1914 – 28 september : Romaan Van Mol sneuvelde te Leest
Op 28 september viel te Leest, ter plaatse Grote Heide, de Belgische soldaat Tweede Klasse mil 1910 Romaan Van Mol (Stamnummer 111/57821). De gesneuvelde was geboren te Hekelgem op 18/6/1890 en diende bij het 11de Linieregiment. Hij werd in de Grote Heide begraven en zou later, op 5 februari 1915, in het bijzijn van zijn familie, overgebracht worden naar het kerkhof van Leest. Uiteindelijk werd hij begraven op de gemeentelijke begraafplaats van Willebroek (graf nr. 165 1924/11/12).
Romaan Van Mol was een zoon van Pierre Leopold en van Adelaïda Egida Nevens. De gesneuvelde was landbouwer en gehuwd met Maria Josephina De Bruyne. (GA-12/10/1915 en Belgian War Dead Register)
1914 - 29 september : Inval te Leest van de Duitse bezetter.
“Bij hunnen inval in de gemeente, werden door de Duitsche barbaren afgebrand, de graanwindmolens van weduwe Boniface Lauwers aan “De Knip” en van weduwe Frans Van Winghe, “Steinemolen”. (GA-8/1/1920)
“De registers van den burgerlijke stand zijn door de Duitsche soldaten, op 29 september 1914, beschadigd en met olie onleesbaar gemaakt ; verschillende werden verscheurd, enkele bladen daarvan zijn later teruggevonden in de loopgraven in de gemeente, waar de Duitsche kanonnen stonden. Ook schoolboeken lagen daar verstrooid.” (GA-8/1/20)
“...het groot deel der bevolking is gevlucht voor en bij het begin der schermutselingen. De personen in hunne woningen en bij het vluchten aangehouden zijn weggeleid of in hunne woningen zelve opgesloten gehouden.
Albert Tonneau, soldaat bij het 11e Linie, wonende te Brussel, Rue du Chemin de Terre 7, sneuvelde die dag in de Blaasveldstraat, alwaar hij tijdelijk werd begraven.
Sneuvelden nog te Leest op 29 september :
-O.Mat. J. Rosenbaum Herne 10.komp. Mat. Art.R., Duits soldaat.
-Gefr. G. Braunig Niedersulzbach 3.Komp. 3.See.-Bat., Duits soldaat.
-Viz.Feuw. O. Spoun Marbach, 8.Komp.2.mar.Art.R., Duits soldaat.
-O.Mat. K. Sadony Buschdorf 7. Komp. 2.Mat.,Art.R., Duits soldaat.
-Unt.ffz K. Idler Veigingen 3.Komp.See-Batl., Duits soldaat.
-Sees. J. Schramm, Krogelstein 3.Komp.See-Batl., Duits soldaat.
Albert Jules Emmanuel TONNEAU, Soldaat Tweede Klasse mil 1910 met stamnummer 111/57783, was te Brussel geboren op 20/6/1890 als zoon van Emiel Joseph en van Helena Corina Heloïsa Jeannette HINNEKENS. Hij was ongehuwd en zijn beroep was bediende-verkoper. Hij sneuvelde in de Blaasveldstraat waar hij tijdelijk werd begraven. Hij werd herbegraven te Mechelen (graf nr. 351) om uiteindelijk op 15/7/1921 zijn laatste rustplaats te krijgen op de stedelijke begraafplaats van Brussel. (Belgian War Dead Register)
Uit een brief van 19 april 1915 van het gemeentebestuur Leest naar “Mijnheer Victor De Glair, Sint Jansplaats 5 Brussel” : Tot gevolg van uw schrijven van 13 dezer maand doen ik u kennen, dat den soldaat, als gesneuveld aangewezen onder naam Tonneau Albert, van het 11e Linie, niet begraven is door tusschenkomst des bestuurs, hij moet door de Duitsche krijgers waarschijnlijk begraven zijn, daar nevens zijn graf, zich hetgene van een Duitsch krijger bevindt. Personen ter plaatse wonende, bevestigen alsnu, bij nader onderzoek dat het lijk, later zou op grooter diepte gesteken zijn, door personen vreemd aan de gemeente, die verklaarden daarmede gelast te zijn, welke personen door de Duitsche overheid veroordeeld zijn tot gevang voor ontgravingen van lijken. Op het vragen, aan de lijkgravers, of zij wel de eenzelvigheidsplaatjes der soldaten bewaarden zou door hen het plaatje getoond zijn van Tonneau, doch dit plaatje is nooit in ons bezit geweest en het stamnummer is ons opgegeven als 55780, mogelijk is het 55783. Personen ter plaatse bevestigen dat de geldbeugel zou geroofd zijn door de ontgravers ; men heeft overhandigd een portret van een zeer jonge juffer afgegeven, dat zou uit den portemonnaie moeten gevallen zijn van dien soldaat, dragende bovenkant de melding denk ik, van den vervaardiger R. LULEY 14/270/. Dit het enige wat zou kunnen dienen tot de erkenning van dien dappere krijger ofwel eene ontgraving van het lijk. Het portret is ten inzage ten gemeentehuize densdags van 9 tot 12, donderdags van 9 tot 12 en van 1 tot 5 ure namiddag en zaterdags van 2 tot 4-1/2 uur namiddag. Met achting bied ik u mijne oprechte groeten, De burgemeester.
Foto’s en afbeeldingen : -De gemeentelijke begraafplaats van Willebroek. Vooraan rechts het graf van Romaan Van Mol. -De laatste rustplaats van soldaat Van Mol die sneuvelde in de Grote Heide te Leest. -Albert Tonneau sneuvelde in de Blaasveldstraat.
Vervolg Louis “Lowieke van Dore” Teughels, de oudste mens van Leest.
Toen Louis geboren werd in 1914 woonden zijn ouders nog in Sint-Katelijne Waver. Drie jaar later keerde Dore Teughels, samen met zijn gezin terug naar Leest, naar den Rooselaer, het ouderlijk huis op het Dorpsplein. Van de eerste wereldoorlog herinnerde Louis zich nog dat hij op de schoot werd genomen door Duitse soldaten in de herberg van zijn grootvader. Daar hebben ze hem nog vaak mee uitgelachen. Hij heeft nog les gekregen van de meesters De Leers, Meyers en Selleslagh. Daarna volgde hij twee jaar het college te Mechelen. Hij moest van zijn moeder, maar veel liever werkte hij met zijn handen zoals zijn vader. Met zes van Leest waren ze, in het college. Toen moest hij elke dag naar de mis, die van 8 uur, maar ze hebben van hem nooit een pater kunnen maken, hoe graag zijn moeder dat ook wilde. Thuis waren ze “Sussen”, maar niet fanatiek, de schrijnwerkerij had ook veel “Blekken” klanten. Ontspanning in zijn jeugd bestond uit knikkeren, biggelen, dobbelen en kaarten. Hijzelf hield ook van lezen en was jarenlang lid van de Leestse afdeling van het Davidsfonds. Later kwamen daar de kermissen bij en de bals. Verschueren was één van de eerste Leestenaars met een vrachtwagen en soms mochten ze hem vergezellen naar Antwerpen, naar de cinema of de piste. Leest had toen een goeie coureur, Stanne Huys, en die had veel supporters, waaronder Louis. Tijdens de tweede wereldoorlog huwde hij, in 1941, met de boerendochter “Tille” uit de Blaasveldstraat en dat betekende voldoende voedsel zolang die oorlog duurde. Hij herinnerde zich nog dat er in het werkhuis van zijn vader een verborgen ruimte was die dienst deed om al het werkgerief te verstoppen tijdens de oorlog en dat hij tijdens het herstellen van de vernielde Zennebrug zijn zaag in de rivier had laten vallen. Geen gewone zaag, een ‘Scheffield’. Daar heeft hij veel spijt van gehad. In die periode vond hij een bootje in de Zenne. Daarmee heeft hij een dag lang mensen van Schonenberg over het water gezet. Hij deed dat gratis maar allemaal gaven ze wat geld en Louis had nog nooit zoveel verdiend… Tijdens die oorlog is hij ooit zwaar ziek geweest. Een zware longontsteking zorgde ervoor dat hij zelfs dubbele rantsoenzegels ontving. In “De Band”, de periodiek van Milac (december 1979), schreef zijn broer Frans dat Louis in die tijd een elektrische machine geconstrueerd had om aardappelen te malen tot een heel fijne spijs waarna die spijs dan gedroogd werd zodat men aardappelbloem bekwam. Vele Leestenaars hebben toen beroep gedaan op de broers Teughels en de machine van Lowieke.
Van zijn 17de tot zijn 65ste werkte Lowieke onafgebroken in de schrijnwerkerij. Tot in de jaren ’60 wel zes dagen per week. Met zijn broer Frans stond hij ook in voor de decorbouw van de plaatselijke toneelkring. Hun vader had de danszaal verbonden met het werkhuis en er één grote ruimte van gemaakt. Daags voor een toneelvoorstelling of een teerfeest werd de scene boven de machines opgebouwd en gingen de tafels langs de kant, de schrijnwerkerij was getransformeerd tot een feestzaal. Ook het blinderen van de ramen van het hoogkoor bij overlijdens in de kerk behoorde tot zijn taken. De doodskisten werden trouwens zeer lang door de schrijnwerkerij zelf gemaakt. In eik of den met houten paneeltjes en binnenin bekleed met wit crêpe papier. De onderste randen van de kisten werden toegegoten met pek en voor het vullen van de hoofdkussens gebruikte men houtkrullen. Vaak moesten ze er hun zondagvoormiddag voor opofferen. Ook de kerststal werd door Louis geplaatst en aan de plaatsing van het beeld van de heilige Cornelius met de omheining in de kerk tijdens ‘Posse Leest’ heeft Louis ook vele jaren geholpen.
In 1950 verhuisde Louis naar de Blaasveldstraat 36, naar de woning van zijn schoonouders. Daar was ruimte zat en toen begon hij aan auto’s te sleutelen. Een motor uiteenhalen gebeurde op de keukentafel en samen met zijn neef veranderde hij motors van vrachtwagens. In die periode reed hij met een blauwe DKW waarmee hij jaren na elkaar een communicant naar de kerk bracht. Tot één van zijn zonen er voor zorgde dat zijn wagen, na een fataal spelletje ‘water en slijk tanken’ nog enkel rijp was voor de sloop en de DKW kreeg een nieuwe bestemming als kippenhok. Daarna volgde een zwarte Austin waarvan het stuurwiel zich rechts bevond. Die wagen kwam uit Engeland en hij had die aangekocht bij de Zwaantjes in Brussel. Wat later kwam hij op de proppen met een rode DKW wat voor zijn zonen het geschikte voertuig was om hun lief te bezoeken. Een groot gat in het chassis : geen probleem daar werd gewoon een doek opgelegd. Ook verschillende Warthburgs werden versleten. Tijdens een familieuitstap naar zee waren er enkele lekke banden te veel aan geweest en om thuis te geraken werd er hooi in de band gestopt en dat werkte…
Eens op pensioen hielp Louis mee aan het bouwen van de huizen van zijn zonen maar snel moest hij toegeven dat hij de jeugd niet meer kon volgen. Na het overlijden van zijn vrouw, op 21 juni 1984, is hij altijd op zijn vertrouwde stek blijven wonen.
In 2003 vroeg ik hem naar zijn gezondheid en zijn dagindeling. Hout vasthouden, monkelde hij, maar over zijn gezondheid mocht hij niet klagen. Zijn zicht was achteruitgegaan en hij moest attentie doen met zijn rug, maar de enige medicatie die hij nam waren wat pillekens voor zijn bloeddruk. Zijn dag begon meestal rond 8 uur, ontbijten en dan naargelang zijn gezindheid wat patience spelen of een stukje lezen. De bibliotheek van Leest voorzag hem van boeken met extra grote druk. Het genre maakte niet uit. Lowieke was een alleslezer. Winkelen deed hij met de wagen, hij reed nog altijd zelf, meestal naar de Delhaize van Blaasveld. Handenarbeid zat er niet meer in alhoewel hij vroeger dol was op knutselen.Geen groter plezier dan Friese klokken ineen te steken of tafeltjes fabriceren. In de tuin heeft hij nooit graag gewerkt, dat miste hij niet. Middageten deed hij bij zijn zoon Frans, naast de deur. Zijn schoondochter kookte alle dagen, dus ook voor hem. In de namiddag wat rusten en onderwijl wat tv kijken of lezen. Lowieke was toen ook fan van Baantjer en van het nieuws. Bij de toenmalige oorlog in Irak had hij zo zijn bedenkingen. Akkoord hij was ook tegen oorlog, maar hij vond het een beetje jammer dat iedereen tegen de Amerikanen was. Zij zijn ons hier twee keer komen helpen en onze kerkhoven liggen vol Amerikanen... Waar Louis ook van hield waren de activiteiten met de Leestse gepensioneerden. Zolang zijn gezondheid het toeliet was hij van de partij, telkens weer. De dag van Lowieke, de ouderdomsdeken van Leest, eindigde toen meestal rond half tien, dan kroop hij onder de wol en als hij ’s anderendaags weer ontwaakte was hij dankbaar voor weer een nieuwe dag die hem was gegeven.
Vandaag de dag, op zijn honderdste jaar, staat zijn TV zo luid te spelen dat een voorbijganger op straat goed kan meevolgen en als je Lowieke vraagt naar het geheim van zijn leeftijd zal hij antwoorden dat hij graag patatten eet en in de zomer steekt hij regelmatig zijn stoof aan en dan wordt zijn leefruimte een heuse sauna…
Intussen is zijn nageslacht aangegroeid met naast zijn vier zonen, 9 kleinkinderen en evenveel achterkleinkinderen.
In augustus 2014 telde de familie zes viergeslachten ! Toen hij het gebruikelijk geschenk van het koningshuis ontving –traditioneel een foto van het koningspaar- stond daar foutief vermeld : ‘Aan mevrouw Corneel Theughels”… Het cadeau werd teruggestuurd ter aanpassing…
Foto’s : -De plaatselijke vedette Stanne Huys. -Uit het “schrijfboek voor aanduidingen van het werk en levering” van Dore Teughels : een doodskist voor de Française Sophie Sarazin. -Bovenaan van l. naar r. :zoon Theo met echtgenote Stef, moeder Tille, Louis, zoon Frans, schoondochter Marina, zoon Arnold en schoondochter Erna, de echtgenote van Jan. Onderaan : kleinkinderen Wim, Johan en Noël en rechts zoon Jan. -De Blaasveldstraat in feeststemming bij zijn honderdste verjaardag. -Zijn woning. -De eeuweling omringd door zijn familie.
1914 – Zondag 10 mei : Stichtingsvergadering comiteit voor zuivere en gezonde melk
Omdat er jaarlijks duizenden kinderen stierven door vergiftiging veroorzaakt door het drinken van onzuivere melk werd een comiteit gesticht. De stichtingsvergadering ging door in het restaurant Lepage (plaats was niet vermeld) in aanwezigheid van verschillende hoogwaardigheidsbekleders waaronder ook Jaak Bernaerts, de burgemeester van Leest. (GvA, 13/5/1914)
1914 - Zondag 14 juni : Bliksem sloeg toe in het Mechelse
“…het was niet alleen te Mechelen in den Square van Van Beneden en in den trein, tusschen Mechelen en Weerde, dat het hemelvuur zijne parten speelde, maar ook te Battel en elders. Te Battel-Warande sloeg de bliksem in eene herberg en rammelde geweldig en grof in het buffet. Te Leest sloeg de bliksem glad een schoorsteen van het dak en een zak bakkerskolen, die op den zolder stond, vatte vlam, en stond gans in brand. De schade is gelukkiglijk niet erg.” (GvA, 17/6/1914)
1914 – Maandag 3 augustus : Geboorte van eeuweling en oudste mens van Leest Louis TEUGHELS. - Deel 1.
Decennialang was schrijnwerkerij Teughels een begrip te Leest. De mannen van Teughels waren begenadigde stielmannen. De bekendste telg Noldus (°Leest 7/2/1853, +10/1/1924) was naast schrijnwerker ook herbergier en van 1889 tot aan zijn overlijden in 1924, gemeenteontvanger. Hij woonde in “Den Roselaer” op het Dorpsplein. Het werkhuis van zijn schrijnwerkerij stond achter het huis en was gebouwd op de kerkhofmuur. In 1927 zou zoon Theodoor (“Dore”) de zaal, die bij het woonhuis hoorde, verbinden met het werkhuis en er één grote polyvalente ruimte van maken. Naargelang de omstandigheden deed ze dan dienst als schrijnwerkerij of als feestzaal. Daags voor een toneel of een teerfeest werd het decor tussen en boven de machines geïntegreerd, gingen de werktafels langs de kant en de feestzaal was beschikbaar. Trien Beullens (°Leest 20/6/1855, +Mechelen 24/8/1929) volgde haar man op als gemeenteontvanger : “Ingezien de lange jaren trouwen dienst van wijlen heer Teughels besloot de Gemeenteraad om de wedde van zijn weduwe te bepalen op de som door wijlen haren man als dusdanig genoten, hetzij a rato van 3.400 frank per jaar...” (Gemeenteraad van 12 januari 1924)
Adriaan Theodoor “Dore” Teughels (°Leest 7/9/1890, +Leest 11/9/1966) zette de zaak van zijn vader verder. Hij huwde met Emma Blommaerts uit Sint Katelijne Waver die hem tien kinderen schonk waarvan er acht in leven bleven. Op 3 augustus 1914 werd Louis (“Lowieke van Dore”) geboren, als tweede in de rij. Met zijn broer Frans “Susse” zette hij de zaak verder. Frans, binnenhuisarchitect, bouwkundig tekenaar, schilder, tekenaar, verzamelaar van getekende wegenkaarten en veelschrijver, was multigetalenteerd. Zijn cursiefjes in “De Band” werden zeer gesmaakt. Een andere broer Juul bracht het tot schoolhoofd in Kapelle op den Bos en een zus van Louis, Maria, huwde Aloïs Hendrickx, jarenlang hoofdonderwijzer in de stedelijke jongensschool van Leest.
In 2003 heb ik Louis Teughels voor het eerst geïnterviewd. Hij was toen 89 en ook toen al de oudste inwoner van Leest. Lowieke interviewen was geen sinecure, hij was zeer bescheiden en geen prater, het kostte enige moeite hem op gang te krijgen. Wat mij toen vooral opviel, Lowieke leefde voor 100 procent in het heden, wat voorbij was, was voorbij, kon niet meer veranderd worden en wat de toekomst in petto had, dat moest ge maar nemen zoals het kwam. Hij leefde in harmonie met zichzelf en met de rest van de wereld en elke dag ervoer hij als een geschenk.
Naar aanleiding van zijn eeuwfeest in 2014 schetste ‘Kerk en Leven’ (20/8) onder de titel ‘Eeuweling Louis Teughels’ ook een portret van de krasse ouderling. Ik heb beide verslagen samen gebracht teneinde een completer beeld te krijgen van zijn levensloop. Met zijn vrouw, haar officiële naam was Maria Mathilde Absillis, maar iedereen noemde haar “Tille van de Waisj” (°Leest 20/12/1916, +Mechelen 21/6/1984) zette hij vier kinderen op de wereld : vier prachtige zoons, mannen met handen aan hun lijf, zoals hijzelf. De oudste Theo (°1942) was een bekwaam meubelmaker in een Mechelse firma en ging in 1978 in het onderwijs. Elf jaar avondschool maakte van hem een expert in het ontwerpen en fabriceren van meubelen en ook sierboetseren en ornamentstekenen had voor hem geen geheimen. Theo huwde met de Sterrebeekse onderwijzeres Stef Machtens. Zij kregen twee kinderen : Luc en Wim.
Jan (°1944), de tweede zoon, studeerde af als onderwijzer en gaf jarenlang les aan de stedelijke jongensschool te Leest. Ook hij is een vat vol talent : zijn woning, naast de pastorij in de Pastoor De Heuckstraat, werd eigenhandig door hem gebouwd. Metserij, bezetting, voegwerk, elektriciteit, schrijnwerkerij...Jan deed het allemaal zelf ! Jan huwde Erna Verhaegen uit Hever-Schiplaken. Ook zij hebben twee zoons : Johan en Noël en een kleindochter Floore.
Zoon Arnold (°1951) is een even handige Harry als zijn broers en werkte jarenlang als smid aan de stad Mechelen. Arnold huwde Marina Eeckeleers. Dit echtpaar kreeg 3 kinderen : Vanessa, Geert en Glenn.
Benjamin Frans (°1954) eindigde ook in het onderwijs, ook hij gaf, zoals zijn broer Theo, houtbewerking aan TSM Mechelen. Frans huwde Carine Van Rompay die hem twee zonen schonk : Yves en Kris.
Vervolgt.
Foto’s : -Tekening van “den Rooselaer” door Carlo Hontoir. -Het gezin van Noldus Teughels. Achteraan links Trien Beullens, haar man Noldus en dochters Marie en Clotilde. Zittend : de zonen Theodoor (Dore, de vader van Louis), Frans, Henri en Louis. -Louis Teughels tijdens een Leestse kermis met één van zijn zoontjes. -Louis in 1998. -“Lowieke van Dore” met echtgenote “Tille van de Waisj”.
Wijzigingen – aanvullingen Kronieken van Leest. Slot “De Ramp van Willemstad”.
Emiel VAN WINGHE
“Heden zeven juni 1940 verscheen voor mij, Ambtenaar van den burgerlijken stand der gemeente Willemstad Veermand Anna Adriaantje, oud zeven en twintig jaren, ambtenares ter Secretaire wonende te Willemstad die verklaarde, daarvan uit eigen wetenschap kennis dragende, dat op zeven juni dezer jaars des voormiddags ten negen ure, in deze gemeente is overleden VAN WINGHE Emiel Louis oud twintig jaren, soldaat, wonende te Leest. Zoon van Van Winghe Frans Lodewijk, landbouwer en Peeters Marie Emerentia, zonder beroep, beiden wonende te Leest.”
Zijn grootouders waren Franciscus Van Winghe – Theresia Emerentia De Boeck, landbouwers in de Kapellebaan en langs moederskant Joannes Ludovicus Peeters en Maria Francisca Van den Heuvel, landbouwers in de Winkelstraat. Het beroep van Emiel was landbouwer, hovenier. Op zijn gedachtenisprentje staat als overlijdensdatum 31 mei 1940 en op de officiële overlijdensakte van de gemeente Willemstad staat 7 juni 1940. Is zijn lichaam dan pas gevonden of heeft hij de ontploffing in eerste instantie overleefd en is hij later overleden aan zijn verwondingen ? Dat blijft een openstaande vraag.
“Hij is groot, die sterft voor de verdediging van zijn Vaderland. De Koning roept en de soldaat zegt : “Ik ben bereid.” Naar hen zal de jeugd opzien als naar ’n Dappere voor wien zij in bewondering staat. Alles moest hij verlaten om als een dapper strijder de rechten van land en volk te verdedigen. Vertrouwend op God, geen gevaren vrezende, trok hij ten strijde en wanneer hij gevallen was in den strijd, riep de Heer hem toe : “Kom goede en getrouwe knecht, treed binnen in de vreugde uws Heeren.”
Een grote droefheid overviel zijn vader en zijn moeder en beiden begonnen te wenen omdat hun zoon nog niet terug was op den dag dat zij hem hadden verwacht. Zij waren ontroostbaar, stortten bittere tranen en zuchtten : “Ach ! Mijn zoon, het licht onzer ogen, en de staf onzer oude dagen, de troost van ons leven en hoop op nageslacht…gij waart ons alles !”
Lieve ouders, na verdediging van mijn aardsch Vaderland en gevallen te zijn in den strijd, ga ik mijn loon ontvangen in het eeuwige Vaderland om er den lof te zingen van Jezus’goddelijk Hart. Vaartwel dan, lieve ouders, familie en vrienden weldra zien wij elkaar weder bij God, waar geen droefheid meer zal zijn. Zoet Hart van Jezus, wees mijn liefde. 300 d. afl.” (Aangrijpende woorden uit zijn gedachtenisprentje) Marcel E. Van Hoof, Blaasveld september 2017.
Bronnen
-“Leest Geweest”. -“Rhenus 127” Wikipedia. -Belgische Oorlogsbegraafplaats Willemstad – TracesOfWar.com. -“Denkend aan de ramp in Willemstad” -Internetgazet. -Willemstad – Belgische Erehof – Stichting Dodenakkers.nl. -“De Scheepsramp in Willemstad” – Meetjesland 1940.be. -Gazet van Antwerpen : “Schip met Belgische krijgsgevangenen zinkt”. (12/11/2005) -Lieve Huysmans. -Margo van de Belt, stadsgids Willemstad.
Foto's : -Emiel Van Winghe. -Zijn officële overlijdensakte. -Zijn doodsprentje. -Zijn laatste rustplaats.
Willemstad is een vestingstad in de gemeente Moerdijk in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Willemstad ligt waar Volkerak en Hollands Diep elkaar raken. Dichtstbijzijnde grote plaatsen zijn Rotterdam, Dordrecht en Breda. De oorspronkelijke benaming was Ruigenhil. Vanaf 1584 werd de naam Willemstad gehanteerd, ter ere van de in dat jaar vermoorde Willem van Oranje. In eerste instantie telde de vesting rond Willemstad vijf bastions en twee kleine forten maar o.a. Prins Maurits liet de vesting uitbreiden tot zijn huidige vorm van een zevenpuntige ster. De Koepelkerk uit 1607 is de eerste voor de protestantse eredienst gebouwde kerk in Nederland.
In mei 1940 speelde Willemstad een bescheiden rol in de verdediging van Nederland. Een kleine eenheid van troepen vormde een voorverdediging, vooral de veerpunt was daarbij van belang. Op de vierde dag van de oorlog, op 14 mei veroverde een Duitse verkenningseenheid met pantserwagens na een korte schermutseling Willemstad. Op de oude wallen werden enkele kazematten gebouwd en een beperkt garnizoen was aanwezig om ze te bezetten. Soldaten van dit garnizoen hebben een helpende hand uitgestoken om de Belgische drenkelingen te redden na de ramp.
Tegenwoordig is Willemstad een populaire toeristische attractie. Ieder jaar komen er veel toeristen naar de stad toe om de prachtige oude binnenstad te bewonderen die elk weekend autovrij wordt gehouden. De jachthaven in de oude binnenstad telt 240 ligplaatsen en net buiten het dorp liggen twee campings.
Einde september 2017 bezocht ik het stadje samen met mijn echtgenote. De bedoeling was om bijkomende informatie te verwerven, het Erehof te bezichtigen en daar enkele kiekjes te maken van het monument met de namen van de gesneuvelden en vooral van de naam van Emiel Van Winghe. De Belgische Erebegraafplaats bevindt zich tussen de twee jachthavens en op een twintigtal meter van de oever van het Hollands Diep, enkel gescheiden door een bomenrij. Het monument is omzoomd door een mooie tuin en verfraaid met prachtige bloemen. Het bouwwerk zelf is prima onderhouden en alle namen zijn perfect leesbaar. Dit Erehof is in beheer bij de Nederlandse Oorlogsgravenstichting en wordt onderhouden door de gemeente. Nadien brachten wij een bezoek aan het centrum van dit lieflijke stadje en genoten van de toeristische trekpleisters en van de gastronomische gastvrijheid van haar bewoners. Eén minpuntje : het katholieke kerkje is intussen gesloten en privébezit geworden. Daarbinnen zouden zich verschillende foto’s van de ramp bevinden wist een stadsgids ons te vertellen.
Vervolgt.
Foto’s :
-Willemstad heeft de vorm van een zevenpuntige ster. -Mooie ansichtkaart van het stadje. -De protestantse koepelkerk. -De Oranjemolen. -Het is gezellige wandelen in Willemstad.
Vervolg - Ramp te Willemstad met Emiel Van Winghe.
Wijzigingen – aanvullingen Kronieken van Leest. Vervolg “De Ramp van Willemstad”.
BEGRAVEN
Op zaterdag 1 juni 1940 vond in het kleine rooms-katholieke kerkje van Willemstad een requiemmis plaats voor de drie eerste Belgische militairen die bij de ramp waren omgekomen. Nadien werden ze te Willemstad begraven waarbij Duitse militairen een ere-escorte vormden en drie salvo’s afvuurden.
Er wachtten nog trieste dagen : de berging van de vele lijken. Om het afdrijven van de lichamen te voorkomen gingen dagelijks een aantal personen op zoek naar verdronkenen. Om deze onaangename karwei uit te voeren werden ploegen samengesteld. Een ploeg spoorde op het water naar lijken en maakte die vast aan hun bootjes om ze vervolgens naar de wal te brengen. Een tweede ploeg aan land recupereerde de persoonlijke bezittingen en naamplaatjes van de slachtoffers. Die werden gereinigd, afzonderlijk verpakt en aan het Rode Kruis bezorgd. Een derde ploeg moest de graven delven. De stoffelijke overschotten spoelden niet alleen aan in Willemstad maar ook in bijna alle gemeenten langsheen het Hollands Diep. Dagelijks trokken, onder begeleiding van politie, vissers er op uit in dorpen als Oolgentsplaat, Den Bommel en Numansdorp om lichamen te bergen.
Eén van de schippers die lijken ging opvissen vertelde onder meer : “Ik herinner me nog een keer dat we 7 lijken tegelijk moesten slepen en dat we niet tegen de stroom op konden… Het gezicht van de man die met open ogen naar mij toegewend lag, zal ik nooit vergeten, ook weet ik nog dat ik tegen hem praatte. Het werk dat de anderen moesten doen was ook verre van gemakkelijk. Denk je maar eens in : uren door het riet om er te komen. Op het laatst werd het vinden vergemakkelijkt door de meeuwen en de kraaien, en eenmaal dichterbij gekomen door de wolken vliegen…”
Op 4 juni werden er 9 en de dag nadien 15 lijken begraven. Enkelen daarvan werden nog gekist, de overigen vonden hun laatste rustplaats in een massagraf. Op 6 juni 31 lijken en op 7 juni bereikte men het trieste record van 32.
Al snel raakte het massagraf op het algemene deel van het Nederlandse Hervormde kerkhof vol, maar bovendien was het met het oog op de volksgezondheid niet meer verantwoord om de lichamen door de stad te vervoeren. Na overleg verbood het gemeentebestuur het verder begraven van slachtoffers op het kerkhof en gelastte het een tweede massagraf aan te leggen buiten de Waterpoort langs de oever van het Hollands Diep, gelegen naast de aanlegsteiger. Bij het bergen van de “Rhenus 127” einde augustus 1940 -het voor- en achterschip waren in twee delen uiteengeslagen als gevolg van de ontploffing- werden nog 22 zwaar verminkte lichamen gevonden waaronder dat van de Duitse schipper. Vijf onder hen konden niet meer worden geïdentificeerd. Ze werden niet gekist, met twee op elkaar gestapeld, vervolgens bestrooid met ongebluste kalk en begraven in het tweede massagraf. Die lichamen hadden, in volle zomer, een drietal maanden in het water gelegen.
Na de oorlog werd onderzocht of het mogelijk was de stoffelijke overschotten over te brengen naar België, maar dit stuitte op grote praktische problemen. Ook bleek het in stand houden van twee afzonderlijke massagraven te bezwaarlijk, ook met het oog op te plaatsen monumenten en te houden herdenkingen. Daarom besloot men om diegenen die met elkaar stierven ook met elkaar te begraven in het massagraf aan het Hollands Diep. Dit oorspronkelijke kerkhof buiten de Waterpoort was echter te klein en moest dus opnieuw worden aangelegd. Op 14 april 1950 werd het ingewijd en op 29 mei van dat jaar, Tweede Pinksterdag, werd een monument van Franse kalksteen onthuld ter nagedachtenis van de 134 slachtoffers die er begraven liggen. De steen is 1 meter hoog, 3 meter breed en 3 meter diep. In 1963 werden er twee gedenkstenen aan het monument toegevoegd. Links onder het kruis staat vermeld : HIER RUSTEN 134 BELGEN, gevallen voor hun vaderland en het onze 30 mei 1940. Aan de rechterkant onder het kruis staat deze zelfde beschrijving in de Franse taal geschreven. Ook de namen van de gesneuvelden staan vermeld op het monument.
Uiteindelijk kwamen er 167 Belgische militairen om bij deze scheepsramp en raakten er 276 personen licht of zwaar gewond. Voor de 134 dodelijke slachtoffers die begraven liggen op het Erehof in Willemstad is er jaarlijks op Tweede Pinksterdag een herdenking. Tegen het middaguur is er dan een kerkdienst in de grote kerk en daarna gaan de genodigden naar de erebegraafplaats bij het havenhoofd in Willemstad waar de kranslegging volgt en de volksliederen van België en Nederland worden gespeeld. Vervolgens gaan de genodigden dan per boot het Hollands Diep op om daar een krans neer te leggen.
Na de berging en herstelling kwam de “Rhenus 127” opnieuw in de vaart onder verschillende namen en rederijen. In 2013 voer het als Athos voor een eigenaar uit Giurgu (Roemenië).
Vervolgt.
Foto’s : -Het kleine katholieke kerkje van Willemstad is thans in privé-handen. -De eerste lijken werden nog individueel begraven. -De ingang van het Erekerkhof. -Het monument is omzoomd door een mooie tuin en verfraaid met prachtige bloemen. -"Hier rusten 134 Belgen, gevallen voor hun vaderland en het onze. 30 mei 1940." -Rechts op de voorlaatste kolom de naam van Emiel Van Winghe.
