Over de volgende standaard aanbevelingen bestaat een hoge graad van zekerheid:
De behandeling is gericht op controle van de slaperigheid overdag en op verbetering van de slaap.
Modafinil (Modiodal) is efficiënt om de slaperigheid overdag ten gevolge van narcolepsie te behandelen. Modiodal is al enige jaren in Nederland op de markt. Wat betreft effectiviteit is Modiodal vergelijkbaar met Ritalin, al zijn er mensen die duidelijk beter op Ritalin reageren. Het belangrijkste verschil is dat Modiodal een veel langere werkingsduur heeft, en dus meer zorgt voor een effect op de slaperigheid over de gehele dag. Daarnaast zijn de bijwerkingen vaak wat milder, met name komt prikkelbaarheid en gejaagdheid minder voor. Wel komt bijvoorbeeld hoofdpijn regelmatig voor, al is dat een bijwerking die meestal binnen enkele weken geheel verdwijnt. Daarnaast geldt voor vrouwen die de pil gebruiken dat ze geen 'sub-50-er' moeten gebruiken in combinatie met Modiodal, omdat de werking van de pil wordt verminderd. Het is dus belangrijk om een 'zwaardere' pil te gebruiken.
Xyrem (gammahydroxyboterzuur) is efficiënt in de behandeling van kataplexie, slaperigheid overdag en onderbroken slaap tgv narcolepsie. Xyrem (GHB) is kortgeleden officieel geregistreerd als medicijn tegen kataplexie. Het is een kortwerkend slaapmiddel dat uitsluitend als drank verkrijgbaar is. De eerste dosis wordt genomen bij het naar bed gaan, en de tweede 3-4 uur later. In de afgelopen jaren zijn er meerdere grote onderzoeken gedaan, die hebben laten zien dat GHB niet alleen krachtig de kataplexie onderdrukt maar ook de slaap 's nachts verbetert en de overmatige slaperigheid overdag bestrijdt. De bijwerkingen zijn meestal mild, duizeligheid en misselijkheid komt het meest voor. Bij sommige mensen treden vervelender bijwerkingen op (slaapwandelen en incontinentie voor urine), maar vaak gaan die voorbij als de dosering wordt verlaagd. Het is belangrijk dat Xyrem niet wordt ingenomen samen met alcohol. Dit kan bij hoge doses zelfs tot coma leiden. In het nieuws komen regelmatig berichten voor over misbruik van GHB in het uitgaanscircuit. De soms ernstige problemen die optreden zijn dan vaak het gevolg van overdosering in combinatie met alcoholgebruik. Bij gebruik volgens medisch voorschrift zijn er geen risico's.
Regelmatige follow up is belangrijk om te kijken hoe je op de behandeling reageert en of er geen bijwerkingen optreden.
Over de volgende aanbevelingen bestaat een gemiddelde graad van klinisch zekerheid:
Amfetamines en methylfenidaat (Rilatine) zijn efficiënt in de behandeling van slaperigheid overdag tgv narcolepsie. Ze worden al lang gebruikt in deze indicatie, maar ze hebben een beperkte 'high-level' zekerheid. Ritalin werkt snel (na ongeveer 30 minuten) en kort (na 3 à 4 uur is het uitgewerkt) hetgeen voor- en nadelen heeft. Voordeel is dat het situatie-gericht kan worden ingezet, bijvoorbeeld voor een belangrijke bijeenkomst of op het moeilijkste moment van de dag. Nadeel is dat er geen effect over de gehele dag is en er soms een 'dip' komt als middel is uitgewerkt. Er is een vorm beschikbaar met langzame afgifte (Concerta®) die langer werkt. Maar dit middel wordt in Nederland niet (volledig) vergoed. De gevoeligheid voor Ritalin verschilt sterk van persoon tot persoon, en daarmee ook de werkzaamheid en het optreden van bijwerkingen. Dit moet dus 'proefondervindelijk' worden vastgesteld. Bij hogere doses treden vaker bijwerkingen op. De belangrijkste zijn: prikkelbaarheid, gejaagdheid, nervositeit, hoofdpijn, en hartkloppingen.
Af en toe een gepland dutje kan de slaperigheid overdag verbeteren, maar is zelden efficiënt als eerste stap behandeling voor narcolepsie.
Antidepressiva (tricyclische, SSRI's en de klasse van Efexor en Edronax) kunnen efficiënt zijn in de behandeling van kataplexie. Tricyclische antidepressiva zoals Anafranil® (clomipramine) worden al vele jaren gebruikt voor de behandeling van depressie, maar blijken ook een goed effect te hebben op kataplexie. Met name Anafranil werkt heel sterk, en soms is het al voldoende om slechts 10 mg per dag voor te schrijven. Het belangrijkste nadeel van tricyclische antidepressiva is het optreden van bijwerkingen, zoals een droge mond, toegenomen zweten, obstipatie, en sexuele problemen (minder zin in vrijen, erectiestoornissen).
Selective serotonine heropname remmers (SSRI's) zoals Prozac® of Efexor® worden ook gebruikt voor de behandeling van depressies, werken ook bij kataplexie, en hebben vaak wat minder bijwerkingen dan de tricyclische antidepressiva. Echter, vaak zijn bij de behandeling van kataplexie hogere doses nodig, wat de bijwerkingen weer doet toenemen. Dit verschilt wederom erg van persoon tot persoon.
Tenslotte een nieuwe aanbeveling: Modafinil (zie hoger) kan efficiënt zijn in de behandeling van slaperigheid tgv multiple sclerosis.
bron: Updated Narcolepsy Guidelines Also Adress Other Hypersomnias of Central Origin, Prof. Désirée Lie, Medscape Medical News december 2007. www.narcolepsie.nl
|