Wat is een sonnet? (2)


Er zijn grosso modo tien belangrijke spelregels:

1. Een absolute must is dat een sonnet 14 regels (verzen) telt.
2. Die 14 verzen zijn verdeeld over 4 strofen. Doorgaans zijn dat twee kwatrijnen (4-regelige strofe), die samen
het octaaf vormen, en twee terzetten of terzinen (3-regelige verzen), samen het sextet.
3. Na het octaaf ligt dikwijls een inhoudelijke wending, ook wel chute of volta genaamd. Het octaaf beschrijft b.v. 
een waarneming en het sextet geeft daar een overpeinzing bij. 
Soms ligt de volta elders of groeit het sonnet toe naar een pointe.
4. Het rijmschema van het klassieke sonnet is vaak ABBA ABBA CCD EED, maar ook andere rijmschema's worden gebruikt.
5. De rijmwoorden zijn (bij voorkeur) telkens anders. Dwangrijm of zwak rijm zijn te vermijden.
6. Elke versregel telt afwisselend 12 of 13 lettergrepen overeenkomstig het rijmschema. Bij het rijmschema ABBA
ABBA CCD EED horen dan b.v. 13 12 12 13 - 13 12 12 13 -12 12 13 -12 12 13 lettergrepen of een variant hierop.
7. Het metrum bepaalt waar de klemtonen vallen in een vers. Bij een jambisch metrum heeft elke versvoet eerst een
zwak- en daarna een sterkbeklemtoonde lettergreep. (Z-S) 8.De korte ‘mannelijke’ verzen eindigen op een beklemtoonde,
helle lettergreep. De langere ‘vrouwelijke’ verzen eindigen op een doffe, onbeklemtoonde lettergreep.
9. Er ligt doorgaans een rustpunt of cesuur in het midden van elk vers, waardoor het wordt
opgesplitst in 2 stukken met 6 lettergrepen.
10. De dichter heeft de vrijheid om enkele van deze voorschriften te doorbreken, als daar ten minste een goede reden
voor is. De inhoud moet blijven primeren op de vorm en de dichter zal dus spaarzaam omspringen met poëtische
trucjes (chiasme, alliteratie, assonantie, enz) die bedoeld zijn om het gedicht te verfraaien. Je kan het vergelijken met
het aanbrengen van make-up, die uiteraard in dienst moet staan van de natuurlijke schoonheid. Men kan
schoonheidsfoutjes wegmaquilleren en sterke punten accentueren, maar het eindresultaat is nooit gediend met
overdreven ingrepen. In de poëzie is dat niet anders. Uiteindelijk speelt ook de factor smaak een belangrijke rol.
Benieuwd of mijn sonnetten stroken met jouw literaire smaak.

Mijn eerste nieuwjaarsbrief voor vrienden en familie schrijf ik in 2003, niet op 1 januari zoals gebruikelijk maar pas
op 16 februari, wanneer de Chinezen hun nieuwjaar vieren. Het is een kort rijmke van amper acht verzen,
Qua metrum is de dominante versvoet de minder gebruikelijke dactylus (sterk-zwak-zwak).