Kijk. Unieke beelden tonen niet enkel de Orion en de maan, maar in de verte ook de aarde

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA heeft jaren aan de missie gewerkt. Daarvoor werd een nieuwe draagraket (SLS) en een nieuw ruimteschip (Orion) ontwikkeld. Afgelopen woensdag stegen ze op vanuit Florida. De onbemande missie, Artemis 1 genaamd, is bedoeld om alle systemen te testen.

Over een paar jaar willen de Verenigde Staten weer mensen op de maan laten rondlopen, voor het eerst sinds 1972. De onbemande missie Artemis I is een generale repetitie om de veiligheid van de Orion te toetsen.

De in Leiden gemaakte zonnepanelen van de Orion, die zorgen voor de elektriciteit aan boord, leveren meer energie op dan verwacht, zei het missiehoofd van Orion op vrijdag (plaatselijke tijd) vanuit het Johnson Space Center in Houston.

Orion is al 320.000 kilometer van de aarde verwijderd. Vanaf maandag komt het ruimtevaartuig in de buurt van de maan. Daar zal het bijna twee weken omheen draaien. Begin december moet het vaartuig de maan verlaten en beginnen aan de terugvlucht naar de aarde. Die eindigt, als alles goed gaat, op 11 december.

© Getty Images via AFP

Artemis I is de eerste vlucht in het nieuwe maanprogramma van de Verenigde Staten. Als deze missie goed verloopt dan stuurt Artemis II een bemanning astronauten om de maan heen zonder erop te landen, waarna Artemis III opnieuw mensen op het maanoppervlak zal moeten brengen.

We hebben er allemaal wel eens over gehoord of het zelfs al meegemaakt… een déjà vu. Het moment waarop het gevoel je overvalt dat je - wat je op dat moment meemaakt - al eens meegemaakt hebt. En dat terwijl je heel goed beseft dat dit eigenlijk helemaal niet mogelijk is. Er is als het ware een kortsluiting in jouw hersenen aan de gang, een strijd tussen een objectieve observatie van onbekendheid en subjectief gevoel van bekendheid. Normaal komt een gevoel van vertrouwdheid bijna altijd overeen met de objectieve realiteit. Bijvoorbeeld wanneer je jouw huis binnenwandelt. Als dit niet het geval is, dan valt dit natuurlijk extra hard op.

Ongeveer twee derde van de bevolking maakt een déjà vu mee in zijn leven. Sommigen zelfs meerdere keren. Meestal is de trigger voor zo’n ervaring een bezoek aan een bepaalde plaats. Daarom lijkt het vaker voor te komen bij mensen die regelmatig reizen. Daarnaast lokt ook een gesprek vaak een déjà vu uit. Hoe ouder je bent, hoe lager de kans is dat je het (nog) ervaart. Je geslacht lijkt dan weer geen invloed te hebben, of je moe en gestresst bent dan weer wel.

Maar is er ook een wetenschappelijke uitleg voor dat déjà-vugevoel? Want vaak kom je verklaringen tegen met een paranormaal tintje. Bijvoorbeeld dat het gevoel verbonden zou zijn met een vorig leven of paranormale gaven. Helaas is er vanuit de wetenschap nog geen eenduidig antwoord op die vraag. Maar dat betekent niet dat de wetenschap heeft stilgezeten, want er zijn wel heel wat hypotheses. Je kan ze in vier categorieën onderverdelen: duale verwerking, neurologisch, geheugen en aandacht.

Bij duale verwerking vertrekt men van de veronderstelling dat er een storing is in de normale werking van twee processen in de hersenen die met elkaar betrokken zijn. Bijvoorbeeld dat ze niet meer synchroon verlopen of dat er één van de twee gewoon niet geactiveerd wordt. Bij de neurologische categorie opperen wetenschappers dat er een neurologisch probleem aan de basis ligt, zoals veranderingen in de snelheid van signalen in onze hersenen.

De derde categorie vermoedt dat ons geheugen ons in de maling neemt. Zo zouden herinneringen onbewust onze beleving kunnen beïnvloeden. Tot slot is er nog de categorie die een verband ziet tussen de déjà vu en onze aandachtigheid of het gebrek daaraan. Zo zou je iets onbewust waarnemen doordat je afgeleid bent om het daarna opnieuw bewust waar te nemen wanneer je wel aandachtig bent. Hierdoor krijg je dat vertrouwd gevoel zonder te beseffen dat je het een fractie van een seconde geleden al beleefd hebt.

Tot nu toe blijft de wetenschap ons een antwoord schuldig. Misschien is dat in één van die categorieën te vinden, misschien ook in alle vier. De wetenschappers zoeken geestdriftig verder en ondertussen kunnen wij ons blijven laten verwonderen door een déjà vu.

Déjà Vu’ is vanaf donderdag 17 november om 21 uur te zien op Play4.

Lees ook:

• Droom je vaker of feller als je ’s avonds nog veel eet?

• “Sommige mensen hebben de griep zonder enig symptoom te vertonen”: alles wat je moet weten over influenza en het griepvaccin (+)

• Lijkt de tijd echt sneller te gaan wanneer we ouder worden?

De aardbeving met een kracht van 4 op de schaal van Richter werd veroorzaakt door een rots van 5 meter op 12 meter. Dat zorgde voor een krater met een diameter van 150 meter en een diepte van 21 meter. Dat meldt NASA in een persbericht.

Een opvallend gevolg is dat er grote brokken ijs zijn blootgelegd. Nooit eerder werd zo dicht bij de evenaar van de rode planeet ondergronds ijs ontdekt. Volgens NASA is dat interessant voor wanneer er astronauten gestuurd worden naar Mars. Het kan namelijk gebruikt worden om drinkwater van te maken, landbouw mee te doen en raketbrandstof mee te ontwikkelen.

Lees ook:

• NASA detecteert meer dan 50 superuitstoters van methaan vanuit de ruimte: “Unieke kans om uitstoot van menselijke activiteiten te verminderen”

• Test om aarde te redden geslaagd: DART-satelliet van NASA heeft koers van ruimterots succesvol veranderd

• James Webb Space Telescope maakt unieke beelden van Neptunus en zijn ringen

De zon, de ster in ons zonnestelsel, ontstond zo’n 4,5 miljard jaar geleden uit een wolk stof en gas (waterstofnevel) die door het toedoen van de zwaartekracht begon in te storten. Naar verwachting zal het nog eens zo’n 5 miljard jaar duren voordat de zon stilaan transformeert in een supernova, het verschijnsel waarbij een ster op spectaculaire wijze explodeert. Vermoedelijk verandert de zon eerst in een rode reus: de kern van de ster zal krimpen en de buitenste lagen zullen uitzetten, de zon wordt dus groter en helderder. De explosie zelf zal naar voorspelling nog eens 5 miljard jaar op zich laten wachten. Kortom, over 10 miljard jaar loopt het verhaal van de zon op zijn einde.

Zodra de zon verandert in een rode reus is ze eigenlijk al stervende. Uiteindelijk, tijdens het laatste hoofdstuk van het verhaal, is het enige wat overblijft van de zon een witte dwerg. In zo'n witte dwerg vinden geen kernreacties meer plaats en de massa is erg klein geworden. Tot slot koelt de kern van zo'n witte dwerg af en verandert deze in een zwarte dwerg.

Uiteindelijk stoppen alle kernfusies in de ster en stoot deze materie af. Deze materie vormt een planetaire nevel rond de kern van de ster. Maar ook die nevel blijft niet voor altijd bestaan. Het gas waaruit de nevel bestaat, verdwijnt en het enige wat overblijft is de kern van de ster: een witte dwerg. Deze kern koelt steeds verder af en zal uiteindelijk veranderen in een zwarte dwerg, er wordt dan geen lichte of warmte meer uitgezonden.

De mensheid moet zich overigens geen zorgen maken. Ons einde is al veel sneller daar. Afgezien van de klimaatverandering en andere externe bedreigingen hebben mensen nog maar één miljard jaar te gaan. De zon neemt elke miljard jaar immers 10 procent in helderheid toe. Daardoor zullen oceanen verdampen en transformeert de aarde naar voorspelling in een gloeiendhete woestijn die onleefbaar is voor de mens.

BEKIJK OOK 

China lanceerde maandag op Halloween het derde en laatste onderdeel van zijn eigen ruimtestation ‘Tiangong’, of ‘Hemels Paleis’. De module ‘Mengtian’ (‘Dromen van de hemel’) werd gelanceerd bovenop een krachtige Lange Mars 5B-raket en koppelde zowat 13 uur later aan de andere twee delen.

Een nieuwe Chinese lancering, dat betekent ook een nieuwe, ongecontroleerde terugkeer van een raketkern. Want net als bij vorige lanceringen met de Lange Mars 5B-raket - een van de krachtigste draagraketten ter wereld - valt de kern van de grote Chinese raket nu wild en tuimelend weer naar de aarde.

Het ontwerp van de ‘Lange Mars 5B’-raket laat na lancering simpelweg niet meer toe om het tuig te sturen om op een bepaald punt neer te storten. De meeste andere ruimteraketten maken veel minder snelheid en keren terug op de aarde op een vooraf vastgestelde locatie. Zo is deze raket niet gebouwd. De kolos - ook wel ‘Pang-Wu’ of ‘Dikke Vijf’genoemd - valt na gebruik ook niet in kleinere delen uit elkaar, wat de internationale norm is. Grote raketten zoals de Lange Mars-5B kunnen niet volledig vernietigd worden, waardoor er brokstukken neerkomen op aarde.

“Het ontwerp van de raket is gebrekkig vergeleken met de huidige norm van andere landen”, legde astrofysicus Jonathan McDowell van het Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics uit in mei vorig jaar. China had iets daarvoor het startschot gegeven voor de bouw van het eigen ruimtestation met de lancering van de allereerste module. Ook toen buitelde er daarna dus een raketdeel van zo’n 21 ton weer richting aarde.

Na veel speculaties over waar en wanneer de boel zou neerkomen en veel kritiek op de Chinese manier van werken, belandde het ruimteschroot dagen later weer in de atmosfeer boven de Indische Oceaan, in de buurt van de Malediven. Volgens Peking was “het grootste deel” opgebrand. Het is niet duidelijk hoeveel brokstukken er wel door de mazen van het net zijn geglipt en hoe groot ze waren bij de uiteindelijke plons in het water.

“Het lijkt erop dat China gegokt en gewonnen heeft”, reageerde McDowell achteraf op Twitter. “Maar dat maakt de gang van zaken er niet minder roekeloos op.”

In juli van dit jaar was het dan nog eens tijd voor een nagelbijtend spelletje return to sender.

Het puin van die Chinese Lange Mars-raket viel uiteindelijk opnieuw uit elkaar ergens boven de Indische Oceaan, meldde het Amerikaanse leger - zonder te specificeren of ergens schade was veroorzaakt. Volgens ruimtenieuwswebsite ‘Space.com’ overleefde zo’n 5 tot 9 ton de val door de atmosfeer. Er zijn ook brokstukken op land terechtgekomen. In Indonesië en in Maleisië werden wat later op de grond onderdelen teruggevonden.

NASA-topman Bill Nelson tweette destijds geïrriteerd dat “alle landen die ruimteactiviteiten uitvoeren zich zouden moeten houden aan de afgesproken praktijken”. Het neerstorten van een raket van die grootte “brengt grote risico’s met zich mee voor menselijke en materiële verliezen”, laakte hij. Hij beklemtoonde ook dat China in communicatie moet staan met de rest van de wereld over rakettrajecten.

Meerdere ruimtedeskundigen noemden het handelen van China “onverantwoord”. Het land zelf wuift de kritiek weg door te beklemtonen dat de risico’s “extreem laag” zijn. Bezorgdheden worden afgedaan als “een westerse hype”.

Ook al is de kans op schade of erger, slachtoffers, inderdaad heel klein - het kan wel degelijk misgaan. Na de eerste vlucht van het nieuwe rakettype in mei 2020 is al eens puin neergekomen in bewoond gebied, in Ivoorkust. Daarbij raakten verschillende huizen beschadigd.

“Het kan potentieel ook niet goed gaan”, bevestigde astrofysicus Jonathan McDowell vorig jaar aan de Britse krant ‘The Guardian’. “De lancering van de Lange Mars 5B-raket eindigde in 2020 in grote, lange metalen staven vliegend door de lucht en beschadigde gebouwen in Ivoorkust. Het meeste van het puin brandde toen op, maar toch waren er enorme stukken metaal die de grond raakten. We hebben toen veel geluk gehad dat niemand gewond is geraakt.”

“Hier gaan we weer”, klonk het gisteren bij Ted Muelhaupt van het Amerikaanse instituut The Aerospace Corporation. Tijdens een briefing van experts wees hij erop dat “niemand zijn leven moet aanpassen” in het licht van de neerstortende Chinese brokstukken. “Je hebt veel grotere kansen om vanavond de loterij te winnen dan dat je door dit object zal geraakt worden. Het risico voor één individu is 6 op 10 biljoen.”

De experten toonden zich evenwel geïrriteerd dat het raketpuin wel degelijk ook in bewoond gebied kán vallen. Volgens ‘Space.com’ voorspellen wetenschappers dat 20 tot 40 procent van de raketkern in de atmosfeer zal overleven en dus het aardoppervlak zal raken. Welk oppervlak valt af te wachten. Vermoedelijk en hopelijk in water. Onder meer The Aerospace Corporation volgt de terugkeer van de raketkern op de voet.

Het magnetische veld rondom de aarde beschermt ons als een schild tegen kosmische straling en geladen deeltjes uit de ruimte, ook wel zonnewind genoemd. Wanneer de zonnewind botst met atomen en moleculen, zoals zuurstof en stikstof, worden die botsingen omgezet in een groenblauw licht. Ook wel bekend als het noorderlicht, of auroris borealis. Dit noorderlicht is dus een visuele weergave van alle geladen deeltjes die botsen met het aardmagnetische veld.

De Swarm-satellieten van het Europees Ruimteagentschap (ESA), die in 2013 werden gelanceerd, konden de magnetische signalen meten. Dat magnetisch veld klinkt zeer eng. “Voor iets dat ons beschermt, is het geluid behoorlijk angstaanjagend”, klinkt het bij ESA. Het fragment kun je hier:

Wie dit weekend een bezoekje bracht aan het Solbjergplein in Kopenhagen, kon het bijzondere geluid door meer dan dertig luidsprekers beluisteren. Wetenschappers werkten hiervoor samen met musicus en projectondersteuner Klaus Nielsen, die het “een lonende oefening in het samenbrengen van kunst en wetenschap” noemt.

“We hebben het systeem zo opgezet dat elke luidspreker een andere plaats op aarde voorstelt”, zegt de projectleider. “Dit laat zien hoe ons magnetisch veld de afgelopen 100.000 jaar heeft bewogen.”

{ https://www.hln.be/ }

“Vandaag betrapte het Solar Dynamics Observatory van NASA de zon op een glimlach”, zo schrijft de ruimtesonde van het Amerikaanse ruimtevaartagentschap op Twitter. Met behulp van ultraviolet licht verschijnen er zwarte cirkels op het beeld van de zon waardoor er een glimlach lijkt te verschijnen.

In werkelijkheid zijn de zwarte cirkels coronale gaten, magnetische velden die verschillen van de rest van de zon en zich uitstrekken tot in de ruimte. Zulke gaten veranderen na een tijdje van vorm en grootte, maar kunnen er eerst enkele weken tot zelfs maanden exact hetzelfde uitzien.

Op Twitter zijn inmiddels ook andere vergelijkingen verschenen. Zo ziet het er volgens sommigen niet uit alsof de zon glimlacht, maar lijkt ze eerder op de Stay Puft Marshmallow Man van Ghostbusters. Anderen denken meteen aan de zon bij het kinderprogramma de Teletubbies of een (halloween)pompoen.

EMIT staat voor Earth Surface Mineral Dust Source Investigation en is een meettoestel dat sinds juli aan het internationaal ruimtestation ISS hangt. Het instrument werd de ruimte ingeschoten om het effect van stof in de atmosfeer op klimaatverandering te onderzoeken, maar het blijkt nog een andere kwaliteit te hebben. EMIT kan ook erg nauwkeurig de aanwezigheid van methaan, een krachtig broeikasgas, op aarde opsporen, meldt NASA.

Sinds de installatie van de beeldspectrometer op het ISS in juli hebben wetenschappers al meer dan 50 superuitstoters van methaan in kaart kunnen brengen. Meestal gaat het om sites of sectoren in Centraal-Azië, het Midden-Oosten en het zuidwesten van de Verenigde Staten die met landbouw, afvalverwerking of fossiele brandstoffen te maken hebben.

Zo werd in de atmosfeer ten zuiden van de Iraanse hoofdstad Teheran een methaanpluim van net geen vijf kilometer bij een grote stortplaats waargenomen. Methaan is een van de stoffen die bij afvalverwerking vrijkomen. In Turkmenistan werd een cluster van twaalf methaanpluimen gespot bij een olie- en gasinfrastructuur. Sommige van die wolken zijn meer dan 30 kilometer lang, aldus NASA. Een olieveld in de Amerikaanse staat New Mexico kwam ook uit de bus als superuitstoter: ten zuiden van de stad Carlsbad kon EMIT een methaanpluim van drie kilometer blootleggen.

In Siberië, in het Altaj-gebergte, zijn de restanten van maar liefst 13 verschillende neanderthalers - onder wie mannen, vrouwen en ook kinderen - teruggevonden. Het bleek om een groep neanderthalers te gaan die er zo’n 54.000 jaar geleden samenleefden: een vader, zijn dochter, nog een andere man en wellicht nog een tante en neefje van de vader en dochter. De bonte familieverzamelingen betekenden een buitenkansje want nooit eerder werd er onderzoek gedaan naar groepen neanderthalers die daadwerkelijk hebben samengeleefd.

“Resten van neanderthalers die goed bewaard zijn gebleven, zijn tamelijk zeldzaam", aldus hoofdonderzoeker Benjamin Peter. “Vaak vinden we slechts enkele individuen terug waarvan de ene duizenden jaren ouder of jonger is dan de andere."

Met behulp van een genetische analyse slaagden wetenschappers erin om de sociale structuren van de groep bloot te leggen. En dat leverde op zijn minst interessante resultaten op. Zo was er in sterke mate sprake van inteelt. Niet zo verbazingwekkend, volgens de onderzoekers. De verschillende gemeenschappen leefden ver van elkaar verwijderd en telden slechts tien tot dertig individuen. Enkel de vrouwen verplaatsten zich soms van de ene groep naar de andere, al dan niet vrijwillig. Kortom, ze leefden net zoals groepen gorilla’s dat momenteel doen.

“De samenleving die wij bestudeerden was waarschijnlijk zeer klein”, aldus hoofdonderzoeker Benjamin Peter. “Toch slaagden ze erin honderden tot zelfs duizenden jaren te overleven in de ruige omgeving. Dat verdient respect.” De bestudeerde neanderthalers joegen onder meer op alpensteenbokken, bizons en paarden. Behalve de restanten van de neanderthalers en dieren, werden er ook tal van stenen werktuigen teruggevonden.

De Zweedse wetenschapper Svante Pääbo (67) ontving de Nobelprijs voor Geneeskunde voor zijn revolutionair onderzoek naar de menselijke evolutie en naar het genetisch materiaal van uitgestorven mensachtigen waaronder ook de neanderthaler (zie ook video hieronder).

Het nieuws over ijskappen en gletsjers die zienderogen verdwijnen door de klimaatverandering overspoelt ons. Hoe dat komt kan je hieronder bekijken (zie video). De Zwitserse gletsjers smolten nooit zo snel als in 2022, de smeltende Groenlandse ijskap zal leiden tot een grote zeespiegelstijging en er vielen doden na een gletsjerbreuk in de Dolomieten. Een ander mogelijk gevolg van de smeltende gletsjers zou een nieuwe pandemie kunnen zijn.

Dat zit zo: tal van virussen en bacteriën zitten momenteel ingekapseld in gletsjers en permafrost - bevroren ondergrond die (normaal) nooit helemaal ontdooit. Wetenschappers vermoedden dat, zodra deze toch ontdooien, de oude virussen en bacteriën opnieuw kunnen ‘ontwaken’ en fauna infecteren. Om deze hypothese uit te testen, verzamelden onderzoekers van de University of Ottowa bodemmonsters in de buurt van Lake Hazen in Canada, een zoetwatermeer dat omringd wordt door gletsjers.

Uit deze monsters identificeerden de onderzoekers virussen die sterk gelijken op reeds bekende virussen. Vervolgens bestudeerden ze de lokale fauna en gingen ze op zoek naar potentiële gastheren. Tot slot ging een algoritme aan de slag met de gegevens en berekende het de kans op een echte infectie met een van deze virussen. Wat bleek? De kans dat virussen een nieuwe gastheer infecteren, bleek daadwerkelijk groter te zijn op plaatsen met veel gesmolten gletsjerijs of permafrost.

Uit eerder onderzoek was al gebleken dat gletsjerijs virussen kan bevatten. Opvallend, deze virussen overleven niet ondanks, maar juist dankzij het ijs.

De reacties op Reddit onder de opmerkelijke close-upfoto liegen er niet om: “Het lijkt wel een draak”, “Om nachtmerries van te krijgen”, “Ren voor je leven”, klinkt het. Sommigen zien er een ork van ‘Lord of The Rings’ in, anderen roepen prompt ‘Dracarys!’ - het handige commando dat de Targaryens van ‘Game of Thrones’ gebruiken als ze willen dat hun draken vuur spuwen.

Deze mier lijkt dan ook een echte draak zo fel ingezoomd. Een monster met een glimmende doch craquelerende zwarte huid, en met felle oranjerode, vlammende ogen, grote briesende neusgaten en demonisch oplichtende stekels.

Gelukkig is de foto enigszins misleidend. Want die vlammende ogen zijn helemaal geen ogen en het geheel is geen mierensmoel. Toch niet volledig. Het zijn wij die een gezicht zien ín een mierengezicht, waarbij de oranjerode ‘ogen’ eigenlijk onderdeel zijn van de antennes die op de kop van de mier zitten. De echte ogen van de mier zijn niet in beeld.

Vergelijk de foto maar eens met deze andere - het moet gezegd; nog steeds angstaanjagende - beelden van mieren, deze keer genomen door de Amerikaanse fotograaf Josh Coogler. Daar zijn de echte ogen van de mieren steeds wel in beeld. Ze blijven zelfs zo dus wel écht draakachtige tronies hebben, die kleine zwarte kruipertjes.

Voor Coogler is een doodgewone mier die hij ergens ziet telkens weer een nieuwe kans om in de wondere wereld van macrofotografie te duiken en iedereen te tonen hoeveel complexer deze wezens zijn dan ze lijken, zo legde hij onlangs uit bij ‘My Modern Met’, nadat zijn foto’s viraal waren gegaan.

Terwijl hij zich oorspronkelijk op de diertjes begon te focussen, louter en alleen omdat ze zo makkelijk te vinden zijn, is het hun rijke visuele variatie die hem maar blijft teruggrijpen naar hen. “Wat mij het meest heeft verrast, is hoe verschillend ze zijn van elkaar”, aldus Coogler. “Hoe een werker - meer behendig en lenig qua uitzicht - er anders uitziet dan een soldaat - met hun grote, sterke hoofden. En hoe een rode vuurmier er weer anders uitziet dan een houtmier. Ze zijn allemaal uniek en ze hebben veel meer te bieden dan de meeste mensen zouden denken. Het is leuk om ze te kunnen fotograferen en ze op deze manier te tonen aan iedereen.”

De foto van de Litouwse Dr. Eugenijus Kavaliauskas was één van de meer dan 1.300 inzendingen uit 72 landen die binnenkwamen voor de 48ste editie van Nikon Small World 2022. Hoewel er meer lijkt te worden gesproken over de foto van de mier, is het beeld niet de ultieme winnaar van de fotowedstrijd. Dat werd een mooie microscopische foto van een pootje van een Madagaskardaggekko.

Mieren zijn zeer belangrijke ecologische spelers. De nuttige diertjes ruimen massaal afval en andere insecten op. Ze zijn vooral bekend om hun spectaculaire kracht: de kleine krachtpatsers kunnen tot wel vijftig keer hun eigen lichaamsgewicht optillen. Helemaal niet zo gek dat ze er van dichtbij bekeken uitzien als een echte badass, toch?

Brett Kagan van het bedrijf Cortical Labs beweert dat hij met zijn team onderzoekers uit het Australische Melbourne voor het eerst een “gevoelig” brein op een schaaltje in een labo heeft gekweekt. Andere experten vinden die omschrijving te ver gaan, al noemen ze het onderzoek wel “opwindend”. “We konden geen betere term vinden om dit te beschrijven”, zegt Kagan. “Het is in staat om informatie van een externe bron op te nemen, die te verwerken en er vervolgens in real time op te reageren.” Neurowetenschapper Dean Burnett, die verbonden is aan de Cardiff Psychology School, geeft toch de voorkeur aan de term “denkend systeem”. “Er wordt informatie doorgegeven en duidelijk gebruikt, waardoor veranderingen ontstaan, dus over de stimulus die zij ontvangen wordt op een elementaire manier ‘nagedacht’”, zegt Burnett.

Het creëren van een minibrein is op zich niet nieuw. Het eerste werd al in 2013 gekweekt, toen om microcefalie te bestuderen, de genetische aandoening waarbij de schedelomvang te klein is en ook de hersenen zich niet volledig kunnen ontwikkelen. Sindsdien worden minibreinen vaker gebruikt in hersenonderzoek.

De primeur van dit onderzoek bestaat erin dat de hersenen werden verbonden met een externe omgevingsfactor, in dit geval een videogame, en dat er interactie was. Eerst werden menselijke hersencellen gekweekt uit stamcellen en enkele ook uit embryo’s van muizen. In totaal bestond het minibrein uit zo’n 800.000 cellen. Via elektroden werden de hersencellen verbonden met Pong, een van de allereerste videospellen, daterend uit de jaren 70.

Bij de proef met het minibrein gaven de elektroden aan aan welke kant het balletje was en hoe ver het verwijderd was van de batjes. Als reactie daarop produceerden de cellen hun eigen elektrische activiteit. Naarmate het spel vorderde, gebruikten ze minder energie. Maar wanneer er ‘gescoord’ werd en het spel dus opnieuw begon met het balletje op een willekeurig punt, verbruikten ze meer energie om zich aan te passen aan de nieuwe spelsituatie.

In vijf minuten tijd leerde het minibrein Pong spelen. De bal werd vaak gemist, maar het succespercentage lag ver boven wat nog toeval is, ook al - zo benadrukken de onderzoekers - heeft het minibrein geen bewustzijn en weet het niet dat het Pong aan het spelen is zoals een menselijke speler dat zou beseffen.

Kagan hoopt dat deze technologie uiteindelijk zal kunnen worden gebruikt om behandelingen voor neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer te testen. Kagan wil verder gaan dan alleen maar kijken of de hersenen in een schaaltje al dan niet activiteit vertonen. “Het doel van hersencellen is om informatie in real time te verwerken”, zegt hij. “Het aanboren van hun ware functie ontsluit zo veel meer onderzoeksgebieden die uitgebreid kunnen worden onderzocht.” Kagan is nu van plan om te testen welke invloed alcohol heeft op de capaciteit van het minibrein om Pong te spelen. Hij wil nagaan of de hersencellen reageren zoals een menselijk brein, wat van het systeem een efficiënte stand-in voor experimenten zou maken.

De studie is na peer-review gepubliceerd in het tijdschrift ‘Neuron’.

De technologie is bedoeld om apparatuur in de ruimte af te koelen en zou volgens NASA ook kunnen worden gebruikt om de kabels te koelen tijdens het opladen van batterijen van elektrische voertuigen (EV-batterijen). De laadduur zou daardoor nog amper vijf minuten bedragen en zelfs minder, terwijl het vandaag thuis uren duurt om zo’n EV-batterij helemaal vol te krijgen. Onderweg kan je na twintig minuten laadtijd alweer verder.

Maar de koeltechniek, ontwikkeld door wetenschappers van de Amerikaanse universiteit Purdue met geld van de NASA, zou de hoeveelheid elektrische stroom van laders voor elektrische auto’s kunnen opvoeren tot ongeveer 1.400 ampère, een doel waar de industrie naar streeft. Vandaag kan maximaal 520 ampère in een EV-batterij worden gepompt. De bekende Tesla Supercharger haalt een stroomsterkte van maximaal 180 ampère, terwijl standaardladers meestal zelfs nog geen 150 ampère aankunnen. De oplaadkabel van Purdue kon tijdens de experimenten zelfs 2.400 ampère leveren, veel meer dus dan de 1.400 ampère die nodig is om de laadtijd terug te brengen tot vijf minuten.

De wetenschappers slaagden erin om 4,6 keer meer stroom aan de batterij van een elektrisch voertuig te leveren dan de snelste kabel vandaag, dankzij de nieuwe koeltechniek die volgens de NASA tot 24,22 kilowatt warmte kan weghalen. De technologie maakt gebruik van een vloeistof in onderkoelde toestand, die zo meer warmte kan onttrekken aan de laadkabels zodat oververhitting wordt vermeden.

BEKIJK OOK

Het echtpaar zal samen met tien andere passagiers ongeveer een week in de ruimte verblijven. Wanneer ze precies vertrekken, is nog onduidelijk. Het ruimtevaartuig Starship is nog niet af. Er worden nog testvluchten mee uitgevoerd en het is nog niet buiten de dampkring geweest. Ook is nog niet duidelijk wie de andere passagiers zullen zijn.

Tito werkte ooit kort bij het Amerikaanse ruimtevaartbedrijf NASA en richtte in 1972 investeringsmaatschappij Wilshire Associates op. Daarmee werd hij rijk en in 2001 betaalde hij Rusland 20 miljoen dollar voor een verblijf van een week in het internationaal ruimtestation ISS.

Sindsdien is ruimtetoerisme een stuk gangbaarder geworden en brengen bedrijven als Blue Origin en Virgin Galactic mensen tegen betaling naar de rand van de ruimte.

De inmiddels 82-jarige Tito bezocht SpaceX vorig jaar met zijn 57-jarige vrouw. Daar werd hem gevraagd of hij zo’n ruimtevlucht of een nieuwe trip naar het ISS zou willen maken. Tito zei daarop dat hij naar de maan wilde en zijn vrouw beaamde dat. “Zo is het begonnen.”

Bekijk ook:

In de nacht van 26 op 27 september slaagde NASA erin om de DART-satelliet zoals gepland in te laten slaan op de ruimterots Dimorphos, die zich op dat moment op een afstand van 11 miljoen kilometer van onze aarde bevond. De DART sloeg met een snelheid van ongeveer 6,6 km per seconde in op Dimorphos, een “maantje” van de grotere asteroïde Didymos. De bedoeling was om na te gaan of een gelijkaardige impact de baan van een asteroïde kan veranderen. Of het lukte, is nog niet bekend.