Beste mensen,

DE NIEUWSBRIEF 90  IS KLAAR.  

Wat een meldingen kwamen er de  juni maand binnen, enorm! Heb dan ook een flinke achterstand in het beantwoorden van de post. Dat komt door het veldonderzoek wat veel tijd en inzet vraagt. Veel meldingen  hebben betrekkingen op zwaluwen.We zijn al een tijdje bezig (met BFVW/SOVON) met het registreren van de oeverzwaluw kolonies in Fryslan. Er is al heel wat info binnen gekomen over de vaste wanden waarvoor onze dank. Blijft U vooral de info sturen. Soms worden wanden jaren achter elkaar niet gebruikt en raken in de vergetelheid.

 Ook buiten de vaste wanden van oeverzwaluwen komen er kolonies voor in zand en of modderwanden, vaak bij boerderijen.Blijft U vooral uitkijken naar deze plaatsen, ze ontstaan vaak snel.Onlangs bij Langweer ontdekte Germ Wierstra er ook nog een kolonie  van plm. 50 nesten in een zandbult.We blijven de meldingen graag ontvangen.

Ook de meldingen van huiszwaluw  kolonies en huiszwaluwtillen zouden we graag registeren, dit om meer inzicht te krijgen waar de populaties zich bevinden. We krijgen de indruk dat er zeker een 70 tal huiszwaluwtillen in Fryslan zijn, helaas hebben we ze niet alle op papier.Er staan al wat op papier doch er zijn waarschijnlijk veel meer huiszwaluwtillen in Fryslan.Ook de kolonies bij woningen en gebouwen kunnen gemeld worden.

NATUUR EN VOGELNIEUWS.

Ook in juni weer veel bijzondere  en opvallende meldingen. Opvallend veel meldingen van kwartels en boomvalken kwamen er binnen. Zelfs een kwartelkoning werd vlakbij Joure (Haskerhorne)  gehoord en gezien. Zwervende bijeneters werden op enkele plekken gezien en de visarend was in de juni maand ook te zien in de provincie. Teleurstellend was de vele predatie die er op diverse plaatsen in Fryslan plaats vond op weidevogels. Ook andere soorten hebben last van predatie. 

Helaas heb ik maar een klein deeltje van alle binnengekomen meldingen in het verslagje van juni kunnen weergeven. Daarmee sluit ik de juni maand af en hoop dat de juli maand ook succesvol mag zijn.

Alle bedankt voor jullie inzet,

Fijne dagen

En voor de vroege vakantie gangers

Prettige vakantie!

Groeten, 

Jan de Jong (75)

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant.

NIEUWSBRIEF 90.Vogelnieuws Leeuwarder Courant.

 Door Jan de Jong

Binnen gekomen nieuws van 1 juni t/m 30 juni 2025.

Vogel en natuurnieuws.

Bastaardarend 12-06. Bij Skrok te Wommels 1 overvliegend naar zuid (Rommert Cazemier).

Blauwe kiekendief 15-06. Vandaag zag ik een jagende blauwe kiekendief boven de Gouden Bodem bij Heeg (Lambertus Rijpkema, Joure).

Boerenzwaluw 06-06. Bij Siemen Rienks in Sint Annaparochie een nestje met vijf jonge boerenzwaluwen net uit het nest (Rinse Kuiken, Sint Annaparochie).

Foto © Rinse Kuiken.

Vijf jonge boerenzwaluwen pas uit het nest, let op de vrijwel nog gele mondranden. De nestjongen wachten op voedsel van de ouders. Wat opvalt is de heldere witte buikkleur (boisonneauti kleurfase 0). Deze kleurfase 0 is niet algemeen.   Er bestaan 6 kleurfasen bij de boerenzwaluw, daarbij komen er 4 voor in ons land. Normaal is kleurfase 1 (vuilwit of crème wit). Kleurfase 2 crème of roze komt meer voor en kleurfase 3 (roze crème /roestkleurachtig wordt op enkele plekken in Friesland in schuren gezien.

 18-06. Dit jaar zitten er meerdere nesten van de boerenzwaluw in onze schuur in Rutten. Maar predatie uit onverwachte hoek de torenvalk. Op het erf een nest met 3 jonge torenvalken en de oude torenvalken komen nu regelmatig nesten leeghalen. Ik weet het dat is ook natuur maar doet wel eens pijn (Tonny Groot Koerkamp, Rutten). 18-06. Ook bij ons in Langedijke in de (grote) paardenstal zijn dit jaar tot 2x toe de legsels van de boerenzwaluw gepredeerd door de huismussen.  We hebben 4 kunst zwaluwnesten die voorheen werden gebruikt door de boerenzwaluwen, maar de mussen zijn eerder en nemen ze in beslag. Ook de oude zwaluwnesten van het jaar ervoor. De boerenzwaluwen maken zelf nieuwe nesten maar de mussen kosten hun veel energie.  Ook als ze zitten te broeden worden ze lastiggevallen. En die huismussen gooien dus de eitjes uit het nest. De boerenzwaluwen maken vervolgens weer een nieuw nestje. In de loop van de tijd wordt het hinderlijk gedrag van de mussen minder. Dan zijn ze zelf niet meer aan het broeden. Op dit moment zijn er 5 jonge boerenzwaluw uitgevlogen en zitten er weer 3 te broeden. Vorig jaar zijn er in totaal 19 jongen uitgevlogen. We volgen het al jaren en gemiddeld vliegen er 15 jongen per jaar uit.  We hebben in het verleden ook wel predatie gehad van een kerkuil en sperwer.  Nu houden we de bovendeuren naar het weiland dicht en moeten de grotere vogels meer moeite doen om binnen te komen (Jantsje Bijmholt, Langedijke).27-06.  Groep van 75 op voorverzamelplaats voor de slaapplaats bij De Houtwiel bij de Fallom (Wiebe Sjoerd van der Veen).  

Boomleeuwerik 02-06. Te Wijnjewoude 1 zingend (Peter van de Beek).

Boomvalk 03-06. Bij Mirns 1 jagend bij De Brelen (Harmen van Dijk). 04-06. Twee boomvalken rond 14:30 uur jagend op libellen in het natuurgebied Van Oordt’s Mersken onder Beetsterzwaag. Beide vogels cirkelden boven de bomen en doken steeds naar beneden op de grote aantallen libellen op het zandpad en grasland daarnaast (Remmelt Hoekstra – Drachten).06-06. Te Akkrum 1 aanwezig (Hoite Schaap). 09-06. In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 aanwezig (Jan Dreteler). 11-06. Bij de Blaugerzen te Akmarijp 1 aanwezig (Simon). 13-06. Te Woudsend 1 jagend (Jorrit Zondervan). 14-06. Drie boomvalken jagend in Drents-Friese Wold bij Aekingerzand (C.S. Roselaar e.a.). 15-06. Te Nijeholtpade 1 jagend (J.de Groot). 18-06. Te Skrok bij Wommels 1 jagend op oeverzwaluw (Tim Schipper). 21-06. Boomvalk jagend op oeverzwaluwen in de Twigen bij Joure. Tijdens het ringonderzoek aan oeverzwaluwen kwam er plotseling een boomvalk aanvliegen en pakte een net losgelaten jonge vogel uit de lucht en verdween er mee in de richting van de waterzuivering (Tonny de Jong, Wiebe Lageveen en Jan de Jong).  Te Vrouwenbuurtstermolen een boomvalk jagend op zwaluwen (Eric Elsinga). 25-06. Een boomvalk jagend in omgeving van vaste wand oeverzwaluw kolonie te Heerenveen (Gerard Tamminga, Heerenveen). Drie bij de Ald Dwingen in de Alde Feanen (B. Twijnstra).

Foto © Johan van de Vegt

Boomvalken vestigen zich graag in de nabijheid van een flinke oeverzwaluw broedwand en jagen in juni op de pas uitgevlogen jonge vogels.

Casarca 26-06. Bij de Plasjes N31 bij Harlingen 10 aanwezig (Hendrik Vonk).

Chileense flamingo 27-06. 34 geteld aan het IJsselmeer/Friesland (Sietse Bernardus).

Draaihals 27-06.  Bij de Schaopedobbe bij Elslo 1 gezien (Sebastiaan Koppelle).

Dwergmeeuw 27-06. Bij de Steile Bank te Oudemirdum 150 aanwezig) Libbe Zijlstra).

Flamingo 02-06.  Negen aan het IJsselmeer bij Oudemirdum (Dirk Krijtenburg). 22-06. Bij de Steile Bank te Oudemirdum 1 aanwezig (Sietse Bernardus). 27-06. Zeven bij de Huitebuursterbuitenpolder (Libbe Zijlstra).

Bergeend 29-06. 3000 bij Zwarte Haan (Koenraad Bijl).

Bijeneter 12-06. In het Lauwersmeer in Kollumerwaard 1 gezien (Jasper Schut). 18-06.  Bij Mirns bij De Brelen 1 gezien (Koos Jager). 21-06. Bij Westhoek-Wad 1 gezien (Rinse Bouma).  23-06. Vier gezien in Oudeschoot (Job Reitsma e.a.).

Gierzwaluw 05-06. Van de opgehangen kasten zijn er volgens mij 6 bewoond bij ons in Joure. Hoewel er vele uren zijn dat er niet een gierzwaluw te zien is. In de avond, soms na 10, uur vliegen ze soms nog binnen (Bouke Agricola, Joure).

Grauwe fitis 02-06. Bij het sportpark Kalverdijkje in Leeuwarden 1 zingend (Harm Dijkstra/Andries Zijlstra e.a.).

Grauwe franjepoot 03-06. In het Lauwersmeer bij Ezumazijl 1 aanwezig (Dick Pruiksma en Jan Bos).

Grauwe vliegenvanger 05-06. Nestje met 5 jongen bij woning in Delfstrahuizen (Alex en Rita Troelstra).

Groene specht 02-06. Bij de golfbaan St Nic in Legemeer 1 aanwezig (Bob van Bommel). 16-06. De groene specht had ik al een tijdje niet meer gezien in Joure, doch vandaag hoorde mijn zoon er bij de Nutsbaan in Joure er een (Durk Visser). 22-06. De groene spechten bij Rinsma State (Driezum) staan op punt van uitvliegen. Voorgaande drie weken waren de groene spechten uitermate schuw (Jan Andries Wagenaar).

Grote bonte specht 22-06. Vanmorgen een eerste jaars dood bij ons in De Folgeren te Drachten op het terras gevonden Het broedpaar woont in de buurt van ons appartement, waar meerdere oude bomen staan. (Richolt Uilkema).

Grote canadese gans 01-06. Groep van 61 te Burgum (Jeffrey Huizinga).

Grote karekiet 03-06. In de Holwerder Oostpolder 1 aanwezig (Rommert Cazemier).07-06. Bij de Leien 1 zingend (Doede de Boer). 09-06. Bij de Leien bij De Tike 1 aanwezig (Marcel Stienstra/Vincent Douwes).

Foto © Andries Euser.

De grote karekiet blijft met name in het Lege Midden voor Friesland een steeds zeldzamer broedvogel.

Grote gele kwikstaart 03-06. In Drachten in het Himsterhout 1 gezien (Marten Krans). 

Koekoek 01-06. Vanmorgen in Franeker twee koekoeken over vliegend (Klaas Plat, Franeker). In het rietveld van het Wad bij Westhoek vlogen ook twee koekoeken rond (Netty Way, Oudebildtzijl).

Krooneend 03-06. Op de Workumerwaard 30 aanwezig (Libbe Zijlstra).

Kruisbek 09-06. In de duinen te Bakkeveen 1 aanwezig (Siep Luinenburg). 20-06. Twee te Beetsterzwaag gezien (Willem Bosma).21-06. In het Drents-Friese Wold bij Aekingerzand een groep van twintig aanwezig (Marcel Vogel).

Foto © Lex Aalders.

De kruisbek wordt vooral in het oostelijke deel van Friesland gezien.

Kwartel 01-06. Naar aanleiding van het artikel over de kwartels kan ik je melden dat begin juni in Nijemirdum bij camping de Groninger, kwartels gehoord zijn. Met behulp van de Cornell vogeldeterminatie- app. kon ik het geluid determineren. Denk dat het een mannetje is. Heb wat jaren terug dit ook wel eens gehoord maar wist toen nog niet dat het een kwartel was (Yfke de Hoog-Cnossen, Scharsterbrug).03-06. Op donderdagochtend 8 mei hoorde ik één kwartel in het land bij Luinjeberd en een week later op 15 mei hoorde ik er weer één in Gersloot-Polder. In beide gevallen heb ik de vogel niet gezien. Ondanks dat ik er niet erg ver vandaan stond. Ik ga ze in de gaten houden! (Bas van den Berg, Heerenveen). Begin juni in Nijemirdum bij camping de Groninger, kwartels gehoord. Met behulp van de Cornell vogeldeterminatie- app. kon ik het geluid determineren. Denk dat het een mannetje is. Heb wat jaren terug dit ook wel eens gehoord maar wist toen nog niet dat het een kwartel was (Yfke de Hoog-Cnossen, Scharsterbrug). 04-06. Te Appelscha 1 roepend (Dirk Hiemstra). 05-06.  1 gehoord in de Sjuwepolder bij Uitwellingerga (Merel Zweemer). 06-06. In de Groote Sintjohannesgaaster veenpolder 1 roepend (Rommert Cazemier). 07-06.  In de Blaugraslanden bij Akmarijp 1 gehoord (Dirk Jelle). Te Nijeberkoop 1 roepend (Petra van der Meer).11-06. Te Rottum een roepend (Gerco Schutten).  13-06. Kwartels gehoord, niet gezien aan de Troelstraweg te Idskenhuizen, tegenover De Lytse Mar (Constance Smit-Walstra, Idskenhuizen). Vier kwartels gehoord aan de Graverij bij de petgaten te Snikzwaag (Tonny de Jong, Joure).

Kwartelkoning 03-06. In polder Rijpwegsend bij Oldeboorn 1 roepend (Maus Thomas). 13-06. Te Haskerhorne 1 aanwezig en roepend (S.M. Wellinga). 15-06. Te Haskerhorne vogel nog steeds aanwezig (Sietse Bernardus). 28-06. Nog steeds een te Haskerhorne (Simon de Winter).  

Lepelaar 13-06.  Vandaag vloog hier in Opende een lepelaar langs. Die zie je hier anders nooit in de broedtijd (Sipke Lindeboom, Opende)

Mandarijneend 03-06. In het Hantumerleeg bij Holwerd 1 mannetje aanwezig (Henk Hiemstra). 05-06. In een nestkast bij de vijver heeft 1 paar gebroed in Delfstrahuizen (Alex en Rita Troelstra, Delfstrahuizen).

Nachtegaal 01-06. In de Groene Ster te Leeuwarden 1 zingend (Vincent Douwes). In de Twijzelermieden 1 zingend (Olivier Van Kampen). 07-06.  In Heerenveen bij de Belvedère 1 zingend (Bauke Sienema). 09-06. Bij de Froskepolle te Leeuwarden 1 zingend (Marc Kuitert). 17-06. Bij de Lemsterhoek (Rommert Cazemier). 21-06. Volwassen vogel geringd aan noordoever Tjeukemeer (Gerard en Jacob Westerhuis, VRS Rohel Tjeukemeer). 22-06. Twee geringd bij Zurich bij de Afsluitdijk. De soort broedt er al sinds 2017 met succes (VRS Franeker).

Oeverzwaluw 04-06. Bij de fam Bangma in Sondel, zit een kleine kolonie van 8 nesten. Vorig jaar op dezelfde plek zaten ze er ook al in een zand/modderbult bij de boerderij (Anneke Draaijer, Nijemirdum/ Corrie Bangma, Sondel). 19-06. De betonnen oeverzwaluwenwand in Ruigahuizen heeft 90 gaten waarvan nu naar schatting de helft zijn bezet (plantengroei beperkt de toegankelijkheid een beetje). Onze wand hebben wij in 2012 geplaatst, niet alle jaren kwamen de oeverzwaluwen (Ruud Oudega, Ruigahuizen). 21-06. In de Kolonie De Twigen bij Joure 160 nestgangen bezet van de 196 in de vaste wand. In de vroege ochtend 269 oeverzwaluwen gevangen en hiervan een 245 geringd, 24 droegen al een ring (Tonny de Jong, Wiebe Lageveen en Jan de Jong).    

Porceleinhoen 01-06. In het Lauwersmeer bij Ezumazijl 1 gehoord (Martijn van Bruggen).

Purperreiger 13-06. Aan de Liemdyk in het Easterskar bij Sintjohannesga twee voedsel zoekend gezien (Lykele Zwanenburg, Dronten). Twee aanwezig in petgaten bij Graverij te Snikzwaag (Tonny de Jong). 14-06. Twee gezien in Polder Oldelamer (Nathalie Geelen). 16-06. In De Deelen 1 gezien (Andries Zijlstra). 20-06. Te Earnewâld 1 gezien (Donny Dolman).  30-06. In de Veenpolder van Echten 1 gezien (M. Houtsma).

Roodkopklauwier 11-06. Bij de Kooioerdstuifdijkduinen op Ameland 1 mannetje aanwezig (Robert Pater).

Roodpootvalk 01-06. Bij de Noorderpier te Harlingen 1 vrouwtje aanwezig (Jaap Westra).

Spotvogel 01-06. Een spotvogel in de tuin zingend te Ruigahuizen (Chita Bos en Tjeerd Engel uit Ruigahuizen). In It Sud te Drachten 1 zingend (Willem Bosma).

Steenuil 01-06. In Oostersche veld bij Zuidwolde 1 steenuil gezien (Joop van Eerbeek).

Steltkluut 09-06. In de Groote Sintjohannesgaaster veenpolder 1 paar met 4 jongen (Martine Huisman e.a.).

Foto © Martine Huisman.

09-06-2025. Met 4 dons balletjes van jongen aan de oever is de steltkluut in gemeente De Fryske Marren een zeldzame broedvogel.

Sijs 04-06. Twee aanwezig te Beetsterzwaag bij het Alpherveld (Frits van Laar).

Vale gier 12-06. Vandaag vanaf het begin van de middag in Kubaard 2 vale gieren op pas gemaaid grasland langs de Gaest. Het was een volwassen eksemplaar met jong. (Jan Eric Valkema).

Foto © Jan Eric Valkema.

12-06-2025. Vale gieren op zoek naar voedsel bij Kubaard.

Visarend 17-06. In de Twijzelermieden 1 gezien (Jan Hullen).  20-06. Bij de Burgumer Mar 1 aanwezig (Wiebe Sjoerd van der Veen).25-06. In het Oosterschar bij Sint Johannesga 1 overvliegend (Gert Jan Lassche).  27-06.  Bij de Kijkhut De Ral te Piaam 1 gezien (Linda van Engelen). 

Wespendief 01-06. Twee te Bakkeveen gezien (Rommert Cazemier). 10-06. Te Appelscha bij Willemstad 1 aanwezig (Ruben Postma). Drie overvliegend bij Barrahûs te Leeuwarden (Anne Jansma).   14-06. Vijf aanwezig in Fochteloerveen (Rinse van der Vliet). 26-06. In de Tachtig Bunder bij Fochteloo 1 gezien (Taeke Roosjen).

Wielewaal 01-06. In het Leeuwarderbos 1 zingend (Willem Bosma). 29-06. Vijf roepend in de Rottige Meenthe (Klaas de Jong).

Wilde zwaan 02-06. Bij de Compagnonsbosschen te Ravenswoud 8 aanwezig (Arjan Huitzing).  

Witte kwikstaart 05-06. Sinds een paar weken hebben wij hier in De Westereen "hinder” van een witte kwikstaart die bij ons tegen het raam vliegt en dan met zijn snavel een tijd tegen het raam tikt. De spiegels van de auto vindt ie ook leuk. Het maakt niet uit wat voor raam het is, hij vliegt bij alles op (Jittie Mozes, De Westereen).

Witwangstern 02-06. In het Fochteloerveen 2 aanwezig (Dirk Haaijema).18-06. Toch wel verrassing van de dag. Bij de handvol aanwezige Zwarte sterns ineens liefst vier adulte Witwangen in De Leien bij de Tike! Ze blijven zeker een uur hangen, voornamelijk zittend op de paaltjes. Paar keer eentje met visje invliegend. Wordt zo nu en dan fel op hun gereageerd door de Zwarte sterns, mogelijk omdat bijna alle stokken in het water zijn bezet (Wiebe Sjoerd van der Veen e.a.).

Foto © Wiebe Sjoerd van der Veen.

18-06-2025. De witwangstern wordt steeds vaker in Friesland gezien.  

Zwarte ibis 19-06. In de Twijzelermieden 1 aanwezig (Hetty Borger). 

Zwarte ooievaar 21-06. Bij de Oudehaskeruitgangen 1 samen met een ooievaar gezien (Sietse Bernardus).

Zwarte roodstaart 02-06. Bij de Houkesloot in Sneek 1 zingend (Johan op den Dries). 03-06. In Polder de Samenvoeging bij Koudum 1 paar aanwezig (Libbe Zijlstra). 05-06.  Twee te Akkrum gezien (Rommert Cazemier). 06-06. In Skûlenboarch 1 aanwezig (Pieter van der Veen). 18-06. In Joure op het bedrijventerrein Broek Súd 1 gezien bij stapel planken voor de walbeschoeiing (Durk Visser).  

 Nagekomen berichten

Fazant 31-05. Vanochtend 9 uur een vrouw fazant met 4 kuikens scharrelend op de parkeerplaats bij de eendenkooi te Piaam (Wouter Schothorst, Joure).

Wespendief 21-05. Een Wespendief boven de Bakkeveenster bossen (Barry van der Meulen, Bakkeveen).

Mannetjes boerenzwaluw broeden soms?

Bijdrage Thomas Dijkstra.

Dit jaar heb ik voor het eerst een camera boven een 1 boerenzwaluwnest gehangen bij een boerenzwaluwnest bij ons in Drachten. Dan zie je beelden die ik niet eerder had gezien.

1)     In een wetenschappelijk artikel is beschreven: ‘'Male Barn Swallows (Hirundo rustica) help their mates to incubate in North America but not in Europe. In this study, conducted at four colonies in south eastern Canada, males contributed an average of 9% of the total amount of incubation during daylight hours. 

2)     Op camerabeelden heb ik vastgelegd bij ons in Drachten dat het mannetje het vrouwtje aflost om op zowel de eieren als op de jongen van een paar dagen oud te gaan zitten. Dus ook in Nederland zit het mannetje op de eieren en de jongen. Opmerking Jan de Jong: Vaak alleen om de jongen en eieren warm te houden als het vrouwtje voedsel zoekt.

3)     Het mannetje ging iedere nacht op de nestrand zitten terwijl het vrouwtje op de eieren zat. En tevens zaten de beide ouders op het nest bij jongen tot een leeftijd van 12 dagen. Alle 5 jongen (12 dagen oud) zijn dood gegaan na 1 dag met alleen maar regen, 45 mm regen is er toen gevallen. Negen dagen nadat de jongen dood waren is in een nieuw nest het 1e ei gelegd.

Een goede nest hygiëne is van belang. Bij jonge vogels voeren de ouders een poepzakje af en oudere jonge vogels poepen over de nestrand heen. Op camera beelden is te zien dat bij jonge vogels van enkele dagen oud de ouder vogels het nest afzoeken en de poep opeten.  

Email 24-06-2025. Thomas Dijkstra, De Folgeren, Drachten.

 Naschrift Jan de Jong; Interessant te weten is of de mannetjes ook een broedvlek ontwikkelen. In de literatuur staat dat alleen vrouwtje een broedvlek ontwikkelen.  

 Tot zover het overzicht van juni maand in 2025.

Waarnemers en correspondenten bedankt voor jullie inzet, meldingen en fotos. Veel meldingen van boerenzwaluwen in stallen en schuren kwamen binnen waarvoor mijn oprechte dank!

Graag email berichten wel graag voorzien van naam en adres. Soms komt er naamsverwarring voor (dat krijg je vooral met meer dan 3000 correspondenten!).

Let op.

Ook in juli verschijnt de Nieuwsbrief maar 1 x per maand. Zend U bijzondere meldingen, fotos en ervaringen graag tijdig in.Ik moet er heel veel tijd insteken en dat heb ik in de zomermaanden niet omdat het veldonderzoek (boerenzwaluw /oeverzwaluw /Rohel Tjeukemeer) deze zomer veel tijd van me vergt.

 1 juli 2025

Jan de Jong, E. A. Borgerstraat 66 8501 NG Joure.

Email; j.d.jonglc@home.nl  

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant. (Sinds oktober 1977).

Ringer 403 Ringstation VRS Rohel Tjeukemeer

Vogeltrekstation Wageningen (vanaf 1985).

Tel. 0513-414788 of Mobiel 06-82754279