Deze internetkrant is een volledig persoonlijk initiatief onafhankelijk van het stadsbestuur of welk orgaan ook. Wareber was ook nooit stedelijk ambtenaar of spreekbuis van Waregem.
Op termijn kan dit stadsblog een historisch of heemkundig archief vormen over het wel en wee in de regio Waregem. U kunt hieraan meewerken door zelf historische bijdragen of informatie door te geven voor bijdragen over gebouwen, oude herbergen, belangrijke en/of volksfiguren, gebeurtenissen, volksgebruiken, geschiedenis van uw vereniging of wijk, enz. Aanvullingen en verbeteringen zijn dus hartelijk welkom zodat uiteindelijk zo waarheidsgetrouw mogelijke bijdragen overblijven.
Dank voor bezoek. Deze internetkrant telt ruim 800.000 bezoekers en met de bijna 250.000 van zijn voorganger en vooral de honderden omvangrijke artikels kunnen we aannemen dat we een bijdrage leveren aan de kennis over het gebeuren in Waregem...
06-06-2021
Fietstocht 100 jaar ACW-Beweging
100 jaar geleden werden de al bestaande werkliedenbonden omgedoopt tot 'werkersverbonden' en op een congres in juli 1921 verenigen ze zich in het Algemeen Christelijk Werkersverbond (ACW), de koepel van de Christelijke Werknemersorganisaties (sedert juni 2014 onder de naam beweging.net). Het eeuwfeest wordt wegens corona-omstandigheden bescheiden herdacht met plaatselijke wandel- en fietstochten in tientallen gemeenten en steden.
Ook de Waregemse afdeling presenteert van 1 juni tot 20 juli zijn ‘fietstocht in eigen bubbel’ n.a.v. het 100-jarig bestaan van de beweging. Het is een fietslus (je kan op gelijk welk punt starten) die vanaf de Markt, fietsknooppunt 67, de fietsknooppunten volgt over het grondgebied van Waregem en deelgemeenten. Doorheen het parcours staan 13 pancartes met info. Ontdek hier het deelnameformulier, de routekaart van de fietstocht en de kaart met de knooppunten. Doe mee (gratis), ontdek de geschiedenis én maak kans op een mooie prijs! Vooraf inschrijven is niet nodig. Download de documenten en vertrek op een moment naar keuze.
U vindt een routegids via je smartphone. Je hebt dan naast de routebeschrijvingen ook een interactief kaartje dat je op elk moment de weg wijst. Hiervoor moet je de app Actionbound installeren op je GSM. Als je met je smartphone de QR-codes van één van de routes scant, wordt automatisch gevraagd om de app te installeren als die nog niet op je smartphone staat. Het is mogelijk om de route al op voorhand op je GSM te installeren, zodat mobiel internet onderweg niet noodzakelijk is: Actionbound op Google Play - App Store. Het volstaat dat één deelnemer van je bubbel de app op zijn of haar GSM installeert.
De fietslus volgt de fietsknooppunten. Doorheen het parcours staan genummerde pancartes (1 tot 13). Hieronder vinden jullie de titels van de pancartes (A tot M). Koppel de titels aan de juiste pancartes (vb. 1 = F) en maak kans op mooie prijzen.
A. Maatschappelijke leiders
B. Zorgzame buurten
C. Zorg voor anderen
D. Leefbare omgeving
E. De zachte weggebruiker
F. De sociale zekerheid
G. Sociaal ondernemerschap
H. Werk voor iedereen
I. Politieke actie
J. Duurzame samenleving
K. Zorg voor het kind
L. Betaalbaar wonen
M. Vakantie, vrijetijd en sociaal toerism
Locaties pancartes: Driesstraat 4, Karmeldreef 3, Bergstraat 15, Biezenhof 5, Drogenboomstraat 85, Emiel Clausstraat (Leievoeders), Trakelweg (vlak voor Dolagestraat - tank), Sint-Jansstraat 46 (tuinbedrijf Vantieghem), Wagenaarstraat (hoevewinkel), Wedagestraat 33 (O-BIO), Wetstraat 74 (De Stege), Jozef Duthoystraat (gebouw ACV), opgelet: pancarte op de linkerkant Olmstraat (Wereldwinkel), opgelet: parcours gaat naar rechts richting Markt maar pancarte hangt 50m links in de Olmstraat.
De fietstocht loopt van 1 juni tot en met 20 juli 2021. Het antwoordformulier dient uiterlijk zondagavond 25 juli 2021 om middernacht ingediend te worden door ofwel:
- jouw antwoord te mailen naar luc.decavel@skynet.be
- jouw antwoord te deponeren in de ACV brievenbus - Broekstraat 1 te 8790 Waregem
Geschiedenis
Op het einde van de 19e eeuw kent West-Europa een zeer sterke industrialisering en verstedelijking. Tegen die achtergrond ontstaan het socialisme en de moderne arbeidersbeweging. Deze nieuwe sociale bewegingen brengen arbeiders samen en streven naar ontvoogding. Ze willen een einde maken aan de sociale en economische uitbuiting en eisen politieke rechten op voor de werkende massa. Wanneer paus Leo XIII in zijn encycliek Rerum Novarum in 1891 oproept tot 'katholieke sociale actie', rijgt hij een grote respons in België. In 1891 wordt de Belgische Volksbond opgericht. Van bij het begin onderscheidt de beweging zich duidelijk van de socialisten. De katholieke arbeiders prediken geen revolutie, maar kiezen voor samenwerking tussen arbeid en kapitaal. Dat verschil in visie laat zich tot vandaag voelen, zij het minder uitgesproken.
Onder impuls van Rerum Novarum en de Belgische Volksbond worden her en der in België plaatselijke verenigingen uitgebouwd: de verenigingen van onderlinge bijstand, de vakverenigingen en de werkliedenbonden. De verenigingen van onderlinge bijstand zijn mutualiteiten, waarmee arbeiders zich proberen te wapenen tegen ziekte en invaliditeit. De vakverenigingen krijgen in het begin, dus op het einde van de negentiende en in het begin van de 20e eeuw, te maken met grote tegenstand. Ze willen de arbeidsvoorwaarden van de arbeiders verbeteren en komen daardoor in conflict met de patroons, die ook veelal katholiek zijn en al hun invloed aanwenden om het christelijke middenveld te kortwieken.
De pater dominicaan Georges Rutten weet samen met anderen het katholieke verzet in 1904 te doorbreken. Hij voert propaganda voor de vakbonden en erkent de staking als legitiem wapen in de strijd voor sociale vooruitgang. Onder zijn impuls ontstaan er steeds meer plaatselijke vakverenigingen. Die verenigen zich geleidelijk in nationale beroepsverbonden per sector, de centrales, bijvoorbeeld voor steenkool, textiel of metaal. In 1912 verenigen die zich op hun beurt in het Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV).
Een derde pijler van de christelijke arbeidersbeweging groeit aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, de werkliedenbonden. Deze verenigingen ontstaan uit het groeiende zelfbewustzijn van de arbeidersklasse. Die wil niet alleen een volwaardige plaats in het bedrijf, maar eist ook erkenning buiten de fabriekspoorten, met name in de cultuur en in de politiek. De werkliedenbonden willen aan volksontwikkeling doen en tegelijk ijveren voor meer inspraak van de arbeiders binnen de katholieke partij. De werkliedenbonden zullen uiteindelijk ook de aanzet vormen voor de stichting van het ACW.
De ontwikkeling van de christelijke arbeidersbeweging komt in een stroomversnelling na het einde van de Eerste Wereldoorlog. Met name de invoering van het algemeen stemrecht (voor mannen) en van het recht op staken zorgen voor een steile groei van de beweging. Veel aandacht gaat uit naar de verdere uitbouw van de werkliedenbonden, waarmee de arbeiders een volwaardige plaats in het politieke spectrum willen verwerven. Uiteindelijk wordt de Belgische Volksbond opgeheven en vervangen door het Algemeen Christen Democratisch Verbond, een koepel van vakverenigingen, werkliedenbonden, mutualiteiten, coöperaties en vrouwenverenigingen.
De West-Vlaamse priester Louis Colens pleit ervoor dat de werkliedenbonden niet langer naast de vakbonden en mutualiteiten zouden bestaan, maar als een overkoepelende structuur. Zo wilde hij versnippering vermijden en volksontwikkeling, vakbondswerk en ziekenfondsen verenigen in één beweging. De visie van Colens haalt het uiteindelijk. De werkliedenbonden worden omgedoopt tot 'werkersverbonden' en op een congres in juli 1921 verenigen ze zich in het Algemeen Christelijk Werkersverbond (ACW).
ACW in Waregem
De geschiedenis van het ACW of Cbristelijk Werkersverbond in de Waregemse deelgemeenten moet nog worden geschreven. Het zou een heldere kijk kunnen ge en op de ontwikkeling van onze stad. Hierbij alvast een oproep om daar aan mee te werken. Een belangrijke mijlpaal was het bekomen van een ontmoetingsplaats met vergaderlokalen, de Gilde. Naast het plaatselijk vakbondswerk, mutialiteit en cooperatieve welvaartwinkel ontstonden plaatselijke afdelingen van kajotters, kajotsters, culturele mannen- en vrouwenbeweging.
Ouderen hebben nog legendarische herinneringen aan Zaal Eldorado, het trefpunt voor culturele ontspanning, toneelgroep Pogen en cinema. Eind 1924 werd op die locatie al toneelmaatschappij Pogen gesticht als afdeling van het Kristen Werkersverbond van Waregem. Elke winter zagen vele Waregemnaars met verlangen het optreden van Pogen tegemoet. Pogen haalde tal van onderscheidingen, zoals in 1952 wanneer Pogen . hun werkstuk ‘Dood van een Rat’ te Kortrijk laureaat werden in eerste categorie. Eldorado was de trekpleister met wekelijkse filmvoorstelling.
Motie tegen hoge distributienettarieven van Gaselwest/Fluvius
Raadsleden Monia Arroudi (Vooruit) en Marij Vanlauwe (Groen) dienden voor de gemeenteraad van 1 juni 2021 een motie in tegen de hoge distributietarieven van Gaselwest/Fluvius. De regio Waregem heeft met Gaselwest/Fluvius het duurste distributienettarief voor elektriciteit van ons land. Het verschil met de goedkoopste regio bedraagt gemiddeld 208,60 euro. Ook voor mensen die hun elektriciteitsfactuur niet/moeilijk kunnen betalen en terugvallen op het ontradingstarief, behoort Gaselwest tot de duurste. De motie werd echter meerderheid tegen oppositie niet gevolgd. Er komt wel een formeel schrijven van de gemeenteraad aan de raad van bestuur van Gaselwest/Fluvius om de bezorgdheden over te maken.
Monia Arroudi : “Je kan, in tegenstelling tot je energieleverancier, je netbeheerder niet zelf kiezen. Je postcode bepaalt de kostprijs en het feit dat je in Waregem woont, zorgt er dus voor dat je tot de helft meer betaalt voor dezelfde diensten. Onaanvaardbaar! De vraag leeft dan ook al langer om tot één en hetzelfde lagere distributienettarief in Vlaanderen te komen. Het distributienettarief voor elektriciteit is goed voor 36% van de totale elektriciteitsfactuur van een gezin. Eén tarief voor heel Vlaanderen zou niet alleen de factuur duidelijker maken, het is ook eerlijker dat de kost van elektriciteit niet afhangt van toevallig in de ene of de andere regio te wonen.”
Marij Vanlauwe : “Als een van de oorzaken voor de hoge tarieven wordt steeds het landelijke bedieningsgebied van Gaselwest genoemd. Dit zal mogelijk een deel van de verklaring zijn. Toch stellen we vast dat er distributienetbeheerders actief zijn die nog minder inwoners per kilometer bedienen en toch een (op)merkelijk lager tarief hanteren. Op termijn is het grote verschil in tarifering tussen regio’s niet houdbaar. Het jaarverslag 2020 van de Vlaamse Ombudsdienst pleitte nogmaals voor een eenheidstarief voor elektriciteit en gas voor heel Vlaanderen. We kunnen ook verwijzen naar een recent onderzoek van de consumentenorganisatie Test Aankoop en de oproep van Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen om tot één gelijk distributienettarief te komen. Vele steden en gemeenten (als Anzegem, Ardooie, De Panne, Kortrijk, Moorslede, Spiere-Helkijn, Zulte …) hebben reeds goedgekeurde motie betreffende de distributienettarieven van Gaselwest/Fluvius.”
Motie : “Daarom vraagt de gemeenteraad van Waregem aan de algemene vergadering en de raad van bestuur van Gaselwest/Fluvius om 1. de huidige distributienettarieven te evalueren en naar beneden te brengen 2. de distributienettarieven op termijn meer gelijk te schakelen met de andere distributienetbeheerders om op die manier tot een uniform tarief voor heel Vlaanderen te komen 3. minstens jaarlijks terug te koppelen naar de vertegenwoordiger van de stad Waregem en de gemeenteraad van Waregem over de stappen die worden ondernomen in opvolging van deze motie.”
Gaselwest is er mee bezig
Schepen Rik Soens : “ Waregem heeft niet de gewoonte om te werken met moties. Ondertussen hebben wij en andere gemeenten al een aantal acties ondernomen. We hebben ondertussen ook een schrijven ontvangen van Gaselwest zelf dat aan alle leden werd overgemaakt. Daarin staat een antwoord op de drie vragen die hier gesteld worden. Als lid van een intercommunale en een distributiemaatschappij als Gaselwest, dat men de boodschap op een andere manier kan overbrengen dan via een motie. Een motie doet denken aan een motie van wantrouwen… Vandaar de voorkeur om een brief te schrijven aan Gaselwest met dezelfde inhoudelijke vragen.” Schepen Rik Soens is voorzitter van RBC Centrum Gaselwest.
1) Tarieven evalueren en naar beneden brengen: Wij kunnen dit niet. We zijn aangesloten bij een distributiemaatschappij tot in de jaren ’30. De schepen heeft contacten gelegd, o.a. met de voorzitter. Het stadsbestuur is deze motie wel genegen, maar we geven er de voorkeur aan om een schrijven te richten namens de gemeenteraad aan de raad van bestuur met bepaalde bezorgdheden die we kunnen onderschrijven.
2) Gelijkschakeling van tarieven over Vlaanderen: De schepen zou hier graag mee instemmen, maar hij weet niet of de grootsteden (in concreto Antwerpen) dit zullen genegen zijn. Bij gelijkstelling zullen hun tarieven naar boven gaan.
3) Jaarlijkse terugkoppeling: De schepen leest de vervolgstappen door uit de brief die doorgestuurd werd: “De raad van bestuur van Gaselwest hield eraan deze brief met toelichtende verklaring bij het niveau van de DNB-tarieven van Gaselwest aan al zijn aangesloten gemeenten te bezorgen. Ondertussen zal de raad van bestuur formeel de nodige initiatieven nemen om de problematiek en zienswijze van Gaselwest hieromtrent op de betrokken en bevoegde niveaus te agenderen. Van zodra er hierover nieuws is, zullen we niet nalaten onze aangesloten gemeenten hierover te informeren.” Dit is dus al voldoende besproken op de raad van bestuur van Gaselwest. Gaselwest is er mee bezig. Het is een regelgeving die op Vlaams niveau moet aangepast worden. Die aanpassingen zal Gaselwest ook proberen te sturen. Het is geen gemakkelijke oplossing, maar we staan er zeker achter. De schepen stelt dus voor om geen motie goed te keuren maar als lid van Gaselwest een schrijven te richten aan de raad van bestuur met deze bezorgdheden.
Vlaamse stroomfactuur duurste van Europa
In 2017 werd de Vlaamse stroomfactuur de duurste van Europa. Dat heeft niets te maken met dure elektriciteit, maar wel met de spectaculaire stijging in 2015 en 2016 van allerlei tarieven en heffingen. En dat heeft dan weer alles te maken met het beleid van onze verschillende regeringen.
De stroom zelf is tussen april 2015 en april 2019 amper 4,4% duurder geworden. Er zijn zelfs momenten waarop onze stroom de goedkoopste is in West-Europa en we toch de duurste facturen hebben. Zo is bijvoorbeeld de Britse stroom makkelijk 40% duurder dan de onze, maar toch zijn de Britse stroomfacturen sinds een drietal jaar tientallen procenten goedkoper dan de Vlaamse. Er zijn dus andere factoren die onze elektriciteitsfacturen de hoogte hebben ingejaagd. Factoren die niets te maken hebben met de internationale energiemarkten, maar alles met het beleid van onze verschillende regeringen: die voerden vanaf begin 2015 een aantal lastenverhogingen en hervormingen door die de Vlaamse stroomfactuur in geen tijd tot de duurste van Europa maakte.
Onze nettarieven zijn gewoon de duurste van allemaal. Van 2016 tot 2019 zijn ze met bijna 50% gestegen. Vooral omdat er subsidies voor de hernieuwbare energie worden in verrekend. Want het onderhoud en de aanleg van onze elektriciteitsnetten zelf kost ons niet veel meer dan in onze buurlanden. Maar in de nettarieven zitten nog andere, merkwaardige kosten. Zo voerde de federale regering vanaf 2015 een vennootschapsbelasting in voor de intercommunales. Die moest zo'n 200 miljoen extra in de staatskas brengen. De intercommunales rekenen die kosten door op onze energiefactuur, via de nettarieven. Bij elk gezin gingen de distributiekosten met gemiddeld 8 à 10 euro naar omhoog. De netkosten zijn in Vlaanderen het hoogste van de ons omringende landen.
Het huidige stadsbestuur heeft duidelijk de switch gemaakt naar een veilig fietsverkeer en blijft investeren in trage wegen. Het project Trage Wegen brengt de laatste jaren een omwenteling op gang. Gemeentebesturen en provincie werken aan de opwaardering en heraanleg van die trage wegen. Het stadsbestuur beoogt een slimme aaneenschakeling van voetpaden, autoluwe straten en trage wegeltjes.
Weggetjes langs en over velden van landbouwers, oude kerkwegels en doorsteken zijn veelal het ideale alternatief voor fietsers en voetgangers die drukke wegen willen vermijden en via een mooie omgeving op hun bestemming willen komen. Op kaarten van buurtwegen worden ze nog officieel met nr aangegeven. Maar na de Tweede Wereldoorlog geraakten die trage wegen steeds meer in de vergetelheid, werden ze opgeslorpt door landbouwers en werden ze geraakten daardoor in onbruik.
Veertig jaar geleden lanceerden we met Milac in het Desselgemse Piotje al een actie ‘veilig naar school’ langs voetwegen. Concreet zagen we daar de verbinding langs de officieel geregistreerde oude voetwegen nr. 37 (langs Saelens) en nr. 38 (toen nog verdoofde wegel Bunders van Dries naar Wijwaterputweg) voor veel schoolkinderen een veilige schoolroute met ingang langs poortje aan achtertuin van de gemeenteschool. Uiteindelijk is die veilige schoolroute een paar decennia later gerealiseerd. De realisatie van de heropening van de wegel was een verhaal apart.
Het project Trage Wegen brengt de laatste jaren een omwenteling op gang. Gemeentebesturen en provincie werken aan de opwaardering en heraanleg van die trage wegen. Waregem blijft met het huidig gemeentebestuur daarbij geenszins afzijdig. Behalve de invoering van een aantal fietsstraten in het centrum van Waregem, maakte de stad de voorbije jaren werk van de opwaardering van verschillende trage wegen, die nuttig zijn voor voetgangers en fietsers om drukke straten te vermijden. Ze zijn ook handig als doorsteek, om een kortere weg af te leggen dan via gewone wegen. In 2018 en 2019 investeerde Waregem al samen 640.000 euro in de heraanleg van trage wegen
Drie jaar geleden werd gestart met de vernieuwing van de Potegemwegel, tussen de Potegemstraat en Zuiderlaan. De druk gebruikte voetweg kreeg een nieuw en breder wegdek en een breder brugje over de Gaverbeek. De voetweg kreeg met Potegemwegel ook als eerste trage weg in Waregem een officieel naambord, dit met de steun van de provincie. Ze vallen op door hun groene kleur en zijn zo zichtbaarder in het straatbeeld.
De Hoogmolen-, Ossekop-, Paters-, Ter Elst- en Potegemwegel in Waregem en de wegels op Ter Zompt - Kleurvinge en Kouters in Beveren-Leie werden vernieuwd. Een volgende stap in het uitrollen van een netwerk van duurzame fiets- en wandelverbindingen was de Olifantwegel in Nieuwenhove. Die hebben zeker een positieve rol gespeeld bij heel wat troostende wandelingen tijdens de huidige coronacrisis.
Groot-Waregem telt 185 trage wegen. Het stadsbestuur beoogt een slimme aaneenschakeling van voetpaden, autoluwe straten en trage wegeltjes. In dat kader moet ook de heraanleg gezien van de verbindingen in Het Spei, Churchilllaan, Damweg en Zuiderlaan in Waregem, het zgn. Bernardpad in Desselgem en de Stuivenberg- en Leenakkerstraat in Beveren-Leie. Het Bernardpad verbindt de stedelijke basisschool via de Wijwaterputweg met de Meierie en de Astridlaan (Dries - Insectenwijk).
Dit jaar neemt het stadsbestuur opnieuw vier trage wegen in de deelgemeenten onder handen. Voor het project, dat net geen kilometer aan nieuwe paden omvat, trekt Waregem 336.000 euro uit. Nu gaat het bijvoorbeeld om het weggetje aan het kruispunt van de Barmbeekstraat en de Grote Heerweg in Beveren-Leie. Dat pad richting de Leie bestaat uit grind en aarde, maar er komt een opwaardering met een tweekarrenspoor in beton. Naast de weg komt een buffergracht, waar het regenwater in de bodem kan sijpelen.
Nog in Beveren-Leie krijgt de verbinding tussen de Pontstraat en Beveren-Trakel er een wegel in beton bij. Ook hier voorziet het stadsbestuur zo'n buffergracht. In Desselgem geven we de wegel die van de Meierie naar de Liebaardstraat loopt een opfrisbeurt. In Sint-Eloois-Vijve komt een nieuwe weg van 236 meter die de Hoevelaan en de Trakelweg met elkaar verbindt.
Cultuurcentrum De Schakel gooit alle deuren toe en trekt naar buiten voor anderhalve maand culturele opluchting. Na een jaar van annuleren en verplaatsen, verkast het podium van binnen naar buiten. Van dinsdag 1 juni 2021 tot zaterdag 10 juli kan je op het grasplein naast het cultuurcentrum in Waregem terug een fris pakje cultuur opsnuiven tijdens BINNENsteBUITEN.
Het concept is simpel: wat binnen zou doorgaan, vindt nu gewoon buiten plaats. Naast De Schakel is het grasplein groot genoeg om jullie - op veilige afstand van elkaar en met perfecte verluchting - opnieuw te laten genieten van anderhalve maand optredens en voorstellingen. Op het programma staan topnamen die het afgelopen seizoen keer op keer verplaatst werden. Had je een ticket dan blijft dit natuurlijk gewoon geldig. Maar er is ook plaats voor een hele reeks nieuwe namen, zo is er voor elk wat wils.
Sommige artiesten zijn bereid om meerdere keren per dag te spelen. Ticketkopers van Alex Agnew, Raymond van het Groenewoud kregen ondertussen de kans om te herboeken. Kopers van een ticket voor Kommil Foo krijgen binnenkort een persoonlijk bericht. De lijnen staan open om extra tickets te kopen voor een streep live-muziek, een stevige brok theater of een avondvullende lachsalvo. Extra tickets via: www.ccdeschakel.be/Binnenstebuiten
Zondag 6 juni om 20 u. en 21.15 u. staat Ruben De Gucht geprogrammeerd op de Schakelweide met Sportman II. In Sportman II gaat Ruben Van Gucht op jacht naar legendarische uitspraken in de sportgeschiedenis. Grappige, beklijvende, historische en inspirerende uitspraken. Aan de hand van legendarische oneliners vertelt Ruben Van Gucht het verhaal achter de quote, het verhaal van de persoon die ze uitsprak, het verhaal van wat de gevolgen ervan waren. En geflankeerd door troubabroers Mathieu & Guillaume kom je te weten hoe die woorden een rol spelen in het leven van Ruben. Meteen zitten we in de sfeer voor het aanstaande Kampioenschap van België op 20 juni in Waregem.
Woensdag 9 juni brengen Mich en Raf Walschaert van Kommil Foo twee voorstellingen om 18 en 20 u. Ticketkopers van eerder aangekondigde voorstellingen ontvangen binnenkort een persoonlijk bericht met de mogelijkheid om gratis te herboeken. In 2021 staan Raf en Mich 32 jaar samen op de planken. In de concertversie van Oogst blikken ze terug op jaren onafgebroken maken en spelen. Hoog tijd dus om uit al dat moois een nieuwe voorstelling te destilleren. Een piano, een gitaar, een viool, hun twee karakterstemmen: meer hebben de broers Walschaerts niet nodig om hun publiek een memorabele avond te bezorgen. In een gezellige setting brengen ze zonder toeters en bellen hun mooiste liedjes en hun strafste verhalen.Kommil Foo, intiem op z’n best!
Het wordt een drukke kalender met ook Die Verdammte Spielerei op 10 juni met ‘Slockdown’, Raven Ruëll & Bruno Vanden Broecke (KVS) met ‘Ouder Kind’ op 16 juni, Raymond van het Groenewoud op 17 juni met ‘Glorieuze Bevrijding’, An Evening With Alex Agnew op 18 en 20 juni, Pascale Platel op 23 juni met ‘Gezegend zij’, Xander De Rycke op 1 juli met ‘Uitgerust & Immuun: Golf II’, Dylan 80 op 4 juli, Cirque Content Pour Peu (familievoorstelling) op 8 juli met ‘Entre le Zist et le Geste’, The Serious Five op vr 9 jul 21, Anderslander & STIJN op 10 juli.
Sint-Michielsbeweging verhuist van Biest naar Karmel
De Sint-Jozefskerk, waar de Sint-Michielsbeweging in Waregem nu thuis is, wordt omwille van het kerkenplan in 2021 gesloten. Er wordt nu een verhuis voorbereid naar het Woonzorgcentrum De Karmel in Waregem van de zorggroep Curando om er actief samen te werken met hun werking en dus niet zomaar een gebruiker van een ruimte te zijn. Op Pinkstermaandag 24 mei 2021 organiseert de St-Michielsbeweging aan het WZC De Karmel een openluchtviering met eerste steenlegging en boomplanting.
Zowel het kerkgebouw als de St-Jozefsparochie op de Biest werden opgericht in 1966. De eerste viering vond plaats op kerstavond van datzelfde jaar. De bewoning op de wijk Biest nam vanaf de 100 jaar geleden toe door de bouw van arbeiderswoningen, zodat omstreeks 1950 ook een school werd gesticht. Vanaf 1960 groeide de roep om een eigen parochie. Die werd gesticht op 1 mei van dat jaar (feestdag van Sint-Jozef) met de eerstesteenlegging voor een kerkgebouw. De nieuwe parochie kwam er door het enthousiasme van eerwaarde deken Jozef Verzele. De naam van de parochie verwijst naar deze initiatiefnemer, die op zijn beurt een houten beeld van de Heilige Jozef schonk. De kerk, naar ontwerp van Paul Felix, werd met kerstmis 1966 in gebruik genomen. Dit jaar wordt de kerk onttrokken aan de eredienst en in gebruik worden genomen als school en kinderopvang.
Het betreft een zaalkerk in de stijl van het naoorlogs modernisme, als een betonnen constructie met plat dak, en losstaande open klokkentoren van beton. Het interieur is sober, maar het bevat enkele schilderijen en beelden uit de jaren '80 van de 20e eeuw.
De parochiale gemeenschap op de Biest stond allesbehalve achter het kerkenplan. Dat bleek nog uit bijdrage in Biesteneirke op 29 november 2019. “De kerk van de Biest is de goedkoopste kerk van Waregem, zonder schulden. Naast de wekelijkse mis op zondag waren er de dopen, de begrafenissen, dagelijkse opvang voor de school, lessen van de school zoals muziek, turnen, bijlessen, wekelijkse repetities van het koor, regelmatig spreekbeurten, recitals, retraites voor het college, pastorale avonden, ontmoetingsruimte, schoolfeesten, grootouderbijeenkomsten, optredens, enz… Er is geen enkele kerk in Waregem waar de zondagsmissen zo worden opgeluisterd en zo wordt meegezongen en waar 5 tot 8 misdienaars behulpzaam zijn dankzij de Sint-Michielsbeweging, het is de jonge en nieuwe katholieke kerk, kerk voor de toekomst.”
Verhuis Pinkstergemeenschap
Na de succesvolle actie met De Warmste Doos voor alle bewoners van de Waregemse woonzorgcentra in december 2020, richt de Sint-Michielsbeweging in Waregem nu alle aandacht op haar verhuis van de Sint-Jozefskerk op de Biest naar de Karmel. De oorspronkelijke kleinere kapel die voorzien was in het WZC, krijgt een flexibele wand zodat de kapel toegankelijk is voor een grotere gemeenschap en deze extra ruimte ook voor ontmoeting gebruikt kan worden, wat voor de Sint-Michielsbeweging cruciaal bij gemeenschapsopbouw hoort.
Zo zal de Sint-Michielsbeweging een inclusieve en intergenerationele gemeenschap vormen waar men kiest voor vriendschap met bejaarden en liturgie viert met gezinnen met kinderen, tieners, volwassenen, senioren, bejaarden en hun eventuele familie, religieuzen, zorgverleners en vrijwilligers. De keuze om de geloofsbeleving altijd te laten samengaan met sociale inzet, krijgt in Waregem een natuurlijke invulling in deze vriendschap met bejaarden.
Pinkstermaandag 24 mei 2021
Charlotte Vanrobaeys en Klaas Decat : “Met de tieners fietsen we om 9.30u van de Biest naar de Karmel en houden dan op de site van de Karmel om 10.30u een viering in openlucht met max. 50 personen, zoals de maatregelen voorschrijven. Dit is samen met Raf Lust, projectcoördinator van Space for Grace. In de viering wordt een symbolische eerste steen gelegd en een boom als teken van nieuw leven gepland.”
In kerkgemeenschappen in Nederland, Duitsland en België werd de projectoproep ‘Space for Grace’ gelanceerd om financiële steun toe te kennen aan vernieuwende initiatieven. De Sint-Michielsbeweging in Waregem is een van de geselecteerde projecten. In dit kader komt de projectcoördinator, Raf Lust, op bezoek op Pinkstermaandag. Hij fietst deze week van project naar project en is op 24 mei te gast in Waregem.
Op de site van woonzorgcentrum De Karmel in Waregem start de tweede fase van de bouwwerken. In deze fase wordt het woonzorgcentrum uitgebreid. En na renovatie krijgt het oud herstelverblijf een nieuwe invulling. De werken moeten in de zomer van 2022 afgerond zijn.
Het gloednieuw woonzorgcentrum De Karmel Waregem werd op 19 november 2019 in gebruik genomen. De bewoners van het WZC Ter Bilkhage namen dan hun intrek in de kamers van wat ooit gekend was als het hersteloord van De Karmel. Het woonzorgcentrum is er gekomen nadat het O.L.V van Lourdesziekenhuis en Curando een samenwerkingsovereenkomst afsloten. WZC De Karmel telt vandaag 48 woongelegenheden. Na elf jaar had Waregem opnieuw zijn hersteloord De Karmel en kon een decennialange traditie op de Karmel worden verdergezet.
Het lokaal dienstencentrum als plaats van ontmoeting
Momenteel wordt de volgende fase van het bouwproject uitgevoerd. Hierbij breidt het woonzorgcentrum uit tot 60 woongelegenheden en 7 assistentiewoningen. Deze uitbreiding wordt aangebouwd in het verlengde van de nieuwbouw, waar vroeger de lagere school ‘Het Kleurenbos’ zich bevond. De kamers zullen afgewerkt zijn in de zomer van 2022.
De oude gebouwen van het herstelbedrijf. De ingebruikname is voorzien voor januari 2022. Het lokaal dienstencentrum zal ook ter beschikking gesteld worden van de lokale verenigingen.
“De Karmel wil een plaats van ontmoeting worden tussen al onze dienstverleningen en de buurt. Ook heel wat verenigingen zoeken een plek voor hun activiteiten, wij kunnen hen ontvangen” zegt zonaal directeur Anje Degraeve. Daarnaast wordt het park verfraaid en aangelegd. Het staat open voor de wandelaars van het stadsbos. In de tuin werden enkele kunstwerken geïnstalleerd, van de hand van Kris Van Gent, Jan Desmarets en Marleen Vandewalle. Aan de voordeur van De Karmel is een beeld van Willem Vermandere te bewonderen. De vijver werd uitgerust met een fontein en opnieuw voorzien van vissen.
Curando wil de verkeershinder voor de buurtbewoners tot een minimum beperken en streeft naar voldoende parkeerruimte. Curando zoekt samen met de stad Waregem naar een structurele oplossing om meer parkeergelegenheden te voorzien.
Op de foto ondermeer Paul De Meulemeester, voorzitter vzw Curando, Zonaal directeur Anje Degraeve, algemeen directeur Dirk Lips, aannemer Ibens, burgemeester Kurt Vanryckeghem, Schepenen Pietro Iacopucci, Rik Soens, ...
Volgende week opent Inloophuis ‘Thus’ in Waregem de deuren. T’HUS is een laagdrempelig ontmoetingshuis voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Het is gelegen in De Ark, Zuiderlaan 44 te Waregem (site jeugdcentrum). Dit initiatief kwam tot stand vanuit Groep Zorg H. Familie vzw - De Bolster, in samenwerking met Stad Waregem en OLV van Lourdes Ziekenhuis Waregem.
Kristof Vankeirsbilck (algemeen directeur Groep Zorg H. Familie vzw): “Groep Zorg H. Familie vzw heeft een lange traditie in de ondersteuning van mensen met een psychische kwetsbaarheid vanuit een kwaliteitsvolle herstelvisie gedragen door een ondersteuning op maat via verschillende deelinitiatieven in de Kortrijkse regio. Ook in Waregem werd de afgelopen jaren ingezet op een kwaliteitsvol aanbod binnen het initiatief Beschut Wonen ‘De Rank’. Begin dit jaar vonden we het tijd om de initiatieven en de expertises samen te leggen om deze verder te laten groeien i.f.v. een breder aanbod in de regio, het inloophuis ‘T’hus’ is een mooie vertaling hiervan.
Het inloophuis is een laagdrempelig ontmoetingshuis voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Rita Wietendaele (coördinator Groep Zorg H. Familie vzw, De Bolster): “We willen een ontmoetingsplaats, waar een thuisgevoel heerst en waar er veiligheid en warmte is, creëren. Het is een plaats waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en waar men ook gewoon kan ‘zijn’.”
Het kunnen ontmoeten en aangaan van betekenisvolle sociale contacten blijven belangrijke streefdoelen in een herstelproces onder de noemer ‘herstellen doe je zelf maar niet alleen’. Ont- moeten primeert, men hoeft er niets. Men kan er terecht voor een vrijblijvende babbel. We gaan voor individuele en ook verbindende zorg. Samen gaan we op pad om te verkennen hoe we alle levensdomeinen in iemand zijn herstelproces kunnen optimaliseren met als ultieme doel kwaliteit van leven te verbeteren.
Noël Cierkens (directeur OLVL Ziekenhuis Waregem): “We steunen dit project graag omdat het essentieel is dat ook de bevolking van Waregem en omgeving van deze vorm van dienstverlening kunnen genieten. We geloven immers echt in nog intensievere samenwerking tussen eerstelijnszorg en allerlei vormen van laagdrempelige zorg dicht bij de bevolking én het ziekenhuis als één van de pijlers van waardegedreven zorg.
T’hus wil ruimte creëren voor ieders levensverhaal en met erkenning en zorg de bezoekers op de eerste plaats zetten. Door het aanbieden van zowel ontspannende activiteiten als van psycho-educaties willen we mensen ondersteunen in hun herstelproces.
Joost Kerkhove (Schepen Stad Waregem): “Vanuit het beleid zijn we zeer gelukkig met dit initiatief. Het is een mooi voorbeeld van hoe je door samenwerking en het bundelen van krachten een integrale aanpak kan garanderen en realiseren. Hiermee vullen we een lacune in op ons grondgebied. Het psychisch welbevinden van onze mensen vraagt immers ook de nodige aandacht. Door de centrale ligging van De Ark is het activiteitencentrum makkelijk bereikbaar en toegankelijk”.
Groep Zorg H. Familie vzw, De Bolster maakt deel uit van het netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Zuid-West-Vlaanderen. Indien gewenst kan er vanuit T’hus een warme overdracht zijn naar gepaste herstelondersteuning. Op die manier hopen we ook preventief iets te kunnen betekenen.
T’hus wordt gedragen door een team van vrijwilligers met ervaringskennis. Dit is volledig nieuw in de regio. Ervaringskennis is een bijkomende bron van kennis in de wereld van de Geestelijke Gezondheidszorg, die meer en meer ingang vindt in verschillende organisaties. Groep Zorg H. Familie vzw, De Bolster is voor de regio één van de pioniers in het werken met ervaringsdeskundigheid.
Kelly Vercaigne (medewerkster van T’hus en deskundige in ervaringswerken) zal het team van vrijwilligers coachen zodat deze hun eigen verhaal kunnen overstijgen ten dienste van de andere.
T’hus is gelegen in De Ark in de Zuiderlaan 44 te Waregem.
Aan de oude Leie-arm in Sint-Eloois-Vijve plant De Vlaamse Waterweg de aanleg van een nieuwe vispassage aan de oude stuw, die trouwens ook wordt gerenoveerd. De werken kaderen in het rivierherstel, een Europees project van Seine Schelde Vlaanderen. De voorbereiding van de werken zijn gestart. Op het terrein zullen de werkzaamheden pas na de zomer opstarten.
De Vlaamse Waterweg blijft investeren in de waterweg aan de sluis in Sint-Baafs-Vijve. Naast de sluis op de rechtgetrokken Leie werd de afgelopen jaren een gloednieuwe moderne sluis gebouwd van 16 meter breedte en 280 meter lengte. Die is nu in gebruik genomen en is gestart met omgevingswerken. Op de plaats van de oude sluis komen nieuwe kaaimuren en een insteekdok. Zodoende wordt de overslagcapaciteit uitgebreid en krijgen de bedrijven in de buurt een extra stimulans.
Door de verbreding van de waterweg ter hoogte van de nieuwe sluis, zullen het jaagpad en de beek enkele meters moeten opschuiven. Naast de beek komt een groenstrook met bomen. Ter hoogte van de nieuwe sluis wordt ook een nieuw gebouw gebouwd met onder andere kantoren voor medewerkers van De Vlaamse Waterweg nv en stockageruimte voor reserve-onderdelen.
Renovatie stuw in Vijve
Ook de huidige stuw op de oude Leie-arm krijgt een opfrisbeurt. Stuwen regelen de stand van het water, maar dat betekent wel dat ze voor vissen een groot obstakel vormen. De bovenbouw krijgt een hedendaagse look die aansluit bij de stijl van het nieuwe dienstgebouw en de elektromechanische uitrusting wordt volledig vernieuwd. Het portiek van de stuw wordt volledig vernieuwd en krijgt een hedendaagse look. De gevelbekleding van het nieuwe portiek krijgt sluit aan bij de gevelbekleding van het nieuwe dienstgebouw. Zo worden alle bouwwerken omgevormd tot een mooi geheel.
Aan de stuw in Sint-Baafs-Vijve op de oude Leie-arm, bouwt De Vlaamse Waterweg in het kader van rivierherstel een vispassage om de verplaatsing van de vissen makkelijker te maken. Vissen verplaatsen zich voortdurend in een waterloop op zoek naar voedsel, voortplantingsplaatsen, overwinteringsgebieden of nieuwe leefgebieden. Stuwen zorgen voor een te hoge stroomsnelheid waardoor vissen er niet zomaar voorbij kunnen zwemmen.
De nieuwe vispassage komt in de oude, klasse I sluis. Dat gebeurt met de bouw van een ‘enkel vertical slot’-constructie, waarbij de vissen zigzaggen door de passage naar de andere kant. Daarnaast werkt men met een 'toegevoegd debiet'. Dit wil zeggen dat er ‘extra’ water via een klein, parallel kanaal in het laatste deel van de vispassage wordt ingebracht om zo de lokstroom voor de vissen te versterken. Tegelijk zorgt dit toegevoegd debiet ervoor dat de vispassage kan blijven werken in periodes van droogte.
Stuwen en sluizen vormen een fysiek obstakel en zorgen voor een te hoge stroomsnelheid van het water. Daarom is dit een knelpunt voor de vismigratie. Vissen kunnen er namelijk niet zomaar voorbijzwemmen. Waar mogelijk worden dan ook vispassages gebouwd om de verplaatsing van de vissen makkelijker te maken. Deze passages zorgen ervoor dat vissen trapsgewijs om een stuw of sluis heen kunnen zwemmen.
Er zijn verschillende soorten vispassages. Sommige bestaan uit een eenvoudige buis, sommige zijn heuse trappen. De vispassage is telkens aangepast aan de soorten vissen die in de waterweg voorkomen. Een vis merkt nauwelijks dat hij door een vispassage zwemt. Vissen zwemmen intuïtief tegen de stroom in. Daarom lokken we de vissen met een nagebootste stroming de vispassage in, een zogenaamde lokstroom. Door te zorgen dat de stroming vanuit de vispassage sterker is dan de stroming die van de stuw komt, sturen we de vis de goede kant op. De lokstroom mag niet te sterk zijn, want dan kunnen kleinere vissen er niet tegenin zwemmen.
Rivierherstel Leie
De Vlaamse Waterweg blijft werken aan een betere toekomst voor de binnenvaart om transport via het water een duwtje in de rug te geven. Ze doen hier ook aan rivierherstel en geven we zo de natuur weer alle kansen. Om grotere schepen een vlotte doorgang te verlenen op de Leie, wordt de rivier verruimd. Door meer ruimte te creëren, wordt de Leie heel wat toegankelijker voor de binnenvaart. Hierin kaderen de nieuwe brug in Desselgem en de nieuwe sluis in Sint-Baafs-Vijve. Eerder werd de brug in Vijve al verhoogd. Er komt meer ruimte onder de brug om schepen tot drie lagen containers te kunnen vervoeren. De sluis is nu voorzien voor grotere schepen.
Naast een verbeterde infrastructuur voor onze binnenvaart, is er in Waregem ook oog voor rivierherstel. Tussen Ooigem en Munkenhof, tussen Sint-Baafs-Vijve en Oude Plaats en tussen Desselgem en Schoonaarde worden oude meanders opnieuw verbonden met de Leie. De oevers worden bovendien op een natuurvriendelijke manier hersteld, zodat de rivier een waar paradijs wordt voor de ontwikkeling van typische fauna en -flora. Tot slot maken fauna-uitstapplaatsen het plaatje compleet. Hier kunnen dieren makkelijk uit het water geraken om langs de oevers op zoek te gaan naar een nestplaats of naar lekkers op het land.
Er bestaan verschillende soorten meanders. De meander Desselgem-Schoondale is een boogvormige meander. Hier wordt nog onderzocht of er bepaalde gedempte stukken terug open kunnen worden gemaakt en of een verbinding met de Leie wel wenselijk is en hoe die verbinding het best kan gebeuren. Via een constructie moeten we ook het waterpeil in de meander kunnen regelen.
Door de oude meanders opnieuw te verbinden met de Leie worden deze terug onderdeel van het riviersysteem. Hierdoor kunnen de ecologische kansen van de typische flora verbeteren en wordt de rivierdynamiek herstelt. Bij het opnieuw verbinden van de meander Desselgem-Schoondale met de Leie kan het water terug doorstromen en komen ook de aanpalende gronden weer in contact met de rivier.
Met deze aanpassingen zal het ook mogelijk zijn om het waterpeil in de meander te regelen. Hierdoor kunnen we in periodes met veel regen, voornamelijk in de winter, hoge waterstanden creëren waardoor natte natuur terug meer kansen krijgt in het valleigebied.
Kanaal Ooigem-Roeselare
Specifiek voor Wielsbeke betekent een verruiming van de waterweg op de Leie de renovatie van oude kaaimuren, het vernieuwen van het regionaal overslagcentrum (River Terminal Wielsbeke), het opwaarderen van natuurelementen en de herstelling van de sluis van Ooigem. Het kanaal wordt aangepast voor schepen tot klasse Va: 110 meter lang, 11,4 meter breed en een laadvermogen van 3.000 ton (Evenveel als 150 vrachtwagens!). Dat vereist diep water, hoge bruggen, toegankelijke sluizen en ruimte om elkaar veilig te kruisen.
Het kanaal Roeselare-Leie wordt aangepast voor hedendaagse binnenvaartschepen. Het kanaal is een belangrijke trafiekzone waarlangs steeds meer goederen vervoerd worden, en kan een upgrade gebruiken. Dit jaar herstelt De Vlaamse Waterweg kaaimuren en voert bagger- en oeververstevigingswerken uit ter hoogte van de firma Braet. Ze starten ook met de renovatie van de Ooigemse sluis. Die wordt in de zomer van 2022 gestremd tot het afronden van de werken later dat jaar.
Resultaten Poll Moet wareber doorgaan met e-Waregem ?
74 van de 109 deelnemers aan de rondvraag willen dat wareber doorgaat met e-Waregem en 35 zouden liever hebben dat e-Waregem stopt. Telkens zijn er nuances in het antwoord, gekozen uit de zes mogelijkheden.
Bij de neen-stemmers oordelen er 15 dat het oorspronkelijke doel van de internetkrant is gerealiseerd (archief van 1 jaar activiteiten in Waregem).14 bezoekers vinden dat de oorspronkelijke nood intussen is opgevuld door andere Waregemse blogs. 6 andere bezoekers vinden dat e-Waregem de auteur de tijd ontneemt om te werken aan heemkundige bijdragen.
Bij de enthousiaste bezoekers die wensen dat deze internetkrant verder wordt aangevuld, zijn 14 ook tevreden met een minder actieve opvolging en tonen er zich niet minder dan 60 bereid om actief mee te werken. Dat is ruim 55 % van alle deelnemers aan de rondvraag. Daarvan onderscheiden we 35 bezoekers die gewoon actief willen meewerken aan e-Waregem en 25 bezoekers die aangeven mee te willen zoeken naar informatie voor historisch getinte bijdragen.
Vooral voor hen van deze laatste categorie kan gezegd dat het een van de hoofdmotieven bij de opstart van de Waregemse internetkrant was om langs deze weg interactief historische en heemkundige informatie te verzamelen over de regio Waregem. e-mail mij met suggesties en/of reageer met historische aanvullingen en verbeteringen op bijdragen via de knop ‘reageer’.
e-Waregem is de opvolger van Wareber, wat staat voor Ware(gem) bekeken door Ber(nard). De voorganger telt meer dan 400 geïllustreerde bijdragen. Bij een klik op de foto krijgt u een grotere weergave van deze illustratie. Onze webruimte van 30 MB voor foto's was opgebruikt. Liever dan de foto's van onze oude bijdragen te verwijderen, kozen we voor deze opvolger.
Gastenboek
Druk op onderstaande knop om een berichtje achter te laten in mijn gastenboek
Zoeken met Google
U kunt meewerken met e-Waregem. We willen hier uw historische of heemkundige bijdragen publiceren over belangrijke gebeurtenissen in de regio vorige eeuw(en), geschiedenis van nog bestaande en/of verdwenen herbergen, belangrijke culturele figuren, ...
Publicatie kan dan misschien nieuwe elementen losmaken bij de lezers, die we willen oproepen om hun ervaringen over deze onderwerpen te delen en de bijdragen zonodig te verbeteren of aan te vullen.
We wachten uw reacties in op "e-mail mij" of in "reageer".
Op termijn kan dit stadsblog een historisch of heemkundig archief vormen over het wel en wee in de regio Waregem. U kunt hieraan meewerken door zelf historische bijdragen of informatie door te geven voor bijdragen over gebouwen, oude herbergen, belangrijke en/of volksfiguren, gebeurtenissen, volksgebruiken, geschiedenis van uw vereniging of wijk, enz.
Laat het historisch erfgoed of het levend archief uit het geheugen van uzelf, uw ouders en grootouders niet verloren gaan. We willen met e-waregem meewerken om deze informatie te bundelen in verschillende heemkundige rubrieken. Regelmatig worden ook oudere teksten aangepast of verbeterd, zodat uiteindelijk een waarheidsgetrouw en zo volledig mogelijk beeld overblijft voor het archief. We doen hier een oproep om daaraan mee te werken en eventuele verbeteringen of mogelijke aanvullingen te melden, waarvoor dank.
Dank voor bezoek. Op 10 oktober 2006 werd deze 'e-Waregem' beoordeeld (basis van meest aantal verschillende bezoekers) als 18de site op een totaallijst van 8903 Vlaamse blogs (241.428 berichten). Voorganger 'Wareber' stond nog altijd op 19.
Resultaat Poll 'Kunst in Straatbeeld'
94 deelnemers19 neen 75 ja Ruim 80 % staat dus achter idee van Kunst in Straatbeeld, vooral als opwaardering voor de stad.
ja, het is een opwaardering voor de stad51 % (48)
neen, ik heb daar geen belangstelling voor4 % (4)
ja, als het past bij de omgeving15 % (14)
neen, ik ben daar tegen wegens last en kost11 % (10)
