WO I

MOORSLEEDSE VLUCHTELINGEN TE LEEST

In 2013 werd ik benaderd door de Westvlaming Paul Snoeck die op zoek was naar inlichtingen over de vluchtelingen uit Moorslede die tijdens de Eerste Wereldoorlog een tijdlang in Leest verbleven.
Paul, auteur van verschillende boeken en geboren Moorsledenaar, werkte aan een verhandeling over zijn familie Masschelein-Vanbiervliet.
Via de KU Leuven en het bisdom Brugge had hij al veel documentatie kunnen terugvinden mailde hij en de mensen van Moorslede vluchtten ofwel naar Frankrijk (Canny is verbroederd met Moorslede) of naar de streek van Mechelen.
Al snel kwam Paul in Hombeek terecht waar hij werd verder geholpen door Ward Dekempeneer en Lieve Huysmans van de heemkundige kring Hoembeka. Via Wilfried Hellemans kwam hij bij mij en de Kronieken van Leest terecht en ik heb hem met veel plezier al mijn gegevens over de vluchtelingen van Moorslede bezorgd.
Paul kreeg toestemming om de registers van de burgerlijke stand van Leest te raadplegen en bezorgde me op zijn beurt zijn bevindingen, waaronder de lijsten met vluchtelingen van Hombeek en Leest, foto’s van de familie Masschelein en nog andere weetjes.

Door dit alles raakte ik gefascineerd door deze Westvlaamse gemeente en ben ik gaan grasduinen op het internet naar meer informatie. Hierna een samenvatting van mijn voorlopige bevindingen. 

MOORSLEDE

Moorslede is een gemeente in de provincie West-Vlaanderen op nauwelijks 15 km van Ieper.
Het is een landelijke gemeente met een kleine 11.000 inwoners en in de volksmond spreekt men van Moorslé. De gemeente heeft naast Moorlede-centrum nog de deelgemeente Dadizele.
De dorpskern van Dadizele ligt ongeveer vijf kilometer ten zuiden van het centrum van Moorslede. Tussen beide kernen ligt, op het gebied van Moorslede, het dorpje Slijpskapelle. 

GESCHIEDENIS

De eerste vermelding van Moorslede als Morcelede gaat terug tot 1085.  De heerlijkheid Moorslede bezat gronden tot in Nieuwkerke en Ardooie, en kwam ca 1700 in het bezit van de heren van Dadizele.  De heer oefende de hogere, de middelbare en de lagere rechtsmacht uit.  Bestuurlijk en fiscaal behoorde Moorslede tot de kasselrij Ieper (Oost-Ieper-Ambacht). 
Het in 1617 herbouwde kasteel of "'s ‘Herenhuis" bevond zich iets ten westen van de kerk, na 1700 werd het een kasteelhoeve. 
Te Moorslede bevonden zich nog (gedeelten van) andere heerlijkheden: de heerlijkheid Slyps, de heerlijkheden Watermeulen en Strooiboom.
Het patronaat van de St.-Martinuskerk werd uitgeoefend door het O.-L.-Vrouwkapittel van Doornik (schenking in 1188).  De parochie maakte achtereenvolgens deel uit van het bisdom Doornik (tot 1559), Ieper (tot 1801), Gent (tot 1834) en Brugge.

In 1673 bestond een derde van Moorslede nog uit heide en bos.
Moorslede wordt ook wel het "Lievensdorp" genoemd naar Constant Lievens (°Moorslede 10/4/1856, Heverlee 7/11/1893) die in India actief was als missionaris. Naar hem verwijzen een standbeeld op de Marktplaats en het Lievensmuseum. In 1993 bezocht prinses Astrid zijn geboorteplaats ter herdenking van de honderdste verjaardag van zijn overlijden.
Verschillende keren mocht de gemeente zich overigens verheugen op koninklijk bezoek.
Zo bezocht Koning Albert I Moorslede onmiddellijk na het einde van de Eerste Wereldoorlog.
Moorslede was ook de geboorteplaats van de auteur David de Simpel, architect Marc Dassauvage, kunstschilder Emiel Jacques en de wielrenners Cyrille Van Hauwaert en Patrick Lefevere. Deze laatste is beter bekend als manager van wielerploegen.
In 1950 werd Briek Schotte wereldkampioen in Moorslede voor Middelkamp en Kübler.
Een Moorsledenaar was ook de oprichter van “De Gazette van Detroit”, de Vlaams-Amerikaanse immigratiekrant in de Verenigde Staten. Die krant werd al dan niet toevallig opgericht enkele dagen na het begin van de Eerste Wereldoorlog.  

EERSTE WERELDOORLOG

Op 2 augustus 1914 had de Duitse regering om toestemming verzocht voor de doortocht van haar troepen door België. Er volgde een weigering met als gevolg dat op 4 augustus Duitse eenheden de Belgische grens overschreden, waardoor de oorlogstoestand was ingetreden.
De Belgische regering had alles zo goed mogelijk voorbereid en toen de Duitsers het land binnengedrongen waren, besloot men de hulp van de toen bevriende mogendheden Engeland, Frankrijk en Rusland in te roepen. De desbetreffende telegrammen werden tegen de avond van 4 augustus verzonden. De grote oorlog was ontketend… 

Wanneer de oorlog drie weken bezig was, kwamen de eerste vluchtelingen toe in Moorslede en de omliggende dorpen. Ze kwamen uit Brussel, Mechelen, Leuven…en ze hadden vreselijke verhalen mee over de Duitsers.
Kort nadien verschenen de eerste Duitse soldaten. Het waren Ulanen, verkenners te paard.
Begin oktober trokken de eerste troepen van het Belgisch leger voorbij. Ze kwamen van Antwerpen en begaven zich richting IJzer. Enkele dagen later gevolgd door Britse cavalerie en Franse soldaten.

Op maandag 19 oktober 1914 viel het Duitse leger de regio Moorslede-Rumbeke–Roeselare–Staden binnen. De Duitsers werden er beschoten door een Compagnie Franse Dragonders die de aftocht van hun kameraden moesten dekken en ze gingen er van uit dat het burgers waren die de wapens hadden opgenomen. Deze schermutselingen resulteerden in een zeer gewelddadig optreden van de bezetters. Ze reageerden met plundering, brandstichting en executies. De Duitse troepen die in die dagen in de streek gelegerd waren, bestonden vnl. uit jonge oorlogsvrijwilligers zonder ervaring, vaak studenten, die de oorlog als één groot avontuur zagen.
In paniek vluchtte een groot deel van de bevolking, ook bewoners van Moorslede. Die mensen lieten alles achter en vertrokken ijlings, de meesten richting Ieper-Poperinge–Frankrijk, anderen richting Limburg, zelfs nog verder richting Nederland. Deze dag staat in het geheugen gegrifd als ‘Schuwe Maandag’.

Vanaf dan is Moorslede bezet gebied en verschillende Duitse soldaten werden bij de burgers ingekwartierd.
Einde 1914 begon de relatie tussen de Duitsers en de plaatselijke bevolking stilaan te verbeteren en groeide er soms een band tussen de inwoners en hun ingekwartierde soldaten.
Af en toe ontstonden er zelfs romances met huwelijken en kinderen als gevolg.
De bevolking paste zich steeds meer aan aan het leven in bezet gebied.
Er kwamen winkeltjes met souveniers, tabak en voeding voor de soldaten.
De Moorsleedse herberg de Blauwvoet begon zelfs een boekhandel voor leesgrage soldaten en in het huis van brouwer Denecker werd een repetitielokaal voor muzikanten ingericht, het zogenaamde ‘Musikhaus’. Veel aandacht was er ook voor het religieuze en regelmatig werden er missen georganiseerd voor de soldaten. 

Tussen november 1914 en 22 april 1915 bleef alles rustig aan het front. Moorslede lag toen niet in de gevechtszone, die lag dichter bij Ieper.
Later kwam Moorslede wel in de frontlinie te liggen en het dorp kreeg het hard te verduren.
Verschillende keren zouden de Moorsledenaars op de vlucht slagen. Eerst naar dorpen en steden dichtbij, later ook naar Normandië in Frankrijk.
Moorslede, Dadizele en Slypskapelle liepen door de beschietingen heel wat schade op, vooral de kerken waren een geliefkoosd doelwit.

Tijdens de derde slag bij Ieper, bekend als ‘de slag om Passendale’, begonnen op 31 juli 1917, lag Moorslede alweer in het schietbereik van de Engelse artillerie waardoor ook de laatste inwoners hun huizen ontvluchtten.
Bij dit eindoffensief zou het dorp voor 100 % verwoest worden.
Deze vluchtelingen werden voor een groot gedeelte opgevangen in de streek van Mechelen, naast deze stad ook o.a. in Heffen, Leest en Bonheiden.
Ook in Mol, Ruisbroek, en Geel waren vluchtelingen terecht gekomen. Ze zouden er blijven tot na de oorlog.

Vervolgt.

Foto’s :
-Paul Snoeck.
-Moorslede, 21 maart 1915. Duitse soldaten, met pinhelm, zijn verzameld op het marktplein voor de ‘Feldgottesdienst’, de Heilige Mis in open lucht.
-Moorslede voor en na WO I.