Sara, een knappe 19 jarige studente zet zich na het avondeten achter haar bureau om verder te studeren. Ze is zich niet bewust van de alsmaar toenemende opbouw van slaperigheid, kort na de middag heeft ze een dipje gehad, maar nu is ze volledig geconcentreerd op de leerstof. Diep in haar hoofd draait haar waakcentrum op volle toeren, rond 21 uur bereikt het zijn maximumcapaciteit om Sara wakker te houden door weerwerk te bieden aan de opkomende moeheid. Maar dan beginnen de signalen om wakker te blijven te verminderen, de slaapdruk neemt toe en Sara kan een geeuw niet meer onderdrukken, zij kijkt op haar horloge, al 10 uur, ja het is goed geweest. Na een half uurtje ontspanning gaat ze naar bed, het is donker en als ze haar ogen sluit, vertrekt een signaal naar een kliertje in de hersenen dat melatonine vrijzet in het bloed. Dit natuurlijk slaaphormoon wordt de hele nacht door aangemaakt en onderdrukt de werking van het waakcentrum. Zich onbewust van al die automatische processen in haar hoofd geniet Sara nog even van de warme, zachte geborgenheid van haar bed, om zachtjes dromenland binnen te glijden.
Overdag wordt geleidelijk een drang om te slapen opgebouwd, homeostatisch proces genoemd, deze drang word teniet gedaan door te slapen, maar als je onvoldoende slaapt, ben je de dag erna nog slaperig. Tegen bedtijd bereikt dit homeostatisch proces zijn hoogtepunt, en het bepaalt de hoeveelheid slaap die we nodig hebben.
Om deze slaperigheid tegen te gaan produceert het circadiaans ritme (circa dies: ongeveer een dag) een signaal om wakker te blijven. Dit signaal is 's avonds op zijn hoogste niveau om de opgebouwde slaperigheid tegen te werken, en vermindert snel tegen bedtijd, zodat we in slaap kunnen vallen. We zijn 's morgens aktief en wakker door de lage homestatische druk (de opgebouwde slaperigheid is verdwenen) en 's avonds door het hoge circadiaans signaal tijdens de avonduren. We slapen de ganse nacht, eerst door de nog hoge opgebouwde slaperigheid, later in de nacht door het minimaal circadiaans wakkersignaal.
Het circadiaans ritme is gelokaliseerd in een kern thv de hersenen (voor de liefhebbers, in het voorste gedeelte van de hypothalamus): de suprachiasmatische kern (SCK) genoemd, waarin slimme zenuwcellen zitten die een 24 uur ritme aanhouden. Deze kern krijgt informatie van het netvlies van de ogen, en stuurt als het 's avonds donker wordt een signaal naar de hypophyse (pijnappelklier) om melatonine vrij te zetten. Als het overdág donker wordt, gebeurt dit dankzij het 24 uurgeheugen gelukkig niet, we zouden anders nogal in slaap vallen. Recent is ontdekt dat in het netvlies niet alleen staafjes en kegeltjes zitten, die instaan voor het zicht, maar ook lichtgevoelige cellen die een signaal naar de SCK sturen.
Melatonine wordt vanuit tryptofaan aangemaakt, is erg weinig aanwezig overdag en bereikt een hoger peil tegen bedtijd, om gans de nacht op een hoog niveau te blijven. Het werkt op 2 manieren op de SCK: langs de ene kant wordt de werking ervan onderdrukt, zodat er geen wakkermakend signaal vertrekt, langs de andere kant wordt het cicadiaans ritme (24 uurritme) versterkt, waardoor de kans vergroot om 's avonds slaperig te worden op hetzelfde uur.
Ons dag- nachtritme wordt verder gecontroleerd door de VLPO kern in je hoofd die het wakker worden tegenhoudt, dat is dus je slaappromotor. Het wakkersignaal wordt geproduceerd door een andere kern (in de laterale hypothalamus) via orexin vrijstellende zenuwcellen. Als deze laatste ontbreken, zoals bij narcolepsie, val je constant in slaap. Het is de VLPO (ventrolaterale preopische nucleus) die een sleutelfunctie heeft voor de schakelknop tussen slapen of wakker zijn.
Melatonine heeft een kort half leven, na 30 minuten is het tot de helft afgebroken in het bloed, zodat steeds een nieuwe productie nodig is. Dat verklaart waarschijnlijk waarom het effect van melatonine als slaapmedicatie tegenvalt. Ramelteon is een product dat werkt zoals melatonine, maar heeft een betere binding op de receptoren van de SCK, en werkt langer, de halfwaarde tijd is tussen 1 en 3 uur.
bron: Redefining the Management of Insomnia: Focus on the Biology of Sleep David N. Neubauer, MD 31 augustus 2007 Medscape
Wat is de oorzaak van langdurige slapeloosheid? Komt het door opbouw van verkeerde gewoontes of zijn lichamelijke aandoeningen de boosdoener? Of is het iets waar je mee geboren bent?
We hebben reeds uitgebreid over de drie stappen aanpakvan slapeloosheid gesproken. Het model van Arthur Spielmans trekt dit breder open, en vooral om de oorzaak van langdurige slapeloosheid beter te doorgronden. Hier spelen immers verschillende factoren een rol, en de invloed van elk ervan variëert over de tijd. De 3 P's van Spielman zijn Predisposing (voorgeschiktheid), Precipitating (uitlokkende factoren) en Perpetuating (in stand houdende factoren).
Iedereen heeft een bepaalde graad van predispositie, aanleg voor slapeloosheid, alleen heeft iemand met een hoge voorgeschiktheid maar weinig verstoring nodig om wakker te blijven liggen. Je karakter speelt een grote rol in de voorbeschiktheid voor slapeloosheid, zo zal iemand die die eerder angstig of depressief is, gevoeliger zijn voor slaapverstoorders.
Een brede waaier factoren kan slapeloosheid uitlokken (precipitating), zie ook oorzaken van slapeloosheid. Naar schatting heeft de meerderheid van wie lijdt aan langdurige slapeloosheid een bijkomend probleem dat bijdraagt aan de slapeloosheid. Dit kunnen psychische of medische problemen zijn, zoals een pijnlijke artrose, rusteloze benen, slaapapneu en tal van andere. Als geen enkele oorzaak of aanleiding wordt gevonden spreken we van primaire slapeloosheid. De reden zou kunnen bestaan uit een onvermogen van het systeem dat ons wakker houdt om in kracht te verminderen op het moment dat we in slaap zouden moeten vallen.
Als de uitlokkende factoren opgespoord en uitgeschakeld zijn, zou je verwachten dat je probleem opgelost is. Maar zo eenvoudig raak je niet in dromenland, verscheidene factoren kunnen de slapeloosheid langere tijd in stand houden (perpetuating). Misschien zijn de eerste oorzaken onbelangrijk geworden, maar door slechte slaaphygiëne en ontwikkeling van geconditioneerde waakzaamheid blijft de slaap verstoord.
Langdurige slapeloosheid wordt best behandeld, het is immers een risicofactor voor psychische problemen zoals angststoornissen en voor medische aandoeningen zoals hypertensie (hoge bloeddruk) en diabetes. Onbehandelde slapeloosheid bij rusthuisbewoners geeft een verhoogd risico om te vallen.
bron: Redefining the Management of Insomnia: Focus on the Biology of Sleep David N. Neubauer, MD 31 augustus 2007 Medscape
Langs de ene kant is het algemeen aanvaard dat vrouwen gedurende en na de menopauze een vermindering van het slaapkwaliteit ervaren (voor meer info over menopauze, klik hier). Anderzijds hebben objectieve studies (met gebruik van slaaponderzoek) geen duidelijke vermindering van de slaapkwaliteit kunnen aantonen bij vrouwen rond de menopauze in vergelijking met vrouwen vóór de menopauze! Daarom moeten we er niet automatisch van uitgaan dat klachten over de slaap alleen maar te wijten zijn aan de warmteopvliegers en zweetaanvallen. Al de gebruikelijke oorzaken van slapeloosheid, met inbegrip van psychische klachten, los van de menopauze, mogen niet uit het oog worden verloren.
Waarom slapen vrouwen dan slechter rond en na de menopauze? Ten eerste komt dat door de lichamelijke, psychische en hormonale veranderingen, die gepaard gaan met de menopauze. Een tweede reden bestaat uit de veranderingen in levensstijl, je gezondheid en de relatie met je partner. Concrete oorzaken die er het meest uitspringen zijn opvliegers, stemmingsschommelingen en ademstoornissen zoals slaapapneu.
Heel wat vrouwen hebben een onderbroken nacht door nachtelijke warmteopvliegers en zweetaanvallen. Het is echter niet duidelijk in welke mate deze opvliegers de slapeloosheid beïnvloeden. Of hormoonbehandeling de slaap verbetert bij vrouwen met opvliegers staat eveneens ter discussie. Recente studies suggereren maar weinig verbetering in slaaptijd bij het nemen van vrouwelijke hormonen. N.B. Naast de gekende niet-hormonale en niet-medicamenteuze behandeling van opvliegers zouden ook lage dosissen antidepressiva (SSRI en SNRI's) de opvliegers verminderen.
Bij vrouwen rond en na de menopauze bestaat net zoals bij alle vrouwen een sterk verband tussen stemmingsproblemen en slapeloosheid. In vergelijking met mannen is slaap bij vrouwen gevoeliger aan de invloed van stress, gezondheidsproblemen, verandering in de relatie door het ouder worden, het overlijden van de echtgenoot of familieleden, of aan andere levensgebeurtenissen. We moeten dus opmerkzaam blijven voor eventuele nood aan psychotherapie of gedragsmatige verbetering van slaaphygiëne. Daarbij is het belangrijk om kortdurende slapeloosheid (door opvliegers of traumatische levensgebeurtenissen) juist te behandelen, om een mogelijke evolutie naar langdurige slapeloosheid te voorkomen.
Net zoals bij mannen komen met het ouder worden ook bij vrouwen meer ademhalingsgebonden slaapproblemen zoals slaapapneu voor. Menopauze is daar trouwens een onafhankelijke risicofactor voor. Als een vrouw in of rond de menopauze klaagt over slaperigheid overdag, als ze snurkt en zeker als er adempauze opgemerkt worden, dient zonder uitstel een slaaponderzoek te worden uitgevoerd. Zoals bij jonge vrouwen is CPAP (lucht onder positieve druk via een masker) de eerste keuze behandeling bij slaapapneu. Indien CPAP niet verdragen wordt, en bij milde gevallen, kunnen vrouwelijke hormonen worden uitgeprobeerd.
Algemeen gezien heeft ten minste 1 studie aangetoond dat rustige lichaamsbeweging en rekkingsoefeningen de slaapkwaliteit bij vrouwen na de menopauze kunnen verbeteren, zeker bij wie niet genoeg beweegt en wie overgewicht heeft. Ook de algemene aanbevelingen voor een goede slaaphygiëne blijven belangrijk? We denken aan voldoende beweging overdag, gewichtverlies, vermijden van cafeïne en nicotine en het toepassen van gezonde slaapgewoontes.
bron: Sleep and Sleep Disorders in Women: Unique Challenges and Solutions Leslie Lundt, MD Medscape Neurology & Neurosurgery, 2006;8(2)
Na de bevalling ondergaat iedere vrouw dramatische veranderingen in de hormonenhuishouding en in het functioneren van het lichaam. Daarnaast zijn er nog veranderingen in levensstijl, slaappatroon, verantwoordelijkheden en in de relatie met de partner. Al deze veranderingen kunnen het slaappatroon en de slaapkwaliteit flink beïnvloeden. Als je net moeder bent geworden, ondervindt je meestal verstoring van de slaap tot meer dan één jaar na de bevalling.
Hoewel een groot aantal factoren invloed hebben op de slaap van een jonge moeder, bestaan er maar weinig studies die een duidelijke aanbeveling geven voor de behandeling van eventuele slaapproblemen. Belangrijke factoren zijn de voeding van het baby'tje, het aantal kinderen in het huishouden, hoe je met je kindje omgaat, de relatie met de andere leden van het gezin en de tevredenheid van de moeder met haar partner.
Het zou nuttig zijn om bij een hoger risicogezin te zorgen voor extra bezoek, ondersteuning en aanleren van nieuwe vaardigheden aan de moeder, maar op welke wijze dit moet worden georganiseerd is nog onduidelijk.
Ten slotte moeten we vooral aandacht besteden aan het ontstaan van postnatale depressie (voor meer info, klik hier) of psychose, die meestal pas 3 tot 5 maanden na de bevalling de kop opsteken. Hier is extra begeleiding en behandeling zeker noodzakelijk.
Besluit: het is belangrijk te weten dat het normaal is om wat meer last te ondervinden met de slaap na een bevalling, de algemene aanpak van slapeloosheidmoet nog meer in het oog worden gehouden dan anders, en probeer een overzicht te houden, met eventueel juiste afspraken hoe je binnen het gezin en met je partner omgaat met de noden van het nieuwe kindje.
bron: Sleep and Sleep Disorders in Women: Unique Challenges and Solutions Leslie Lundt, MD Medscape Neurology & Neurosurgery, 2006;8(2)
Hoewel de meeste slaapklachten worden veroorzaakt door de veranderingen die een zwangerschap in je lichaam teweeg brengt, is het belangrijk om andere oorzaken van een verstoorde slaap niet uit het oog te verliezen. We denken hierbij aan slaapgebonden ademhalingsproblemen zoals slaapapneu en rusteloze benen(RLS). Het is trouwens geweten dat rusteloze benen meer voorkomt tijdens de zwangerschap. Of ook slaapapneu meer voorkomt als je zwanger bent is niet zo duidelijk, maar er zijn aanwijzingen dat een belemmering van de ademhaling kan samengaan met een vertraagde groei van de foetus en met hoge bloeddruk bij de toekomstige mama. Hoge bloeddruk kan dan weer aanleiding geven tot zwangerschapsvergiftiging (preeclampsie), zodat we dit absoluut moeten behandelen.
Om slaapapneu te voorkomen of te verhelpen is het belangrijk om niet overdadig veel gewicht bij te komen tijdens de zwangerschap. Houdingsveranderingen door gebruik van kussens of door het hoofdeinde van het bed 30° te verhogen kan helpen, maar bij slaapapneu is ook bij zwangeren beademing met lucht onder licht verhoogde druk (CPAP) de keuzebehandeling.
Bij rusteloze benen moet worden nagekeken of je voldoende ijzer en foliumzuur inneemt, en als nodig worden voorgeschreven. Bij ernstige gevallen kunnen in principe lage dosissen dopamine agonisten worden gebruikt (bvb Requip), maar in de praktijk wordt het gebruik afgeraden tijdens de zwangerschap.
bron: Sleep and Sleep Disorders in Women: Unique Challenges and Solutions Leslie Lundt, MD Medscape Neurology & Neurosurgery, 2006;8(2)
Vanaf het begin van de zwangerschap verhoogt de kans op slaapklachten, en het wordt er niet beter op naarmate de zwangerschap vordert. Tijdens de eerste trimester neemt de totale slaaptijd eerder toe, maar vermindert tijdens de derde trimester. Je wordt 's nachts meer wakker, de slaapkwaliteit vermindert, en ook bij slaaponderzoek zie je inderdaad veranderingen in de slaaparchitectuur.
Deze veranderingen zijn het gevolg van de invloed van zwangerschapshormonen, van verandering van de regeling van je lichaamstemperatuur, van een andere ademhaling en van het zwaarder worden. De meeste klachten zijn echter het gevolg van de veranderingen die met de zwangerschap gepaard gaan, zoals dikwijls moeten plassen, rugpijn, kindsbewegingen, buikklachten, krampen in de benen en maagzuur.
Om deze slaapklachten te verhelpen is medicatie natuurlijk niet zo'n goed idee. Gelukkig helpen ook niet-medicamenteuze maatregelen om beter te slapen. Wat wordt aanbevolen? verbetering van de slaaphygiëne door (zie ook tips om beter te slapen): op regelmatige uren gaan slapen en opstaan alleen in bed blijven als je slaperig bent best geen dutjes doen overdag vermijd cafeïne, nicotine en alcohol relaxatieoefeningen met onder andere massages, rekoefeningen en lichaamsbeweging overdag. beperken van het drinken enkele uren voor bedtijd. verlichten van rugpijn door massages, plaatselijke warmte en gebruik van kussens.
bron: Sleep and Sleep Disorders in Women: Unique Challenges and Solutions Leslie Lundt, MD Medscape Neurology & Neurosurgery, 2006;8(2)
Uit meerdere studies blijkt dat vanaf de leeftijd van 40 jaar vrouwen meer last hebben van slapeloosheid dan mannen. Voor 40 jaar houden mannen en vrouwen gelijke tred. Een recente meta-analyse (grote overzichtsstudie) met in totaal 1 miljoen deelnemers toonde een verhouding van 1.41 vrouwen ten opzichte van mannen, dus voor 100 mannen met slaapproblemen zijn er 141 vrouwen.
Waarom is dat zo, en welke factoren spelen hierin een rol?
1. Als een vrouw gaat slapen heeft ze meer dan een man de neiging om de gebeurtenissen van de dag te overdenken, ze zal gemakkelijker liggen piekeren over relaties, gezondheidsproblemen, gebeurtenissen van de dag of de planning van de volgende dag overlopen. Om te kunnen inslapen is het juist nodig om alles los te laten, om bij wijze van spreken de knop om te draaien en bij jezelf te denken: morgen is er een nieuwe dag.
2. In het algemeen komen depressieve of angstklachten meer voor bij vrouwen, en dat geeft dan weer op zijn beurt problemen om in te slapen.
3. Hormonale factoren spelen zeker ook een rol. Tijdens de tweede helft van de menstruele cyclus, als je zwanger bent of na de bevalling, en tenslotte tijdens de menopauze kunnen slaapklachten ontstaan.
Slaapklachten tijdens of na een zwangerschap, of met de menopauze komen in volgende artikels aan bod, graag bekijk ik nu wat de invloed is van de menstruele cyclus.
Studies door middel van slaaponderzoek hebben op het eerste zicht geen duidelijk bewijs gevonden dat tijdens de cyclus significante veranderingen optreden in slaapefficiëntie of slaaparchitectuur. Nochtans bestaan er meer klachten over de slaap tijdens de luteale fase, dit is de tweede helft van de cyclus ( vanaf de eisprong tot aan de regels) waarbij er meer productie is van progesterone. Voor meer uitleg over de cyclus: klik hier. De meeste van deze slaapklachten zijn trouwens geassocieerd met premenstruele klachten zoals krampen hoofdpijn, een opgezwollen gevoel, verhoogde prikkelbaarheid, moeheid of concentratieproblemen. Voor meer info over het premenstrueel syndroom: klik hier. Behandeling van premenstruele klachten geeft dan ook een verbetering van de slaap.
Tijdens de periode voor de regels bestaat er ook een hogere gevoeligheid voor angst en gemoedsschommelingen, waardoor je weer slechter slaapt.
bron: Sleep and Sleep Disorders in Women: Unique Challenges and Solutions Leslie Lundt, MD Medscape Neurology & Neurosurgery, 2006;8(2)
Het woord slaapapneu (kortdurend stoppen met ademen tijdens de slaap) is al dikwijls gevallen in de vorige artikels. Per definitie duurt een apneu minstens tien seconden. We bedoelden telkens die vorm waarbij de luchtweg toeklapt tijdens de slaap en waarbij je meestal luid snurkt. Dit wordt obstructieve slaapapneu genoemd, obstructie wil zeggen dat de lucht afgesloten wordt door de weke weefsels van de keel zoals de amandelen, poliepen, een te grote huig of vetophopingen in de keel.
Naast deze vorm van slaapapneu bestaat nog een andere, waarbij er evengoed adempauzes optreden, maar waarbij de luchtweg niet toeklapt. Deze laatste vorm wordt centrale slaapapneu genoemd. Het centrum in het onderste deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de regeling van de ademhaling functioneert tijdens de slaap niet zoals het hoort en vergeet het juiste signaal naar de ademhalingsspieren te sturen om ze aan het werk te zetten.
De gevolgen zijn dezelfde als bij obstructieve slaapapneu namelijk korte onderbrekingen van de adem, waarvan de ernst wordt uitgedrukt in de Apneu- Hypopneu Index (AHI). Deze index is een maat voor het aantal ademstilstanden (apneus) per uur. 1. In het algemeen wordt een AHI van 5 15 beschouwd als een milde vorm van slaapapneu. 2. Een AHI van 15 30 word beschouwd als een gemiddelde slaapapneu. 3. Een AHI van 30 of meer wordt beschouwd als een ernstige vorm van slaapapneu.
Andere klachten bestaan uit overmatige moeheid overdag(door de onderbroken slaap), met concentratiestoornissen of prikkelbaarheid en ontwikkeling van hoge bloeddruk, wat dan weer invloed heeft op het hart en de bloedvaten (zie ook 'snurken is niet altijd onschuldig). Indien een zenuwaandoening de oorzaak is van de centrale slaapapneu kunnen slikklachten, verandering van stem of algemene zwakte aanwezig zijn.
Mogelijke oorzaken van centrale slaapapneu hebben invloed op de werking van de hersencellen thv van de slaapkern in de hersenstam: polio, hersenontsteking, operaties of bestralingen thv de nek, hersenbloeding of zware artrose thv de hoge nek. Soms kan een verminderde werking van het hart gepaard gaan met centrale slaapapneu, een nazicht bij de hartspecialist is dan gewenst. Tenslotte kan een idiopatische centrale slaapapneu voorkomen: idiopatisch wil zeggen dat er geen oorzaak voor wordt gevonden.
De diagnose wordt gesteld door attent te zijn op de klachten, dikwijls door het verhaal van de bedgenoot en vooral door een slaaponderzoek in het slaap- waaklabo. Bij ernstige centrale slaapapneu is verder onderzoek naar de onderliggende oorzaken noodzakelijk. Een hartonderzoek, ademtest en scanners van het hoofd horen daar zeker bij.
Wat is de behandeling? In de eerste plaats worden de onderliggende oorzaken aangepakt, maar dikwijls is dit niet mogelijk. De volgende stap, zeker bij lichte vormen, bestaat uit een aantal aanpassingen van de levensstijl: vermijden van alcohol, geen medicaties die het zenuwstelsel onderdrukken zoals kalmeermiddelen of spierontspanners, vermindering van het overgewicht en stoppen met roken. Bij obstructieve slaapapneu kan geprobeerd worden om de persoon te verhinderen op de rug te slapen door bijvoorbeeld een tennisbal in te naaien in de rugzijde van de pyjama of het gebruik van mondstukken om de luchtweg op te houden.
Lukken deze maatregelen niet, dan kunnen medicijnen worden gebruikt die je aanzetten tot ademen, zoals lage dosissen Diamox (acetazolamide), dit wordt 1 uur voor het slapen gegeven, eerst 2 keer per week en indien nodig 3 tot 4 keer per week. Een andere mogelijkheid is CPAP: lucht wordt onder licht positieve druk via een masker toegediend. Indien nodig kunnen lage dosissen zuurstof worden gegeven. Recent zijn er ook (peperdure) ventilatoren ontwikkeld, zo verteld een van de longartsen me, die bij het wegvallen van de ademhaling actief beademen, net als bij iemand die op de intensieve zorgen afdeling beademd wordt, en verhinderen dan de adem stilvalt.
Dan is het mogelijk dat je last hebt van overmatige slaperigheid overdag.
Veel mensen beseffen niet eens dat ze er last van hebben, ze beschouwen het telkens indutten als een deel van hun leven. Daarbij ontstaan deze klachten soms heel geleidelijk, je zit ermee zonder dat het opvalt. Trouwens, ons hectisch leven geeft een groeiend probleem van onvoldoende slaap, is het dan verbazend dat je overdag om de haverklap in slaap valt?
Denk aan overmatige slaperigheid als je klachten hebt van vergeetachtigheid, moeheid, stemmingsschommelingen, aandachtsproblemen of het soms kort afwezig zijn. Hoe slaperig je bent kan worden gemeten met de Epworth Sleepiness Scaleen de Muliple Sleep Latency Test (MSLT, zie onderaan dit artikel).
Als we doordringen naar de oorzaken van overmatige slaperigheid, botsen we op dezelfde oorzaken die slapeloosheid geven. Meer info: klik hier. Een slechte slaap kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld pijn, opvliegers, prostaatklachten of spierkrampen. Ook stoornissen van het dag-nachtritme, medicaties of psychische aandoeningen kunnen een belangrijke rol spelen.
Het moeilijkste probleem stelt zich bij mensen die een onderbroken slaap hebben zoals bij slaapapneu (snurken met adempauzes). Je bent je er niet van bewust dat je voortdurend gedurende een korte periode wakker wordt, waardoor je overdag wel slaperig bent. Je moet immers ten minste 5 tot 6 minuten wakker blijven s nachts om er s morgens nog iets van te weten!
In dit laatste geval is de inbreng van je partner van levensbelang. Als je merkt dat je bedgenoot snurkt en korte adempauzes doet, waarbij je misschien de neiging voelt om hem (of haar) eens aan te stoten om de adem terug op gang te krijgen, dan moet je dit melden, zodat verder onderzoek kan worden gepland.
De juiste diagnose wordt gesteld door middel van een slaap-waakonderzoek, maar de volgende vragenlijst (ook STOP vragenlijst genoemd) kan je al op het goede pad brengen:
Snurk je luid?
Voel je jezelf moe of slaperig overdag?
Heeft iemand bemerkt dat je stopt met ademen tijdens de slaap?
wordt of werd je behandeld voor hoge bloeddruk?
Bij 3 of 4 ja antwoorden is verder onderzoek noodzakelijk.
Hoe werkt de MSLT (Multiple Sleep Latency Test)?
Als je erg slaperig bent zul je sneller indutten wanneer je overdag gaat liggen. Dit wordt op een gestandaardiseerde manier gemeten met de MSLT. Je mag dan gedurende de dag 5 keer een dutje doen, met tussen 2 dutjes telkens twee uur wakker zijn. Via een slaaponderzoek wordt elke keer gemeten hoeveel tijd je nodig hebt om in slaap te vallen, dit noemen we de slaaplatentietijd. Door dit 5 keer te doen kan een gemiddelde berekend worden en bekomen we een betrouwbare meting. Een voorwaarde hiervoor is dat je de week ervoor s nachts wel goed geslapen hebt!
Duurt het meer dan 10 minuten eer je in slaap valt, dan zit je goed, dit is een normale slaaplatentietijd. Slaap je binnen de 5 minuten in, dan duidt dit op een abnormale slaaplatentie, dit wil zeggen dat je lijdt aan overmatige slaperigheid overdag, wat verder onderzoek vraagt.
Bron: Recognizing and Treating Excessive Sleepiness in Primary Care: Characteristics and Consequences, Medscape August 2007-09-07
Excessive Daytime Sleepiness: A Problem Often Overlooked Sanford H. Auerbach, MD
Prof. Wirz-Justice concludeert dat stabiele dag-nachtritmes samengaan met een betere lichamelijke en geestelijke gezondheid. Zij breekt dan ook een lans voor een zo regelmatig mogelijke 24-uur routine, met overdag voldoende blootstelling aan licht, zeker s morgens wanneer onze inwendige klok het meest gevoelig is aan de invloed van licht.
Onderzoek naar verandering in lichaamstemperatuur bij het inslapen toonde dat onze handen en voeten warmer worden bij het slaperig worden. Zo vallen sommige mensen gemakkelijker in slaap als ze sokken dragen! Of had je dat al ondervonden? Ook door gewoon te gaan liggen als het bedtijd is zetten de kleine bloedvaatjes uit, wat een opwarming van de armen en benen geeft, die dan weer een gevoel van slaperigheid uitlokt. We spreken hier wel over de huidtemperatuur. Als de temperatuur binnenin je lichaam met een halve graad zakt is dit het ideale moment om onder de wol te kruipen.
Waarom voelen we ons in de loop van de dag slaperig worden? Sinds meer dan een eeuw proberen onderzoekers te vinden welke stof of combinatie van stoffen overdag worden opgestapeld en aanleiding geven tot slaperigheid.
Een stofadenosine is zon kandidaat. Als dan blijkt dat cafeïne de inwerking van adenosine tegengaat, begrijpen we al beter waarom we van enkele koppen koffie wakker blijven.
Misschien kan ook het opbouwen van een slaapschuld zo verklaard worden, gewoon een opstapeling van een aantal chemische bestanddelen.
bron: Highlights of the 21 st Annual Meeting of the Associated Professional Sleep Societes June 9-14, 2007; Minneapolis, Minnesota David N. Neubauer, MD
Robert Stickgold verklaarde dit nader tijdens het jaarlijks congres over slaap in Minneapolis in juni 2007. Slaap speelt een sleutelrol om dingen te blijven onthouden. Stickgold toonde aan dat mensen niet goed kunnen leren als ze te weinig slapen en dat niet alleen REM-slaap, maar ook diepe slaap erg belangrijk is om te kunnen leren. Tijdens onze slaap, legt hij uit, worden herinneringen versterkt en ingebed in het geheugen door het maken van samenhangen tussen deze herinneringen.
Slaap bevoordeelt de moeilijkste aspecten van het leren en filtert de informatie die het belangrijkste is.
PS Om te onthouden wat je geleerd hebt, moet je het wel eerst goed hebben doorgenomen, een ongelezen boek onder je hoofdkussen leggen helpt jammer genoeg niet.
De bijdrage van Dr. Armitage vond ik vond ik opmerkelijk, ze sprak over het verband tussen slaap en depressie.
Dr. Armitage ondervond dat kinderen die te weinig slapen een hoger risico hebben om in de toekomst depressie, angst, vroeg alcoholgebruik, of andere gedragsproblemen te ontwikkelen. Kinderen met een verstoorde slaap hebben een 7 keer groter risico om klachten van angst of depressie te krijgen in vergelijking met goede slapers. Kinderen met slaapproblemen op 6 jarige leeftijd hebben 2 keer meer kans om een depressie te krijgen op 11 jarige leeftijd.
Dit vind ik stevige argumenten om te waken over de slaap van onze kinderen en om er iets aan te doenals er slaapmoeilijkheden zijn.
bron: Highlights of the 21 st Annual Meeting of the Associated Professional Sleep Societes June 9-14, 2007; Minneapolis, Minnesota David N. Neubauer, MD