker van de studie - zou de oorzaak van de populatie-afname ook een lokaal fenomeen kunnen zijn. “Misschien zaten onze menselijke voorouders bijvoorbeeld vast op een plaats in Afrika die omgeven was door woestijn”, zegt hij.

{ https://www.hln.be/ }

De Ringnevel ligt ongeveer 2200 lichtjaar van de aarde verwijderd en is een bekend object in het sterrenbeeld Lier. Je kan hem de hele zomer waarnemen met een verrekijker bij een donkere nachthemel op het noordelijk halfrond en een groot deel van het zuidelijk halfrond. Met een kleine telescoop kun je al de karakteristieke donutachtige structuur van gloeiend gas zien waar de Ringnevel zijn naam aan te danken heeft. Het is een planetaire nevel, het overblijfsel van een stervende ster die aan het einde van zijn leven een groot deel van zijn massa uitstoot.

De opvallende structuur en de levendige kleuren van de Ringnevel spreken al lang tot de verbeelding van de mens. Dankzij de James Webb ruimtetelescoop kunnen we nu ook de bekende nevel op een nieuwe manier zien. De ruimtetelescoop maakte de beelden met zijn NIRCam (Near-Infrared Camera) en MIRI (Mid-Infrared Instrument). Ze dienen niet enkel om de Ringnevel te bewonderen maar natuurlijk ook om de complexe processen die de nevel hebben gevormd te bestuderen en te begrijpen. Zo tonen de nieuwe beelden niet alleen details van de uitdijende schil van de nevel, maar ook van het binnenste gebied dat rond de witte dwerg ligt.

Zo zagen wetenschappers dat de “ring” van de nevel uit maar liefst 20.000 afzonderlijke bubbels van waterstof bestaat, elk zo massief als onze planeet. Daarnaast nam men ook zogenaamde polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) waar, bouwmaterialen die nodig zijn voor de ontwikkeling van ‘leven’. Verwonderlijk, want de onderzoekers hadden niet verwacht dat ze die zouden aantreffen in de Ringnevel.

Op de Webb-beelden zijn ook merkwaardige “spaken” buiten de ring te zien die direct van de centrale ster weg wijzen. Deze spaken zijn prominent aanwezig in het infrarood, maar waren amper zichtbaar op de beelden van de Hubble-ruimtetelescoop. De onderzoekers denken dat deze zijn ontstaan doordat bepaalde moleculen zich kunnen vormen in de schaduwen van de ring. Daar zijn ze afgeschermd voor de directe, intense straling van de hete centrale ster.

Tot slot ontdekkten de onderzoekers in de zwakke halo buiten de ring tien concentrische bogen. Ze denken dat deze bogen wijzen op de aanwezigheid van een begeleidende ster in het systeem. Die ster zou ongeveer net zo ver van de centrale ster afstaat als Pluto van onze zon en verantwoordelijk zijn voor de Ringnevel zijn bekende elliptische vorm (die anders misschien bolvormig zou zijn geweest).

Al ons nieuws over wetenschap vind je op hln.be/wetenschap-en-planeet/

LEES OOK:

• IN BEELD. Met dit bijzondere plaatje viert de James Webb ruimtetelescoop zijn eerste verjaardag

• Nasa-telescoop ziet object in de vorm van een vraagteken: wat is dit? (+)

• James Webb ruimtetelescoop blaast eerste kaarsje uit: zijn mooiste beelden en spectaculairste ontdekkingen
  

GERELATEERDE VIDEO'S, uitgekozen en gepost door peter2011

Al 47 jaar is er, buiten China, niemand in geslaagd om succesvol op de maan te landen. De laatste geslaagde landing vond plaats in 1976 toen de Russische Luna 24-missie maanstenen terug naar de aarde bracht met een robotachtig ruimtevaartuig. Sinsdien bereikte enkel nog China het maanoppervlak. Het deed dat 3 keer, met onder andere een eerste gecontroleerde landing op de achterkant van de maan. In de afgelopen jaren ondernamen Israëlische en Japanse teams nog een poging, maar zij faalden allemaal tijdens hun afdaling naar het maanoppervlak.

Spannende tijden dus voor de Indiase ruimtevaartorganisatie die morgen een poging onderneemt. Het ruimtevaartuig Chandrayaan 3 maakt zich klaar om woensdag af te dalen naar het maanoppervlak, 4 dagen nadat de Russische Luna 25 lander hier niet in slaagde. Als alles volgens plan verloopt zal Vikram, zo heet de Chandrayaan 3-lander, morgen om 14u34 Belgische tijd zachtjes op het maanoppervlak landen.

• _{Chandrayaan 3 maakte al enkele mooie beelden van het maanoppervlak met de camera van de landingsmodule}

{ https://www.hln.be/ }

De aarde bestaat uit losse platen die constant tegen elkaar schuiven, langs elkaar glijden of van elkaar wegdrijven. Dat merken we in vulkanen en aardbevingen. Het oppervlak verandert daardoor continu. Mars heeft dat niet, op het oppervlak zijn sporen van miljarden jaren oude meren en rivieren te vinden.

In lagen van 3,8 tot 3,6 miljard jaar geleden vond Curiosity zeshoekige zoutafzettingen. Op aarde bestaat dat ook, bijvoorbeeld op zoutvlaktes in Zuid-Amerika. De zeshoeken ontstaan wanneer water verdampt in droge seizoenen. Dat wijst er volgens de onderzoekers op dat Mars vroeger ook natte en droge jaargetijden had. In laboratoriumonderzoek bleek dat de bouwstenen voor leven kunnen ontstaan in zulke omstandigheden.

Eerder deze week ontdekten wetenschappers dat Mars sneller om zijn as draait. De dagen op de rode planeet worden daardoor steeds een stukje korter. De conclusie van NASA is gebaseerd op informatie van Marslander InSight. Vier jaar lang verzamelde dat ruimtevaartuig gegevens over Mars en stuurde die terug naar aarde. Tot het in december 2022 zijn laatste foto vanaf de planeet stuurde. Het voertuig zat zonder stroom en viel uit. Einde missie.

Door de vele waardevolle teruggestuurde informatie van InSight konden wetenschappers van NASA de rotatiesnelheid van Mars bepalen. Wat blijkt: de planeet draait 4 milliboogseconden per jaar sneller om zijn as. Boogseconden zijn een eenheid om de grootte van een hoek aan te geven: in een hele cirkel van 360 graden zitten ruim 1,2 miljoen boogseconden. Dagen op Mars worden met een fractie van een duizendste van een seconde korter. Een subtiel verschil dus.

Makarian 421 is een zogeheten ‘blazar’, een supermassief zwart gat dat honderdduizenden tot miljoenen keren zo zwaar is als onze eigen Zon. Een zwart gat is een regio in de ruimte waar de zwaartekracht zó sterk is, dat zelfs het licht niet kan ontsnappen.

De onvoorstelbare krachten die zo'n object uitoefent op de hemellichamen en andere materie zijn nabijheid, zorgen voor een gigantische schijf die razendsnel om het zwarte gat draait. Als een zwart gat groot genoeg is, kan een deel van de materie die in het zwarte gat ‘valt’ soms in enorme stralen dodelijke energie worden 'weggeschoten’.

Zulke stralen kunnen soms tot miljoenen lichtjaren als een soort enorme schijnwerpers door het heelal schieten. Een lichtjaar is de afstand die het licht, dat zich met bijna 300.000 kilometer per seconde voortbeweegt, in een jaar aflegt.

KIJK OOK.

• NASA publiceert geluidsfragment van zwart gat

De nieuwe soort heet ‘Panagrolaimus kolymaensis’, zo schrijft het wetenschappelijke tijdschrift ‘Scientific American’. Het beestje werd gevonden bij de Kolymarivier in een stuk permafrost, de permanent bevroren bodem in het ijskoude noordoosten van Rusland, dat in 2002 door wetenschappers werd uitgegraven. In 2018 werd de worm voorzichtig ontdooid, waarna het dier ontwaakte. Het was toen echter nog niet bekend tot welke soort de worm behoorde en hoe oud het was.

Nu blijkt dat het om een tot nu toe onbekende soort gaat, en wel een die langer dan welke andere door mensen waargenomen levensvorm heeft kunnen overleven. De onderzoekers maakten hun vondst vrijdag bekend in het wetenschappelijke tijdschrift ‘PLOS Genetics’.

“Overleven in extreme omgevingen gedurende lange periodes is een uitdaging waar slechts een handvol organismen toe in staat is,” schreven de wetenschappers in het blad. “Hier tonen we aan dat een bodemnematode ‘Panagrolaimus kolymaensis’ 46.000 jaar lang het leven heeft opgeschort in de Siberische permafrost.”

De rondworm kon zo extreem lang in zulke barre omstandigheden overleven door een proces dat bekend staat als ‘cryptobiose’ , een overlevingsstrategie van minuscuul kleine diertjes, waarbij ze hun stofwisseling en andere biologische processen weten af te zwakken tot ze niet meer waarneembaar zijn. Op die manier kunnen ze extreme omstandigheden als uitdroging, bevriezing en zelfs radioactieve straling in het vacuüm van de ruimte overleven.

Cryptobiose is vooral bekend geworden dankzij waterbeertjes, veelvuldig voorkomende diertjes van een halve millimeter. In 2007 en 2011 bleken waterbeertjes proeven van de Europese en Amerikaanse ruimtevaartagentschappen, die ze blootstelden aan de extreme temperaturen, straling en het bijna-vacuüm in de ruimte, te hebben overleefd.

Het team heeft drie ANYmal robots die aan de slag gaan op een stukje gesimuleerde buitenaardse ‘planeet’. Terwijl rovers soms vastzitten met hun wielen of niet voorbij een bepaalde obstructie kunnen zijn de robothonden daar wél toe in staat.

KIJK.

• Zo dicht scheerde de asteroïde langs de aarde

Wat we zien is een gebied met ongeveer 50 jonge sterren. Allemaal met een massa vergelijkbaar met onze zon of zelfs kleiner. De donkere gebieden zijn dikke cocons van stof waarin er zich protosterren vormen, zogenaamde ‘sterren in wording’. In het rood zien we enorme stralen van waterstof. Die vormen zich wanneer een ster voor het eerst door haar geboorteomhulsel van kosmisch stof barst. Een beetje zoals een pasgeborene die voor het eerst haar armen uitstrekt in de wereld. De ster middenin de gele stofwolk lijkt zich een soort van grot te hebben uitgehouwen. S1, zoals de ster heet, is de enige ster in deze afbeelding die zwaarder is dan onze zon. Sommige sterren in de afbeelding vertonen veelbelovende schaduwen. Die wijzen namelijk op protoplanetaire schijven waaruit planeten kunnen geboren worden.

“In slechts één jaar tijd heeft de James Webb Space Telescope de kijk van de mensheid op onze kosmos getransformeerd. Voor het eerst konden we in stofwolken kijken of licht zien uit de verste uithoeken van het universum. Elke nieuwe afbeelding is een nieuwe ontdekking, waardoor wetenschappers over de hele wereld vragen kunnen stellen en beantwoorden waar ze ooit nooit van hadden kunnen dromen”, aldus NASA-beheerder Bill Nelson. Dat bevestigt ook Nicola Fox van NASA’s Science Mission afdeling: “Op zijn eerste verjaardag heeft de James Webb Space Telescope zijn belofte al waargemaakt om het universum te onthullen en de mensheid een adembenemende schat aan beelden en wetenschappelijke data te schenken die tientallen jaren zal meegaan.”

Dat dit internationale samenwerkingsproject al een enorme impact heeft gehad op de wetenschap en ongetwijfeld nog zal hebben staat buiten kijf. “Duizenden ingenieurs, wetenschappers en leiders hebben hun levenspassie in deze missie gestoken, en hun inspanningen zullen ons begrip van de oorsprong van het universum – en onze plaats daarin – blijven verbeteren.” Met de JWST is een nieuw tijdperk van wetenschappelijke ontdekkingen begonnen.

Spitzer's view: The position of the star S1 is marked by a red arrow

LEES OOK:

• James Webb ruimtetelescoop blaast eerste kaarsje uit: zijn mooiste beelden en spectaculairste ontdekkingen

• Chinese start-up verslaat SpaceX van Elon Musk: eerste succesvolle lancering ooit van een methaanraket

• Euclid gelanceerd: de ruimtetelescoop die een van de grootste mysteries van ons universum moet ontrafelen