|
 Wie een behandeling ondergaat voor kanker heeft veel kans om daar bijwerkingen van te ondervinden. Haarverlies, diarree, bloedarmoede, een te laag aantal witte bloedlichaampjes, misselijkheid en een branderig gevoel in de mond zijn de meest gekende bijwerkingen. Klachten die ook vaak voorkomen, maar niet altijd goed herkend worden zijn vermoeidheid en slaapproblemen.
De oorzaak van moeheid bij kanker is door meerdere factoren bepaald, waaronder depressie, pijn, bloedarmoede, infecties, bijwerkingen van medicatie en ook slaapverstoring. In een studie (1) werd bij 200 vrouwen die chemotherapie kregen voor borstkanker het verband onderzocht tussen verstoring van de slaap en kankergebonden moeheid. Uit deze studie bleek dat 93% van de vrouwen moeheid ondervonden en meer dan 77% hadden last van slaapverstoring. Moeilijk inslapen werd het meest gerapporteerd.
Ook bij mensen met longkanker die chemotherapie kregen ging een studie (2) na wat de invloed van slaapverstoring was op hun levenskwaliteit. Wie slechter sliep functioneerde mentaal en lichamelijk duidelijk minder goed. Het besluit van de onderzoekers was een oproep om voldoende aandacht te schenken aan slaapverstoring tijdens de behandeling van kanker.
Een kleinere studie (3) bij kinderen met leukemie en chemotherapie suggereerde ook een verstoring van de levenskwaliteit van hun ouders, veroorzaakt door de pijnklachten, slaapverstoring en moeheid. Ook deze onderzoekers benadrukten het belang van niet alleen een goede pijncontrole maar ook van de juiste hulp voor moeheid en slaapklachten.
Door deze slaapverstoring goed aan te pakken (toepassen van stimulus controle, slaap restrictie, relaxatie therapie en een goede slaaphygiëne) was de slaapkwaliteit significant hoger en de vermoeidheid beduidend beter. (4) J Clin Oncol.
Via welke mechanismen kan kanker de slaap verstoren? (5)
1. Wegens angst en depressie, deze zijn nauw verbonden met slaapproblemen en komen natuurlijk vaak voor bij het stellen van de diagnose van kanker, tijdens de behandeling of ziekenhuisopname.
2. Kanker zelf kan de slaap verstoren, bijvoorbeeld door overproductie van bepaalde hormonen (steroiden) of tumorinvasie van weefsels. Maag-darmproblemen zoals diarree, onvrijwillig stoelgangverlies, verstopping, misselijkheid of klachten van de urinewegen zoals onvrijwillig urineverlies, irritaties of niet kunnen plassen kunnen de slaap ook erg verstoren. Ook pijn, koorts, hoesten, kortademigheid, jeuk, zweetopstoten en moeheid hebben een erg slaapverstorend effect.
3. Gebruikte medicaties kunnen slaapverstorend werken, zoals cortisone, sterke antibraakmiddelen (neuroleptica), middelen om te luchtwegen open te zetten, chemotherapie, en nog een waslijst van andere medicaties.
4. Opnames in een ziekenhuis zijn op zich al niet bevorderlijk voor een goede slaap, denk maar aan de behandelingsschema's, ziekenhuisroutines of eventuele kamergenoten. Zeker als je een operatie moet ondergaan geeft dit natuurlijk nog een bijkomende slaapverstoring wegens pijn, moeilijk kunnen bewegen, regelmatige controles door het personeel en extra gebruik van pijnverdovers.
Aanbevelingen: (5)
Veel mensen met slaapproblemen maken te weinig werk van een goede slaaphygiëne, bijvoorbeeld ze roken of ze drinken alcohol of koffie tot vlak voor het slapengaan. Daarom is een goede slaaphygiëne een absolute must. Daarnaast zijn algemene maatregelen om het comfort te verbeteren ook belangrijk.
Verzorg de huid om jeuk te vermijden, massages op pijnlijke plaatsen, gebruik van kussens en dekens om drukpunten op te vangen en voldoende warm toedekken. Niet teveel drinken tijdens de laatste uren voor het slapengaan of gebruik van een condoomkatheder bij incontinentie. Zorg voor een goede darmwerking met eventueel middelen om de stoelgang te verzachten, vezels of laxativa. Voorzie eventueel een snack met veel proteïnes een 2 tal uren voor het slapengaan. Gebruik losse zachte slaapkledij.
Indien nodig kan slaapmedicatie worden gebruikt, maar dan gedurende een beperkte periode (1 tot 2 weken) en aan de minimaal noodzakelijke dosis. Langer gebruik van slaapmedicatie geeft immers een vermindering van de slaapkwaliteit, bijwerkingen en gewenning.
(1) The relationship between sleep disturbance and cancer-related fatigue in breast cancer patients receiving chemotherapy. Heather A. Lankes
(2) Sleep disturbances and quality of life in lung cancer patients undergoing chemotherapy. Lung Cancer, Volume 62, Issue 3, Pages 391-400 M. Chen, C.
(3) Pain, sleep disturbance, and fatigue in children with leukemia and their parents: a pilot study. Gedaly-Duff V. et al. Oncol Nurs Forum 006;33(3):641-6.
(4) J Clin Oncol 26: 2008 (May 20 suppl; abstr 9580) A. M. Berger et al.
(5) National Cancer Institute
Geschreven op
29-08-2009 door Bruno Ariens
|
