Maar de onderzoekers denken dat het werk ook het aantal dierproeven kan verminderen en uiteindelijk de weg kan banen voor nieuwe bronnen van cellen en weefsels voor transplantatie bij de mens. Zo zouden bijvoorbeeld huidcellen van een leukemiepatiënt kunnen worden omgevormd tot beenmergstamcellen om hun aandoening te behandelen.

“Opmerkelijk is dat we aantonen dat embryonale stamcellen hele synthetische embryo’s genereren, dat wil zeggen inclusief de placenta en de dooierzak die het embryo omringen,” zei prof. Jacob Hanna, die het werk leidde. “We zijn echt enthousiast over dit werk en de implicaties ervan.”

Vorig jaar beschreef hetzelfde team hoe ze een mechanische baarmoeder hadden gebouwd die natuurlijke muizenembryo’s in staat stelde om meerdere dagen buiten de baarmoeder te groeien. In het laatste werk werd hetzelfde apparaat gebruikt om stamcellen van muizen gedurende meer dan een week te koesteren, bijna de helft van de draagtijd van een muis.

Sommige cellen werden voorbehandeld met chemicaliën, waardoor genetische programma’s werden aangezet om zich te ontwikkelen tot placenta of dooierzak, terwijl andere zich zonder interventie ontwikkelden tot organen en andere weefsels.

De meeste stamcellen slaagden er niet in embryonale structuren te vormen, maar ongeveer 0,5% groeide uit tot kleine bolletjes die afzonderlijke weefsels en organen aanmaakten. In vergelijking met natuurlijke muizenembryo’s waren de synthetische embryo’s voor 95% gelijk wat betreft hun inwendige structuur en de genetische profielen van de cellen. Voor zover de wetenschappers konden vaststellen, waren de gevormde organen functioneel.

Hanna zei dat synthetische embryo’s geen “echte” embryo’s waren en niet het potentieel hadden om zich tot levende dieren te ontwikkelen, of toch niet toen ze in de baarmoeder van vrouwelijke muizen werden getransplanteerd. Hij heeft een bedrijf opgericht, Renewal Bio genaamd, dat zich ten doel stelt menselijke synthetische embryo’s te kweken om weefsels en cellen te leveren voor medische aandoeningen.

“In Israël en veel andere landen, zoals de VS en het VK, is het legaal en hebben we ethische goedkeuring om dit te doen met door mensen geïnduceerde pluripotente stamcellen. Dit biedt een ethisch en technisch alternatief voor het gebruik van embryo’s,” zei Hanna.

Doctor James Briscoe, hoofdgroepleider aan het Francis Crick Institute in Londen, die niet bij het onderzoek betrokken was, zei dat het belangrijk was te bespreken hoe het werk het best kon worden gereguleerd voordat menselijke synthetische embryo’s werden ontwikkeld. Synthetische menselijke embryo’s zijn geen onmiddellijk vooruitzicht. We weten minder over menselijke embryo’s dan over muizenembryo’s en de inefficiëntie van de synthetische muizenembryo’s suggereert dat het vertalen van de bevindingen naar de mens verdere ontwikkeling vereist,” zei Briscoe.

Maar, voegde hij eraan toe: “Nu is het een goed moment om na te denken over het beste wettelijke en ethische kader om het onderzoek en het gebruik van menselijke synthetische embryo’s te reguleren en om de huidige regelgeving bij te werken.”

Tegen StatNews zei professor Paul Tesar, een geneticus aan de Case Western Reserve University, dat hoe meer wetenschappers deze techniek verder ontwikkelen, hoe meer de synthetische en natuurlijke embryo’s beginnen samen te smelten. “Er zal altijd een grijs gebied zijn,” zei hij. “Maar als wetenschappers en als samenleving moeten we samen beslissen waar de grens ligt en definiëren wat ethisch aanvaardbaar is.”

“We zijn nog blind voor de worstcasescenario’s”, zo starten de experts hun pleidooi. “In het slechtste geval gedragen we ons dodelijk dwaas.” Volgens de wetenschappers bereiden we ons maar beter voor op een ‘climate endgame’ of het ‘eindspel van het klimaat’, zelfs al is de kans klein dat dit eindspel zich de komende decennia zal afspelen. 

Volgens het internationale team wetenschappers moet er omtrent vier belangrijke pijlers het nodige onderzoek gebeuren: hongersnood, oorlog, extreem weer en ziektes door klimaatverandering. Ze roepen de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) van de Verenigde Naties zelfs op om hier een uitgebreid rapport aan te wijden.

De analyse werd gepubliceerd door het vooraanstaande vaktijdschrift ‘Proceedings of the National Academy of Sciences’. In totaal werkten tien wetenschappers mee aan het strenge verslag. Het stelt onder meer dat er onvoldoende onderzoek is gebeurd naar de gevolgen van een klimaatopwarming met 3 graden (in plaats van de vooropgestelde anderhalve graad). Als we hetzelfde tempo aan opwarming aanhouden, zou het klimaat tegen 2100 immers met 2,1 tot zelfs 3,9 graden zijn opgewarmd, vergeleken met het pre-industriële tijdperk. “We weten het minst over de scenario’s die er het meest toe doen”, zo redeneren ze. 

{ https://www.hln.be/ }

Het Amerikaanse ruimtevaartbureau NASA uitte kritiek op China omdat de raket na gebruik niet in kleinere delen uit elkaar is gevallen, wat de internationale norm is. De raket is op 24 juli gebruikt om materiaal te brengen voor het in aanbouw zijnde ruimstation Tiangong.

In mei vorig jaar waren al resten van een gebruikte raket neergestort in de buurt van de eilandengroep Malediven in de Indische Oceaan. Volgens Peking was toen al het “grootste deel” opgebrand tijdens de terugkeer in de aardatmosfeer. Ook toen uitte de NASA kritiek.

GERELATEERDE VIDEO'S, uitgekozen en gepost door peter2011

Voordat de James Webb-telescoop de ruimte in werd geslingerd, was het verst verwijderde sterrenstelsel - voor zover bekend - GN-z11. GN-z11 zou zo'n 420 miljoen jaar na de oerknal zijn ontstaan. De recent ontdekte sterrenstelsels ontstonden wellicht al 250 miljoen jaar na de oerknal, bijna 200 miljoen jaar eerder dan GN-z11 dus. 

NIRCam enhanced closeup of the galaxy GLASS-z13 

NASA/STScI/GLASS-JWST program: R. Naidu, G. Brammer, T. Treu.

KIJK OOK NAAR - selectie peter2011

Het is dus niet komeet Halley zelf die zou kunnen botsen met de James Webb-telescoop, ook al heeft die een omvang van zo’n 15 bij 8 kilometer. Halley draait immers maar ongeveer elke 75 jaar in een baan om de zon en wordt pas in 2061 weer in ons zonnestelsel verwacht. Dan zal Halley relatief dicht bij de aarde passeren, en dus mogelijk even helder als de helderste ster Sirius te zien zijn. Tegen die tijd is de Webb-telescoop er waarschijnlijk niet meer. De hoop is dat die het uithoudt tot begin de jaren 2040. Halley is, voor zover bekend, de enige komeet die twee keer in een mensenleven met het blote oog kan worden aanschouwd.

Kometen bestaan uit stof, rotsen en ijs. Als ze dicht bij de zon komen, smelten ze en stoten ze materiaal af. Ze laten gruis ter grootte van zandkorrels achter op hun weg naar en weer uit het zonnestelsel, zowel voor als na hun lus rond de zon. Ingenieurs houden rekening met ongeveer één inslag van een meteoroïde per maand, maar dat zou enorm kunnen toenemen als de telescoop door een meteorenzwerm reist.

NASA probeert meteorenzwermen te voorspellen voor de ingenieurs, zodat die de Webb-telescoop er, voor zover mogelijk, veilig door kunnen loodsen. Pieken worden verwacht in mei volgend jaar en het jaar daarop, wanneer Webb door de komeetstroom van Halley zal vliegen.

• In onderstaande video zie je hoe de James Webb-telescoop eruitziet en waar hij voor gebruikt wordt:

Samantha Cristoforetti, een Italiaanse astronaut van het Europees Ruimteagentschap, en de Russische kosmonaut Oleg Artemyev betraden het vacuüm van de ruimte in hun witte ruimtepakken en hebben ongeveer zeven uur gewerkt aan de installatie van een 3,5 meter lange robotarm op een van de modules van het ruimtestation.

Ruimtewandelingen zijn een routine op het ISS, maar meestal gaat het om twee Amerikanen of Europeanen, een Amerikaan en een Europeaan, of twee Russen die samenwerken. De laatste keer dat een Europese astronaut en een Russische kosmonaut samen het ISS verlieten in een Orlan-ruimtepak van Russische makelij was in april 1999 volgens de NASA.

De ruimtewandeling is Cristoforetti’s eerste en Artemyev’s zesde. Hun gezamenlijke onderneming komt op een moment dat de spanningen op aarde tussen Rusland en de Verenigde Staten en hun bondgenoten een hoogtepunt hebben bereikt door de oorlog in Oekraïne, hoewel NASA herhaaldelijk heeft gezegd dat het conflict geen invloed heeft gehad op de samenwerking in de ruimte.

Dit is de derde ruimtewandeling die ISS-astronauten hebben uitgevoerd om te werken aan de installatie van de Europese robotarm, die in staat zal zijn om objecten in en uit het ruimtestation te verplaatsen voor onderhoud en zelfs de buitenkant van het ruimtestation te inspecteren met behulp van ingebouwde camera’s. De arm, die de derde robotarm zal zijn die aan het ISS wordt bevestigd en de enige die in staat is om het door Rusland gecontroleerde deel van het ruimtestation te bereiken, wordt bevestigd aan de buitenkant van de nieuwe Russische ruimtestationmodule, Nauka genaamd.

De ruimtewandeling is de zesde die tot nu toe in het ISS is uitgevoerd in 2022 en de 251ste in totaal. Astronauten verlaten routinematig het station om de buitenkant te onderhouden, nieuwe hardware te installeren of wetenschappelijke experimenten uit te voeren.

Het Artemis-programma beoogt, ten vroegste in 2025, opnieuw mensen op de Maan neer te zetten en terug te halen, waarbij voor het eerst een vrouw en een kleurling. Het Amerikaanse ruimtevaartbureau NASA wil dit, naar analogie van het Apollo-programma, stapsgewijs bereiken. Artemis zal dus een onbemande missie zijn, in het bijzonder om de gigantische nieuwe draagraket te testen, net als de Orion-capsule die in 2024 bij de tweede missie wel bemand zal zijn.

De lancering vindt plaats op Cape Canaveral. De SLS-draagraket moet de Orion naar onze natuurlijke satelliet slingeren. De capsule komt in een baan rond de Maan en komt dan naar de Aarde terug. Naargelang de precieze lanceringsdatum zou de vlucht 39 tot 42 dagen duren.

De Orion is in 2014 al eens in de ruimte getest, na lancering met een Delta-IV draagraket. De capsule maakte twee omlopen rond onze planeet, om in het bijzonder het hitteschild uit te testen.

De laatste keer dat een mens over het oppervlak van de Maan wandelde was met Apollo-17 in 1972.

De JWST heeft deze week getoond waar het goed in is: prachtige en vooral enorm gedetailleerde foto’s maken van plekken in het universum die miljarden lichtjaren van ons verwijderd zijn.

Dat kan dankzij de enorme, iconische spiegel bestaande uit de achttien zeshoekige segmenten, die allemaal apart af te stellen zijn. De totale breedte ervan is 6,5 meter, vergeleken met de spiegel van de Hubble-ruimtetelescoop die 2,4 meter breed is. Daardoor is de JWST tien tot honderd keer gevoeliger. Hieronder zie je een vergelijking tussen de Hubble en JWST.

Die gevoeligheid maakt het mogelijk om meer licht op te vangen en vooral licht dat minder energie bevat. Dat maakt de JWST ideaal om sterren en andere objecten te observeren die enorm ver weg van ons liggen. Hoe verder die van ons verwijderd zijn, hoe zwakker het licht dat ze uitstralen of reflecteren.

Licht van die verre sterren ligt daarom op het infrarode deel van het elektromagnetische spectrum. Onzichtbaar voor het blote oog, maar detecteerbaar voor de JWST. Dat infrarode straling ook door warme objecten zoals de zon wordt uitgezonden, betekent dat de ruimtetelescoop afgekoeld moet worden tot min 370 Fahrenheit of min 223 graden Celsius.

Dat de JWST operationeel is en foto’s kan doorsturen, is zowat een wetenschappelijk wonder. Het kostte vele jaren werk en er was een gigantisch budget voor nodig.

De spiegel van de telescoop is namelijk zodanig gigantisch dat die opgevouwen moest worden om op een raket te passen. Na de lancering op 25 december 2021 hadden ingenieurs weken lang werk om de spiegel te ontvouwen en juist af te stellen.

Dat was een kwestie van een foto nemen, de data ervan te verwerken om op basis daarvan de instellingen lichtjes aan te passen om de resultaten te verbeteren. Dat proces moest stap voor stap meerdere keren worden herhaald, getuigen NASA-werknemers bij ‘The Verge’.

Dat gebeurde bovendien vanop een afstand van zo’n anderhalf miljard kilometer van de aarde. De hitte van onze planeet zou het de JWST namelijk extra moeilijk maken. Bij de Hubble-telescoop was het nog mogelijk om astronauten reparaties te laten uitvoeren, de nieuwe ruimtetelescoop onderhouden is praktisch onmogelijk.

De ontwikkeling en het testen van de JWST startte in 1996, met een oorspronkelijke planning in 2007 en een budget van 500 miljoen dollar. Omgerekend is dat bijna 874 miljoen euro, rekening houdende met de inflatie.

In 2005 werd er echter besloten om de plannen te schrappen en opnieuw te beginnen. Ook gooide de coronapandemie op het einde nog wat roet in het eten. Het totale budget werd uiteindelijk eind vorig jaar berekend op 9,7 miljard dollar of ruim 9,6 miljoen euro. Dat is voor de volledige ontwikkeling en het toestel werkzaam te houden in de ruimte.

Bekijk ook: Wetenschapsexpert Martijn Peters legt uit hoe de James Webb Space Telescope werkt

Ook moest er nieuwe technologie ontwikkeld worden om het concept werkbaar te maken. Experts zeggen volgens ‘The Verge’ dat de JWST zo uniek en complex is dat NASA nooit een realistische inschatting kon maken van de ontwikkeltijd en -kost.

De ingenieurs en wetenschappers zijn er gelukkig in geslaagd om de JWST op een erg efficiënte manier op z’n plek te krijgen. Daardoor wordt geschat dat de telescoop nog zo’n twintig jaar in gebruik kan blijven. Dat zei projectleider Bob Ochs tijdens een persconferentie, schrijft de website ‘Space.com’.

Al is daar een flinke portie geluk voor nodig, want kleine meteorieten kunnen ernstige schade toebrengen aan de spiegels. Wat dus onmogelijk gerepareerd kan worden. Begin juni was het al zover, maar ingenieurs kon de schade beperken door de spiegels opnieuw af te stellen, rekening houdend met de vervorming.

De JWST heeft meerdere instrumenten aan boord, waaronder NIRSPEC. Dat is een spectograaf en kan dus straling meten die bijna infrarood is en afkomstig van objecten als sterren(stelsels). Die werd getest in de faciliteiten van het Centre Spatial de Liège.

Samen met de andere instrumenten zullen wetenschappers op basis van gegevens die de JWST verzamelt onderzoek doen naar vier thema’s.

Zo wordt er gekeken naar het universum vlak na de oerknal. De telescoop kan namelijk licht detecteren dat miljarden jaren de tijd nodig had om tot bij de aarde te geraken. De JWST kan dankzij z’n gevoeligheid 13,6 miljard jaar in het verleden kijken.

Daarnaast zal ook onderzoek worden gedaan naar hoe sterrenstelsels evolueren in de loop der tijd. De grote spiralen, zoals die van het Melkwegstelsel, zijn namelijk niet per se de standaard. Zo zijn er ook elliptische stelsels, die ontstaan zijn door het samensmelten van kleinere exemplaren. Sterrenstelsels die ver weg liggen zijn bovendien eerder klonterig. Hoe die dan veranderen naar een duidelijkere structuur is dus de vraag.

Ook wil men met de JWST kijken naar de geboorte van sterren. Dat kon al met de Hubble-telescoop, maar het feit dat het nieuwe apparaat veel beter infrarode straling kan opvangen, is beloftevol. Er zal opnieuw gekeken worden naar de Pilaren der Creatie in de Adelaarsnevel. Een foto ervan uit 1995, gemaakt door de Hubble-telescoop, is één van de bekendste beelden van het universum, maar er valt nog meer te ontdekken door de kracht van de JWST.

Tot slot: exoplaneten. Er zal met de JWST gekeken worden naar plaatsen buiten ons zonnestelsel waar de bouwstenen voor het leven te vinden zouden zijn. Wetenschappers kunnen namelijk de telescoop gebruiken om te kijken naar wat er in de atmosferen van die planeten zit. Verschillende chemische elementen breken het licht van sterren namelijk op een andere manier, wat kan worden gedetecteerd met een spectograaf zoals de NIRSPEC.

De JWST en wetenschappers hebben dus nog veel fascinerend onderzoek voor de boeg. En het brede publiek zal nog vaak kunnen genieten van prachtige foto’s van de sterren en daar voorbij.

Lees ook:

• Zo heb je Jupiter nog nooit gezien: James Webb-telescoop maakte nog meer verbluffende beelden

• Dit zijn de beste memes over de nieuwe foto’s van de James Webb Space Telescope

• NASA toont nieuwe spectaculaire beelden van James Webb-telescoop: bekijk ze hier

Bekijk ook:

De foto’s werden gemaakt tijdens een test. Astrologen wilden ervoor zorgen dat de Webb telescoop snel bewegende objecten in het zonnestelsel kon volgen. Hiervoor heeft de telescoop negen doelen gefotografeerd, waarvan Jupiter de langzaamst bewegende is die de meest verbluffende foto’s laat nemen.

De beelden tonen Jupiter en zijn ringen, alsook drie van zijn manen: Europa, Thebe en Metis. Je kan ook de schaduw van Europa zien in de linkse afbeelding, net naast de tumultueuze en beruchte Grote Rode Vlek van de planeet.

{ https://www.hln.be/ }

"We zijn erg enthousiast over de nieuwe beelden van de Webb Telescoop! Deze beelden zijn prachtig. (...) Het is een verrukkelijke glimp van wat we in de toekomst over het universum kunnen leren", zei observatoriumdirecteur Guy Consolmagno in een verklaring.

"De wetenschap achter deze telescoop is onze poging om de intelligentie die God ons heeft gegeven te gebruiken om de logica van het universum te begrijpen. Omdat het universum niet zou werken als het niet logisch was”, voegde hij eraan toe. Maar het universum, zo beklemtoonde de directeur ook, "is niet alleen logisch, het is ook mooi". "Het is het werk van God dat aan ons is geopenbaard, en daarin kunnen we zowel zijn buitengewone kracht als zijn liefde voor schoonheid zien.”

Guy Consolmagno zegt dat hij bijzonder "opgetogen" is het eerste teken van waterdamp in de atmosfeer van een exoplaneet te ontdekken, "150 jaar nadat pater Angelo Secchi een prisma voor de lens van zijn telescoop plaatste op het dak van de kerk van St. Ignatius in Rome, en de eerste spectrale metingen van de atmosferen van de planeten van ons eigen zonnestelsel uitvoerde”.

De goddelijke oorsprong van het universum blijft het onveranderlijke credo van de katholieke kerk, maar haar wetenschappelijke doctrine is duidelijk geëvolueerd in de afgelopen eeuw. Zo had paus Johannes Paulus II in 1992 Galileo Galilei definitief gerehabiliteerd. De wetenschapper was in 1633 veroordeeld door de Romeinse rechters van de inquisitie omdat hij de stelling van de Poolse wetenschapper Nicolas Copernicus (1473-1543) had gesteund, volgens welke de aarde rond zichzelf en de zon draait. 

LEES OOK. 

• Dit zijn de beste memes over de nieuwe foto’s van de James Webb Space Telescope

• Zo heb je Jupiter nog nooit gezien: James Webb-telescoop maakte nog meer verbluffende beelden

De ouderdom van wat er in de foto van SMACS 0723 te zien is, vraagt om grappen over de oudere medemens.

Ook binnenlandse oude bekenden zoals columniste Mia Doornaert ontspringen de dans niet.

Anderen zien iets uit hun eigen verleden in de foto’s.

Of de mascotte van een Amerikaanse ijshockeyploeg, die zelf een meme is geworden.

Of herkennen er een kunstwerk van de Spanjaard Salvador Dalí in.

Ook referenties naar popcultuur zijn populair in de memes. Zoals hier ‘Star Wars’.

Of science-fiction animatiereeks ‘Futuruma’.

Of de haast legendarische website van de film ‘Space Jam’ uit 1996.

Of een meer recente referentie: de film ‘Dune’ uit 2021.

Anderen gaan totaal de andere richting uit en moeten denken aan de bus.

Deze twitteraar is nog op zoek.

De gelijkenis is treffend.

Deze meme is er één van lange adem.

Wetenschappers uit andere disciplines zijn trouwens jaloers op de kracht van de JWST.

De verschillende vergelijkingen tussen de Hubble-ruimtetelescoop en de JWST zijn grapjassen niet ontgaan.

De Event Horizon Telescope kan niet op genade rekenen.

De JWST krijgt dan ook goede recensies.

De foto’s zorgen wereldwijd voor vele emoties.

Maar ze roepen ook vragen op.

Of zorgen voor een nieuwe uitdaging.

Maar uiteindelijk: hoe belangrijk de foto’s ook zijn voor de wetenschap, ze zijn ook erg mooi als bureaubladachtergrond. Alle foto’s zijn in hoge resolutie te downloaden op deze website. 

Lees ook:

• NASA toont nieuwe spectaculaire beelden van James Webb-telescoop: bekijk ze hier

• Waarom een (wazige) foto wetenschappelijke doorbraak van het jaar werd en wat we sindsdien leerden over zwarte gaten

• Plots halen Russische kosmonauten provocerende vlag boven: dreigt ook Koude Oorlog op 400 km hoogte?

{ https://www.hln.be/ }

Op de nieuwe beelden zien we onder meer Stephan’s Quintet, een visuele groepering van vijf sterrenstelsels, in een heel nieuw licht. Het is het grootste beeld dat de telescoop tot nu toe heeft gemaakt, ongeveer zo groot als een vijfde van de diameter van de maan. Het bevat meer dan 150 miljoen pixels en is opgebouwd uit bijna 1.000 afzonderlijke beeldbestanden.

De ‘zuidelijke Ringnevel’, gefotografeerd door twee Webb-instrumenten (links door Nircam op wat kortere golflengten en rechts door Miri op langere golflengten), is een langzaam uitdijende schil van sterrengas op een afstand van ongeveer 2.000 lichtjaar (één lichtjaar is zo’n 9,5 biljoen kilometer).

De nevel is duizenden jaren geleden uitgestoten door de stervende ster in het centrum. In zo’n afkoelende nevel ontstaan minuscule stofdeeltjes en verschillende moleculen, waaronder koolwaterstofverbindingen die aan de basis liggen van het leven. Over een kleine vijf miljard jaar zal ook onze eigen zon opzwellen tot een rode reuzenster en net zo’n uitdijende nevel het heelal in blazen.

Het lijken oranje-blauwe penseelstreken op een impressionistisch schilderij, maar het zijn wervelende gas- en stofwolken in de Carinanevel, op 7.600 lichtjaar afstand. In de koude, stoffige krochten van dit nevelcomplex ontstaan nieuwe, zware sterren; een geboorteproces dat door Webb in detail bestudeerd kan worden, omdat infrarode straling dwars door de meeste stofwolken heendringt.

Net als op de andere Webb-foto’s zijn de kleuren niet echt (het menselijk oog kan geen infrarode straling waarnemen); met verschillende kleuren worden verschillende infrarode golflengten in beeld gebracht.

‘Stephan’s Quintet' heet deze groep van vijf sterrenstelsels op 290 miljoen lichtjaar afstand, naar de Franse astronoom Édouard Stephan, die het groepje in 1877 ontdekte. Vier van de vijf stelsels zijn gevangen in een onderlinge zwaartekrachtdans. Getijdenkrachten leiden tot schokgolven en het ontstaan van talloze nieuwe sterren in losgerukte en weggeslingerde slierten van gas en stof, die op de infrarode Webb-foto’s goed zichtbaar zijn.

De eerste foto van de nieuwe James Webb Space Telescope (JWST) is gisteren vrijgegeven. De Amerikaanse president Joe Biden deelde maandagavond rond 23 uur Belgische tijd de eerste kleurenafbeelding van duizenden sterrenstelsels die miljarden jaren oud zijn. “De James Webb-telescoop gaat ons veel leren over het universum, bijvoorbeeld over wat er net na de big bang gebeurde”, vertelt wetenschapsexpert Martijn Peters in de studio van HLN LIVE.

De JWST werd op kerstdag 2021 de ruimte in gestuurd en legde daarna een afstand van 1,5 miljoen kilometer af. De telescoop kon deze foto vastleggen na een intens proces van afstellen en configureren. Zo moesten de kenmerkende gouden spiegels van de telescoop in de ruimte uitgevouwen worden en stuk per stuk in de juiste hoek worden gezet. De instrumenten werden bovendien afgekoeld, één ervan tot een temperatuur van 266 graden Celsius onder nul.

Als eerste test werd de James Webb gericht op een stukje hemel dat de naam SMACS 0723 draagt. “Nu kijken we naar een stukje aan de hemel dat ongeveer een zandkorreltje groot lijkt en daarin zien we plots duizenden sterrenstelsels verschijnen”, vertelt Peters bij HLN LIVE.

Het waren de Amerikaanse president Joe Biden en vicepresident Kamala Harris die dit eerste beeld van de Webb-telescoop onthulden tijdens een persconferentie. Biden noemde het beeld en het werk van de telescoop “een nieuwe kijk op ons universum”.

SMACS 0723 bevat sterrenstelsels die zo massief zijn dat ze licht afbuigen. Daardoor zijn er objecten te zien die nog verder verwijderd liggen van ons. SMACS 0723 is vanop de zuidelijke hemisfeer van onze planeet (en dus niet vanuit België) te zien in het sterrenbeeld Vliegende Vis of Volans.

Vele van de duizenden sterrenstelsels die te zien zijn op de foto werden voor het eerst vastgelegd door de JWST. Het gaat in sommige gevallen om de zwakste infrarode straling die we ooit hebben waargenomen. De foto is een samenstelling van verschillende beelden die de JWST heeft vastgelegd op verschillende golflengtes. Het resultaat was een composiet in grijswaarden, die met filters werden ingekleurd.

Dat de JWST succesvol gelanceerd en ingesteld werd zonder al te veel problemen, is op zich al een mirakel te noemen. Wat we vanaf nu dankzij de ruimtetelescoop kunnen waarnemen, zal voor een hoop nieuwe kennis zorgen. “Alle wetenschappelijke data gaat binnenkort vrijgegeven worden en onderzoekers gaan er los op gaan. Ze gaan het gebruiken om te achterhalen wat daar gebeurt, hoe bepaalde sterren zich vormen en wat er gebeurde na de oerknal. Er gaat massaal veel onderzoek gedaan worden op deze data”, vertelt Peters.

De JWST kan ook licht waarnemen dat bijna net zou oud is als het universum zelf. “Dat konden we met de Hubble-telescoop niet waarnemen, maar wel met de speciale instrumenten van de James Webb-telescoop”, aldus Peters.

Daarnaast zullen we naar de geboorte van sterren kunnen kijken, maar ook naar planeten rond andere sterren dan onze zon. Dat kan helpen in de zoektocht naar leven op andere plaatsen, vertelt onze wetenschapsexpert: “We gaan ook kunnen te weten komen of planeten atmosferen hebben die leefbaar zijn en of er de bouwstenen aanwezig zijn voor leven.”

Sterrenkundigen zijn opgetogen over de eerste beelden. “Het is fantastisch spannend allemaal, en ook heel emotioneel”, aldus Ewine van Dishoeck van de Sterrewacht in Leiden. Van Dishoeck is de Europese hoofdonderzoeker van Miri, een van de waarnemingsinstrumenten van Webb.

De JWST is honderd keer gevoeliger dan de beroemde ruimtetelescoop Hubble, die zijn einde nadert. De James Webb kan zo licht detecteren dat één miljard jaar ouder is dan wat de Hubble kon vastleggen. Ook vallen er verschillende objecten te onderscheiden die op foto’s van de Hubble eruit zagen als één object.

Om dit eerste beeld te creëren, verzamelde de Webb-telescoop gedurende 12,5 uur licht van verschillende golflengten. De Hubble had weken de tijd nodig om foto’s te maken van de SMACS 0723-cluster aan sterrenstelsels.

De James Webb heeft achttien zeshoekige spiegels die aan elkaar zitten, maar los van elkaar kunnen bewegen om scherp te stellen. De spiegel is gemaakt van beryllium, met daarbovenop een miniem laagje goud van 100 nanometer dik. Dat is duizend keer zo dun als een menselijk haar of een vel papier. Beryllium is een onedel metaal dat licht en sterk is en goed bestand tegen extreme kou. Het goud zorgt ervoor dat de spiegel beter in staat is infrarood licht te zien.

Het Amerikaans-Europees-Canadese project kost in totaal ongeveer 8 miljard euro. James Webb zou tot 20 jaar operationeel kunnen blijven. 

Lees ook:

• Plots halen Russische kosmonauten provocerende vlag boven: dreigt ook Koude Oorlog op 400 km hoogte? (+)

• “Wow!” Commentatoren schrikken zich een hoedje wanneer booster met 33 raketmotoren in vuurbal verandert bij SpaceX-test in Texas

• Marsrobot ontdekt stukje eigen afval op Mars: “Verrassing om dit hier te vinden”

Kijk ook:

• Wat maakt de James Webb-telescoop zo baanbrekend? NASA legt uit.

De eerste van de twee asteroïden (2022 NE) vloog woensdagmiddag op 135.000 kilometer van de aarde. Dat is ongeveer een derde van de afstand tussen de aarde en de maan. De asteroïde is 6 meter groot. Dat is ongeveer de grootte van een bus.

Morgen, op 7 juli, zal een iets grotere asteroïde voorbij zweven. De ruimterots, met de naam 2022 NF, zal bovendien dichter bij de aarde vliegen. De afstand tussen 2022 NF en de aarde zal 89.300 km bedragen. Dat is een kwart van de afstand tussen de aarde en de maan. De asteroïde zou 7 meter groot zijn

De asteroïden zouden geen gevaar vormen voor de aarde.

Bekijk ook: 

{ https://www.hln.be/ }

De dino’s doken naar schatting voor het eerst op zo’n 230 miljoen jaar geleden. Toen was er echter nog sprake van andere dominante soorten, denk bijvoorbeeld aan de voorouders van krokodillen. Aan deze dominantie kwam echter een einde tegen het einde van het Trias (een periode in de geologische tijdschaal), zo’n 203 miljoen jaar geleden. Vermoedelijk kwam dat door de koude temperaturen waar ze plotseling mee geconfronteerd werden. En dinosaurussen bleken, dankzij een laagje pluizige veren, een pak beter bestand tegen deze koude. “Zij waren er klaar voor, andere dieren niet”, aldus hoofdauteur Paul Olsen.

Hoe onderzoekers tot deze conclusie zijn gekomen? Ze bestudeerden oude voetafdrukken die teruggevonden werden in het noordwesten van China. Deze suggereerden dat de dino’s er niet alleen ronddwaalden, maar ook goed konden gedijen in de vrieskou. Bij andere soorten was er op dat moment immers sprake van massale sterfte. En zo stonden de dino’s klaar om nieuwe gebieden te veroveren, die voor andere soorten onleefbaar waren geworden.

Rest nog de vraag waarom het plotseling veel kouder werd in de tropen, waartoe China behoort? Dat was te wijten aan de enorme vulkaanuitbarstingen waarna een donkere nevel voor de zon schoof en het uiteindelijk ook enkele graden kouder werd.

“De veren van deze eerste, primitieve dinosaurussen zouden een donzige vacht hebben opgeleverd om ze warm te houden. En het lijkt erop dat deze veren van pas kwamen toen gigantische vulkanen begonnen uit te barsten aan het einde van het Trias en de wereld plotseling en onverwacht veranderde”, zo concluderen de onderzoekers.

De stijgende temperaturen, hittegolven en extreme weersomstandigheden hebben onze oceanen niet onaangetast gelaten. Zo moet ook blijken uit een onderzoek van de Universiteit van Hamburg. Wetenschappers van deze universiteit hebben in het noordoosten van de Stille Oceaan een gigantische plas ontdekt die tot drie graden warmer is dan de rest van de Stille Oceaan. Het gebied is wel drie miljoen vierkante meter groot en is ontstaan door menselijke invloeden.

Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat de temperatuur van het grote gebied de afgelopen 25 jaar met gemiddeld 0,05 graden Celsius per jaar is gestegen. Het gevolg? De afgelopen twintig jaar zijn er in de regio 31 mariene hittegolven geweest, vergeleken met slechts negen tussen 1982 en 1999.

De warmwaterbron zal volgens de onderzoekers de temperatuur van de Stille Oceaan blijven verhogen waardoor zowel de frequentie als de intensiteit van mariene hittegolven - zoals de Blob of Klodder - zal toenemen.

The Blob of Klodder is een onderwaterhittegolf waardoor het water enkele graden warmer wordt dan normaal. Meestal gaat deze opwarming gepaard met de massale sterfte van bepaalde zeedieren en -wezens. “De sterke stijging van de watertemperatuur zal ecosystemen verder tot het uiterste drijven”, zo waarschuwt onderzoeker Armineh Barkhordarian (Universiteit van Hamburg).

De meest recente mariene hittegolf hield drie jaar aan, van 2019 tot 2021. Tijdens deze hittegolf was het water op bepaalde plaatsen maar liefst zes graden warmer dan normaal. 

De kalksteengrotten van Sterkfontein liggen ten noordwesten van Johannesburg in Zuid-Afrika. Sinds het einde van de 19de eeuw gebeuren er opgravingen, ook vandaag nog. De fossielen van zo’n 500 hominides of mensachtigen zijn er inmiddels al blootgelegd, méér dan op eender welke andere site in de wereld. Samen met twee andere Zuid-Afrikaanse locaties, Kromdraai en Swartkrans, is Sterkfontein opgenomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Ze vormen de ‘wieg van de mensheid’.

In 1947 werd bij Sterkfontein de meest complete schedel ooit van een Australopithecus africanus, een voorloper van de moderne mens, gevonden. De vondst kreeg de naam ‘Mrs. Ples’. Wetenschappers schatten de leeftijd van het fossiel op iets tussen 2,1 en 2,6 miljoen jaar. Maar volgens de Franse wetenschapper en coauteur van de nieuwe studie, Laurent Bruxelles, “klopte dat chronologisch niet”. Zo toonde recent onderzoek aan dat het skelet van ‘Little Foot’, ook een Australopithecus, 3,67 miljoen jaar oud was. Zo’n groot leeftijdsverschil tussen Mrs. Ples en Little Foot leek onwaarschijnlijk omdat ze door zo weinig sedimentaire lagen gescheiden werden.

De onderzoekers vermoeden nu, op basis van nieuwe dateringstechnieken, dat Mrs. Ples tussen de 3,4 en 3,6 miljoen jaar oud is. Dat is zelfs wat ouder dan Lucy, van wie de leeftijd is geschat op 3,2 miljoen jaar. Zuid-Afrika is zo weer mee in de running als het gebied waar de mensheid mogelijk is ontstaan, ten koste van Oost-Afrika. Op dat vlak werd “Zuid-Afrika grotendeels genegeerd omdat het zo moeilijk was de fossielen te dateren”, legt Ronald Clarke, professor aan de Universiteit van Witwatersrand en coauteur van het artikel in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS uit. “De fossielen werden grotendeels afgedaan als niet relevant voor het verhaal van de menselijke evolutie. Het is een grote stap, want dit bevestigt dat deze primitieve voorouders zich overal in Afrika bevonden.”

De Zuid-Afrikaanse Australopithecus africanus en de Oost-Afrikaanse Australopithecus afarensis waren “tijdgenoten”, voegt Dominic Stratford, onderzoeksdirecteur van de grotten en tevens coauteur van de studie, eraan toe. Mogelijk kwam het zelfs tot voortplanting tussen beiden. “In een tijdsbestek van miljoenen jaren en met een afstand van slechts 4.000 kilometer hadden deze soorten genoeg tijd om te reizen en zich samen voort te planten... dus we kunnen ons grotendeels een gemeenschappelijke evolutie door Afrika voorstellen”, aldus nog Laurent Bruxelles. 

Volgens de studie is de geschiedenis van de mensachtigen “complexer dan de lineaire evolutie”, aldus nog Bruxelles. Onze stamboom is “meer een bos, om de woorden van onze overleden vriend Yves Coppens te gebruiken”, verwijst hij naar de Franse paleontoloog die mee Lucy ontdekte en die vorige week stierf.

Op 4 maart sloeg een door mensenhanden gemaakt object, voor het eerst niet met opzet, op de Maan in. Nadien stelde de LRO vast dat er twee nieuwe impactkraters zijn. Een oostelijke is achttien meter breed en een westelijke zestien meter.

Volgens CNN zijn astronomen verrast dat er twee kraters zijn. Het suggereert dat de impact het werk is van een groot object. 

Wat dat object precies is, is nog steeds onduidelijk. Eerst was sprake van een trap van een Amerikaanse Falcon-draagraket. Daarop sprak China de versie tegen dat het een trap van de Lange Mars-3C draagraket was die de Chinese Chang’e-5 Maanmissie lanceerde.

Mogelijk kan de dubbele inslag astronomen meer leren over de precieze herkomst, aldus nog CNN.

24 juni 1947. Piloot Kenneth Arnold ziet negen onbekende vliegende objecten nabij de Mount Rainier in de Amerikaanse staat Washington. Zijn melding ervan geldt als de allereerste van zogenaamde ufo’s: unidentified flying objects of ongeïdentificeerde vliegende voorwerpen. De ufologie, het onderzoek naar ufowaarnemingen, bestaat sinds vrijdag dus exact 75 jaar. Maar of ook ufo’s zelf écht bestaan, dat is een andere zaak.

Marc Broux, een ufoloog uit Zolder, was lange tijd een believer, maar nu niet meer. De expert gelooft wel in waarnemingen van ongeïdentificeerde vliegende objecten, maar niet dat die vliegende schotels zouden bemand zijn door aliens, die onze aarde al dan niet geregeld een bezoekje brengen. “Al 75 jaar beweren honderdduizenden mensen ufo’s gezien te hebben”, aldus Broux. “Tienduizenden beweren in oogcontact te zijn geweest met de bestuurders ervan. En duizenden aardse mensen beweren ontvoerd en onderzocht te zijn geweest door buitenaardsen. Wel, als dat zo is, dan moet het toch een kleine moeite zijn om één fysisch, materialistisch, tastbaar of visueel bewijs te geven. Maar... dat gebeurt niet.” 

Volgens Broux zijn ufo’s dan ook geen buitenaardse ruimtetuigen, maar eerder verkeerd geïnterpreteerde astronomische, natuurkundige of psychologische gebeurtenissen. 

Wie wél bewijsmateriaal heeft, die kan zijn rekening aangedikt zien met maar liefst één miljoen euro. Broux lanceerde die belofte op 21 april van dit jaar en ze loopt nog tot 21 april 2025. “Maar er zijn spelregels”, voegt hij eraan toe. Wie aanspraak maakt op de mooie geldsom, moet kunnen bewijzen dat “bepaalde intelligente wezens die van buiten ons zonnestelsel komen, met hun ruimtetuigen onze aarde een bezoek brengen”. Foto’s en filmmateriaal zijn geen bewijs voor Broux. “Het beste bewijs is uiteraard het ruimteschip zelf”, vult hij aan. Het eventuele bewijsmateriaal zal ook wetenschappelijk onderzocht worden. Geïnteresseerden kunnen het deelnameformulier aanvragen met een brief naar Begonialaan 35 in Heusden-Zolder.

Het gefossiliseerde bos werd eind 2018 per ongeluk ontdekt, bij een geologisch onderzoek voor de aanleg van een weg naar een fabriek. Daarna startten wetenschappers van de universiteiten van Paraná, Rio Grande do Sul (zuidelijke Braziliaanse deelstaat) en de universiteit van Californië in Davis (VS) een onderzoek. De resultaten van dit onderzoek verschenen in februari in het vaktijdschrift “Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”.

Volgens Thammy Mottin, geoloog van de universiteit van Paraná, is het “de belangrijkste ontdekking in het zuidelijke halfrond” wat de hoeveelheid en de staat van de fossielen betreft. Eerder deden wetenschappers al gelijkaardige ontdekkingen in het zuidelijke halfrond, met name in Rio Grande do Sul en in Argentijns Patagonië, maar daar ging het om kleinere vondsten.

De fossielen zijn “een venster naar het verleden” voor het bestuderen van de evolutie van planten. “Deze planten, waarvan de leeftijd op 290 miljoen jaar is geschat, zijn zeer primitieve levensvormen in de geschiedenis”, aldus Mottin. “Het bos, dat groeide in de buurt van waar nu de plaats Ortigueira ligt, toont hoe de eerste planten zich hebben verspreid, hoe ze verdeeld waren in de ruimte en hoe hun interacties waren met andere levensvormen”.