Wijzigingen/aanvullingen Kronieken van Leest.

Vervolg : LEEST – GETY en TERUG…

5 juli 1973

Dit zal een speciale dag worden voor Rwanda.
’s Morgens worden wij vroeg gewekt door een laag overvliegende helikopter. Wij geven er toch geen speciale aandacht aan.
Na het ontbijt -boterhammen (elke missie bakt immers zelf haar brood), ei, kaas, confituur, ananas en bananen- raadt men ons aan alvorens verder naar Zaïre te rijden, eerst een ommetje te maken naar de Foyer de Charité, een retraitehuis, een twintigtal kilometers ver, prachtig gelegen in de bergen met een meer ervoor en in de achtergrond de bergen die zich uitstrekken over Oeganda, Zaïre en Rwanda.
Tot onze verrassing vernemen wij dat het een stichting is van priester D’Heu van Bonheiden.
Men is er nog volop aan het bijbouwen.
Het is één grote bouwwerf, de stenen worden ter plaatse zelf gemaakt : uit klei met de hand gevormd, in de zon gedroogd, daarna in grote blokken opgestapeld met onderaan gangen waarin men acht dagen lang hout zal stoken tot de steen hard gebakken is.
Kostprijs per steen : 20 centimes ! en ze moeten echt niet onderdoen voor hun Boomse broertjes.
Jef, een man van de bouworde leidt er de werkzaamheden.
Een joviale vent, hij is er nog maar drie maand, toont ons ook met trots zijn pas aangelegde groentenhof en ik moet toegeven dat zijn tuintje er beter voorkomt dan het mijne (is ook niet moeilijk zullen diegenen zeggen die mijn groentenhof al eens gezien hebben).
Er is juist een retraite bezig.
Toch vindt een der vrouwen “welkom, ik heet Hilda” de tijd om ons een fris biertje voor te zetten en een babbeltje te slaan.
Vanop het terras genieten wij van het prachtige landschap.
“Wij zijn hier met 3 lekenhelpsters,” zegt Hilda. “Ik ben hier nog maar enkele maanden. Voordien was ik 5 jaar in Martinique.
Daarna ben ik in België met verlof geweest.
Wat ben ik verschoten van de luxe die er op die 5 jaar bijgekomen is : auto’s, kleuren-tv’s, kleding, eten !!”

Langs een bergrivier met vele watervallen, groot en klein, rijden wij terug.
De streek is dicht bevolkt, eigenlijk overbevolkt.
Overal zien wij mensen op weg, vooral vrouwen en kinderen.
De vrouwen meestal met een grote korf of met een bussel hout in evenwicht op het hoofd.
Velen ook met een kindje achteraan op de rug in het kleed gebonden. De man draagt niets, hij is de baas.
Mensen langs de wegen, mensen altijd ergens op weg.
Mensen die u blij groeten, met de arm wuiven terwijl een brede lach op hun gelaat komt.
Honderden malen hebben wij door het autoraam moeten terugroepen “jambo sana” wat zoveel wil zeggen als “ook een grote goeien dag”.
Ik zal nooit vergeten dat, waar wij ook reden, overal de kinderen naar de weg toekwamen gelopen, de vrouwen voor hun hut ophielden met maniok te stampen en de mannen hun “palabers” staakten om ons breed lachend te groeten.
Zo was het trouwens de karwei van degene die naast de chauffeur vooraan in de auto zat, al die vriendelijkheid te beantwoorden.
Karwei die wel eens zeer aangenaam was, want zelfs in mijn legerdienst heb ik nooit naar zoveel meisjes kunnen “lachen en zwaaien”.
Wij hebben nog even de gelegenheid om op de Missie van Rwaza de sigarenmakerij te bezichtigen.
De tabaksbladeren worden er geweekt, gesneden en met de hand op de bil tot sigaar gerold.
Voor één keer rieken wij niet de brousse, maar tabak.
Ook de kistjes worden er gemaakt : zware boomstammen worden er in planken gezaagd : de stam wordt hiervoor boven een put gerold, twee man in de put, twee man erboven, en dan maar zagen.
Wij krijgen een kistje cadeau.
Het zit steviger ineen als die prullen hier.
Wij moeten ook de weverij van de zusters bezoeken.
In een donker lokaal zitten langs de muur een hele rij jonge meisjes parels te steken.
Als wij binnenkomen stuiven ze giechelend uit mekaar en komen om het hoekje terugkijken.
Grotere meisjes zitten aan een weefgetouw tapijten te vlechten met hoekige bantoe-motieven.
Mijn oog valt op de muur op twee prenten van het H. Hart van Jezus en van het H. Hart van Maria : allebei heel blank en heel zoeterig. Deze prenten zullen er wel blijven hangen tot een antiekjager uit Europa ze ginds ooit zal gaan opkopen.
Buiten staan bij een gebouwtje enkele negers te wachten : het is het bureel van de burgerlijke stand.
Enkele vrouwen komen er hun pasgeboren kindje laten opschrijven : ja, de planken van de voeten van die kindjes zijn rozig wit.

Door de bergen, met hier en daar bonenvelden, rijden wij tegen de middag terug naar de Procuur van Ruhengerie.
Ze zitten er reeds aan tafel.
Een tikkeltje zenuwachtig vertelt de pater aan René dat er afgelopen nacht een staatsgreep heeft plaats gehad : Kayanda, sinds 11 jaar president, werd afgezet en de macht werd in handen genomen door de militairen; de radio speelt militaire muziek en roept herhaaldelijk een communiqué rond van de generaal en de 11 kolonels en majoors.
Er werd geen bloed vergoten en alles is rustig in het land.
Paris-Inter heeft het nieuws ook al omgeroepen, ze zullen het in België dus al weten.
Wanneer de pater zijn uitleg gedaan heeft, kijkt hij ons even aan.
Wij staan er wat bedremmeld bij.
Wij zijn pas één dag in Afrika, en daar zitten wij dan midden een staatsgreep. Ze zullen thuis wel ongerust zijn.
René besluit na het eten zo vlug mogelijk naar de grens te rijden, weg uit Rwanda.
Onderweg valt het wel op dat de mensen in groepjes met mekaar de gebeurtenissen staan te bespreken, dikwijls is dat rond iemand die een draagbaar radiotoestel heeft, een van die blauwe kastjes van Philips.
Er is niet veel aan maar het speelt, deze minimum-radio, waar de negers zo fier mee rondlopen.
Rond 4 uur komen wij aan in Gisenyi, de grensstad aan het Kivumeer en rijden meteen door naar de grenspost, een klein gebouwtje en een slagboom.
Op de dorpel zitten 6 soldaten van het Rwandese leger, de camouflagevest losjes om het lijf, de Fall (dat Belgisch geweer aan de spits van de techniek) met lader erop, nonchalant naast hen en in de handen een fles inlands bier.
De grens is gesloten. Wanneer open ? Morgen misschien of overmorgen.
Wij staan daar nog wat te draaien en te keren.
Een vijftigtal meter verder is de Zaïrese grenspost, daar staan meerdere auto’s te wachten.
Op Rwandese kant zijn wij de enigen.
Een klein jongetje brengt op een fiets zonder banden bier aan voor de soldaten.
Wij keren dan maar terug naar de stad Gisenyi en gaan op zoek naar een hotel voor het donker wordt. René kent er een : Edelweiss, gehouden door een Zwitserse.
Wanneer wij het gevonden hebben en er aan alle deuren zijn gaan aankloppen vinden wij er toch ergens een boy : de Zwitserse dame heeft wegens ziekte de zaak overgelaten en de huidige baas slaapt en mag niet wakker gemaakt worden.
Dan maar verder op zoek.
Wij stoppen aan een VW garage, nog altijd om een dop op de benzinebak te vinden.
Een neger zegt ons dat de garage gesloten is omdat er geen werk is. Als u ze sluit, zal er wel nooit werk komen, zeggen we onder elkaar.
Wij rijden nu naar de rand van het Kivumeer.
Er staat een hotel Palm Beach.
Wij moeten even wachten op de bazin. Er is plaats en wij krijgen elk onze kamer.
Oef, dat is in orde. Nu die zorg van ons af is, krijgen wij oog voor de pracht van de natuur waar wij nu vastgelopen zijn.
Het meer met de bergen er rond, het strand, bloemen, struiken, cactussen in alle kleuren, de rotsen langs het water, de palmbomen.
Gisenyi was vroeger eens de luxe-badstad.
De rijke colons en de gearriveerde administrateurs kwamen in dit paradijselijk gebied met mekaar wedijveren in weelde.
Nu is dit nog enkel vergane glorie.
In de villa’s langsheen het meer wonen nu negers : de nieuwe rijken van het systeem.
Hun vrouwen stoken vuur binnen in huis zoals zij dat vroeger in hun hut deden. Waar eens de blanke dames lui in een ligzetel op de pelouse hun verveling verdreven, ligt nu de negerwas te drogen of spartelen negerkinderen.
Wij wandelen langsheen het strand. Niemand te zien.
Of toch. In de verte zit een blanke op het staketsel, de benen los boven het water. Het is al een oude heer, hij leest een boek.
Wanneer wij hem aanspreken kijkt hij nauwelijks op. “De staatsgreep, och zo kan het niet blijven duren, de president had alle macht verloren, iedereen was baas.
Die staatsgreep is trouwens met medeweten van de president gebeurd (later zullen wij hierover een heel andere versie horen, die ik echter moeilijk kan neerschrijven).
Er moet een sterk gezag komen dat het hoofd kan bieden aan de stammentegenstellingen, aan de tegenstelling tussen Noord en Zuid (tiens, tiens, ginds ook).
Anders een prachtig land. Voor de oorlog heb ik de Academie van Schone Kunsten gesticht in Kinshasa. Ik kan niet meer leven in Europa, ik blijf in Afrika”.
Wij verlaten nu het strand en gaan naar de inlandse haven.
Soldaten patrouilleren over straat of liggen lui tegen een of ander openbaar gebouw geleund.
Wij komen in de inlandse haven.
Grote prauwen vertrekken tegen valavond met een tiental vissers om tijdens de nacht op het meer te gaan vissen.
Er is ook een markt, en vrouwen slaan hun was aan de oever.
Een man maakt een brei van maniok klaar in een pot op een vuurtje. Wij kijken toe.
De man maakt zich geweldig kwaad op ons.
Wij gaan gauw verder, nog lang achterna geroepen.
Het is niet het ogenblik om last te krijgen met negers.
René verklaart ons dat die man geaffronteerd was omdat maniok klaarmaken geen mannen- maar vrouwenwerk is.
Als wij mannen al eens de afwas doen, hebben wij toch ook niet gaarne dat iedereen ons dan komt bekijken.
Wij wandelen terug naar het strand wanneer onze hotelhoudster op ons komt toegelopen.
Zij vraagt gauw te komen eten want om 6 uur mag niemand nog op straat : couvre-feu, avondklok.
Bij het open raam van onze kamer zien wij hoe de avond valt over het Kivumeer.
Wij zitten gedrieën op de kant van het bed.
Buiten wuiven de palmen en beginnen de krekels in massa aan hun monotoon getjirp, eigen aan de tropennacht.
Wij kunnen voor de eerste keer eens rustig met René babbelen.
Wij spreken ook over thuis. Wat wordt het morgen ?
Blijft de toestand wel zo rustig ?

Vervolgt.

Foto’s :
-De stenen moeten niet onderdoen voor hun Boomse broertjes.
-Op de Missie van Rwaza was er naast de sigarenmakerij ook een atelier waar de kistjes werden gemaakt.
-Georges heeft, de dag van de staatsgreep, het geronk van een laag vliegende helikopter gehoord.
-In de schaduw, aan het strand van het Kivu meer, de dag van de staatsgreep.