1984 – Meinummer ‘De Band’ : Mensen van hier, ver weg.

“Regelmatig heb je in De Band brieven kunnen lezen van onze missionarissen in Zaïre en Chili. Nu brengt De Band u het verhaal van een Leestenaar die omwille van zijn werk, zijn job, meer dan 3 maand in Tunesië  verbleef.

Frans SCHAERLAECKENS  is lasser bij Acomal. In opdracht voor Samic, is hij ketel en droogoven gaan oprichten in een steenbakkerij in Beja, 110 km ten zuiden van Tunis. Drie maal was hij weg voor een maand en laatst nog met Pasen was hij er weer om een dringende herstelling uit te voeren.

Wij gaan hem opzoeken in zijn huis in de Juniorslaan, naast de Stenen Beek. Samen met vrouw, dochter en schoonzoon zit hij te kaarten. De kaarten worden neergelegd, naast elke speler ligt een hoopje frankskens. In de hoek, in een loopren, staat de kleindochter met grote ogen alles aan te staren. De TV staat af. Het huiselijk geluk straalt zo uit het tafereel.

-Frans, wat heb je ginder eigenlijk moeten doen ?

-Wel, mijn belangrijkste werk was het lassen van de buisleidingen, het monteren van een stoomgenerator en een thermische olieketel. De stoom was er nodig om de klei te drogen vooraleer de stenen gevormd worden en de hete olie moest de stenen in de droogoven bakken. Mijn kameraad, een jongen van Heist-op-den-Berg, zorgde voor al de elektrische aansluitingen, al de rest t.t.z. buizen, tremies, charpente, enz. was voor mij.

-En moet ge dat werk dan alleen doen ?

-Neen, ik had 4 helpers van ginder. Goeie, brave mannen, maar ge moet hen alles zelf leren. Zo had ik altijd 2 meters bij. Ene voor mij en ene voor mijn helpers : als ze een stuk buis moesten halen, dan duidde ik op die tweede meter aan hoeveel centimeters dik die moest zijn, de lengte ging ik dan ook altijd zelf kontroleren, afzagen deden zij wel zelf maar meestal scheef. Maar ja, die jongens hadden nooit school gelopen. In hun jeugd hadden ze wat op de schapen gelet of rondgelopen in de velden met zonnebloemen om met roepen en met slingers er de vogels te verjagen. Maar goeie kerels zijn het, vriendschap dat ge er van krijgt, dan kan ik niet vertellen. Terwijl ik aan ’t werken was kwamen ze voorzichtig mijn zweet afkuisen. Wanneer ik voor de tweede keer terugging, kwam er ene echt rond mijne hals gevlogen en hij kuste mij. Dat kunt ge u hier niet voorstellen dat er ene hier in de fabriek u zo ontvangt.

En eerlijk, ja echt eerlijk zijn ze : ge kon gerust al uw gerief laten liggen, ook uwe portefeuille, nooit zou er iets weg zijn. Ik had er ene een klein stukje potlood meegegeven om iets af te meten. ’s Anderendaags stond hij mij op te wachten en met veel gestes verontschuldigde hij zich dat hij vergeten was me de avond voordien het potloodje terug te geven.

-En toch hebben de mensen het ginder niet breed !

-Armoede, ge moet het gezien hebben. In de steenfabriek, wanneer ze werkt zijn er een 50-tal arbeiders. Die verdienen een halve dinar, dit is ongeveer35 fr. per uur. Als er tenminste geld is. Nu was er geen geld, en de mensen waren al in geen 5 maand betaald.

-En toch komen ze werken ?

-Ja, want zij hebben vertrouwen. Als er terug geld is werden ze echt wel betaald. De fabriek is eigendom van een dokter die in de stad Beja woont, maar die wel dikwijls komt zien. Ook de zoon van Boerguiba, de president, heeft iets met de fabriek te maken. Maar wat kunnen de mensen doen : dop, ziekteverzekering, pensioen bestaan er allemaal niet. Ge moet werken wil je iets hebben. Nu werken is ook een groot woord : als ze geen goesting hebben gaan ze ook niet werken en niemand zegt er iets van. Met een man of 20 van hier kunt ge dat fabriek wel doen draaien, ginder hebben ze er 50 nodig. En ge moet ze zien toekomen. De fabriek ligt op een 5 km van het stadje Boja (20.000 inwoners). Voor de autobus hebben ze geen geld, ze komen met de ezel. De ezel is het persoonlijk vervoermiddel zoals onze velo of auto. Ge moet die ezels dan allemaal zien staan, gebonden met een koord van hun poot naar hun hals zodat ze nog van het magere gras kunnen eten, maar niet ver kunnen gaan lopen.

’s Middags maken ze hun eten zelf klaar : wat macaroni met tomatensaus in een vuile pot, vuur eronder van wat afval-hout en met drie, vier man eten ze uit dezelfde pot. Zo maken ze ook thee : ze riepen me dikwijls om eens te komen proeven van hun thee, maar ik was er niet scheutig op, proper is anders. Hun huizen zijn gebouwd met zandsteen en leem, in de vorm van een hut, best te vergelijken met de hooihoopers die vroeger hier op de velden stonden.

Ik ben er nooit binnen geraakt, ik heb het wel dikwijls gevraagd maar nooit lieten ze me er binnen, waarom dat weet ik niet, maar het zal er wel een en ander binnen geweest zijn.

-En hoe leven die mensen ginder ?

-De mannen die doen niets, echt niets : die zitten daar urenlang te zitten, in de schaduw van een boom en sommigen zijn nog te lui zich te verzetten als ze in de zon komen te zitten.

De vrouwen dat zijn de slaven. Ik heb er gezien die van ’s morgens tot ’s avonds in temperaturen van 35 tot 40 graden staan te hakken op het veld in een rij van 20-30 vrouwen. Urenlang staan ze gebukt. Anderzijds ziet gij ze de bergen intrekken om water te halen : op de rug een jerrycan en op de borst een klein kind gebonden. Want water is er het probleem : ik heb een vrouw water zien scheppen met een klein potje uit een plas. Maar als ze niet aan het werken zijn ziet ge daar geen vrouwen buiten. Trouwens, ze dragen nog allemaal de sluier. Enkele keren zijn wij op zondag naar het strand geweest, 70 km ver, de enige vrouw die daar te zien was, was een Duitse.”

In het nummer van juli/augustus verscheen het vervolg :  

-En van wat leven die mensen daar ?

-Ja, daar is daar wel landbouw. Maar de grond is moeilijk te bewerken, hij zit vol rotsen en stenen. Hij wordt daarom ook niet omgeploegd, maar wel met schijven achter traktoren –allemaal merk Ferguson- opengesneden. Daarna komen de vrouwen dan met een hak de grond klein hakken. Ik heb gezien dat nu eind april al gerst geoogst werd. Dat was dan met een pikdorser van Claeys. Die liet nog 50 cm boven de grond staan om de rotsstenen te vermijden. Ook zijn er schapenboeren, hier en daar ziet men grote netten als grote tenten opengespannen, daar gaan tot wel 500 schapen onder schuilen tegen de grote hitte, want warm is het ginder : 37° met Pasen.

-Frans, ge hebt nog niet veel verteld over u zelf. Hoe leeft ge ginder ?

-Och, wij trekken goed ons plan. Wij, dat zijn mijn werkmakker en Gunther, een Duitser die bij Samic werkt, dus met drie wonen wij in een gewoon huis. Wij hebben elk een kamertje, slapen doe ik goed, in een short boven op het bed en met alle deuren en vensters open en een ventilator die als een molentje toch voor wat trok zorgt.

Ons eten koken wij zelf, dat is eigenlijk het werk van Gunther. Wij kopen het eten op de markt zelf. Als mijn vrouw dat zou zien, ze zou in geen veertien dagen eten : zo vuil. Als ge een kieken koopt, dan leeft dat nog en ze doen het dood als ge er bijstaat. Een schaap hangt aan een boom : maag en ingewanden liggen ernaast, de kop hangt er nog aan en het vlees dat ge koopt snijden ze er zo af. Maar de appelsienen en de mandarines zijn er zo lekker; ik heb er verschillende kilo’s van meegebracht. Zo goed vind ge ze hier niet. Ook waren er ginder al volop nieuwe patatten.

-En hoe werkt ge ginder ? Hoeveel uren doet ge ?

-Ge zijt eigenlijk uzelf baas. Ik werkte alle dagen zo een 9 uur, ook op zaterdag. ’s Zondags dikwijls ook nog in de voormiddag. Ge moet dat zelf wat zien hoe uw werk te regelen. Op zondagnamiddag trokken wij er dan meestal op uit, de toerist spelen. Zo bezochten wij Kerouwa nog meer naar het zuiden, waar ze tapijten weven.

’s Avonds konden wij heel goed BRT3, de Wereldomroep ontvangen en dan brieven schrijven, u wassen en vroeg gaan slapen. Wij zijn ook eens uitgenodigd bij de bedrijfsleider thuis, die had er eigenlijk een feest voor ons van gemaakt : tomatensoep en cous-cous. Maar hoe ik ook wou, ik kon het allemaal niet binnenkrijgen : zo pikant, mijn keel brandde. Daar heb ik ook TV gezien : slechts 1 kanaal en niet anders dan over Bourgiba. Die man staat ook overal met zijn foto op alle pleinen en straten. Verleden jaar zijn er relletjes geweest omdat de broodprijs opsloeg. Dan zijn er veel doden gevallen. Ik was ginder toen niet. Wat ik wel gezien heb dat er in Tunis tanks met soldaten stonden op alle hoeken van de straten. Dat geeft maar een aardig gevoel. Maar verder zijt ge er veilig. Wel is er veel controle van de politie die uw auto tegenhouden. Maar die van Beja kende ons al goed en was zeer vriendelijk en iedere keer handen geven. De mensen zijn blij dat ge hen komt helpen, ge zijt ginder gaarne gezien.

-Frans, wij horen dat ge ginder gaarne waart.

-Ja, ik heb altijd gaarne montage gedaan. En ginder kunt ge bewijzen dat ge uw stiel kent. De mensen ginder appreciëren dat : ze noemen u ‘monsieur le spécialiste’ of ‘monsieur Francis’ want zo noemden ze mij. En ge moet ook wat met de mensen kunnen omgaan. Ik heb voor al mijn mannen zo een werkpetje met Samic meegedaan en blij dat ze waren. Ge moet hen ook begrijpen : neem nu de periode van de Ramadam, hunne vasten. Dan mogen ze niet eten of drinken gedurende de ganse dag, ’s avonds na zonsondergang eten ze dan en vieren feest tot stukken in de nacht. Ahwel, dan vroeg ik van mijn helpers wat te werken in de voormiddag, ’s namiddags mochten ze dan naar huis. Met 40° warmte zonder eten of drinken zoudt ge er toch niets van gedaan gekregen hebben.

-En gaat ge nog terug ?

-Ze zijn van de fabriek komen vragen om naar Algerië te gaan voor drie maanden. Dat is wel wat lang van huis weg. Wellicht kan dat gesplitst worden in korte periodes. En Algerië schijnt strenger te zijn dan Tuniesië. Of ik ga…

Frans zegt niets meer. Hij kijkt eens naar zijn vrouw. Want dat hoort ook bij het op-montage-gaan in de vreemde. De man is weg, de vrouw blijft alleen thuis. Ook zij brengt haar offers. Zij is de sterkte van het thuisfront.”

In 2013 bracht ik een bezoek aan Frans op een mooie zomernamiddag. Hij herinnert zich bovenstaand interview voor ‘De Band’ nog goed. Robert Verbruggen en Karel Duysburg hadden hem dat toen afgenomen. Mij interesseert vooral het vervolg.

Frans werd te Blaasveld geboren op 16 juli 1932 en hij huwde met de Leestse Maria Van den Heuvel die hem twee kinderen schonk : Marie-Louise en Willy. Intussen zijn zij de fiere grootouders van An en Wendy.

Frans en Maria wonen nog steeds aan de Stenen Beek op de Juniorslaan. In een mooi onderhouden huis met een fraaie tuin. Dat laatste is geen toeval. Frans heeft zijn hart en zijn ziel verpand aan zijn tuin en dat is te merken aan elk detail. Zijn buxussen zijn in de wonderlijkste vormen gesnoeid, zijn taxushaag is perfect gecoupeerd en alles in zijn voor- en achtertuin oogt fleurig en weldadig.

Negenentwintig jaar geleden hadden mijn voorgangers twee edities van ‘De Band’ nodig om hun gesprek met Frans te publiceren. Niet verwonderlijk. Zo’n extraverte mens met het hart op de tong en op de juiste plaats. Intussen is hij 81 en nog steeds even lucide en zo kwiek als een vijftigjarige.

“Ik ben op mijn 63^ste met pensioen gegaan,” vertelt hij, “Acomal is failliet gegaan in ‘86, maar ik ben nog een jaar blijven werken voor de curators. In Algerië ben ik nooit geraakt maar wel in Ghana –zes weken-, in Nigeria, Libye en Frankrijk : Marseille en Arras. Naar deze laatste stad trok ik met mijn Diana Durkopp Scooter. Een 200 cc, maar daarvoor kreeg ik van mijn werkgever een autovergoeding. Met die Scooter ben ik aan het benzinestation van Battelbrug omvergereden en ik heb hem nadien verkocht en ben bij Garage Candries in Heffen een auto gaan kopen.”

Het zwarte gat heeft hij nooit gekend. Na zijn oppensioenstelling begon hij tuinen  te onderhouden. Op een bepaald moment wel twaalf tegelijk. Een onvergetelijke klant was Luitenant-generaal Constant Weyns (°Deurne, 25/12/1916, +Bonheiden 25/11/2003) uit Muizen. Daar was hij kind aan huis. Die generaal was niet de eerste de beste. Gewezen chef van het Hoofdbestuur van het Ministerie van Landsverdediging, kabinetschef van de Minister van Landsverdediging, Groot Officier in de Kroonorde, in de Leopoldsorde, Officier in de Nationale Orde van de Verdienste (Frankrijk), Commandeur in de Orde van de Heilige Gregorius de Grote (Vaticaanstad)…

“Hij woonde aan de Willendries in Muizen en had een kapelletje in zijne hof onder de spoorweg voorbij Planckendael. Elk jaar ging er een stoet uit van aan zijn villa tot aan het kapelletje op de laatste zaterdag van mei. Die stoet werd geëscorteerd door een fanfare uit Sint Lenaerts en nooit gedurende ruim 30 jaar heeft het die dag geregend, nooit…”

Frans was een fan van V.V. Leest  en voetbalde zelf ook in zijn jeugd. Zo was hij met Acomal actief in het Handelsverbond en speelde toen o.a. tegen ploegen van Lamot en ‘t Arsenaal.

Nadien speelde hij voor de wasserij van Blaasveld en bij Racing Willebroek tot het failissement.

“Ik was nogal een harde,” bekent hij, “snel en fysiek sterk.”

Bij Acomal was hij een uitmuntend lasser en een expert in het ‘Salomo-lassen’. Aluminium aaneensmeden, niet simpel en niet iedereen gegeven. Geen toeval dan ook dat hij voor zijn bedrijf zoveel buitenlandse missies heeft volbracht.

Met zijn  gezondheid gaat het nu goed maar in 1998 kreeg hij een hartinfarct.

“Eén derde van mijn hart is afgestorven. Regelmatig ga ik bij mijn dokter om een pikuur met vitamines om een tekort aan te vullen en van mijn hartspecialist kreeg ik een streng dieet voorgeschreven maar ik kan nog een hele dag werken.”  

Dat is ook te merken aan zijn groententuin. Het aspergeveld ligt nu te rusten, maar de kolen, boontjes, prei, selder, aardappelen zijn bijna klaar om geoogst te worden en liggen er in hun  perceeltjes onberispelijk bij. De meeste vruchten zijn afkomstig van zaad dat hij zelf gekweekt heeft.

Zijn vrouw Maria is er bijgekomen. Ook zij is een warme praatvaar.

Tijdens ons afscheid vertelt zij nog een verhaal dat de punctualiteit van haar man, en ook haar goede inborst, illustreert : “Vorige week kwamen hier twee jongens van een jaar of twaalf met het verzoek om onze wagen te mogen wassen. Dat is een Renault Mègane van 12 jaar oud. Het was niet voor een goed doel vertelden ze, maar om wat extra zakgeld te verdienen. Ik weet hoe mijn man zijn auto soigneert en ik heb geweigerd, maar ik heb ze het geld zo meegegeven…”

       Marcel Van Hoof.

-Frans Schaerlaeckens.

-Frans mag terecht trots zijn op zijn wonderlijke tuin.

-Ook in zijn achtertuin vind je merkwaardige buxussen.

-Zijn moestuin ligt er in optima forma bij.