|
Gespreken uit de Leugenbank rond 1900
In het begin van de vorige eeuw was hekserij en waarzeggen een hot item.
Ook in Hindeloopen was dit op bepaalde momenten, als er iets onverklaarbaars was gebeurd, onderwerp van gesprek. Hieronder een aantal korte verhaaltjes in het Hindeloopers, uit het begin van de vorige eeuw, over deze onderwerpen.
Mogelijk volgt nog eens een Nederlandse versie van deze verhaaltjes.
Tjoenerie/wiersizzen/ voorspellingen
't Is en rinige eftermidde. De liëd in 'e Leugenbank kikje de sê oer. ,,Et blieuwt pingeljen joo," zeit Reitje. ,,Nò, ik tink, om fieuw oere sol 't wol opklaerje. Den is 't leêg tie, en oean 'e kim tilt et al en likj," see Heije.
Je kòasten 't naat eens wodde.
,,Sol ik et jimme res krekt sizze?" see Jappe, ,,et sol weet blieuwe of droeg wodde."
,,Dot is en snóade sot," see en óar. Doe bist en echte wiersiz:er." En et doerre naat lang of je wéaren tige fordepe in 'e graete forborgenheit fan 't wiersizzen. Wuruut men sèn ken, dot uut en wisjewasje soms en hele baim groeie ken. De mesten leauwden fest oean de ,,gaive" fan 't wiersizzen; inkelten faenden et lak en larikoke.
,,Iek ken ek wol wiersizze," bromde Binte.
,,Doe? Dot woo 'k wol es héare," see Tuije.
,,Goo. Gaen doe mar buten 'e Leugenbank staen, dok et naat sen ken; nim getugen mei, den sol ik di sizze, hò'st dear steeste. Jimme binne allegaer getugen dot et èalik togêt."
Oaspretsen,' see Tuije, Hi geeng mei Reitje buten oean 'e tichte kaant fan 'e Leugenbank staen op sin steelen tabaksdaze. ,,Dot rodt de graete nóait, luustere er Tuije in 't aer.
,,Klaer! rôap er, hò staen 'k hir nò?"
,,As en graete gek in 'e rin," see Binte.
En de Leugenbank daivere fan 't lakjen.
---------------
,,Dèar binne dogs woenderlike dingen in e wraald, jin 't men mar naat bigripe ken. Wi hevve, so 't jimme wette, nest de helling fan Janbaes wenne. Dèar koamen dè jitte fule skippen op 'e helling om ze òp to kalefaeterjen: Amelaander en Wieringer ajken, snikken, jollen, jachten, praimen, bóatjes, puntkes, skouwen en alsò. Ek waden er wol nije mekke. Dot wéar den en geklop en gehaimer fan woender en geweld fan al dot timmerjen en breauwen! Min nef, di 't ek Jan heette, wéar het likj fan stik en waad broekt fòar Hansje-mìn knecht fan allegaer. ,,Jan, fier helje; pikkokje!" ,,Jan, di graete haimer uut di praim!" ,.Jan, di bak mei roengen!" Sò geeng et mar troch-en em en de joenge wist soms naat, wur et haat him stoog. Dearom kreeg hi er wol eres en fiksche klap tjin oean. Of dot fule haelp, wet ìk naat.
Mar - het ik sizze wol - soms wéar er gin skip op 'e helling. Alles wéar den stol. En as ik en min ealdere broear iends tò bod geengen en oender 'e tekken loâien, den héaden wi op eens: ,,klop, klop, klop tik, tik, tik!" en ek wol óare geluten net as et soengen of ropen fan de timmerlied. Den see mìn éaldere broer: ,,Héarst et wol? Fortirmerie! Dèar komt gaauw wur 'n skip op 'e helling!" En et badda ek. Wa bigript dot nò?
-------------------
,,Hò wéar 't mei Annemui?" De soldigste naet, dot jer man, kaptein fan 'n skoener, in de Midlaanske sê forgeeng soog Annemui him fóar jer bod staen mei de aigen fol treadden en mei de graete heupleazens fol wetter."
-------------------
Dot wéar en biwégoeng in Hinleppen. Oeral stogen de frouliëd bi mekem in 'e dòarren tò retteljen oer de tsjoenerie. De moenden geengen as 'n Lazarasklap. De divelbander tò Wans waad drok biseeke om hjelp of ree fòar de likje bon, jin 't bitsjoend wéaren. Ien 'e Leugenbank waad dèar ek brêd en wied oer redekaivele.
Tèadboer sin sèanne wéar bitsjoend. Hi kôast gin butter fan 'e mòalke krije. De divelbander hee seid, hi mòast en gloeaiend hoofizer n 'e sèanne dwaen. Dot dee hi, en 't lid op 'e seanne. Mar dè mòasten jimme 'res siënd hevve.East en gesoeas fan woender. Dè en geburrel as fan 'n kael, dot in 'e faat forsoept en de wallem bostte mei sò fule geweld uut alle naeden fan 't seannelid, dot 't wol like of de kwaede sem mei al sin boaze gèsten er uutflogen.
En dè kòast Teadboer buttersèanje.
-------------------
Jè wéaren oean 't saedgraiven, en dèar faenden se, dèp in 'e groend, 'n hêle kwabbe frisse, libbendige eel. Iek hev er en soodje mei nei huus tò krige. Jè smekken lekker bi de earpels."
-------------------
Op 'n iend wéar ik mei mîn broer tò poeren, mar et wood naat fange. 'n Eendje fan uus ôaf héaden wi în 't doenker 'n geklînk în 't wetter. Wi lotten uus er stol henne drieuwe mei uus bôatje. Et wéar 'n hele skóal eelen, jin 't uut 'e greppel kòamen en jer in 'e faat rolje lotten.
Wi healden uus bóatje er mar oender en heeën n 'n aimerie 'n fracht fan komsò.
------------------
Heye fortolt, het er in 'e Twade Mienskar, en stik laand buten de stê, plak hèand hee. De skipper Hans Ages geeng er trog oer et futpad, en ticht bi de hekke wéaren trottin graauwe katten oean 't kuierjen. ,,Wur solle jimme henne, poesjes?" tòat hi bi him sem; of 't hi 't meskeen loeadop tòat, wist hi naat.
Op eens geengen de poesjes allegaer op 'e efteste pòaten staën, jogen mekem de fôaste póat en bigòasten tò doensjen en tò soengen:
,Hans Ages vraagde mij:
Poesje-me-nelle- van waar komt gij?"
------------------
Jesteriënde geeng ik bi tseaster om bòadskip. En likj eend fòar mi uut ròan aalde Neeke. De 't se mi fornôam, héade ik jer suchten en jò kroepte tjin 'e têastere moere oean, dot îk jer maar naat sèn sood. Efkes dèarnej kôamjò tò fallen oer 'n stoepe. Ik wéar er dalik bi, haelp jer oereend en geeng mei jer. Dè het se mi fortold, dot jò er bi dei naat uut doer, want alle bon rope jer efternei en jòane jer allerlei skeldnemmen. Bi skimeriend ken jò de dòar naat fan 'e skeattel lete, want de joengfînten en fanen dwaen de dòar epen en kwakke allerlei smòargens in jerre gang. Jè boenzje mei de fuusten op 'e dòar en fensters en niks is jem tò erg. Dèarom skrobbet jò mòans hêl bitied jer strete en dweilt de droempel, en iends bi tjister doer ze allonnig mar om bòadskip gaen. - Dè't ik dot héade, tòat ik: ,,èarem slôaf! Ken dèar de pelisje niks oean dwaen?" En 't is sò'n goo menske. Dot wette de mosken wol, jin 't alle dègen in 'e snee fòar jer huus de kroemels opsmulle, jin 't aalde Neeke fòar jem uutstroait. ,,Iek ken naat sèn, dot se hoenger lië, en 't is sò adig, tò sèn, dot se mi kenne!" En sood er wol een menske op 'e hele wraald wezze, di't sizze ken: ,,Aalde Neeke het mi kwa deend?"
,,Bihaalve jin 't se bitjoend het," see Atse. Atse wèar jitte mar en joenge, en echte wîsnòas. Dèarom see Binte: ,,As graete mensken praetje, haald doe di stol, tò dot di het frige wodt, héarste?"
Nò see Jan. ik tòat: as di èarme Neeke min mem ofte min ame wéar, den forlaar ik mîn forstand; ik kòast alle glezzen kapot slaen en graete oengelokken bigaen; et kòast mi allegaer niks mear skele."
,,Den geengen ji 'n raer gat în," see Binte.,, Ik sên ji al hennekuierjen twisken de majòar en Gysbet. en de Kooldumer Eksteur er efter."
Jan Penne forfolge: ,,Hevve jimme wol eres bitòat, dot èalk aald menske, foral di 't en likj oâs is as gewóan, fan tjoenerie biskjeldige wodde ken? Ek jimme éjene femilje, dear 't jimme fule fan haalde? 0, hò méar as ik er oer tînk, hò dudeliker as 't mi wodt: et kwa is naat de tsjoenerie, îk jouw alle tsjoenstes fri om tò dwaen het jè kenne oean mi; ik leet jem allegaer mîn glodde stiere sen!"
------------------
Dèar hest nò Dirkje. Jer man is mei 't skip fut. Jo is alionnig tuus mei jerre likje bon. En alle naeten goealt et joengste. of et formodde wodt. Jò is naat nei de divelbander gênzen. want jò héaldt dot fôar soende, sò 't jimme wette. Mar forlîden wike wéar et sò erg. dot jò in daedsbinaauwdheid uutrôap: ,,Héare, hjelp mi!" En het badde? Mei 'n graete plof klapten alle dòarren fan jer huus epen en ticht; et likje bon wéar stol, fael in 'e sleep en îs fan dot aigenblik ôaf gesoend. Nò wette wy allegaer: as er één in Hînleppen éalik en oprocht is en for naat jitte sò fule ji mar het wîs meikje sol, den is dot Dirkje. en jò het et sem fortold."
Uit Hinlipper fortoljes van de Fryske Librije (1930). De auteur is S van der Kooi
|
