Ons brein blijkt 'plastisch' te zijn. Dat wil zeggen dat onze hersencellen eigenlijk multifunctioneel zijn. Na herseninfarcten (beroerte) of hersenbloedingen treedt soms een spectaculair herstel op, ook al zijn gedeelten van de hersenschors, die verantwoordelijk geacht worden voor een bepaalde functie, afgestorven.
Reeds eind jaren zestig van vorige eeuw, heeft de flamboyante Amerikaanse neuro-wetenschapper Paul Bach-y-Rita (zijn vader was Mexicaan, vandaar de, in mijn oren, grappig klinkende achternaam) dit overtuigend gedemonstreerd. Hij ontwierp een toestel waarmee hij blinden weer liet 'zien'.
Cambridge psycholoog Nicholas Humphrey heeft dit zeer 'plastisch' (sic) beschreven in zijn boek: "A History of the Mind".

[...]Gegeven het feit dat de menselijke retina zijn bestaan in de evolutie begon als deel van de huid, zou men kunnen zeggen dat we allemaal al 'huid-zicht' hadden (en op dezelfde wijze 'huid-tast', 'huid-reuk' en 'huid-gehoor.) Hier boven (in de tekst ~ KK) benadrukte ik de metafoor voor het reageren van menselijke wezens en andere dieren op de 'aanraking van het licht'. En toch is er duidelijk 'huid' én 'huid': huid die getransformeerd werd in een licht-gevoelige retina, en onze goeie ouwe huid (ons vel). Het gezond verstand zou suggereren dat iemand nooit zou kunnen zien met de huid van zijn rug. Er zijn twee duidelijke problemen: ten eerste dat de huid van de menselijke rug geen lichtreceptoren heeft, en ten tweede dat, als iemand wel lichtreceptoren had, het hem nog steeds zou ontbreken aan een beeldvormend mechanisme - met als gevolg, dat, alles wat hij zou kunnen detecteren, het niveau van lichtsterkte zou zijn. Laten we desalniettemin veronderstellen dat beide problemen omzeild kunnen worden. Veronderstel dat er een artificiële lens werd gebruikt om het licht in een beeld om te vormen en dat dan dat beeld werd veranderd in een vorm van stimulatie waarvoor de huid gevoelig is: zoals vibratie. Is het dan niet mogelijk dat de informatie, die de huid bereikt, behoorlijk adequaat zou kunnen zijn om - met behulp van uitgebreide oefening - een basis te vormen voor het herkennen van wat dat licht voor betekenis had in de externe wereld? En dat dit daarenboven even goed zou werken voor blinde mensen als voor hen die normaal kunnen zien?
Eind jaren zestig van vorige eeuw, deden Paul Bach-y-Rita en zijn collega's aan het Smith Kettlewell instituut enige proefnemingen met een 'sensorisch substitutie apparaat' dat gebaseerd was op bovenstaande redenering. Wat ze deden was:  op het hoofd van een blinde proefpersoon een kleine TV camera vastmaken. Het elektronisch beeld hiervan werd, in plaats van naar een TV scherm, naar een matrix van vibrators gezonden, die contact maakten met de huid van de rug. Er waren 400 vibrators in een 20x20 matrix, die een stuk huid met een oppervlakte van 25 cm² bedekten. Zo representeerde elk gestimuleerd punt op de huid een klein gebiedje van het beeld gecapteerd door de camera, vergelijkbaar met de manier waarop een krantenfoto een scene voorstelt met een collectie puntjes. De proefpersoon kon de camera richten door zijn hoofd te bewegen, een beetje alsof hij zijn ogen zou bewegen.
De resultaten overtroffen alle verwachtingen. Na enkele uren getraind te hebben, leerden blinde proefpersonen een reeks gewone voorwerpen herkennen, zoals een telefoon, een kopje en een speelgoedpaardje. Zij ontwikkelden zeer snel het vermogen om accuraat voorwerpen in de ruimte aan te wijzen en hun afstand te schatten plus hun absolute afmeting (los van de afstand). Na ongeveer dertig uur oefenen konden ze complexe patronen onderscheiden en sommige proefpersonen leerden zelfs de gezichten onderscheiden van leden van de staf van het laboratorium. Bach-y-Rita citeert een ervaren proefpersoon terwijl deze de visuele scene met de camera exploreert: "Dat is Betty; ze draagt haar haar los vandaag en heeft haar bril niet op; ze doet haar mond open en ze beweegt haar rechterhand van haar linkerzijde naar de achterkant van haar hoofd."
Het meest opmerkelijke van dit alles was misschien wel het bewijs voor ruimtelijke perceptie. Door gebruik te maken van de informatie van perspectief en parallax (de schijnbare verplaatsing van een voorwerp t.o.v.de achtergrond t.g.v.een verplaatsing van de waarnemer), kwamen de blinde proefpersonen er toe externe objecten waar te nemen als zijnde gelokaliseerd in een stabiele driedimensionale wereld. Ze lokaliseerden de objecten niet alsof ze tegen hun huid aanlagen - net zomin als wij, met een normaal zicht, voorwerpen lokaliseren alsof ze tegen onze retina aanliggen - maar namen ze onmiddellijk waar als zich, daarbuiten in de ruimte, bevindend. Bach-y-Rita heeft er geen probleem mee om te zeggen dat zijn blinde proefpersonen visuele perceptie verworven hebben: "Als een proefpersoon, zonder functionerende ogen, gedetailleerde informatie in de ruimte kan waarnemen en die subjectief correct kan lokaliseren en er kan op reageren op een manier, vergelijkbaar met de reacties van een normaal ziend persoon, dan voel ik mij gerechtvaardigd om de term "zicht" te gebruiken."
(Nicholas Humphrey: "A History of the Mind" ~ vertaling KK)
Wordt vervolgd....