Natuurnieuws uit Friesland in tweede helft van februari 2023
11-02. Vijf velduil jagend bij Ferwerd Buitendijks (K. van Haeringen). Drie velduil op de Oostpunt op Schiermonnikoog (Klaas van Dijk). Bij Dokkum 1 ransuil dood gevonden als verkeersslachtoffer (Marike C.). In Oranjewoud in Overtuin 5 appelvink (Rommert Cazemier). Groepje van 50 wittekwikstaart bij Fochteloo (Andries en Marcel Stienstra). Bij Lemmer 1 witte kwikstaart (Libbe Zijlstra). Bij het Gerbrandygemaal aan Sneekermeer 1 witkoppige staartmees (Dick Pruiksma). Bij t’ War te Franeker 1 groene specht roepend (Dick Kooistra). In Noordburgum 1 roepende groene specht (Klaas Vonk). Bij de Grote Wielen bij Leeuwarden 1 grutto (Marnix Oudega).
12-02. In Stiens roepende groene specht en in parkje aan de Wythusterwei 1 paartje grote zaagbek (Gerard Mast). In Bolsward pakte een mannetje sperwer een spreeuw in de tuin en begon terplekke de vogel te plukken terwijl ik het filmde (Gosse Hofstra).
13-02. In Joure in Skipsleat 1 roepende ransuil. In de Blaugerzen in Akmarijp 8 bonte strandloper, 15 kemphaan, veel goudplevieren en kieviten en twee zeearenden die bij een dode gans zaten (Tonny de Jong). Aan de Doltenweg bij Joure grote groepen spreeuwen (vele 100.000 den/ 1 miljoen?). Bij Akmarijp bij Blaugerzen 20-tal bonte strandloper (Lykele Zwanenburg, Dronten). Vier goudvink (2 paar) op voedertafel in Burgum, gisteren waren er drie waarvan 1 mannetje met pootring (Andrys en Henny Stienstra). Aan de Inglumervaart in Engelum 1 ijsvogel (Ita Spoelman). In Joure bij de begraafplaats Westermeer 1 roepende groene specht (Durk Visser). In Nijehaske 1 miskleur zwarte kraai (of toch roek?) (Marco Hasselaar, Heerenveen).
13-02-2023. Een opvallend grijs gekleurde zwarte kraai emelten zoekend op grasland bij Nijehaske.
14-02. Een ransuil rustend in de tuin van onze zoon in Sexbierum(mededeling Alie Wijbenga, Vlieland). In de Rottige Meenthe 1 witkoppige staartmees samen met een normaal gekleurde staartmees (Ytsje Dijkstra, Lemmer).
14-02-2023. Witkoppige staartmezen worden vaker in de wintermaanden gezien in Friesland. Het overgangsgebied tussen witkoppige en de witkopstaartmees is qua kleed vaak moeilijk te zien.
15-02. In Joure al 4 zingende heggenmus op diverse plekken (Tonny de Jong). In Skuzum 1 broedende turkse tortel bij de boerderij (Lolkje Bijma). In Joure 2 zanglijster zingend aan Koarte Ekers (Durk Visser). Vandaag is het vrouwtje ooievaar terug op nest in Opende (Gr.), het mannetje was er al op 1 januari. De vogels verjaagde een paartje nijlgans wat op het ooievaars nest was neergestreken (Sipke Lindeboom). Vandaag de nestkastjes in Gersloot schoongemaakt en vijf (!) dode volwassen ringmus in de kastjes gevonden. Deze week zag ik er nog maar 4 ringmus bij de voedertafel bij de woning (Wietze van der Honing).
16-02. Al zeker 4 dagen 1 roodhalsgans bij de eenden in Noordermeer te Stavoren (Pieter Veenstra). Bij Skrins 1 kemphaan en een achttal grutto’s (Jorrit de Boer).
16-02-2023. Groepje van 8 grutto voedsel zoekend op laag water bij Stavoren.
17-02. Op het strandje in Skipsleat te Joure 8 scholekster (Tonny de Jong). Vroege zang van heggenmus op Terschelling (Auke van Eck). In Leeuwarden een paar turkse tortel nestelend vanaf 11-12 februari in plantenhanger aan het balkon. Vanaf vandaag zit de vogel steeds op het nest (Feikje Zijlstra).
Het nest van de turkse tortels in Leeuwarden zit in een plantenhanger aan het balkon
17-02. Een aantal jaren geleden, ik denk een jaar of drie, hadden wij in Oudehaske een grote groep ringmussen op de voedertafel. In mijn herinnering wel zo’n 20 stuks. Na de jaarwisseling waren ze verdwenen. Ik dacht wel dat de herrie van het vuurwerk misschien de oorzaak was, maar wilde dat ook eigenlijk niet geloven. Ze kwamen echter niet terug en tot op heden, geen ringmus meer gezien. Naar aanleiding van uw rubriek in de Leeuwarder Courant van 31 januari 2023, waarin ook melding werd gemaakt van vogels die na de jaarwisseling verdwenen waren, wilde ik dit toch even melden (Hilda Blanksma).
Het is verontrustend dat de ringmus steeds minder voorkomt in bepaalde gebieden. Vroeger broeden ze nog op allerlei plekken in dorp en stad, nu lijkt dat een stuk minder. Wintergasten zijn vaak minder trouw op de voederplek als ze wreed worden verstoord door vuurwerk zo blijkt.
De vondst van Wietse van der Honing uit Gersloot van vijf dode ringmussen in de nestkasten tijdens zijn controle is verontrustend. We zijn erg benieuwd of op meer plekken nestkasten na de winter zijn gecontroleerd en of er dode vogels/ringmussen in gevonden worden. Voor het broedseizoen worden door veel nestkastonderzoekers/vogelwachten de nestkasten nog eens geinspecteerd, oude nesten verwijderd en gecontroleerd of de ophanging nog goed is en of grote bonte spechten er geen grote gaten in hebben gehakt. We zijn erg benieuwd naar hun ervaringen.
17-02. Groep van 500 rosse grutto op Vlieland bij Kroonspolder (Jeroen Breidenbach). In polder Harich bij Elahuizen 1 ruigpootbuizerd (Hessel van der Iest). Tien appelvink op landgoed Oranjewoud (Naut van der Mei). Op de Workumerwaard 540 smient en 65 slobeend (Andries Blom).Al een groepje scholeksters terug langs het P.M. kanaal bij Kootstertille, een ervan droeg een opmerkelijke kleurring (Anne de Haan).
Opmerking Jan de Jong; Uit navraag bleek dat de scholekster op 8 mei 2020 te Surhuisterveen aan de Vierhuisterweg geringd was als volwassen vogel. Van 26 september 2020 tot 9 januari 2021 is de vogel op Ameland gezien. Op 24 februari 2021 werd de vogel voor het eerst weer gezien in Surhuisterveen en tot 6 april 2021 afgelezen. In 2022 was ie voor het eerst weer op 18 februari terug in Surhuisterveen en werd tot 27 maart 2022 door gezien. Op 15 februari 2023 was de vogel weer terug in Surhuisterveen. Opvallend is dat deze scholekster sinds 2021 steeds vroeger terugkeert naar de omgeving van Surhuisterveen. We zijn eigenlijk benieuwd waar de vogel gaat broeden en waar of het eksemplaar elk jaar overwinterd aan de kust.
17-02-2023. De scholekster is naast de pootring van het Vogeltrekstation Wageningen tevens geringd met diverse kleurringen, waarvan er twee met inscriptie. Aan de hand van de combinatie van de kleuren/positie van de ringen en de inscripties kan men nagaan om wat voor individue het gaat en waar de vogel geringd is. De vogel behoefd dan niet te worden teruggevangen. Zichtwaarnemingen van deze combinatie kleurringen geven dan ten alleen tijde aan waar de vogel op dat moment bevindt.
18-02. Groepje van 50 kievit langs de Morra (Hans en Trees Westendorp).
19-02. Een paartje ringmus bij nestkastje tussen Hitsum en Franeker (Auke van Eck). Vier tureluur in de Blokslootpolder bij Joure (Bertus Rijpkema).
20-02. In de bebouwde kom van Dokkum in de wijk Weeshuislanden zag ik 6 grote zaagbek (3 man/3 vrouw) in de Aalsumervaart midden in de bebouwde kom. Tref je niet vaak dat ze ook zo dicht in de bebouwing voedsel zoeken (Tjip Oberman). Aan de zuidkant van Drachten 1 ooievaar (J. van der Veen).
21-02. Langs de Gerdykster weg bij Beetsterzwaag waren al veel ooievaar nesten bezet. Sommige met 1 ooievaar, anderen al met een paar. Op de boerderij waren 3 nesten bezet met een paar (J. van der Veen Drachten). Ze zijn er weer, de scholeksters, het geluid wat ze maken horen we de komende maanden elke dag. Ze broeden bij ons in Sneek aan het Marsdiep op dak, met wisselend succes en het is altijd een bron van zorg (Dinie Zijlstra). In de gras strook langs de Drachtster vaart in het centrum van Drachten 2 scholeksters. Zou dit het paar kunnen zijn dat jaarlijks broedt op het platte dak van een pand hier in de buurt? (J. van der Veen, Drachten).
22-02. In Terkaple 1e ei wilde eend in eendenkorf, in 2022 was het 1e ei op 28 februari. Op 24-2 al 3 ei. (Jurjen van der Meer).
23-02. Zeker 12 appelvink in Overtuin Oranjewoud (Martine Huisman). Groep van 40 sijs te Wolvega bij Lendepoolder (Wolbert Hermus). In weidevogelreservaat Skrins bij Hinnaard 3000 smient voedsel zoekend (Sander Veenstra). Groep van 60 scholekster bij Feanwâlden bij Klyndobbe (Wiebe Sjoerd van der Veen).
24-02. Tijdens werkzaamheden in de tuin een vuurgoudhaan waargenomen in Bakhuizen (Cornelis Jellesma).
25-02. Aan de A6 bij Oosterzee, een groep van ongeveer 30 grote zilverreiger in het weiland langs de weg (Bertus van Es, Heerenveen).
Goudvink met ring in tuin in Burgum.
Andrys en Henny Stienstra.
We hebben tegenwoordig flink wat vogels in de tuin. Zo zag we de laatste dagen appelvink (1), grote bonte specht (2), boomkruiper (23-2-2023), ekster (1 a 2), groenling (soms 1, andere dagen wel 5 a 6), heggenmus (1 a 2), houtduif (1 a 2), koolmees (3 a 5), keep (1 a 2), merel 1(1 a2), pimpelmees (1 a 2), roodborst (1), vink (een groepje van meestal 5 a 6), gaai (1 a 2), winterkoning (1) en goudvink (soms 1 a 2, andere keren 3 a 4).
De goudvinken zagen we vanaf 12 februari regelmatig op de voedertafel, 1 van de vogels (een mannetje) was geringd. We hebben van de geringde vogel steeds fotos genomen (12 februari/13 februari en 25 februari) van de ring en deze sterk uitvergroot en deze opgezonden naar de Jong.
Deze kon aan de hand van de uitvergrotingen het volledige ringnummer bepalen en zo de herkomst achterhalen.
25-2-2023. Het geringde mannetje goudvink in gevecht met een groenling bij de voedertafel in Burgum.
Opmerking Jan de Jong; Het bleek een Nederlandse pootring te zijn die op 3 mei 2020 aangelegd was aan de Miensker in Burgum door ringer E. van der Laan. Deze goudvink heeft de ring al 1015 dagen gedragen en bleef dus in de omgeving (3 km) rondhangen.
Nederlandse goudvinken zijn standvogels en trekken in het najaar niet ver weg. Enkelen bereiken Belgie of Noord-Frankrijk. In de wintermaanden verschijnen hier soms vogels uit noordelijker streken (Duitsland, Denemarken, Zweden en Rusland), deze hebben onder anderen een wat langere vleugel. Zo werd op 8 januari 1984 bij Holwerd een ziek of gewonde goudvink gevonden die ten westen van Lodeynoye Pole in Rusland (oostelijk van het Ladagomeer) als eerste jaars vogel was geringd. Afstand maar liefst 1816 km. Een goudvink die op 15 oktober 2009 onder Karlstad in Zweden was geringd werd op 19 januari 2011 dood gevonden op Vlieland te Oost-Vlieland.
Het heeft dus zin te letten op geringde wintervogels bij de voedertafel.
Turkse tortels broeden met succes in broodmandje.
Gosse Terpstra, Hardegarijp.
We wonen nu bijna 4 jaar in Hardegarijp en in het tweede jaar dat we hier wonen probeerde een paartje turkse tortels te broeden op een uit stekend muurtje onder een brede dakgoot. Dat lukte niet de takjes wilden niet blijven liggen. We hebben toen een oud broodmandje op die plek geplaatst en toen hebben ze daarin een nest gebouwd. Voor de eerste keer (mei 2020) was er 1 jong, doch die overleefde het helaas niet. De tweede keer dat jaar kwamen er 2 jongen uit. In 2021 nestelden ze al in januari met flink wat vorst en hebben ze dat jaar zeker 3 keer 2 jongen grootgebracht. In 2022 was er ook 2 keer succes en dit jaar (17-02-2023) zijn ze op dit moment weer aan het broeden.
17-02-2023. Ook in Hardegarijp broedt een turkse tortelpaar graag op een beschutte plek.
Waterhoentjes op voedertafel.
Fedde de Vreeze.
Ik woon in Koudum aan het water, zomers zitten hier geen waterhoentjes maar in de winter zijn er altijd een stuk of vier. In mijn voerhokje wat in een boom hangt, weten ze zo langzamerhand handig te komen. Ze vliegen in een open appelboom en lopen over de takken naar de andere boom en wippen via een ander takje in het hokje. Eruit vliegen kunnen ze wel. Ik heb ze door een raam gefotografeerd, ze blijven schuw.
Opmerking Jan de Jong; Dat waterhoentjes soms in bomen overnachten tegen predatoren komt af en toe voor. Je ziet het echter niet zo vaak. Doch dat de slimme vogels in de winter ook op deze manier bij het voedsel in de opgehangen voedertafel kunnen komen zie je niet vaak.
11-01-2023. Twee volwassen waterhoen in een hangende voedertafel in de tuin te Koudum.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 35 graag vóór 15 maart 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Natuurnieuws uit Friesland in de eerste helft van februari 2023
Staartmees in de tuin
Op 3 februari trof Wietse de Vries in Sneek een groepje van 4 a 5 staartmezen aan in de tuin. Een daarvan had een afwijkende koptekening en bleek een witkoppige staartmees te zijn. Deze komen niet zoveel voor in Friesland. De vogel had tevens (zie foto) een pootring van aluminium aan de rechter poot. De meeste staartmezen in ons land hebben een duidelijke wenkbrauwstreep en behoren tot de Europaeus groep staartmezen. De andere met de helderwitte kop (Witkopstaartmees) behoren tot de Caudatus groep en komen voor in Scandinavië en vanaf Polen oostwaarts. Ze duiken bij uitzondering in Nederland op. De laatste grote invasie van de witkopstaartmees was in 2010. Deze vogel behoord tot de overgangsvorm (die noemen we witkoppige staartmees) en komt voor op de plekken waar de broedgebieden elkaar raken in Denemarken en Polen.
Er zijn 3 vormen van de staartmees te ontdekken. De “gewone “staartmees (Europese vorm), de witkoppige staartmees (overgangsvorm) en de witkopstaartmees (Noord Europese vorm./Caudatus groep).
Het mooie is dat in de wintermaanden alle drie de vormen in gemengde samenstelling gezien kunnen worden.
Mochten er in deze winter op meer plaatsen staartmezen gefotografeerd of gezien zijn met witte koppen dan horen we dat uiteraard graag. Twijfelt men of men nu een witkop of een witkoppige heeft gezien dan hoor ik het graag even. De echte witkop komt weinig voor, de witkoppige meer.
03-02-2023. Een witkoppige staartmees snoept van het aangeboden voedsel in de soepkom in de tuin.
Bruine Rat snoept van pindakaaspot
Van Ali Hoedemaker op Vlieland kreeg ik foto toegestuurd van een bruine rat die op 28 januari bij een
Pindakaaspot zat te snoepen. Ondanks dat de snoep pot was afgeschermd tegen het bezoek van grote vogels wist de rat de voedselbron toch te vinden. We zijn benieuwd welke soorten er zoal bij de pindakaaspot en ander aangeboden voedsel in de tuinen aangetroffen worden.
Links de bruine rat achter de afschermkap en rechts een uitvergroting van het dier.
Turkse tortel broedend in Midstraat in Joure
In Joure ontdekte Tsjepke van de Honing dit jaar op twee plaatsen in de Midstraat op 2 februari al broedende turkse tortels in boompjes in de drukke winkelstraat. De vogels zaten de volgende dag nog op het nest.
02-02-2023. Een van de twee turkse tortels broedend in de Midstraat.
In 2022 ontdekte Tsjepke er ook al een broedende turkse tortel op 14 februari in de Midstraat. Die is er toen helaas door de storm Eunice uitgewaaid aldus Tsjepke. Turkse tortels broeden al jaren op opmerkelijke plekken. Het valt op dat de vogels in de Midstraat zich niks aantrekken van de winkelende mens. Vaak blijft het nog lang licht door de aangebrachte (kerst)verlichting in de Midstraat, mogelijk is dat een van de oorzaken dat de vogels er graag verblijven.
Turkse tortels broeden vaak al vroeg, soms al in januari/februari. Snuffelend in het archief vond ik er vele. Zo is er op 8 februari 1996 in Heerenveen een nest met 2 eieren aangetroffen door familie Dalmolen aan de K.R. Poststraat. Op 15 januari 2003 werd op dezelfde plek aldus Mevr. Dalmolen ook een broedend aangetroffen met onder het nest een kapot ei. In Sint Nicolaasga ontdekte De Hoop op 31 januari 1997 in zijn woonplaats een druk nestelende vogel met onder het nest 1gevallen ei op de grond. Het nest is vaak maar wat takjes die over elkaar heen gelegd worden. Kennelijk is het vroege ei er doorheen gevallen of er af gerold. Toch kan het in de wintermaanden nog wel eens mislopen. Zo werden er rond 2 februari 1996 in Heerenveen 2 nestjongen gevonden door T. van der Veen die door de kou doodgevroren waren. Turkse tortels trekken zich vaak van de winter weinig aan. Tijdens de Elfstedentocht van 26 februari 1986 waren de turkse tortels in Birdaard al aan het nestelen (van der Werk). Ze zoeken wel vaak de bewoning wat op, zo ontdekte P. Wiersma in Damwoude die op 19 januari 2002 al een nest met 2 eieren in de Douglas spar bij de woning van Fokke Wijnsma aan de Kloosterman. Ook bij fam. L. van Esch in Drachten werd op 10 februari 2003 1 broedgeval ontdekt in een slangenden (apeboom) bij de woning. In Sneek vond J. Abbink op 6 februari 2002 al een nest met 2 jongen in een oude bloempot aan de muur. De turkse tortel werd vroeger ook veel in gevangenschap gehouden. In gevangenschap kunnen ze hoge leeftijden bereiken. Van Mevr. Van Kruining in Delft kreeg ik eind december 1990 bericht dat hun tamme turkse tortel die ze ik de huiskamer hielden zeker 31 jaar oud geworden is. Mevr. F. Terpstra-Greidanus uit De Knipe meldde me eind maart 1990 dat haar tamme turkse tortel een leeftijd van 40 jaar bereikt heeft. Ze kreeg de vogel destijds van haar omke. Vroeger gaf men bij bruiloften het bruidspaar wel een vogel of een paartje tortelduiven cadeau! De oudste Turkse tortel in het wild is in ons land ongeveer 14 jaar oud geworden volgens het Vogeltrekstation Wageningen. De “wilde” soort heeft sinds de introductie in 1948 vanuit Turkije een enorme toename laten zien. Ook in Friesland nam nadien de soort toe, in 1955 werden de eerste 2 op 8 januari in Harlingen gezien, aldus Gerrit Bosch. Rond 1977 werd de vogel al een vrij talrijke broedvogel in Friesland genoemd die plaatselijk soms nog kon ontbreken. We zijn benieuwd of de turkse tortel is toegenomen/aanwezig is in menig dorp of stad in Friesland.
Ring aflezen/fotograferen is vrijetijdssport
Van vogelringer Harry de Boer uit Broeksterwâld kreeg ik een berichtje van een kokmeeuw die op 14 februari 2010 op zijn erf als volwassen vogel geringd werd en nadien opvallend vaak (12) in Duitsland bij Dresden werd terug gemeld. In 2010 ving Harry de vogel nog eens in zijn tuin op 22 december. Nadien werd ie niet weer in Friesland gecontroleerd maar steeds in Duitsland. De winters van 2009/2010 en 2010/2011 lijkt deze kokmeeuw doorgebracht te hebben in Fryslân, daarna steeds laat in de winter in Dresden. Misschien een broedvogel uit nog (noord-)oostelijker gebied aldus Harry de Boer. De vogel werd steeds afgelezen. Of de vogel in tussenliggende jaren elders verbleef weten we niet. Vogelonderzoekers zoals Harry de Boer krijgen door aflezingen van pootringen veel meer gegevens binnen van de vogels die voor het wetenschappelijk onderzoek worden geringd. Hierbij de aflezingen van de pootring;
14-02-2010 op erf in Broeksterwâld, als >2kj (alu BL) geringd door Harry de Boer
22-12-2010 op erf te Broeksterwâld (vangst)
25-02-2014 aan de Wasserweg te Dresden (Duitsland)
20-02-2008. Kokmeeuw in winterkleed die naast de pootring een witte kleurring draagt met inscriptie LPR.
Vlak na 2000 is er een toenemende trent waar te nemen (ook in Friesland) van veldwaarnemers die zich toeleggen op het aflezen van pootringen van geringde vogels in ons land. Met name door het tevens aanleggen van kleurringen bij veel vogelsoorten is dit de reden geweest bij de meeste waarnemers om mee te doen aan het verspreidingsonderzoek van soorten. Een goede kijker en/of telescoop is een van de vaste middelen om zoveel mogelijk codes te kunnen aflezen en op te geven. Tegenwoordig is ook door de toename en de sterk verbeterde kwaliteit van fotoapparatuur dit nog sterker aangewakkerd en trekt er dagelijks in ons land een “legertje” vogelfotograven er op uit om mooie kiekjes van natuur en vogels te maken en om (kleur)ringen af te lezen. Men maakt 1 of meer fotos van de vogel met sterkste uitvergroting en probeert zo ook achter de code of inscriptie op (kleur)ring te komen. Ook in het buitenland begint dit fenomeen steeds meer “aan te slaan” en worden op deze wijze meer en meer internationale trek en zwerf bewegingen in kaart gebracht en worden er ook steeds meer zeldzame soorten op deze wijze ontdekt.
Naast de wat grotere vogels wagen sommige vogelfotograven zich ook aan het controleren van alleen kleine zangvogels met alleen 1 aluminium pootring. Zo kreeg ik onlangs van een blauwborst ring die ik op 25 augustus 2021 op Ringstation Rohel aan het Tjeukemeer geringd had als eerste jaars vogel bericht terug. De vogel werd op 3 december 2022 bij Torrox bij Malaga aan de Spaanse kust afgelezen (kijker/fototoestel) door een Spaanse vogelaar! Deze blauwborst overwinterde dus aan de Middelandse Zee op ruim 1951 km van de ringplek. Veel meeuwen, maar ook grutto’s, kieviten, scholekster, zwanen, torenvalken, buizerds, en ja zelfs boerenzwaluwen worden gekleurringd.
Scholeksters trekken al vroeg naar binnenland
De scholekster is er dit jaar weer vroeg bij om naar het binnenland van Friesland af te reizen. In de januari maand waren al op diverse plaatsen 1 a 2 vogels te zien.
05-01. Warga 1 in Roordapolder (Naut van der Mei).
06-01. Bij de Krûsbrekken bij Terhorne 1 (Naut van der Mei). In de Blaugerzen bij Akmarijp 1 (Wouter M.G. Vansteelant).
07-01. Bij Sandfirden 1 gezien (KNVV-VWG Apeldoorn).
08-01. Twee overvliegend bij Jachthaven Sneekermeer (Dick Pruiksma). Bij Blitseard bij Leeuwarden 1 aanwezig (Jaap Westra). Bij de Bocht van Molkwar 1 gezien (Libbe Zijlstra).
09-01. Twee overvliegend Marssumerpolder (Patrick Agterberg).
11-01. Bij De Drait te Drachten 1 gezien (Sipke Booi) In IJlst bij De Rat 1 aanwezig (Hinko Talsma). In Leeuwarden bij de Vrijheidswijk 1 (Koos Klijnsma).
11-01-2023. Scholekster al vroeg bij Leeuwarden terug op zoek naar wormen in de zachte bovenlaag van de weidegrond tijdens een zwak wintertje. Let op de nog vaag aanwezige keelvlek op foto!
13-01. Bij Britsumer Oudland 1 gezien (Meino Zondervan). Daarna even een korte periode geen meldingen. Vanaf 30 januari beginnen de aantallen al wat op te lopen.
30-01. Bij Leeuwarden Blitseard groepje van zes (Donald Wolters)
31-01. Bij de Jorwertervaart groepje van zes (Rommert Cazemier). Bij Echtenerbrug in het Tjeukemeer op de strekdam zeven (Jan de Vlas).
01-02. Groepje van 11 bij de Geeuw tussen Sneek en IJlst (Cor van der Meer).
02-02. Groepje van 10 bij Eeltsjemar bij Rinsumageest (Wiebe Sjoerd van der Veen). Vandaag ook gezien bij Sneek (1), Warga (1), Bocht van Molkwar (1) en Skrins bij Hennaard (4).
04-02. Bij de Grutte Wielen 9 (Merel Zweemer). Bij Sneekerpad 9 (Johan Helmus).
10-02. Twee 2 Sneek bij De Domp (Johan Helmus).
11-02. In Heerenveen Zuid 1 gezien (Koos Jager).
(Wordt vervolgd).
Huismussen verdwijnen even bij komst van sperwer
Naar aanleiding van de oproep of er op meer plaatsen minder tuinvogels aanwezig waren kreeg ik onder anderen van Klaas Haringa uit Sneek bericht. Bij ons zijn (gelukkig) nog veel huismussen, tijdens hoogtij dagen zeker 40 a 50 stuks die ochtends al zitten te wachten om gevoerd te worden aldus Klaas Haringa.
“Na het ontbijt zitten ze met z’n allen te tsjilpen of gaan in “bad”. Soms is er geen mus of mees te bespeuren, dan is de sperwer langs geweest. Ze zijn dan soms twee of drie dagen weg, ook de turkse tortels zijn dan voor een tijdje verdwenen. Tot twee keer toe is een sperwer tijdens de jacht tegen de schuifpui gevlogen, maar heeft het gelukkig overleeft. Het lijkt of de sperwer een vaste route heeft om zo nu en dan een mus te scoren of een turkse tortel wat ook al eens is gebeurd.” Bij Klaas Haringa was het dus de oorzaak dat er een sperwer steeds te tuin in kwam.
Een sperwer mannetje die op 6 januari in Noordburgum op jacht was naar een koperwiek in de tuin van Leny en Leo Dijkstra kwam om bij zijn snelle actie, beide waren op slag dood.
Vensterruiten en glazen windschermen vergen elk jaar veel slachtoffers. Vaak is het zo dat de zangvogels in paniek wegvluchten om aan de klauwen van sperwer of andere roofvogel te ontkomen. Maar ook merels, lijsters, houtsnippen en kleine zangers vliegen wel eens tegen het vrijwel onzichtbare glas. Jaarlijks in ons land vele 100.000den slachtoffers. Soms overleven ze ter nauwer nood of zijn ze voor het leven gehandicapt door b.v. een kapotte poot of een blind oog. Leeft de vogel nog en heeft hij geen zichtbare verwonding laat hem dan eerst tot rust komen in een doos met luchtgaatjes op een koele plek. Heeft de vogel bloed uit de snavel dan is het zaak om deze een klein beetje water te geven, kraan langzaam laten lopen en vogel met snavel af en toe wat laten slikken. Dit kan voorkomen dat er stolsels kunnen ontstaan en de vogel voortijdig komt te overlijden. Vogel na die na de klap daarna even wegzetten in een doos (met luchtgaatjes) om tot rust te laten komen. Even in de gaten houden en de Dierenambulance bellen. Na de klap kunnen echter nog stoornissen ontstaan die voor een leek niet zichtbaar zijn.
06-01-2023. Sperwer man sneuveld na jacht op een koperwiek tegen vensterruiten in Noordburgum.
Waarnemingen van 1 tot 15 februari 2023
Korte aantekeningen van meldingen die binnenkwamen.
01-02. 2 goudvink in de tuin te Bergum (Bonne Vierstra). In Ketlikerskar 15 sijs (Dirk Kooistra). Groep van 100 putter in Lendevallei bij Wolvega (Koos Jager). In Lauwersmeer bij Ezumakeeg 2 roodborsttapuit (Andries Dijkstra). In Hogebeintum 1 ijsvogel (Remco Hiemstra). Groep van 11 kraanvogel overvliegend bij Appelscha Nieuwevaart (Ria Hoekstra).
02-02. Bij Rinsumageest 1 grote gele kwikstaart roepend (Martijn Veenstra). Groep van 37 brilduiker in Bocht van Molkwar (Hessel van Iest). In Oosterschar bij Sintjohannesga 10 bergeend (Bauke Sienema).
03-02. In Rottum 1 rode wouw overvliegend (Feike van Dijk). Een groepje putters in de tuin die zich te goed doen aan elzenproppen (Riemke de Vries). In de Bantpolder al een zingende veldleeuwerik (Wim Timmerman, Oudwoude).
04-02. In Eastermar bij de Putten aan de Leijen 1 roodborsttapuit (Anne Hoekstra). In Groote Schalsumerpolder 1 grote gele kwikstaart (Eric Elsinga). In Wijnjeterperschar 1 klapekster (Rommert Cazemier). Vier zwarte zwaan in Jelsumer Oudland (Reinder E. de Boer). Op Schiermonnikoog 1 vrouw zwartkop (Theo Bakker).
05-02. In Heerenveen 1 groene specht (Ben Klaassen). Groepje van 25 kievit langs de Morra en in park te Koudum 2 mannetjes grote zaagbek (Trees Westendorp). Groep van 57 grutto bij Skrok te Wommels (Ben Koks). Bij Wyldemerk in Gaasterland 1 vrouw mandarijneend (Libbe Zijlstra). In de Tjongerdellen 1 mogelijke bastaardarend gezien (Rudy Fopma, Hetty Sinnema en Andries Zijlstra).
06-02. Groep van 6 kraanvogel op thermiek overvliegend te Wommels rond 12:00 uur (Roel Schraa). In Beetsterzwaag groepje van 10 staartmees (Willem Bosma). Bij Ferwerd Buitendijks 2groepjes (6 +25) strandleeuwerik (Wim Kleefstra). Groepje van 13 bergeend in Klyndobbe te Feanwâlden (Sibbele de Jong).
07-02. In Oudemirdum 1 paar staartmees op vetbol in tuin. Elk jaar broeden ze hier (Joke en Rinke Koopmans). Bij Ternaard 41 strandleeuwerik bij t’ Schoor (Harm Jan Kiewiet). In het Ketlikerskar 1 man en 1 vrouw kleine bonte specht (Wim van Zwieten). Drie velduil Buitendijks bij Ferwerd (Sibbele de Jong).
08-02. In Ouwsterhaule 2 witte kwikstaart (Eric Elsinga). Groepje van 25 koperwiek bij Ureterp aan de Vaart (Koert Scholten). Groepje van 8 strandleeuwerik op Terschelling aan de Wadkant bij Striep (Auke van Eck, Hitzum).
09-02. Al een aantal dagen een groep van 50 wilde zwaan bij Oldeberkoop (Ieke Schreuder). In de Lykvaart bij Goingarijp 2 paar grote zaagbek (Johan van der Sluijs). Drie zwarte zwaan in Roodkerkerpolder (Astrid Iemenschot). In de Weperpolder twee kraanvogel (Marco Hasselaar, Heerenveen).
09-02-2023. De kraanvogel lijkt steeds meer ingeburgerd in Friesland.
Groepje van 150 kramsvogel overvliegend bij Klazinga in de omgeving van Oosterwolde (Rudi Huiting). In Burgum 1 zwarte roodstaart (Hendrik Vonk).
10-02. In Wommels een mannetje vuurgoudhaan in de tuin (Roel Schraa). Drie zwarte zwaan bij de Kolken ten westen van het Eeltjemeer (Rudi Huiting). In Hoarnestreek bij Wijnaldum 1 ijsvogel (Gert van der Heide).
11-02. In Heerenveen een 2e kalenderjaar kleine burgemeester (Reitze van der Werf).
11-02-2023. De kleine burgemeester wordt zelden in het binnenland van Friesland gezien.
Tot zover de wat lange Nieuwsbrief deze keer.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 34 graag vóór 1 maart 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Natuurnieuws uit Friesland in de tweede helft van januari 2023.
15-01. Vijf velduil bij Ferwert (Patrick Agterberg). In Drachten groepje van 30 sijs (Rommert Cazemier). In Surhuizum 20 putter (Wieger Poelstra). Groep van 45 grote canadese gans bij Goattum (Arjan de Melker). Bij Kornwerderzand 1 ijseend (Andries Zijlstra e.a.). Bij Weper groepje van 27 wilde zwaan (Henri Zomer). In de Akmarijpsterpolder 1 kleinste canadese gans (Sietse Bernardus, Joure). In Stavoren 1 sperwer postend bij de volière (Ad Jacobs).
16-01. Groep van 42 sneeuwgors bij Peazemerlannen (Martin Kool).Nu de inrichting Ezumakeeg west in het Lauwersmeer klaar is, hebben ook na de regen van de laatste dagen het gebied gevonden. Op een groot gedeelte van het gebied is nu een nieuwe plasdrassituatie ontstaan met als gevolg heel veel foeragerende en rustende vogels. Een topper daarbij was vorige week vrijdag (13 januari) toen er ongeveer 20.000 kieviten werden geteld (Sies Krap, Kollum).
16-01-2023. Bij Ezumakeeg komen naast het rustgebied er ook vele zilverreigers, diverse eenden soorten, ganzen en uiteraard daaropvolgend roofvogels naar het nieuwe plasdras gebied om te proberen er hun kostje te vinden.
17-01. In Sint Nicolaasga 2 putter zaad etend van uitgebloeide bloemen (Paul Dirksen). Vijf nonnetjes bij Gaast, hiervan 3 man (Jappie van der Meer). Groep van 50 keep bij Katlijk (Wouter Sierdsma). Drie boomklever in Rijsterbos (Theo de Vries). Groepje van 9 witte kwikstaart in Fochteloo (Paul van Eik). Groep van 100 wintertaling bij Ketlikerskar (Tom Jager). Bij Lankum in Franeker groepje van 20 koperwiek (Peter Post). Deze winter bij de volkstuinen in Het Meer in Heerenveen door buurvrouw Anneke de Vries 10 waterhoen gezien (Koen de Jong). In Stiens een groene specht roepend (Gerard Mast).
18-01. Een man zwartkop te Burdaard (Teun de Vries). 3 roodhalsgans op Workumerveld (Lieneke van Tilburg). In Joure vloog 1 houtsnip met een harde knal tegen de vensterruiten (Jos Steeman). In de Veenpolder te Delfstrahuizen 2 zwarte zwaan (Jan de Wit). In zandwinput bij Beetsterzwaag 7 bergeend (Willem Bosma). In polder de Zwettepoel bij Snikzwaag 5 velduil (Be Schilder). In het Lauwersmeer 2 raaf (Jacob Bosma). In de Kollumerwaard in Lauwersmeer een grote groep van 1000 holenduiven (Jacob Bosma).
19-01. Groep van 25 kraanvogel in Appelscha bij Nieuwe Vaart (Ria Hoekstra). Groepje van 9 staartmees in Kollum(Kees Bode). Een roepende bosuil in Bakkeveen (Koert Scholten). In Leeuwarden 1 vrouwtje zwartkop. Op een slaapplaats bij Berltsum (Berlikum) een groep van 83 kleine zwaan (Gerard Westerhuis). Groep van 350 wulp bij Herbaijum (Klaas Plat, Franeker). In Overtuin te Oranjewoud groepje van 12 houtduif (Jorrit Zondervan). In Drents Friese Wold bij Hildenberg 1 klapekster gezien (Mike Jeffrey). In Stiens 1 groene specht roepend (Gerard Mast). In de omgeving van Opeinde bij Nijtap 1 groep van 4000 kauw overvliegend (J. Dolstra). In Lippenhuizen op de Liphústerheide 1 raaf gezien (R. Riemersma).
Waarnemingen in Friesland van de raaf in de maand januari 2023 (www.waarneming.nl stand t/m 23-1-2023). De raaf is al lange tijd geen zeldzaamheid meer in Friesland. Na 2000 komt de soort steeds meer voor, ook in de zomermaanden en wordt hij tijdens broedvogelinventarisaties (in 2013-2015/SOVON) met name in het oosten van Friesland als broedvogel aangetroffen.
20-01. In Leeuwarden 1 mannetje zwartkop bij de pindakaas pot (Bert. K.). Aan de Mardyk bij Sneekermeer 1 dwerggans (Dick Pruiksma). Groep van 54 wilde zwaan in Haulerpolder (Dick Haaijema). In Oosterschar bij Sintjohannesga 2 bergeend (Bauke Sienema/Simon Sprienstra). Groep van 2000 smient in Plasjes N31 bij Harlingen (Richard Hoogstraaten). Op de Vliehors op Vlieland 1 grote jager, niet fit (Carl Zuhorn).
21-01. Bij Harlingen groep van 200 rotgans (Hans de Waard). Bij De Band te Oudega 1 keizergans tussen een groep brandganzen (Bert Zijlstra). Bij Jelsum 4 zwarte zwaan (Donald Wolters). Groepje van 10 waterhoen bij Westeinde in Leeuwarden (A. Th. van Dijken). Bij het Oudemirdumerklif groep van 150 fuut (Dirk Jan van Unen). Groepje van 8 staartmees bij sportpark Drachtster Boys te Drachten (Rommert Cazemier). In Heerenveen een bonte kraai gezien (Teun Veldman).
21-10-2023. De bonte kraai is in Midden-Friesland zeldzaam geworden in de winter.
22-01. Bij Goingarijp 1 roodhalsgans (Wouter M.G. Vansteelant). Bij de Brekken bij Oudega 3500 smient en bij de Ringwiel& De Hop bij Gaastmeer 2000 smient (Vincent Douwes). Groep van 1000 kuifeend bij Mokkebank te Laaxum (Gert). Groep van 590 wulp in Ternaarder polder (Jannes Heusinkveld). In de Alde Feanen 1 kleine bonte specht (Pieter Reitsma, Leeuwarden). Groepje van 7 wulp in Blaugerzen te Akmarijp, vogels waren zich druk aan het poetsen (Lykele Zwanenburg, Dronten). Groep van 4 koereiger bij Gaastmeer (Daan Plantinga). Bij ons in Slappeterp een waterral samen met een waterhoen naar voedsel zoekend aan slootkant (Geertje de Vries). Groepje van 20 veldleeuwerik bij Feinsum (Gerard Mast). Op de Afsluitdijk bij hmp.826 bij Breezanddijk 1 kerkuil dood gevonden als verkeersslachtoffer (Sven Prins).
Vooral in het najaar tijdens het uitzwermen van de jonge kerkuilen, die gaan op zoek naar een eigen plek sneuvelen er nogal veel in het verkeer bij het zwerven en voedsel zoeken. Ook worden ze nogal eens dood gevonden op hooizolders. Zo meldde Jappie van der Meer me dat er op 24 12-2022 in Menaldum een kerkuil dood werd gevonden op een hooizolder. In het najaar, vaak wat guur en koud weer, sluit men vaak dakramen en luiken, ligboxen, schuren, kerken en bijgebouwen af om de kou tegen te houden. Het is dan een goede zaak om ook even te controleren of er kerkuilen aanwezig zijn. De aanwezigheid van braakballen zijn vaak een goed kenmerk dat er een uil aanwezig is. Soms sluit de kerkuil zichzelf ook op door een kleine opening naar binnen te vliegen. Dit overkwam twee kerkuilen op 11 februari 2021 in de kerktoren in Nijemirdum. Piet Rienstra ontdekte de dode uilen tijdens een controle op zolder. Beide vogels kwamen uit de omgeving en waren in juni 2019 als nestjong geringd.
De kerkuil wordt helaas vaak gemeld als verkeersslachtoffer. In de loop der jaren heb ik er enkele honderden slachtoffers binnengekregen uit de provincie.
23-01. In Leeuwarden 1 man zwartkop (G. van Minnen). In het Hemrikkerveld bij Beetsterzwaag 1 grote lijster (Willem Bosma). In de Tzummarumer Miedpolder 108 kleine zwaan (90 adult en 18 2e jaars), 16 wilde zwaan en 6 knobbelzwaan (Gerard Westerhuis). Vanmorgen de eerste koolmees weer op de voertafel hier in Heeg, wat een ellende heeft oud en nieuw, met zijn vuurwerk/knallen veroorzaakt, weken letterlijk geen vogel meer gezien, 3 weken lang. Het voer bleef onaangeroerd, zijn nu weer druk bezig. Zijn op meer plaatsen van deze verstoringen geweest? (Feyte Terpstra). Zeven wulp voedsel zoekend in Blaugraslanden bij Akmarijp (Lykele Zwanenburg, Dronten). In Engelum bij Ingelumerfeart 1 ijsvogel (Ita Spoelman).
24-01. Bij de Jachthaven op Schiermonnikoog 1000 pijlstaart aan het voedsel zoeken (Cor de Vaan). Bij de Zwagermieden groep van 100 krakeend (Wiebe Sjoerd van der Veen). Groep van 850 wulp achter de polderdijk bij Zurich (E.B.). In de Heemtuin Wirdumervaart te Leeuwarden 1 houtsnip opvliegend (Wannes Lely). Te Fogelsanghstate in Veenklooster 1 middelste bonte specht (Kees Bode). In De Drait te Drachten 1 groene specht (Rommert Cazemier). Groepje van 25 kleine barmsijs in Alde Feanen bij Lytsemar (Koert Scholten). In Oldeouwer 1 mannetje grote bonte specht bij de pindakaaspot (Fokke Stastra).
24-01-2023. Grote bonte specht snoept graag van de pindakaas pot, let op de rode vlek in de nek (mannetje).
25-01. Groep van 56 wilde zwaan in Haulerpolder (S. Wening). Op Sneekermeer 400 slobeend en 300 wintertaling (Dick Pruiksma). Te Bolsward groepje van 12 waterhoen (E.B.). In Wolvega een ijsvogel (Alexander van der Sluis). Groep van 150 strandleeuwerik in Ternaarderpolder (Dick de Groot). Bij Hollumerbos op Ameland 1 Carolina eend en een mandarijneend (Reinia van Loo). Groep van 650 meerkoet op Sneekermeer bij Mardyk (Dick Pruiksma). Te Beetsterzwaag 1 zwarte specht (Jaap Westra). Bij De Poasen 1 zanglijster (Willem Bosma). In Heerenveen Noord 1 appelvink (Wieteke van den Berg).
26-01. In het park Heremastate te Joure 1 ijsvogel en aan de Vegelinsweg 1 vrouw grote zaagbek (Tonny de Jong). Bij Minnertsga groep van 33 nijlgans (Doevendans). In zandwinput Beetsterzwaag 100 smient (Willem Bosma). Bij Veerdam Holwerd 35 holenduif (Klaas Pietersma). Groep van 1500 goudplevier en 1 havik in Blaugerzen bij Akmarijp ((Wouter M.G. Vansteelant). Bij Sneekermeer /Mardyk 1 geelpootmeeuw (Jelmer Luyckx). Bij Van Oordt’s Mersken /Bouwespolder 1 ijsvogel (Sjouke Scholten). In Franeker/ ’t War 1 roepende groene specht (Dick Kooistra). Twee roodborsttapuit bij De Houtwiel te Feanwâlden (Wiebe Sjoerd van der Veen). Groep van 100 kramsvogel bij Garijp/Sigerswâld (Jelmer Luyckx). Bij Groot Vijversburg in Tietjerk 6 grote bonte specht (Koos Klijnsma).
27-01. Aan de Reling in Joure 1 zanglijster zingend (Tonny de Jong). Groepje van 5 appelvink op de voedertafel in Oosterwolde (Nel van Charante).
27-01-2023. Drie van de vijf appelvinken “smikkelen” van het voedsel op de voedertafel in Oosterwolde.
In de Falomsterleijen 1 sneeuwgans (Rick de Groot). Groep van 40 bontbekplevier en 1 geelpootmeeuw bij Haven in Harlingen (Marcel Stienstra, Rudy Fopma, Patrick Agterberg). Bij de Klyndobbe bij Feanwâlden 10 blauwe kiekendief op slaapplek (Wiebe Sjoerd van der Veen). In de Potmarge te Leeuwarden 1ijsvogel (Marit van der Velde). Groep van 12 ekster te Minnertsga (Doevendans). Bij t’ War in Franeker 1 zanglijster (Peter Post).
28-01. Twee zanglijster bij tuintelling te Berltsum/Berlikum en een ijsvogel bij Butenpolle (Ita Spoelman). Bij de Belvedère in Heerenveen 1 man mandarijneend (Stefan de Vries). In de Skillaerderpolder bij Mantgum groep van 80 turkse tortel en 6 ringmus (Jeroen Breidenbach). Bij Ezumakeeg in Lauwersmeer 1000 stormmeeuw (Maaike Werner). Groepje van 29 groenling bij Strand Stenen Man bij Harlingen (Jelle Postma). Twee raaf in de Litspolder bij Mieden bij kadaver van ree (Jeroen Breidenbach).
29-01. In Rottige Meente 36 grote canadese gans (Marco Hasselaar). Langs de Afsluitdijk aan de IJsselmeerzijde (hoek bij Cornwerd) in totaal 500 tafeleend (Libbe Zijlstra). In Bolsward 19 waterhoen. Bij Harlingen grote groep van 2400 scholekster (Joop Scheijbeler). In de Ferwerderkloosterpolder bij Ferwert 2 raaf (Henk Hiemstra). Groepje van 10 staartmees te Beetsterzwaag (Willem Bosma).
30-01. Groepje van 5 a 7 ransuil aan de Omkromte in Joure (Tonny de Jong/Wiebe Lageveen). Groepje van 15 grote zilverreiger bij Mokkebank (Hessel van der Iest). In de Blaugerzen bij Akmarijp 300 kievit (Koos Jager). In het Buitengebied bij Feanwâlden 20 nijlgans (Wiebe Sjoerd van der Veen). Bij Leeuwarden Blitseard al 6 scholekster (Donald Wolters).
31-01. Bij de Jorwertervaart een groepje van 6 scholekster (Rommert Cazemier). Bij mij in de tuin in Hijum scharrelt sinds 3 weken een zwartkop mannetje in de tuin die vooral bij de pindakaaspot zit! (Hans Horstmann). Op de strekdam in het Tjeukemeer bij Echtenerbrug al 7 scholekster terug (Jan de Vlas).
31-1-2023. Scholekster keren in zachte winters steeds vroeger terug naar het binnenland van Friesland.
Tot zover het Vogelnieuws van de tweede helft van januari 2023. Het was weer een heel werk deze waarnemingen te selecteren. Voor de komende Nieuwsbrieven worden mijn verslagen niet meer per waarnemings dag weergegeven. Het aanbod van meldingen is erg groot en het vergt heel veel van mijn tijd om alle data te vullen.Het nieuws stopt echter niet!
Vanaf maart begint het veldonderzoekswerk (VRS Rohel Tjeukemeer) ook weer en dit jaar wil ik persoonlijk meer aandacht schenken aan het boerenzwaluw onderzoek in de provincie Friesland. Met name de aankomst van de boerenzwaluwen dit jaar op de broedplek vergt veel aandacht en het onderzoek aan de volwassen vogels (RAS project) zal in 2023 meer aandacht vergen. Broedplekken met meer dan 15-20 broedparen boerenzwaluw zijn het melden waard om ze te volgen.
In de februari maand staat de aankomst van de 4 weidevogels op hun broedlokaties centraal. Graag houd ik me dan ook aanbevolen voor meldingen van de aankomst van scholekster, grutto, kievit en tureluur in ihet binnenland van Friesland. Maar ook (als ze er nog zijn) de veldleeuwerik, graspieper, watersnip en de kemphaan. Daarnaast in de maand maart letten we op de eerste vroege eierenvan kievit, grutto en scholekster en andere soorten.
Er zijn er zelfs soorten die in februari al eieren kunnen hebben (o.a. turkse tortel). Houd ons op de hoogte van Uw bijzondere ervaringen en meldingen uit de natuur.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 33 graag vóór 16 februari 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Grutto in Friesland heeft bescherming nodig tegen Draadslachtoffers
Terugblik op onderzoek vogelslachtoffers in Friesland.
Als je wat op leeftijd komt (72) kijk je vaak eens terug op wat er zich allemaal heeft afgespeeld in de actieve periode als publicist/onderzoeker en natuurbeschermer. Om de herinnering wat meer te laten spreken snuffel ik in mijn mega grote archief (papier en digitaal) en stuit ik op een brief van 17 maart 2001 die ik destijds naar allerlei instanties zond. Een brief over de bescherming van de grutto in Friesland en onderzoek naar hoogspanningsleidingen.
Ik vraag me af hoe het na 20 jaar er nu voor staat met de bescherming van de hoogspanningsleidingen in Friesland en specifiek in Friesland. Met de grutto is het na 2001 nog steeds slecht gesteld.Hebben we er van geleerd en beter nog passen we de beschermingsmaatregelen toe. Zijn er nadien veel hoogspanningsleidingen in Friesland beveiligd? Lees en oordeel zelf door een kijkje te nemen in die gebieden waar de bedreiging het hoogst is.
Hieronder de brief die destijds verzonden is;
GRUTTO IN FRIESLAND HEEFT BESCHERMING NODIG TEGEN DRAADSLACHTOFFERS
Joure, 17 maart 2001
Beste mensen,
Dat de grutto populatie in Friesland snel achteruit zou gaan had ik persoonlijk al veel eerder verwacht. Wat me in hoge mate verwonderd is dat in de vele organisaties het punt van de sterfte, waar het in wezen om gaat, niet of nauwelijks ter sprake komt. Als een populatie achteruit gaat om de een of andere reden is het mijns inziens zaak te kijken naar sterfte oorzaken. Een van die sterfte oorzaken is het zich doodvliegen tegen hoogspanningsleidingen in ons land. In 1969 waren er in ons land nog een 116.000 broedparen van de grutto, de sterfte die per jaar onder deze soort door gevolg van aanvaringen met hoogspanningsleidingen werd berekend lag op ruim 27.000 grutto s (T.A. Renssen ,1977. Vogels onder hoogspanning). In mijn ogen een zeer hoog aantal. Nu de populatie van de grutto s is gedaald tot een 60.000 laat het zich raden hoe groot het aandeel wel is geworden. Vele van de slachtoffers vallen tijdens de voorjaarstrek, dus een hoog aantal volwassen vogels die niet meer in het broedproces mee tellen, en belangrijker nog, niet meer mee kunnen doen met de reproductie.
Met klem zou ik U dan ook willen aanraden om met name de sterfte oorzaken welke door menselijk ingrijpen in de natuur waaronder hoogspanningsleidingen te betrekken in U beschermingsplan / onderzoek. Sterfte onderzoek is naast populatie onderzoek beslist nodig om feiten boven tafel te krijgen. Mortaliteitscijfers van jaarlijkse jongen en volwassen sterfte in samenhang met voedsel en habitat onderzoek (populatie onderzoek / aantallen)zullen nodig zijn. Het tellen en “meten” van weidevogels aan de hand van een Weidevogelmeetnet is dus niet alleen voldoende om oorzaken te kunnen aantonen, het zijn vaak in deze de cijfers van de gevolgen. Ook gegevens over de conditie en de aanwezigheid van het voedsel voor de soort zijn nodig. Het I.O.O. in Heteren zou mogelijk sterfte cijfers kunnen leveren of via een speciaal RAS project populatie studies kunnen uitvoeren met vrijwilligers.
In 1976 heb ik in het orgaan Het Vogeljaar jaargang 24 nummer 3 een rapport geschreven over de Slachtoffers van de hoogspanningsleidingen tussen Veenscheiding te Rottum en Tjonger te Rotstergaast (Friesland). Dit heeft tot gevolg gehad dat er in 1981 in samenwerking met het toenmalige PEB, het RIN en de KEMA keur een rapport is verschenen van een onderzoek naar markeringen ( bargesturten ) (Kema rapport. Projectnummer 1282. ) Omdat ik destijds aan de uitvoering en het samenstellen ervan heb meegewerkt kan ik U mede delen dat de “bargesturt” die op een onderlinge afstand van 5 meter aan twee bliksemdraden verspringend werd aangebracht een vermindering van het aantal slachtoffers op het gemarkeerde lijnstuk gaf van bijna 90%! De grote “bargesturten” met een onderlinge afstand van 15 meter gaven een vermindering van ongeveer 70% van de slachtoffers. De kleine “bargesturten” die op een onderlinge afstand van 10 meter waren aangebracht leverde een vermindering van 55% op.
Dus uit deze cijfers blijkt dat de drie verschillende markeringsproeven op het lijnstuk een besparing van minstens 60% en mogelijk bijna 90% geven. U kunt begrijpen dat mede gezien deze feiten ik er van overtuigd ben dat het onderzoek van destijds een grote bijdrage kan leveren voor de bescherming van de soort. Een bescherming die men dan ook “a la minuut” kan uitvoeren als de politiek bereidt is in samenwerking met de Nederlandse Energie bedrijven (NUON etc.) er geld in te steken. Natuurbescherming moet ook voor Energiebedrijven een prachtige bestemming zijn van sponsor gelden, m.i. beter dan het subsidiëren van een voetbal club, die elk jaar wel tekorten kent. Voor de energiebedrijven wordt dan schone energie ook werkelijk “schoon” en kunnen de zeker meer dan anderhalf miljoen vogelslachtoffers voorkomen worden.
Laten we voor Friesland in ieder geval aan ALLE leidingen beveiligingen aanbrengen omdat hier in het bolwerk van de grutto voor Europa een lans gebroken moet worden voordat we ook hier al jammerend onder elkaar moeten vaststellen dat we NIET bereid waren deze offers te brengen.
Ergerlijk vind ik de laatste tijd de berichten in de couranten over de kritiek die over en weer over elkaar wordt uitgesproken betreffende onderzoekingen. Wordt het niet eens tijd om wat meer gezamenlijk op te komen voor de weidevogels in ons land? De groene ruimten worden ook in Friesland steeds meer in een “hokjes cultuur” ingevuld en nemen nog steeds af. Ook de landbouw moet steeds meer terrein inleveren. Hoever moeten we nog gaan, waar liggen de grenzen, moeten we de HSL lijn wel? De samenleving zal moeten beslissen en keuze s moeten maken, ook voor de grutto en de andere weidevogelsoorten.
Het 12e Boerenzwaluw Journaal Friesland 2022 is klaar.
16 jauari 2023
Het boerenzwaluwenjaar begon in 2022 moeizaam met een slechtweer situatie en de opmerkelijke stof en zandstormen die er vanaf half maart tot diep in april woeden in Noord en Centraal Afrika. Menig boerenzwaluw was net op weg naar zijn broedgebied toen deze losbarsten en ze voor problemen zorgden op de terugweg. Zowel bij de Straat van Gibraltar als verder langs de Middellandse Zee (o.a. Griekenland) werden stof en zandstormen gemeld. Zelfs tot in Irak. Vogels die bij de Straat van Gibraltar (monding van de Middellandse Zee) stuiten op deze barrière kwamen als ze uitwijken alsnog veel oostelijke in contact met deze handicap. Daardoor waren de aankomsten IN de broedschuren in Friesland op veel plaatsen in 2022 dan ook later dan in 2021. Deze aankomsten in de stallen in 2022 zijn vergeleken met 76 adressen in Friesland waarvan in 2021 ook de data bekend van waren. Helaas komen er maar weinig gegevens over de aankomsten binnen uit ander provincies. Gemiddeld was de aankomst in 2022 in Friesland 4 dagen later maar op veel lokaties soms wel meer dan 14 dagen! In dit Boerenzwaluw Journaal elders een verslag met cijfers over dit verschil in aankomst.
In 2022 zijn er door mij in Friesland wat minder boerenzwaluwen (697) van een ring voorzien dan in 2021 (767). Vooral minder nestjongen (162) in 2022. In 2021 ringde ik nog zeker 373 nestjongen. Doch daar staat tegenover dat er wat meer volwassen vogels zijn gevangen voor het RAS project (2022/448 en 2021/354).
Verder kwamen er erg veel meldingen binnen uit Friesland. Helaas kon ik vele adressen daarvan niet bezoeken doch heb uit de enorme hoeveelheid berichten en email (meer dan 3000) de gegevens per plaatsnaam gerubriceerd en tevens elders in het Boerenzwaluw Journaal losse artikeltje toegevoegd. Helaas was het voor mij door gebrek aan tijd niet te doen om alle binnenkomende materiaal te verwerken.
Toch is er weer een flinke hoeveelheid in dit Boerenzwaluw Journaal verwerkt. Allen veel leesplezier en mocht het zo zijn dat U aanvullingen kan geven op de aankomst cijfers per woonplaats dan hoor ik dit uiteraard graag. Hieronder in de Bijlage vind U het volledige verslag.
Nieuwsbrief 31. Vogel en Natuurnieuws Leeuwarder Courant
Door Jan de Jong.
Natuurnieuws uit Friesland in de eerste helft van januari 2023.
01-01. De huismussen en de merel die zich gisteren verstopt hadden bij het geluidsgeweld in Drachten kwamen vanmorgen weer uit hun schuilplaatsen en namen hun plek in de heg weer in (Cobie de Poel). Vanmorgen in Terbant (Terband) op het terras een groene specht. Nog nooit eerder hier gezien (Henk en Trienke Tjepkema). Sinds een paar weken in Oerterp (Ureterp) zijn er een achttal waterhoentjes bij de vijver (Ydwine van der Molen).Vanmiddag al een vroege grote lijster nog wat aarzelend zingend tussen Bontebok en Nijhoarne (Nieuwehorne) langs het Bospad (Bauke Sienema). In het Lauwersmar (Lauwersmeer) groepje van zes lepelaar overvliegend bij Bantpolder (Hetty Sinnema en Andries Zijlstra). Vandaag was de eerste ooievaar terug op het nest in Opende (prov. Groningen), vlak bij ons huis. We hebben er mooi het zicht op. Hij is een paar maand weggeweest (Sipke Lindeboom).Vandaag op het water voor de eendenkooi bij de Ulesprong aan het Tsjûkemar (Tjeukemeer) bij Sint Nyk (Sint Nicolaasga) twee groepen (een 20-tal) slobeenden, en meerdere wintertaling en een paartje nonnetjes (Tonnie van der Weij, Sint Nyk). In Feanwâlden (Veenwouden) bij de Klyndobbe 6 zwarte zwaan (Sibbele de Jong). Op de Warkumerwaard Workumerwaard een groep van 60 kleine zwaan (Tjerk Kunst).
03-03-2021. De volwassen kleine zwaan is beduidend kleiner dan de wilde zwaan en heeft het geel aan de snavelbasis kort en afgerond (zie ter vergelijking met wilde zwaan Nieuwsbrief 30). Wilde zwanen zijn qua grootte als een knobbelzwaan (zie ook foto wilde zwaan in deze Nieuwsbrief op 9 januari).
02-01. De ooievaar stond vandaag zelfs al te klepperen op het nest in Opende (Sipke Lindeboom). Bij de proefboerderij in het Lauwersmar(Lauwersmeer) 10 kleine zwanen (S. Luinenburg en Koert Scholten). Groepje van 300 kemphanen bij Harns(Harlingen) bij plasjes N31 (Patrick Agterberg). Op Skiermûntseach (Schiermonnikoog) bij Badstrand zeven dwergmeeuw overvliegend (Jesse Sinnema). In Ljouwerterbosk (Leeuwarderbos) groepje van 25 sijsjes (Lisette Cuperus). Bij Beetstersweach(Beetsterzwaag) 1 mannetje bosuil roepend (Willem Bosma). In het Easterskar (Oosterschar) bij Sint Jânsgea (Sintjohannesga) bij het helofytenfilter gebied waargenomen; 7 nonnetjes, 1 roerdomp, 18 kramsvogel, 2 baardman, 1 blauwekiekendief, 2 waterral en twee witgatjes (Tonny de Jong, De Jouwer /Joure). Vlakbij Warkum (Workum) zag ik een groepje van 25 waterhoentjes langs de dijkvaart (Marion Dijkstra). In Drachten 1 man en 1 vrouw grote zaagbek en een dodaars in waterpartij voor ons huis (Fam. Nijboer).
03-01. Vandaag rond 16:30 uur kuierde ik met mijn vrouw in De Jouwer (Joure) een blokje om. Bij de Gyk hoorde ik een merel voluit zingen. Vond dit wel erg vroeg. (Tsjepke van der Honing). Groepje van 10 ringmussen in Wommels doen zich tegoed aan de vetbollen en nootjes (Jacob en Hanneke Tiemersma). In Kollum in het Kollumerkanaal vanmorgen een groep van 39 waterhoentjes. Al een paar jaar hebben we hier wel een flinke groep (Klaas Tiemersma). In onze tuin in Easterwâlde (Oosterwolde) veel vogels waaronder 3 goudvink, 7 merel, 1 boomklever, 2 grote bonte spechten, 4 groenlingen, 1 roodborst, 2 gaai, 1 houtduif en verder nog heel wat pimpelmees, koolmees en vinken. Wat altijd aardig om te zien is zijn ook 3 appelvinken. Ze zijn op de voederplank de baas met hun grote forse snavel. Zelfs de merels hebben respect voor ze (Nel van Charante). In het water voor ons huis aan Akkerland in Drachten 1 dodaars zien (Marten en Anneke Nijboer).
03-01-2023. Dodaars rustig dobberend in sloot in Drachten.
04-01. Mijn dochter Els Vink zag vandaag langs de spoorlijn bij voetbalvereniging Nieuweschoot in It Hearrenfean (Heerenveen) een ijsvogel in een sloot (Nico Vink). Zes zwarte zwaan te Nijemardum (Nijemirdum) bij Heaburgen (Jorrit Zondervan). Bij Koarnwertersân (Kornwerderzand) aan de Iselmarkant (IJsselmeerkant) 3 krooneend (Jens Tamminga). Op het Snitsermar (Sneekermeer) 350 kuifeend (Dick Pruiksma). In het Lauwersmar (Lauwersmeer) bij Ezumakeech (Ezumakeeg) 980 kievit rustend (Hans de Waard). Op Skiermûntseach (Schiermonnikoog) aan Waadseedyk (Waddenzeedijk) groep van 9000 goudplevier (Sido Mylius). In de Strieper Kwelder op Skylge (Terschelling) groep van 800 wulp (Peter Spierenburg). In de Brekkenpolder ten oosten van Brandemeer drie koereiger (Sietse Bernardus, De Jouwer/ Joure).
05-01. In Koudum 1 Alexanderparkiet gezien (Jos Hooijmeijer, Trees Westendorp en Fedde de Vreeze). Vandaag een fazant overvliegend in It Hearrenfean(Heerenveen) noord gezien door dochter Els Vink. Vroeger waren er veel fazanten en patrijzen, soorten die je nu nauwelijks zien. Als kind zijnde weet ik me goed te herinneren dat de poelier het er met kerst en nieuwjaar druk mee had. Tijden veranderen nu eenmaal, we moeten het er maar mee doen (Nico Vink, It Hearrenfean/ Heerenveen).
06-01. In de Follegaasterpolder 60 grote canadese gans (Greet Boomhouwer). Op de Blauwgraslanden bij Eagemaryp (Akmarijp) 3500 kievit en 1 scholekster (Wouter M.G. Vansteeland). In Appelskea (Appelscha) bij Willemstad 50 koperwiek (Marco Glastra). Bij de Krûsbrekken bij Terherne 1 scholekster (Naut van der Mei). Op de Wide Mar bij Stiens 1 kaneeleend (Lisette Cuperus).
09-04-2022. Kaneeleend in ‘s-Gravenzande gefotografeerd. Waarnemingen in ons land zijn vaak ontsnapte vogels afkomstig van particuliere collecties.
07-01. In de Englumerpolder 50 knobbelzwaan (Hans Tettero). Bij Ferwert buitendijks 2500 kievit (J.de Groot). Bij Harns (Harlingen) een grote groep van 2500 wulp (Vincent Douwes). In de haven van Flylân (Vlieland) 1 zwartezeekoet (Carl Zuhorn). Aan de A6 op landerijen bij Jistergea (Eesterga) 40 grote zilverreigers (Pim Julsing). In de Overtuin te Oranjewâld (Oranjewoud) 1 grote lijster (Jan en Sean van der Steeg). Groepje van 7 ringmus in De Jouwer (Joure) in Skipsleat (Liekle Nijholt). Bij Haulerwyk (Haulerwijk) twee kruisbek in Haulerbos (Henri Zomer).
08-01. In het Lauwersmar (Lauwersmeer) 100 kleine zwaan (Rommert Cazemier). In De Jouwer (Joure)bij de Sewei 1 mandarijneend (Peter Schutten). Op Warkumerwaard (Workumerwaard) groep van 51 pijlstaart bij de Uitkijkhut (Vincent Douwes). BijKoarnwertersân (Kornwerderzand) aan de Ofslútdyk (Afsluitdijk) 2000 topper (toppereend) aan de Wadkant (Vos Eggens en Albert Eggens). Bij de Bocht van Molkwar 200 wulp (Libbe Zijlstra). Bij Koarnwertersân (Kornwerderzand) groep van 101 tureluur (Vincent Douwes). Op het Noorderleech 1000 kievit (Koos Jager). In Aldtsjerk (Oudkerk) 1 bosuil (Piet van de Polder). In Sigerswâld (Siegerswoude) 1 grote lijster (Willem Bosma). Bij It Soal te Warkum (Workum) Groepje van 20 ringmus (Vincent Douwes).
Sinds eind mei 2022 loopt hier in Tsjalbert (Tjalleberd) een mannetje fazant de buurt af. Wij voerden hem aan het eind van de middag met een handje maïs en dat wist hij al gauw. Naarmate de dagen korter werden, kwam hij eerder en vloog dan in een boom in het berkenbosje naast ons om te slapen. Nu voeren wij s morgens de vogeltjes, met ook zaad op de grond en dat weet meneer fazant maar al te goed. Hij zit dan al klaar in de voortuin en hoort hij de voordeur opengaan dan sprint hij ernaartoe. (Sia de Heus-Krikke).
08-01-2023. Het mannetje fazant komt dichtbij tijdens het voederen.
09-01. Een groep van 3200 kieviten en een 2500 goudplevieren en 10 nonnetjes in de Blaugerslannen (Blauwgraslanden) bij Eagemaryp (Akmarijp). Aan de Vegelinsweg bij De Jouwer (Joure) 24 grote zilverreigers en 1 slechtvalk (Lykele Zwanenburg, Dronten). Er zit hier een ringmus bij het vogelvoer in Pitersbierrum (Pietersbierum), zonder pootring. Af en toe zien we hier een grote zilverreiger. Een groepje waterhoentjes zit hier in het ruilverkavelingsbosje. En bij vrienden bij ons in de buurt zit ook een ringmus, ook zonder ring. (Gorrit en Klaske Smidts). Op Skiermûntseach (Schiermonnikoog) groep van 5000 goudplevier en 30 houtduif in de Banckspolder (Kees van der Berg). In de Akmarijpsterpolder 1 slechtvalk (Koos Jager). Te Surhuzum (Surhuizum) 1 bonte kraai (Wieger Poelstra). Groepje van 600 kievit bij Terkaple bij Aldhof (Koos Jager). In het Ljouwerterbosk (Leeuwarderbos) te Ljouwert Leeuwarden 1 zanglijster (T. Brontsema). Ter hoogte van paal 18 op Skylge (Terschelling) bij de Duinen groep van 572 roodkeelduikers (H. Schouwenburg). In de Harichster polder bij Ealahuzen (Elahuizen) 6 bruine kiekendief (Marten Wesselius). Bij Wolvegea (Wolvega) groep van 30 sijs in de Lendevallei (Rogier Schinkel). Groep van 35 wilde zwanen (32 adult en 3 onvolwassen) in de polder van Nes in Dongeradeel (Theo Bakker).
16-02-2013. Wilde zwanen hebben een langere hals dan kleine zwanen en het geel duidelijk spitser en niet korter en afgerond.
10-01.In de stadsgracht van Frjentsjer (Franeker)Twee mannetjes manderijneend (Klaas Plat).Gisteren en vandaag grote groepen kieviten gezien, bij Ballum en Buren op It Amelân (Ameland). Had ze een tijdje niet gezien van daar dit bericht (Janke Nobel).Tot onze verrassing verschenen er ongeveer 3 weken geleden twee waterhoen voor het terras op het bolwerk in Harns (Harlingen). Maar zij hadden al snel in de gaten, dat er iets te eten was op het terras. Dat werd blijkbaar doorgegeven en wij hadden toen met regelmaat drie tot vijf waterhoenen op ons terras! (C. Doorn, Harns /Harlingen). De Alexanderparkiet is nog steeds aanwezig in Koudum aan de Doerebout (Fedde de Vreeze).
11-01. In De Jouwer (Joure) zeven grote zaagbek (2 vrouw/5 man) in poel bij bedrijvenpark de Ekers (Durk Visser). In het Easterskar (Oosterschar) bij Sint Jânsgea (Sintjohannesga) 14 nonnetjes (Bauke Sienema). Bij Kollumerpomp al meerdere dagen 1 groep van 100 holenduiven in de Nieuwe Buitenpolder (Jeroen Schoondergang). In Sint Anne (Sint Anna Parochie) een groepje van 27 waterhoen (Rudy Fopma). In Drachten 1 scholekster (Sipke Booi). In Beetstersweach (Beetsterzwaag) een groep van 16 staartmees (Willem Bosma). Bij Bakkefean (Bakkeveen) in de duinen 1 klapekster (Linda Veeman). Bij Ljouwert (Leeuwarden) 1 scholekster (Koos Klijnsma).
12-01. In het Wijnjeterperschar 1 witgatje gezien (S. Rintjema en K. Jager). In Koudum groepje van 14 ringmus (Jos Hooijmeijer). In It Hearrenfean (Heerenveen) zes groenling (Martine Huisman). In de omgeving van Aldwâld (Oudwoude) 1 ijsvogel gezien (Henk Korte).
13-01. Bij Starum (Stavoren) een groep van 60 grote zaagbek (Rudy Fopma). Bij Aldskoat (Oudeschoot) 2 ooievaar (Bauke Sienema). Bij Ravenswâld (Ravenswoud) groepje van 40 geelgors aan het voedsel zoeken (Koert Scholten). Bij Ternaard groep van 15 blauwe kiekendief op slaapplek (Martin van Holsteijn).
14-01. Bij Drachten Azeven Noord 1 Chinese knobbelgans (Koert Scholten). Op Skiermûntseach (Schiermonnikoog) bij de Westerplas 25 tafeleend, hierbij 16 man en 9 vrouw (Egbert Boekema). In het Easterskar bij Sint Jânsgea (Sintjohannesga) 1 ijsvogel (Bauke Sienema, It Hearrenfean/Heerenveen). Bij Paesens groep van 120 kluut op Peazemerlannen (Paul Gnodde). Bij Beetstersweach (Beetsterzwaag) 2 appelvink (Willem Bosma). In Polder van Nes (Dongeradeel) groep van 60 kleine zwaan (Jeroen Versteeg).
15-01. Groep van 18 waterhoen in Starum (Stavoren) gezien (Hessel van der Iest). In de Zurichsterpolder groep van 300 scholeksters (Johan op den Dries). Op Skylge (Terschelling) groep van 60 drieteenmeeuw overvliegend naar west bij paal 18 (Joost van Bruggen). In de Zuidlanden bij Ljouwert (Leeuwarden) 1 groene specht (Jaap Westra). Bij Maartenswoude in Drachten 1 scholekster (Rommert Cazemier). Aan de Vegelinsweg bij Vegelinsoard (Vegelinsoord) 1 roodhalsgans tussen een groep brandganzen (Tonny de Jong, De Jouwer/Joure).
30-04-2022. Roodhalsganzen worden weinig gezien in de gemeente De Fryske Marren. Deze werd op Ameland gefotografeerd in de Buurdergrie.
WATERHOENTJES
De afgelopen week kreeg ik naar aanleiding van een stukje in de Leeuwarder Courant van 3 januari over het waterhoentje veel reacties binnen. Veel waterhoentjes komen in de winter af op het voer in de tuinen. Dat bracht herinneringen naar boven van vroeger. In mijn jeugdjaren rond de zestiger jaren in Vierhuis (bij Rohel aan Tsjûkemar /Tjeukemeer) strooiden we de afval schillen van de spruitjes en de aardappelen (fijngehakt) op het erf en dan kwamen er altijd groepjes meerkoeten en waterhoentjes op af. De afval schillen werden dan wel eerst goed gewassen. Rond die tijd waren de petgaten achter ons huis nog vlakbij. Ook broedden de waterhoentjes en meerkoeten in de Vierhuistervaart, in latere jaren is deze vaart gedempt en kwam de snelweg van It Hearrenfean (Heerenveen) richting Ychtenbrêge (Echtenerbrug) ervoor in de plaats. Hieronder enkele reacties van de lezers.
03-01.Net de bijdrage over het waterhoentje in het LC gelezen. Wij hebben ook een ervaring. We wonen op een boerderij aan de rand van het dorp Deinum. Onze boerderij is omringd door een ‘gracht’, met aan één kant een heg. Een jaar of 5 geleden kwam er een paar waterhoentjes en bleef het hele jaar rond in de gracht en heg zitten. In het voorjaar/ zomer kregen ze 2 jongen en ook zij bleven. Op dit moment zijn er een stuk of 6-7 en breidt de familie uit. Ze blijven hier allemaal en in de winter voeren we alle vogels, ook de andere pikken een graantje mee. Wij genieten van de waterhoentjes en wonder boven wonder leven ze allemaal nog, en gaat het niet zoals bij bijna alle jonge eendenkuikens, elke dag één minder (Piet en Femmy Heeringa).
03-01. Vandaag met belangstelling uw stukje over het waterhoen gelezen, een van mijn favoriete vogels.
Wij wonen al meer dan 30 jaar in De Broek (Broek-Noord bij De Jouwer (Joure), aan de vaart op de Plusterdyk Al vele jaren zien we hier waterhoentjes. Zowel in de zomer als in de winter. Al vele winters zijn ze gasten op ons erf. In de zomer broeden ze meestal op enige afstand van ons huis. Eén keer kwam het voor dat ze een nest met jongen hadden in een toerbootje bij de buren, naast de buitenboordmotor. Wij hadden daar mooi zicht op. Toen meerkoeten dit nest ontdekten door het gepiep van de jongen, hebben die de jonkies in een dag tijd verzopen en/of dood gepikt. Dit jaar kwam het waterhoenpaar langs zwemmen met daarbij drie jongen. Al vele winters hebben we enkele waterhoentjes als wintergasten op het erf. Tot voor drie jaar terug waren dit er meestal twee. Daarna waren er geregeld drie en in de afgelopen herfst vertoonden zich er vier. In de weken voor de afgelopen kerst waren het er meestal tussen vier en zeven. Die stappen dan bij ons op het gras tussen huis en vaart. Als er een voederbuis voor de tuinvogels hangt, zoals nu al enkele weken, dan zijn ze daar ook graag gast en pikken alles op wat mussen en mezen morsen. Ieder dag zijn er wel 2 à 4 die komen mee-eten. Enkele dagen geleden zag ik dat een waterhoen die met moeite zodanig op een takje was gaan zitten dat ze uit de opening van de voerbuis kon pikken. Eerder heb ik ze ook wel eens op takken in de boompjes gezien. Kortom, ook hier in Broek-Noord is er al jaren een groepje waterhoentjes dat hier overwintert. Toen in december de vaart even dichtgevroren was, waren ze steeds bij het eendenwak onder de treurwilg van de buren te vinden. Wij prijzen ons gelukkig dat we deze aardige ‘lytse hintsjes’ als regelmatige gasten op ons erf hebben (Jacob van der Vaart, De Broek /Broek).
04-01. Gisteren stond in de Leeuwarder Courant uw bijdrage over waterhoentjes. Ik wist niet dat zij vooral trekvogels zijn. Talloze keren per dag komen zij in wisselende samenstellingen naar de tuin rond onze voedertafel in Drachten waar ik zaad en oud brood strooi. Ik denk dat er zo'n 6 zijn, die meestal in groepjes van 2, 3 of 4 komen. Vanaf medio december komen ze langs (Bart Gietema).
06-01. Al jaren maak ik eenden korven van wilgen twijgen in Terkaple. Daar willen de waterhoentjes graag in broeden als de korven in het water staan. Ze maken dan net zo’n nest in de korf zoals ze ook in het riet doen. In de rieten eenden korven broeden ze minder (Jurjen van der Meer).
06-01-2023. Waterhoentjes broeden soms ook wel in een gevlochten eendenkorf van wilgen twijgen.
08-01.Ik las je column in de LC over het waterhoen. Wij wonen al vele jaren in Tsjalbert (Tjalleberd) omgeven door een sloot. Zo nu en dan zagen we altijd maar 1 waterhoentje, die schoot dan b.v. onder de stap vandaan als we de gieter vulden. We vroegen ons dan af of het dezelfde was, maar toen ik las dat ze wel 19 jaar konden worden, zou dit kunnen. Tot een paar jaar geleden in de winter. Er lag een klein laagje sneeuw en het hoen waagde zich in onze voortuin over het gras naar de vijver. We dachten nog: kijk uit en roetsj daar dook een roofvogel op hem en nam hem in zijn klauwen mee. We dachten gedaan met het waterhoentje, maar niet lang daarna toch weer 1 waterhoentje zo nu en dan in onze slootjes (Sia de Heus-Krikke, Tsjalbert /Tjalleberd).
Opmerking Jan de Jong; Graag ontvang ik reacties van lezers die broedgevallen van het waterhoen in eenden korven hadden.
Tot zover weer het Vogelnieuws van de eerste helft van januari 2023
Meldingen voor de Nieuwsbrief 32 graag vóór 2 februari 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Natuurnieuws uit Friesland in de tweede helft van december 2022.
door Jan de Jong
15-12. Bij Stiens by de Wurge een groepje van 10 waterhoen (Gerard Mast). In de Buisman eendenkooi bij Piaam 3 houtsnip opvliegend (Andries Blom, Warkum). Op de Snitser Mar (Sneekermeer) groep van 30 nonnetjes (Jeroen Breidenbach). Twee grote lijster op Heide van Allardsoog (Koert Scholten). Bij Nij Beets (Nijbeets) groep van 40 wilde zwaan (Christiaan de Vries). Bij de Kolken te Anjum 14 wilde zwaan (Andries Dijkstra). In Aldwâld (Oudwoude) heeft een waterhoen honger nu er overal ijs is. De vogel komt elk jaar even langs (Willem Jonkman).
Waterhoentjes uit noordelijk en oostelijke streken komen de laatste jaren in de wintermaanden steeds minder voor in sloten en vijvers in dorp en stad. Deels komt dit door de klimaatverandering. De noodzaak voor de noordelijke broedvogels om in zwakke winters weg te trekken neemt dan ook af. Het waterhoen kan meerdere legsels per jaar produceren. Zo melde Douwe Franke uit Burgum me op 16 maart 1980 dat er al een vroeg ei in Garyp bij de Stobbehoek is vastgesteld (zie Leeuwarder Courant 28-3-1980). De eerste eieren worden meestal al eind maart gevonden en de tot ver in augustus en zelfs in oktober kan men nog ouden met kleine jongen zien. Zo zag Jacob van der Veer uit Koudum op 9 oktober 2002 bij de kerk in Warkum nog een paar met 2 jongen van een dag of acht oud. Erg laat was ook het paar dat op 3 november in De Rottefalle werd gezien met 2 jongen van plm. 7 dagen oud (P. Fennema, Eastermar).
In de winter van 2022-2023 is er nog maar een flinke groep waterhoentjes gezien op 24 -11-2022 in de Heanmarpolder bij Koudum 28 vogels (Jos Hooijmeijer).
Zijn waterhoentjes deze winter (2022-2023) ook op andere plekken gezien?
16-12. Vandaag in het Fermanjebosk in Damwâld een groepje van 3 goudvink, waarvan 2 mannetjes en 1 vrouwtje. Ook daar twee appelvink. Er zijn er nu grote groepen vinken (50), putters (30) en sijsjes, te zien aan het Fermanjepaad. Hier is een bloemenstrook aangelegd. Zaden zijn er dus genoeg. (Jan Andries Wagenaar). In Snits (Sneek) 1 dode houtsnip gevonden als raamslachtoffer (Jantine Brouwer, Winsum). Bij Sint -Anne (Sint Anna Parochie) een groepje van 19 waterhoen (Gerard Westerhuis). Bij Sniksweach (Snikzwaag) 2 groepjes wilde zwaan, 1 x 7 en 1 x 9. Verder 4 velduil en 1 vrouw blauwe kiekendief (Tonny de Jong, Joure). Rond 15.30 uur groepje van 8 watersnippen op talud van het uitstroomkanaal van gemaal de Heining, boven Hallum (Jorrit de Boer, Ljouwert).
16-12-2022. Tijdens winterse kou komen veel watersnippen in beweging op zoek naar voedsel.
17-12. Bij Feinsum bij de brug een groepje van 14 waterhoen en verder 41 wilde zwaan op bietenkop- resten op het veld. Op 18 december waren er wel 50 wilde zwaan op datzelfde bietenkop veldje (Gerard Mast, Stiens). Vandaag 2 keer een houtsnip op zien vliegen tussen Hitsum en Frjentsjer(Auke van Eck, Hitsum). Bij Gersleat (Gersloot) aan de Haudmare een knobbelzwaan met gele halsband (PP53) gezien in een groepje van 6 (Marco Hasselaar, It Hearrenfean).
17-12-2022. De knobbelzwaan met gele halsband PP53 werd op 11-8-2017 te Sauwerd (Winsumermieden) in de provincie Groningen geringd al eerste jaar man. In de jaren 2017-2018 is de vogel tot 7 maart 2018 alleen in de provincie Groningen gezien. Vanaf 19 mei 2018 tot heden is deze knobbelzwaan 15 x in Friesland gezien. Vind waarschijnlijk het gras hier lekkerder.
18-12. In Hitsum 1 houtsnip in de tuin (Tjitske van der Meer -de Vries). In Oerterp (Ureterp) een appelvink in de bomen gezien (Ydwine van der Molen). Vandaag deed Herman Postma zijn maandelijkse rondje ganzentellen voor SOVON. Bijna alles was dichtgevroren. Bij de pont naar Langwar (Langweer) was de vaart ’s morgens, voordat de pont ging varen, ook helemaal dichtgevroren, vertelde de pontwachter. De hele vaart lag dicht met dikker ijs en op de route van de pont was dunner ijs, omdat dit elke dag kapot gevaren wordt. Toen de pontwachter zondagmorgen begon te varen, brak het dunne ijs en na een poosje kwam er een ijsvogel vissen in het door de pont gebroken ijs. Door de pont was er een groot wak ontstaan in de Langweerder Vaart (email; Herman Postma, Toppenhuzen).Gisteren 2 grote bonte specht gezien vanuit onze woning in Achlum. Leuk om ze vanuit het keukenraam te kunnen volgen (Hendrik en Antje Kikstra). Tijdens het wintertje 1 groep van zeker 25 a 30 grote zilverreiger en enkele blauwe reiger in Dekema State te Jelsum (tuinbaas Wim Hoogendam).
Op de foto een deel van de groep grote zilverreigers en blauwe reigers in het park Dekema State.
19-12.Een groene specht bij de 11 stedenhal in Ljouwert. Hij zat buiten in vrij lang gras voedsel te zoeken (Philip de Vries, Boalserd [Bolsward]).Wij zagen vanmorgen in Himmelum (Hemelum) een gaai op de pindaslinger zitten. Het lukte hem om er eentje af te halen en hij ging op de tuintafel zitten om de pinda goed vast te pakken en vloog ermee weg. (Joke Wolbers). Een watersnip in de tuin in Stiens (Fam. Schaaf). Bij de Potten aan het Snitser Mar (Sneekermeer) 1 goudhaantje gezien (Hiske van Leeningen, Sneek). Te Aldwâld (Oudwoude) twee kepen tussen een groepje vinken (Willem Jonkman).Vandaag de kramsvogel gespot in de sierappelboom in Wynjewâld (Wijnjewoude) bij ons in de achtertuin. Deze keer had hij zich niet verstopt achter de besjes, zodat hij mooi te zien was. Bijzonder is dat hij al een aantal dagen achterelkaar alleen komt. Eerdere jaren verschenen ze altijd in een groep (Riemke en Gerke de Vries).
20-12. Groep van 56 wilde zwaan te Finkum (Gerard Westerhuis). Bij Riis (Rijs) een groepje van 14 waterhoen (Theo de Vries). In Snits (Sneek) groepje van 8 ringmus (Nelleke van der Meer). In It Hearrenfean (Heerenveen) 1 man zwartkop in de tuin (Alie de Jong/Jan de Jong). In Easterwâlde (Oosterwolde) een groepje van 20 sijsjes (Rudi Huiting). Bij It Swin bij Ealahuzen (Elahuizen) twee bruine kiekendief (Marten Wesselius en Rommert Cazemier).
21-12. Aan de Herenwal in It Hearrenfean (Heerenveen) 1 ijsvogel vissend in een vrij grote vijver (mededeling Marco Hasselaar). Bij mij achterhuis in Turns (Tirns) ligt de Joostema ijsbaan, daar had ik vanmiddag twee witte kwikstaarten voor de verrekijker, ze zochten voedsel op het smeltende ijs. Prachtig in winterkleed. Ik heb een paar jaar achter elkaar een paartje in de tuin gehad, ze broedden in een hout hok. Ook hebben ze een keer gebroed achter de zonnepanelen op het dak bij de buren (Karst Tamminga). Tijdens de korte winterperiode waren we de ijsvogel kwijt, maar gelukkig zagen we hem vandaag weer tussen de Luts van Kippenburg naar Balk. Dit is de charme van het op de fiets langs de Luts rijden (Joke en Rinke Koopmans).Een groepje van 12 koperwiek in de tuin te Feinsum (Hielke de Groot).
21-12-2022. Koperwieken kunnen plotseling in de tuin verschijnen in de winter. Vaak zijn ze op zoek naar bessen, doch ze worden ook wel voedsel zoekend op de grond tussen bladeren gezien.
22-12. Bij Minnertsgea (Minnertsga) Een groep van 38 kleine zwaan in Groote Noorderpolder (G. Neijsen). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg 1 roerdomp (Harm Scholten). In Wynjewâld (Wijnjewoude) 1 middelste bonte specht (A. Huitema). Bij de Rotstergaasterwallen te Rotstergaast 2 raaf ruzie makend met buizerds(Koos Jager). Twee roodhalsgans bij Workumerveld (Andries Blom). Twee dwergganzen in de omgeving van Snits (Sneek) op foto vastgelegd (Dick Pruiksma).
22-12-2022. Dwergganzen worden maar weinig gezien in Friesland. Let op de gele oogring.
23-12. In Kollum aan de Hameren 1 ijsvogel terug na het wintertje. Onze tuin grenst direct aan een brede sloot, waar de ijsvogel een vaste gast is. Deze sloot was tijdens het afgelopen wintertje helemaal dicht gevroren. Zondag schaatsten we er nog op. Vanmorgen rond half elf hebben we hem weer voor het eerst gezien in een boom aan de waterkant (Hinke Kemper). Vandaag een ijsvogel gezien in de tuin te Joure (Skipsleat). Deze ijsvogel heeft de vorstperiode overleefd (Rob de Geus). Tussen de Morra en de Fûgelhoeke bij Himmelum (Hemelum) langs het Morrapaed 1 ijsvogel gezien (Thomas van der Veer, Warkum).
24-12. Drie kraanvogels in de Weperpolder (Koert Scholten). In de Bakkeveenster duinen 1 klapekster (Siep Luinenburg). Op de Zuidwaard bij Makkum 1 roerdomp (Ruben Drost). Op Terschelling bij paal 18 een groepje van 14 dwergmeeuw overvliegend (Chris Winter). In de Lemster Polder bij Jistergea (Eesterga) 1 ruigpootbuizerd (Michel Slagter). Een boomkruiper te Hitsum gezien (Auke van Eck). In Turns (Tirns) 1 ijsvogel gezien en 1 ijsvogel in It Hearrenfean (Heerenveen) boven de Gracht (Roeland Niemarkt, Skearnegoutum (Scharnegoutum).
25-12. Een koperwiek vliegt tegen raam in Joure en blijft versuft zitten (Joke Leenstra). Bij Eanjum (Anjum) 40 wilde zwaan (Harry K.). Op Snitser Mar (Sneekermeer) bij Griene Dyk 2 dodaars (Johan op den Dries). Bij Eanjum (Anjum) bij de Kolken groep van 90 voedsel zoekende wulpen (Dick Kuipers). Bij de kijkhut de Ral bij Piaam 1 roerdomp (Walter Lemstra). Bij De Gaastmer (Gaastmeer) 1 koereiger gezien (Sietse Bernardus, Joure). In Aldeholtpea (Oldeholtpade) 1ijsvogel (Ruurd Jelle van der Leij). In Makkum 1 man zwartkop gezien (Harry Stoelinga). In de Zuidlanden te Ljouwert 1 groepje van 5 ringmus (Olivier Horiot). Drie grote zaagbek (2 man,1 vrouw) in de Feinsumer Feart (Gerard Mast).
26-12. Op Ameland in Polder Nes 3 roodhalsgans (Marco Deenik). Bij Beetstersweach (Beetsterzwaag) in polder De Beets een groepje van 80 stormmeeuw voedsel zoekend (Christiaan de Vries). In Heech (Heeg) aan de Wegsloot 4 koereiger (Peter van der Weij). Groepje van 5 appelvink in Ljouwert in Westeinde (Roy Verhoef). In Fryske Peallen (Frieschepalen)1 witte kwikstaart (Bert Winters). Groep van 400 scholekster op Vlieland bij Vuurboetsduin (Bart Vastenhout). Groep van 12 nonnetjes te Ljouwert bij Natuurplas & Merriedobbe (Vincent Douwes). Bij de vogelkijkhut in het Easterskar (Oosterschar) bij Sint Jânsgea (Sintjohannesga) groep van 21 nonnetjes (Jan Dreteler). Groep van 19 nonnetjes in It Swin bij Ealahuzen (Fre-Jan de Vries).
27-12. Groepje van 120 kleine rietganzen op Workumerveld (Wietze V.). Twee zwarte zwaan in Wijckelerpolder (Marten Wesselius). Twee zwarte zwaan in Slotmolenpolder bij Sint Nic (Sint Nicolaasga) (Jorrit Zondervan). Bij Aldemardum (Oudemirdum) twee zwarte zwaan in Zuiderfennenpolder (Theo de Vries). Te Aldeouwer (Oldeouwer) 1 zwartezwaan met enkele knobbelzwanen op weiland (Fokke Stastra).
27-12-2022. Steeds vaker zien we in de gemeente De Fryske Marren zwarte zwanen. Vaak zijn ze in gezelschap van knobbelzwanen.
We zijn erg benieuwd waar in 2022 in Friesland zwarte zwanen hebben gebroed. Soms broeden ze nog in december. Laat ons ook vooral weten waar ze gebroed hebben in de afgelopen jaren.
Bij Harns (Harlingen) drie nonnetjes in het Hegewiersterfjild (Klaas Plat, Frjentsjer). Groepje van 45 kievit overvliegend naar west bij Burgum (Wiebe Sjoerd van der Veen). Op Terschelling bij de Rimkeskooi een groep van 230 wulpen (Chris Winter). In Wergea 1 halsbandparkiet (Rob Venderbos). In het Ketlikerskar 1 kleine bonte specht (Jorrit Zondervan). In Feanwâlden (Veenwouden) 1 vrouwtje zwartkop roepend (Erwin Walstra). Bij Aldeboarn 1 kolgans met een lime groene halsband met inscriptie gezien (Marco Hasselaar).
27-12-2022. Deze kolgans met lime groene halsband bleek geringd te zijn als volwassen man op 10 augustus 2016 in Rusland te Kolguev in provincie Arkhangelsk. In 2022 is de vogel ook op 6 december in dezelfde omgeving van Aldeboarn gezien door Leo Schilperoord.,
Tegenwoordig is met een goede fotocamera met juiste data en tijdsinstelling en GPS coordinaten gemakkelijk de exacte plek van een vogelsoort met halsband/kleurring of pootring achteraf juist te registreren. Veel vogelsoorten zijn tegenwoordig van gekleurde pootringen/halsbanden of zelfs vleugelmerken voorzien om het individue beter te herkennen zonder deze terug te moeten vangen. De zicht waarnemingen/fotos vormen een wezenlijke bijdrage aan het onderzoek naar de herkomst en de gedragingen van de soort. Dus mocht U fotos hebben gemaakt van een vogel met halsband, gekleurde pootring(en), etc. die niet gemeld zijn bij de betreffende projecten dan kan me ze alsnog bij ons melden. Een originele foto meezenden s.v.p.
28-12. In de polder Oldelamer 1 ruigpootbuizerd (Andries Blom). Groepje van 30 putters aan het Snitser Mar (Sneekermeer) bij Gerbrandygemaal (Jappie van der Pol). Aan het Strand en Noordzeekust bij. Nes op Ameland groepje van 101 zwarte zee-eenden (Merel Zweemer). In het Lauwersmeer bij Kollumerwaard 13 nonnetjes (Koert Scholten). Groep van 300 goudplevier in Anjumer en Lioenssenerpolder (Enno Ebels). Groep van 25 grote zilverreiger op de slaapplek in polder Harich (Fre- Jan de Vries). Groep van zeker 2000 bonte strandlopers in Anjumer en Lioenssenerpolder (Koert Scholten).
29-12. Groepje van 13 nijlgans bij Feinsum (Gerard Mast, Stiens). In Jelsum op Dekema State 1 grote bonte specht man bij pindakaas pot (Tuinbaas Dekema State Wim Hoogendam). Groepje van 26 nonnetjes in Groene Ster bij Ljouwert. Op de Natuurplas & Merriedobbe bij Ljouwert nog eens 22 nonnetjes voedsel zoekend (Johan. E). Bij de haven van Harns (Harlingen) een groep van 100 kanoet (Gert Jan van Noord). Bij It Swin bij Ealahuzen (Elahuizen) 17 blauwe kiekendieven op slaapplaats (Fer- Jan de Vries). Bij de Schaopedobbe bij Elslo (Elsloo) twee boomleeuwerik (Ton Eggenhuizen). Groep van 600 kramsvogels verspreidt langs Karrepad op Schiermonnikoog (Hein Prinsen). Groepje van 5 ringmus te Wâldsein Woudsend (Jorrit Zondervan).
30-12. De ijsvogel vliegt nog steeds door de tuinen van de eerste Herenwal in It Hearrenfean (Heerenveen). Kijken of die na de jaarwisseling er nog steeds zit (Marco Hasselaar). Te Penjum (Pingjum) een groep van 200 zwartbuikrotgans (F. Zevenberg). In het Lauwersmeer groep van 117 wilde zwaan (Wichard Zuidema). Groep van 2000 bergeend tussen Holwerd-Ameland bij vaargeul tijdens veerdienst (Marco Deenink). Bij de Vogelpolle Ameland groep van 8000 smient (Jan van der Winden).
31-12. Bij de Galamadammen 50 wintertaling (Herman Bruggink). In het Easterskar bij Sint Jânsgea (Sintjohannesga) 30 nonnetjes (Bauke Sienema). Groep van 5000 scholekster bij Vrijheidsplaat op Ameland (Irene L.). Groep van 600 steenloper in Banckspolder op Schiermonnikoog (Christiaan Both).
Wilde zwanen bij Feinsum.
Op de valreep van oud en nieuw kreeg ik van Gerard Mast uit Stiens nog een mooi lijstje van de aanwezige wilde zwanen die bij Feinsum tussen 20 en 31 december op een stuk bouwland zochten naar de restjes bietenkoppen. De data: 20-12. 54/ 22-12. 60/ 24-12 0(!)/ 25-12. 60, hiervan vlogen er 20 weg/26-12. 40/ 27-12. 75/ 29-12.63/ 30-12. 75/en 31-12. 14 wilde zwaan. De laatste wilde zwanen op oudejaarsdag waren erg onrustig door het knallen rond de jaarwisseling.
Wilde zwanen zijn erg onrustig met de jaarwisseling.
Het blijkt dat eind december altijd veel vogelsoorten onrustig zijn met de jaarwisseling. We zijn erg benieuwd of het elders ook heeft geleid tot opmerkelijke voorvallen en/of excessen. Bekend is dat veel soorten zich veiliger voelen in een grote groep.
Tot zover het vogelnieuws in 2022. Op naar 2023 ,met de wens dat het voor natuur en ons als mens in alle opzichten een beter en mooier jaar wordt.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 31 graag vóór 17 januari 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Sinds 2001 ringt auteur voor het wetenschappelijk onderzoek (RAS project) van het Vogeltrekstation Wageningen in de gemeente Heerenveen oeverzwaluwen in de vaste wand De Ierdswel. Het doel van dit onderzoek is om informatie te verzamelen omtrent overleving, dispersie, leeftijden en conditie. Op verschillende lokaties rondom Heerenveen broeden al jaren oeverzwaluwen in zand en modderbulten. Later kwam daar de vaste broedwand bij van de Ierdswel. Samen met de Gemeente Heerenveen is er destijds door de Vogelwacht Heerenveen - Oranjewoud en de sponsors in 2004 een vaste wand gerealiseerd waarin vrijwel elk jaar oeverzwaluwen broeden. Een goede en vaste plek om wetenschappelijk onderzoek te doen aan oeverzwaluwen.
Al zeker 18 jaar keren er elk jaar oeverzwaluwen terug uit Afrika naar de vaste broedwand in Heerenveen.
Wat is het RAS project?
Het Retrapping Adults for Survival (RAS)-project is een project van het Vogeltrekstation Wageningen dat zich specifiek richt op het meten van de overleving van Nederlandse broedvogels. Er zijn RAS projecten voor allerlei soorten. Dus ook voor de oeverzwaluw. Het project is gestart in 1998, maar gaandeweg zijn ook oudere gegevens met terugwerkende kracht aan het RAS-programma toegevoegd. Het doel van het project is om zoveel mogelijk terugvangsten of waarnemingen van één vogelsoort binnen een vastomlijnd gebied te verzamelen, die het mogelijk maken om de overlevingskansen van een reeks van vogels te volgen. Het ringwerk voor het RAS project vindt met name plaats gedurende het broedseizoen, en richt zich in de eerste plaats op de volwassen broedvogels en wordt uitgevoerd door ervaren en gecertificeerde vogelringers.
Volwassen oeverzwaluwen jagen vaak boven kruidenrijk grasland naar insecten voedsel voor hun jongen.
Naast de RAS vogels worden dikwijls ook jonge vogels geringd, omdat een deel van deze vogels later als broedvogel terug kan keren naar hetzelfde gebied. De terugvangsten of waarnemingen van vogels, die in vorige jaren zijn geringd, kunnen worden gebruikt om de overlevingskansen te berekenen. Een hoge graad van plaatstrouw bij broedende adulte vogels maakt het vergaren van ring- en terugvangst gegevens tot een efficiënt middel om de overlevingskansen van adulte vogels te meten en te volgen. Het project is zo eenvoudig en flexibel mogelijk ontworpen zodat het kan worden aangepast aan de specifieke kenmerken van de soort die wordt gevolgd. Ofschoon de terugmeldingen van geringde vogels al goede inlichtingen verschaffen over de overleving van een groot aantal vogelsoorten zijn er nog altijd veel belangrijke soorten en gebieden waar het Vogeltrekstation niet voldoende gegevens van heeft. Het RAS-project is in het leven geroepen om deze gaten op te vullen. Kennis van de overlevingskansen van vogels is van essentieel belang voor doeltreffende beschermingsmaatregelen (bron; Vogeltrekstation Wageningen).
Wanneer keren oeverzwaluwen terug.
Oeverzwaluwen overwinteren in Afrika en keren hier in de regel rond eind maart/begin april terug.In 2021 werden er op 6 maart al twee oeverzwaluwen gezien bij de Twijzelermieden (Teun IJlstra). Op 29 maart werd een 4-tal bij de kijkhut in het Oosterschar gezien (Johannes en Gea Koster). Op 10 april 2021 ontdekte Martine Huisman er een 10-tal bij de Kavels in Heerenveen. Op 15 april 2021werden er een 100 tal bij de broedwand in het Oosterschar gezien (Wiebe Nijlusing). De eerste oeverzwaluwen in Friesland waren in 2022 wat later terug dan in 2021. Op 8 april 2022 werden in Friesland bij Lutkewierum in de polder de eerste vier gezien door Elsje Koorstra Ham. Op 13 april 2022 werd er door Jorrit Zondervan (e.a.) in het Oosterschar bij Sintjohannesga een groep van max. 50 gezien. Bij Heerenveen (De Kavels) werden op 4 mei door Sietse Brouwer een 10-tal gezien, de volgende dag waren er al twintig! De oeverzwaluwen kiezen vanuit Nederland tijdens de najaarstrek de route via Frankrijk, Spanje en de westelijke Sahara naar de Sahel waar de winter wordt doorgebracht. Een klein deel wordt tijdens of vlak na het broedseizoen in Engeland en Ierland aangetroffen. Dit wijst op dispersie of zwerfgedrag. De voorjaarstrek van in Nederland geringde of terug gemelde oeverzwaluwen loopt deels via Italië en deels via Spanje-Frankrijk (bron Vogeltrekatlas Vogeltrekstation Wageningen).
In mei is door broedzorg coördinator Jens Tamminga het snel opgroeiende riet voor de broedwand van de Ierdswel verwijderd zodat de oeverzwaluwen er gemakkelijk in en uit kunnen vliegen. Dit jaar waren er zeker een 75 nestgangen open gegraven en bezet door oeverzwaluwen. Massaal keerden ze terug dit jaar. Op een drietal dagen in 2022 zijn er 169 oeverzwaluwen geringd en 18 terug gevangen met en pootring. Naast de oeverzwaluwen heeft er ook aan de oostkant van de wand nog een ijsvogel paartje met succes een broedsel grootgebracht.
Geringde oeverzwaluwen in 2022.
In 2022 zijn er in totaal 169 oeverzwaluwen van een pootring voorzien tijdens drie vangdagen (31 mei,2 juli en 30 juli). Het betreft 45 man, 53 vrouw en 69 jonge vliegvlugge oeverzwaluwen. Oeverzwaluwen die eerder in 2022 geringd of gecontroleerd zijn en terugvangsten uit voorgaande jaren zijn niet meegerekend. Het grootste deel van de oude vogels (75%) is vooral tijdens de eerste vangdag op 31 mei geringd. Op 2 en 30 juli werden nog een klein deel (25%) oude vogels zonder pootringen gevangen. Totaal zijn er iets meer vrouwtjes dan mannetjes geringd, dit komt doordat vrouwtjes vaak nog op het nest zitten tijdens het vangen en mannetjes al vroeg de nestwand verlaten of soms de hele nacht elders buiten verblijven. Het vrouwtje broedt het meest op de 5 a 6 eieren. De broedduur is ongeveer 14 a 15 dagen. Na het uitkomen van de eieren verblijven de jongen zeker nog rond de 22 dagen in het nest of nestopening en worden door beide ouders gevoerd.
Kolonie De Ierdswel Heerenveen
Aantal geringde oeverzwaluwen in 2022
Datum
Aantal
Man
Vrouw
Jong
31-05-2022
75*
33
40
0
02-07-2022
83
11
9
63
30-07-2022
11
1
4
6
Totaal
169
45
53
69
* inclusief 2 als volwassen geringd waarvan het geslacht onbekend is.
Tabel 1.Aantal geringde volwassen en jonge oeverzwaluwen in 2022 in De Ierdswel.
Tijdens de vangdagen op 2 en 30 juli zijn er in totaal 69 vliegvlugge jonge oeverzwaluwen geringd. Als de eerste lege eischaal dopjes onder de nestopeningen worden gevonden dan kan je de gemiddelde data wanneer de jongen uitvliegen berekenen. Jonge vogels worden nadat ze zijn uitgevlogen nog meerdere dagen door beide ouders gevoerd en keren nog regelmatig terug in de wand om er veilig te slapen gedurende de nacht. Ook slapen ze later wel in andere kolonies als ze al voedsel zoekend de omgeving verkennen.
Ook nog buiten het nest in de broedwand worden oeverzwaluwen door hun ouders nog gevoerd.
Terug gevangen oeverzwaluwen in 2022.
In Tabel 2 staat een lijstje met 18 teruggevangen oeverzwaluwen die al een ring droegen uit voorgaande jaren. Ook bij deze gecontroleerde oeverzwaluwen waren meer vrouwen (61,12%) dan mannen (38,88%).
Het totaal van de gevangen oeverzwaluwen in 2022 in de wand de Ierdswel is dan zeker 187 vogels waarvan er zeker 64 vrouwtjes zijn en 52 mannetjes. Gezien de 75 uitgegraven nestholten is dit een goed resultaat.
Kolonie De Ierdswel Heerenveen
Aantal gecontroleerd in 2022
Datum
Aantal
Man
Vrouw
31-05-2022
11
2
9
02-07-2022
5
4
1
30-07-2022
2
1
1
Totaal
18
7
11
Tabel 2.Aantal gecontroleerde oeverzwaluwen die al een pootring droegen in vaste wand te Heerenveen.
Bij de 18 terugvangsten waren er enkele leuke meldingen. Een vogel droeg zelfs een Spaanse pootring.
1. ESA. 3Z…86604. Geringd op 24-8-2021 als 1kj te Zuera, Zaragoza in Spanje.Op 31-5-2022 gevangen te Heerenveen als vrouw na1kj. (1290,11 km/280 dagen).
Deze vogel is op de najaarstrek naar Afrika in Spanje eind augustus geringd en mogelijk dus een jonge vogel ergens uit een Nederlandse kolonie.
Jonge oeverzwaluwen kunnen in de laatste week van augustus dus al in Spanje zijn.
1. NLA. BG…73098. Geringd op19 -6-2017 als 1kj te Lelystand in kunstwand Heembeton. Op 02-07-2022 gevangen te Heerenveen als man na1kj (62,71 km/1839 dagen).
Deze vogel heeft zeker de ring 5 jaar en 13 dagen gedragen.
2. NLA. BR…41695. Geringd op 27-5-2022 als man na1kj te Ane bij Gramsbergen in Overijssel. Op 2-7-2022 gevangen te Heerenveen als man na1kj (61,49 km/36 dagen).
Opmerkelijk dat de vogel als volwassen vogel in een wand bij Gramsbergen is geringd en in hetzelfde jaar zich in Heerenveen terug laat vangen. Veel oeverzwaluwen zwerven na het grootbrengen van het eerste legsel om en zoeken soms een andere partner voor een vervolglegsel. Soms ook slapen ze alleen in een nestgang na lange verkenningsvluchten om zo de nacht veilig door te komen.
3. NLA. AU…45291. Geringd op 6-6-2016 als man na1kj in zanddepot te Oudehaske. Op 2-7-2022 gevangen te Heerenveen als man na1kj (3,73 km/2217 dagen).
Deze vogel is mogelijk in 2015 (of nog eerder!) geboren en is zeker ouder dan 7 jaar. Hij heeft de ring zeker 6 jaar en 26 dagen (2217 dagen) gedragen. Behoord dus tot een van de oudste oeverzwaluwen in ons land.
Verder zijn er op 31-05-2022 nog twee oeverzwaluwen teruggevangen die op 23 mei 2020 in dezelfde kolonie in Heerenveen waren geringd als volwassen vogel (1 x man 1 x vrouw). In 2021 is er namelijk niet in de kolonie de Ierdswel in Heerenveen geringd.Van de resterende twaalf geringde oeverzwaluwen (9 vrouw en 3 man) weten we dat ze allemaal geringd zijn in het zanddepot te Oudehaske in 2021 (7 op 2 juni/1 op 14 juni en 4 op 23 juli).
In 2021 broeden er op het zanddepot Oudehaske meer dan 300 paar. In 2022 was er op het zanddepot in Oudehaske geen wand meer beschikbaar waar oeverzwaluwen in broeden, vandaar dat ze in 2022 elders naar een broedplek zochten.
Veel oude oeverzwaluwen in Friesland.
Er zijn in de loop der jaren in Friesland heel wat oeverzwaluwen van een ring voorzien. Zelf ringde ik in de periode 1985-2022 ruim 7500 oeverzwaluwen in de omgeving van Joure en Heerenveen. Veel oeverzwaluwen werden in de loop der jaren terug gevangen. Mijn oudste oeverzwaluw heeft de ring 2238 dagen gedragen.
NLA. AE…75262. Geringd op 17 juni 2002 in Doniaga als 1kj. Terug op 2-8-2008 Oudehaske (2238 dagen).
Deze vangst staat (voorlopig) ook in de Top 10 oudste oeverzwaluwen in ons land. Daarna toont mijn lijst opvallend genoeg drie oude oeverzwaluwen die in de Ierdswel zijn gecontroleerd.
NLA. BG…73098 controle 2-7-2022 te Heerenveen (1839 dagen).
Geringd als 1kj op 19-6-2017 in Lelystand in wand Heembeton (1839 dagen).
Dat in Heerenveen dit jaar twee oude oeverzwaluwen zijn teruggemeld is mogelijk toeval maar kan ook te maken hebben met het wegvallen van een grote broedplek bij Oudehaske (zanddepot) waar in de loop der jaren meer dan 3000 oeverzwaluwen door mij zijn geringd. De oude vogels blijven kennelijk wat in de omgeving terugkeren. Reden temeer om nieuwsgierig te zijn hoeveel oeverzwaluwen er in 2023 in de vaste wand De Ierdswel zullen worden aangetroffen en of er ook weer heel oude vogels tussen zitten zoals in 2022.Hieronder nog een tabel van het Vogeltrekstation Wageningen met de top 10 oudste oeverzwaluwen in ons land.
Top 10 oudste vogels in Nederland
Ringlocatie
Terugmelding
Plek
Ringnummer
Datum
Plaats
Leeftijdsklasse
Datum
Plaats
Conditie
Leeftijd (jaar)
1
AE...04027
15-6-2001
NL05
Volwassen
23-6-2009
NL05
Levend en gezond, losgelaten door ringer
8
2
A.…218926
27-6-1979
NL09
Onvolwassen
4-8-1986
NL09
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7.1
3
BA...21064
7-7-2012
NL17
Onvolwassen
22-7-2019
NL17
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7
4
AD...33714
22-6-2001
NL14
Volwassen
24-6-2008
NL14
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7
5
AK...63382
21-6-2009
NL17
Volwassen
8-6-2016
NL14
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7
6
AL.…48392
18-7-2006
NL17
Onvolwassen
2-7-2013
NL05
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7
7
S.…402318
6-6-1970
NL08
Volwassen
29-7-1976
NL08
Levend en gezond, losgelaten door ringer
6.2
8
AE...75262
17-6-2002
NL05
Onvolwassen
2-8-2008
NL05
Levend en gezond, losgelaten door ringer
6.1
9
BB...16207
20-6-2014
NL14
Volwassen
30-7-2020
NL14
Levend en gezond, losgelaten door ringer
6.1
10
AB...13442
1-7-1998
NL17
Onvolwassen
28-7-2004
NL17
Levend en gezond, losgelaten door ringer
6.1
* NL05 = Friesland
Stand 10-9-2022 Bron; Vogeltrekstation Wageningen.
De oudst bekende oeverzwaluw in Europa is een Zweedse vogel die na 10 jaar dood gevonden werd (Euring 2017). De oudste in Nederland geringde oeverzwaluw werd als volwassen vogel in Friesland geringd en na 8 jaar op 23 juni 2009 in dezelfde provincie teruggevangen. Deze vogel werd als volwassen dier geringd zodat de oudste Nederlandse oeverzwaluw tenminste 9 jaar oud moet zijn. Opmerkelijk is dat van de Top 10 oudste oeverzwaluwen in Nederland een groot deel is geringd of teruggevangen in Friesland. Alleen vogels waarvan de vinddatum ook daadwerkelijk de sterfdatum benaderd worden in deze tabel gepresenteerd.
Slot.
Tot zover eerst de gegevens van het onderzoek in 2022 naar oeverzwaluwen in de vast broedwand De Ierdswel in Heerenveen. Er zou nog meer te zeggen zijn over de conditie van de oeverzwaluwen, de kleden, biometrie, ruigegevens en gewichten. Doch dan zou het verslag echter te groot worden.
Natuurnieuws uit Friesland in de eerste helft van december 2022.
door Jan de Jong
01-12. Groepje van 12 wulp overvliegend te Grou (Arjan de Melker). Twintig grote zilverreigers overvliegend bij De Deelen (Martine Huisman). Groep van 55 wulp voedsel zoekend in de Groote Wiskepolder bij Hindelopen (Abe Maaijer). Te Oosterwolde 2 witte kwikstaart (Rudie Huiting).
Witte kwikstaarten worden steeds vaker in de wintermaanden hier gezien in dorpen en steden. Bij boerderijen worden ze wel op de mesthopen (soms in ligboxen) aangetroffen op zoek naar voedsel. In het najaar slapen ze ook wel in groepjes bij elkaar.
Opmerking Jan de Jong; Ik ben benieuwd of er deze winter ook op meer plaatsen witte kwikstaarten zijn gezien. Als broedvogel zoeken ze soms ook gekke plekken op om er hun jongen groot te brengen. Soms in open nestkastjes, onder motorkappen van auto’s tractors, eenden korven, onder dakpannen, etc.
02-12. Twee ruigpootbuizerd in Blijabuitendijkspolder (Henk Hiemstra). Bij de Rotstergaasterwallen 1 raaf gezien (Bauke Sienema). Vijf nonnetjes in Alde Feanen bij Reid om e’ Krite (Laurenske Sierksma). Bij het Vuurboetsduin op Vlieland 1 zwarte roodstaart man (Carl Zuhorn). Een groepje van 40 veldleeuwerik bij Indijk (Bert Zijlstra). In mijn tuin in het West Eind te Leeuwarden twee ringmussen. Deze zijn ook in de zomer maanden hier regelmatig gezien (Serry Dames).
03-12. Zag ik in Tijnje vanuit huis een blauwe kiekendief zeer laag boven het land vliegen (Hyltsje Hilverda). In De Hemrik vloog een mannetje vuurgoudhaan tegen de vensterruiten (Henk. F. Hansma).
Bij Mirns 200 knobbelzwanen in de Zuiderfennenpolder (Lolke Veenstra). Groepje van 16 staartmees te Haulerwijk in Haulerbos (Albert Vliegenthart). Vijf witte kwikstaart aan Griene Dyk aan Sneekermeer (Dick Pruiksma). Vijf muskus eend in Bolsward (melder bekend). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg 34 wilde zwanen (Frans Nillesen). Bij Lemmer 15 nonnetjes en 1 middelste zaagbek man (Marcel Stienstra). Op de kwelders aan de kust bij Sint Anna Parochie 1 overvliegende gezenderde zeearend die vervolgd werd door 1 raaf. Verder daar veel jagende kiekendieven, waaronder zeker 6 (!) bruine kiekendief (Gerard Westerhuis).
Opmerking Jan de Jong; December 2022. In de muizenrijke gebieden langs de Friese Westkust en kwelderstrook komen in de wintermaanden veel kiekendieven voor. Dit jaar zijn er mijns inziens wat meer bruine kiekendieven die door de zachte winters in Friesland worden gezien. Normaal trekt een flink deel weg naar Afrika. Volgens de vogeltrekatlas van het Vogeltrekstation worden de Nederlandse broedvogels in de winter vooral teruggemeld uit Senegal, Guinee-Bissau, Sierra Leone en Mali. De twee meest zuidelijke terugmeldingen komen uit Ghana. Een klein deel blijft ’s winters dichter bij huis: in Nederland, België, Zuidwest-Europa of Noordwest-Afrika (Vogeltrekstation Wageningen).
04-12. Vanmiddag in Molkwar een jonge zeearend 15 meter van het keukenraam, achternagezeten door 2 roeken (Mineke Bekkema). In Oudemirdum 1 groene specht (Durk Jelle). Op de Duurswoudsterheide 1 glanskop gezien (Martin Manson). Te Woudsend bij de Gouden Boaiem 1 ruigpootbuizerd (Jorrit Zondervan). In Stiens maar 1 ringmus in de tuin, anders vaak 1 groepje (Gerard Mast)
05-12. Een middelste bonte specht in de tuin te Oldeberkoop bij de pas opgehangen pindakaas pot (Ieke Schreuder). Groep van 400 kievit bij de Lekmar boven Terhorne (Dick Pruiksma). In de Sudskarpolder onder Uitwellingerga is al geruime tijd een ruigpootbuizerd te zien (Bauke Sienema). Bij Nijemirdum 1 ijsvogel (Theo Hattink). Te Sneek bij Pasveer aan de Stadsfenne 1 grote gele kwikstaart gezien (Jelmer Luyckx).
06-12.Bij ons in de achtertuin in Bolsward zeker 8 ringmussen. Ze zijn regelmatig bij de voersilo 's te vinden en ook de pindakaas pot is in trek. Wij hebben, als Vogelwacht Bolsward 30 nestkasten hangen aan de Oostrand van Bolsward in de woonwijken. Hier zitten gemiddeld altijd twee a drie ringmussen in te broeden (Philip de Vries). Vanmiddag 1 fazant op hekkelbult in weiland te Tjerkgaast, deze soort zie je zelden hier (Marten van der Heide). In Tirns en Britswert op beide plaatsen 1 ijsvogel gezien (Rommert Cazemier). In het Drents-Friese Wold-Aekingerzand 1 grote lijster gezien (Valentijn van Benthem). In de Jouke Sjoerds polder bij Ferwoude groep van 150 kieviten aan het voedsel zoeken (Cora Boesenach). In de Eeltsjemar ten noordoosten van Aldtsjerk (Oudkerk) 1 vrouwtje krooneend (Erwin Walstra).
06-12-2022 Krooneenden worden vaak meer in de omgeving van de Friese IJsselmeerkust gezien.
07-12. Aan de Snekertrekweg te Leeuwarden 1 zwarte roodstaart op dak (Thomas Bakker). Dit voorjaar werd er in ons nestkastje in de tuin te Workum een nestje gemaakt door de ringmus. De nestbouw ging traag en er kwamen helaas geen eieren in. Het paartje werd nog regelmatig bij het kastje gezien (Andries Blom).
In een polder tussen Harich-Elahuizen meer dan 1000 kievit (Albert Fopma). Bij Hantumeruitburen groep van 125 kievit (Cora Boesenach). Een vaal stormvogeltje gezien bij Holwerd Veerdam (Marcel Stienstra). In Gorredijk nog een zanglijster (Frank van Gessele). Te Woudsend 4 ringmus (Jorrit Zondervan). In de Heidenschapster polder 1 witte kwikstaart (Greet Boomhouwer). Tussen Oudega en Sandfirden aan de Band 1 keizergans gezien (Greet Boomhouwer).
De keizergans wordt in Friesland af en toe gezien en is meestal uit gevangenschap ontsnapt. Vanaf 1998 nestelen ze in klein aantal in ons land. Er zijn me uit Friesland geen broedgevallen bekend uit de vrije natuur. Hun oorspronkelijke broedgebied ligt in Alaska en Oost-Siberië.
08-12. Aan de rand van het Franekerbos 1 smelleken Klaas Plat). Op industrieterrein Stiens 1 ijsvogel (Hielke de Groot, Feinsum). Groep van 730 kievit bij Ferwert Buitendijks (J.de Groot). Mannetje zwartkop op Vlieland-Oost Vlieland (Bart Vastenhouw). In Noordwolde zuid 1 zanglijster (Pim Julsing). In Feanwâldsterwal 1 appelvink gezien (Jo Scheepers). Groepje van 110 sneeuwgors voedsel zoekend op Vlieland (Carl Zuhorn).
09-12. Zes zwarte zwanen bij de ijsbaan van Ouwsterhaule (Albertje Alkema-Ten Hoeve). In Oranjewoud plotseling 2 kramsvogel in de tuin (Gerard Ijben). In Heerenveen bij de Belvedère 1 mandarijneend gezien (Klaas Pietersma). Te Gytsjerk 1 ijsvogel gezien (Jelmer van Belle). Groepje van tien staartmees te Sneek aan de Bolswarderbaan (J.J.P. Krop). In Burgum 1 mannetje keep (Hendrik Koster). In de polder van Wierum 1 groepje van 10 ringmus (Rudy Fopma). In Drogeham 1 dode ringmus met ring en 3 kleurringen in een nestkastje gevonden. Van de 60 gecontroleerde nestkastjes in de omgeving van Drogeham waren er slechts 3 met ringmussen bezet (Egbert Veenstra).
Opmerking Jan de Jong; De ringmus bleek als nestjong geringd te zijn op 13 juli 2020 in een nestkastje aan de Seadwei te Eastermar door Arend Timmerman. Het legsel bestond uit 6 jongen die op de dag van ringen 9 dagen oud waren. Afstand; 1,86 km. Tijd;879 dagen.
Bij Paesens aan de kust 1 kleine alk gezien (Pieter Does).
09-12-2022. Kleine alken komen niet vaak voor in Friesland, aan de kust worden wel eens olieslachtoffers gevonden en bij zware stormen kunnen ze tot ver in het binnenland gevonden worden.
10-12. Vandaag de hele dag mistig. De kokmeeuwen waren hongerig en kwamen op het balkon (10 hoog) in Heerenveen op het voedsel af (Nico Vink). In Drachten aan het Himsterhout 1 Carolina eend (Anne Woudstra). Groepje van 30 houtduiven bij Kippenburg in Gaasterland (Jorrit Zondervan). Op Schiermonnikoog bij de jachthaven een groep van 1500 scholekster (René Alkema). In het Lauwersmeer in de Bantpolder groepje van 150 kievit (J. van Oosten). Op de Vliehors op Vlieland 8 velduil (Bart Vastenhout). In Sint Nicolaasga 1 man zwartkop gezien etend van appelresten (Twan Z.).
11-12. In IJlst 10 staartmees in de tuin (Hannie Haven). In Ureterp 1 vechtende roodborst met een heggenmus in de tuin (Ydwine van der Molen). In Berltsum (Berlikum) 1 ijsvogel tussen de kassen en het waterbassin (Ita Spoelman). In Stiens nu 4 ringmus bij de voedertafel, gisteren nog maar 1 (Gerard Mast). Groepje van 350 goudplevier in Groote Noordwolder polder (Libbe Zijlstra).
12-12. In Engelum 1 ijsvogel boven de Inglumervaart en in de omgeving een ruigpootbuizerd. Verder bij ons in Berltsum zeker 10 merel in de tuin (Ita Spoelman). Groep van 100 grote canadese gans in de Soestpolder (Wiebe Sjoerd van der Veen). Bij Ternaard aan de kust bij t ’Schoor grote groep van 2000 (!) bergeend (Max Van der Wielen en Richard Hoogstraten). Op het Sneekermeer 600 kuifeend (Dick Pruiksma). Op het Nannewijd 14 nonnetjes (Bjørn). In De Deelen groep van tien nonnetjes (Koos Jager).
Groepje van 150 kievit te Zwagermieden (Sibbele de Jong). Bij Ypecolsga groep van 40 (!) ringmus (Rommert Cazemier).
13-12. In Sneek 1 ijsvogel bij de oeverzwaluwwand. En dan komt nu net de winter. Ik woon aan open vaarwater maar alles is al bevroren en het ijs is al 1 cm dik. Vanochtend bezig geweest in mijn waad pak om het ijs kapot te maken om te proberen de ijsvogel wat kansen te bieden. Maar met deze temperaturen lijkt het vechten tegen de bierkaai. In korte tijd is het weer helemaal dicht. Begin van de avond maar weer ijshakken.
Ik hoop dat deze korte winter niet te veel slachtoffers onder de ijsvogels gaat brengen. We hadden toch nog wel een redelijk goed oeverzwaluw jaar. De laatsten zijn op 8 september jl. vertrokken (Anneke Heijnis).
Hopelijk vinden veel ijsvogels open water om visjes te vangen. Ze kunnen niet dagenlang zonder voedsel. Op veel plekken vriezen vandaag (13 december) de vaarten en vijvers dicht. We zijn benieuwd of ze na dit wintertje (week 51-52) ook nog op de visrijke plekjes worden gezien in de provincie.
In Heerenveen op de Kavels 1 grote gele kwikstaart (Siete Brouwer). Twee zwarte zwaan in Sint Nicolaasga in Slotmolenpolder (Ale Overwijk). Groepje van 14 staartmees bij Oude Bosch bij Wijnjewoude (Koert Scholten). Bij de Potmarge te Leeuwarden groep van tien staartmees (Henk Hiemstra). Twee grote gelekwikstaart te Drachten (Anne Woudstra). In de Mersken boven Wijnjewoude 1 grote lijster (Koert Scholten).
14-12. In de jachthaven van Sneekermeer 1 buffelkopeend gezien (Dick Pruiksma). Op het Geele strand te Workum 1 smelleken gezien (Tjerk Kunst). In Surhuisterveen 1 man zwartkop (Wieger Poelstra). In Sintjohannesga 1 muskus eend (Douwe Dijkstra). Drie ijsvogels in het Oosterschar bij Sintjohannesga (Bauke Sienema en Wiebe Poppe).
15-12. In Indijk een koereiger gezien (Sjoukje Scholten). Bij Ezumakeeg in het Lauwersmeer groep van 150 grote zilverreiger overvliegend (Rick de Groot). Op Schiermonnikoog bij Waddenzeedijk 1 bonte kraai (Thierry Jansen). In polder Bokkepollen en De Keegen 1 ijsvogel (Wim van Boekel).
Tot zover de waarnemingen van de eerste helft van december 2022. Mede namens mijn vrouw wens ik U allen goede Kerstdagen toe.
Boerenzwaluw man aan het voedsel zoeken boven bloemrijke weide.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 30 graag vóór 2 januari 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Jaarverslag Ringstation Rohel 2022 aan Noordoever Tjeukemeer.
Dit jaar zijn er op Ringstation Rohel 2199 vogels geringd en er werden 52 vogels (individuen) uit voortgaande jaren (terug) gevangen op de ringplek. Onder de terugvangsten zelfs een zwartkop met een Noorse pootring, een rietzanger uit Spanje en een rietgors uit Frankrijk. Naast de vele onderhoudsdagen (13x) werd er op de ringplek in totaal 31 x gevangen met een mistnetopstelling.
In totaal 54 vogelsoorten kregen een pootring waaronder; 230 zwartkoppen, 291 rietzangers, 429 kleine karekieten, 165 tjiftjaffen en vele andere. Bijzonder waren de vangsten van flinke aantallen baardmannen (30), Cetti’s zangers (20) en de 9 ijsvogels. Voor ons Ringstation waren de waterrietzanger, roodsterblauwborst, grote karekiet en de napoleonwever de krenten in de pap. De napoleonwever was zelfs de 100e soort die we sinds 1985 op Ringstation Rohel ringden.
Het gehele verslag staat onderaan en mag gedowload worden.
Natuurnieuws uit Friesland in de tweede helft van november 2022.
15-11. Drie vrouwtjes nonnetje in Oosterschar bij Sintjohannesga (Martin Manson).
16-11. In de Wijckelerpolder 1 ijsvogel gezien (Bé Schilder). Te Nieuwebildtzijl 4 kraanvogel waargenomen, 2 adult en twee juveniel (Karel Eschbach). Bij de Lekmar bij Terhorne 8 grote zaagbek overvliegend naar zuid (Dick Pruiksma). Wat mij de laatste tijd ook opviel dat er in Heerenveen tegenwoordig hier in sloten veel grote waternavel is te zien, sommige sloten zijn helemaal dicht gegroeid. Er wordt bij ons hard gewerkt om ze schoon te maken, lijkt me een hele klus (Nico Vink ).
16-11-2022. Grote waternavel verstikt de sloten en vaarten in de omgeving van Heerenveen.
Opmerking Jan de Jong;Grote waternavel werd in Nederland volgens de literatuur voor het eerst waargenomen in 1994 en bleek instaat om door sterke woekering in hoog tempo sloten en vaarten (watergangen) dicht te laten groeien. De doorstroming wordt daardoor belemmerd en de levensomstandigheden van plant en dier bedreigd door gebrek aan zuurstof. Het is een exoot die bestreden moet worden.
17-11. Bij Vegelinsoord 1 blauwe kiekendief vrouwtje die vervolgd werd door twee zwarte kraaien (Durk Visser , Joure). Twee dwerggans bij Gouw, omgeving Sneek( Jeroen Breidenbach, Merel Zweemer). Bij Nieuwland te Leeuwarden 14 wilde zwaan overvliegend (Karel van Lin). Bij de Bocht van Molkwar nog 1 boerenzwaluw (Hessel van Iest).
18-11. Drie grote zaagbek aan het vissen in “It Ges“ achter het Noardein in Oppenhuizen (Cor van der Meer).Bij de Houtwiel (De Falom) vier kraanvogel overvliegend (Wiebe Sjoerd van der Veen). In het Lauwersmeer 1 bruine kiekendief bij Bochtjesplaat (Ed Roelandse). Bij Ferwerd Buitendijks nog 1 boerenzwaluw (Jan Kalsbeek). Op Groene strand van Ameland 21 sneeuwgors (Theo Kiewiet).
19-11. Vanmiddag liep ik met mijn zoon door het weiland achter ons huis in Akkrum met een kruiwagen met paaltjes en schrikdraad om achteraan een afbakening te maken. Op de terugweg liepen we een 25 m. naast de eerdere koers. Plotseling vloog er een velduil uit het vrij lange gras en een seconde later nog één Ze profiteren vast van de hoge veldmuizenstand alhier (Hyltsje Hilverda). IJsvogel is er weer in Oudwoude (Willem Jonkman). In Franeker een grote bontespecht in de tuin (Marianne Zeinstra). Te Castricum nog een zeer late boerenzwaluw gevangen en geringd (VRS Castricum).
20-11. BijFerwerd Buitendijks 3 velduil en 1 slechtvalk waargenomen ( Marcel Stienstra). In Midsland op Terschelling 1 mannetje zwartkop waargenomen (Heroen Sturkenboom). Putter in de tuin te Hollum op Ameland (S,J. Klasema). Een merel vrouwtje met witte veren in het kleed te Stiens (Hilbrand Dykstra).
20-11-2022. Bij de merel komt het regelmatig voor dat er kleur afwijkingen zijn.
21-11. In de Froskepôlle te Leeuwarden 1 grote gele kwikstaart (Henk Hiemstra). Te Kornwerderzand 3 zwartkop geringd (VRS Franeker). Groepje van 20 ransuil in berkenbomen aan Tsjerkepaed te Earnewâld. De eersten waren er al in de tweede helft van oktober (Rikele Hollema). Een grote bonte specht bij de pindakaas pot in de tuin te Wijnjewoude (Marianne Hulsbergen).
21-11-2022. Een vrouwtje grote bonte specht snoept van de pindakaas pot.
22-11. Nu een koppel van 6 holenduif op strooivoer in Sneek dat weet dat er morgens wat te halen is tussen de bladeren op het terras. Samen met de houtduiven ,vinken, mezen, kauw, heggemussen en soms een groep huismussen. De roodborst en de winterkoning halen later de restjes. Soms raast hier een sperwer door de tuin! (Gerbrand Caspers). Regelmatig een paar grote bonte spechten in de tuin te Hitzum. Vorig jaar hebben ze er een nest gehad in een oude eendenkorf (Tjitske van der Meer – de Vries). Een grote bonte specht hakt gaten in de betimmering van onze woning in Boornbergum (Jan H. Witteveen).
22-11-2022. Detail van de vernieling van de harthouten betimmering.
Opmerking Jan de Jong; Het komt de laatste jaren steeds meer voor dat grote bonte spechten schade toebrengen. Bekend is de schade aan nestkasten waarvan soms elk jaar de nestopening grote gehakt worden. Naast woningen worden soms ook de houten masten van grote boten in havens aangepakt. De reden is vaak dat de spechten op zoek zijn naar voedsel. Als ze tijdens het kloppen op de bast van boom ontdekken hakken ze net zo lang dat de hun “prooi” te pakken hebben. Dat is ook zo met het trommelen op houtennestkasten, door het holle geluid menen dat er voedsel te halen is en hakken net zo lang door tot ze erin kunnen. Helaas leren ze er weinig van want meteen wordt het volgende kastje onder vuur genomen. Bij de houten masten van boten in de haven(o.a. gebeurt in Sneek) zien ze de masten voor een bos met dode bomen aan en beginnen erin op zoek te gaan naar voedsel (wat er niet is). Mijn advies blijft dan ook aan botenbezitters; Strijk deze masten als U in de haven bent en dek de mast af met een dekzeil. Dit voorkomt ernstige schade die soms kan oplopen tot duizenden euro!
23-11. In Opeinde 1 grote bonte specht vrouwtje bij de pindakaas pot (Jelle en Janke Jansma). Te Pietersbierum 1 merel tegen de vensterruiten gesneuveld. Ook hebben we hier regelmatig een grote bontespecht in de tuin (Beitske Bijl – de Vroe).
24-11. Boven de Wurge bij Stiens 1 ijsvogel (Gerard Mast). In Twijzelerheide 1 houtsnip onder de heg (Tette van Gent). In het Fochteloerveen 1 klapekster (Willem Telepary). In Drachten 1 pestvogel (Ben Staal en…. 22 waarnemers). In de Overtuin te Oranjewoud 1 raaf (Bauke Sienema).
25-11. In centrum Heerenveen 1 pestvogel (Karin Uilhoorn). In Koudum 1 pestvogel overvliegend (Jos Hooijmeijer).
Pestvogels worden de afgelopen dagen weer wat meer gezien.
Op Terschelling nog 1 zwartkop gezien (Henk Nouws). Een grauwe gors in de Peazemerlannen (Marcel Stienstra en Rudy Fopma). Bij Schalsum 1 blauwe kiekendief (Klaas Plat, Franeker).
26-11. In de Deelen een groepje van 10 staartmees (Martina Huisman). Aan het Sneekermeer bij het Gerbrandygemaal een groepje van 7 vuurgoudhaan (Naut van der Mei). In Molkwar aan Noordermeer 1 casarca (Mineke Bekkema).
27-11. Bij onze boerderij in Tjerkgaast vloog 1 zeearend over richting Spannenburg (Marten van der Heide). In de Sjuwepolder bij Uitwellingerga 1 sneeuwgans (Sietse Bernardus). Bij het Vuurboetsduin op Vlieland 2 pestvogel overvliegend (Carl Zuhorn). Op Terschelling bij Midsland 1 vrouwtje zwartkop (Piet Zumkehr).
28-11. In onze oude appelboom in Achlum een grote bonte specht (Fam. Kikstra). Te Kollumerpomp nog 1 huiszwaluw (Grietje de Lange). Bij Heerenveen groepje van 43 sijs (Naut van der Mei). Groepje van 15 staartmees op Duurswoudsterheide (Koert Scholten). Bij Doniaga groepje van 18 wulp en 1 blauwe kiekendief (Tonnie van der Weij).
29-11. In polder Nes op Ameland 1 roodhalsgans (Henk Kornet). In de Tijnjepolder 1 sneeuwgans (Peter Schutten). In de Zuiderfennenpolder bij Rijs groep van 210 knobbelzwanen (Theo de Vries). Bij de golfbaan in Beetsterzwaag 1 middelste bonte specht (Thomas Schäfer). In Veen klooster bij Fogelsanghstate 1 middelste bonte specht (Kees Bode).
30-11. In Noardburgum 2 mandarijneend (Carla Buis). In het Oosterschar bij Sintjohannesga 2 witgatje (Bauke Sienema). Groep van 50 holenduif in het Lauwersmeer (Marco Deenik en Fred Jonker). Op een slaapplaats aan de Bokkumermar boven Akkrum 5 blauwe kiekendieven (Naut van der Mei). In de Blauwgraslanden bij Akmarijp 3000 goudplevieren, 10 bonte strandlopers en 3 vrouwtjes blauwe kiekendief (Lykele Zwanenburg, Dronten).
In de wintermaanden worden op veel plaatsen in het Lage Midden van Friesland blauwe kiekendieven gezien.
Jonge IJsvogels zwerven in herfst en winter.
Op 17 november kreeg ik van vogelringer Rob Moolenbeek uit Ankeveen bericht van een ijsvogel. Op 13 juli 2022 had hij bij fort Kijkuit te Kortenhoef een nestje met jonge ijsvogels geringd. Een van die jongen werd op 1 oktober 2022 in Burgum gecontroleerd door ringer E. van der Laan en vastgesteld dat het een jong vrouwtje was. Afstand; ruim 126 km. De laatste jaren heeft vogelringer Rob Moolenbeek al zo'n 80 jonge ijsvogels geringd in ingegraven nestkasten en dit is de zijn eerste terugmelding uit Friesland.
Opmerking Jan de Jong;Dit is een mooi voorbeeld dat jonge ijsvogels vaak na het uitvliegen soms flinke omzwervingen kunnen maken. We merken het dan ook aan de vele waarnemingen die er binnenkomen. In de periode 1985-2022 zijn er in totaal op Ringstation Rohel 87 ijsvogels geringd, hiervan werden er 80 jonge vogels vastgesteld en 7 volwassen. Twee meldingen kwamen van elders.
Ringgegevens 1985-2022 Rohel Tjeukemeer.
1. Een jong mannetje werd op 18 juli 2015 geringd aan het Tjeukemeer en op 2 januari 2017 gevonden te Assen met een visje in de bek, waarschijnlijk gestikt (ruim 48 km).
2. Een op 28 augustus 2018 geringde eerste jaars ijsvogel aan het Tjeukemeer werd na 13 dagen gecontroleerd in Wieringerwerf in Noord Holland (bijna 53 km). Snelle verplaatsing!
3. Een keer werd een ijsvogel teruggevangen die we ook aan het Tjeukemeer ringden. De ijsvogel die we als man eerste jaars ringden op 14 oktober 2017 werd het volgende jaar op 28 oktober 2018 teruggevangen.
Sommige jaren zijn er veel ijsvogels geringd aan het Tjeukemeer. Goede jaren(>5) waren 2007 (6), 2016 (12), 2017 (11), 2019 (7), 2020 (11) en 2022 negen. Jaren dat er geen enkele werd geringd waren 1985 t/m 2000 /2010/2011 en 2021.
Ook in 2022 een goed resultaat qua vangsten aan het Tjeukemeer. Momenteel worden ze weer op veel plaatsen gezien; o.a. Joure, Heerenveen , Sneekermeer, Harlingen, etc. Ben benieuwd of ze na wat winterse perioden ook wat meer bij visvijvers gezien worden. Vreemd genoeg houd de ijsvogel niet van strenge winters, velen trekken dan weg naar gebieden met nog stromend water waar vis te vangen is. Ze zijn sterk afhankelijk van goede visplekken. Meldt U winterwaarnemingen.
Tot zover de waarnemingen van de tweede helft van november 2022.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 29 graag vóór 17 december 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Waar blijven de ringmussen met kleurringen uit Eastermar en omgeving?
door Jan de Jong
Al vanaf 2015 wordt er in de omgeving van Eastermar door de Ringgroep Burgumermar (Eastermar) onderzoek gedaan aan ringmussen door Arend Timmerman en Germ de Vries. De oude en jonge vogels worden voorzien van een combinatie van kleurringen en een metalen pootring met inscriptie zodat ze individueel herkenbaar zijn. Er zijn er tot op heden zo’n 2500 ringmussen met kleurringen geringd door de onderzoekers. Jonge vogels worden in nestkasten geringd en de oude vogels worden met mistnetten gevangen. Van de rond de 250 nestkasten waren er dit jaar een 40-tal bezet en hadden een 1e broedsel. Er waren 30 2e broedsels en 17 3e broedsels in deze kasten. Er worden maar weinig kleurringen teruggemeld. Vandaar dit artikeltje om aandacht daarvoor te vragen.
Ringmussen na half augustus 2022.
Net als in andere jaren werden er geen ge (kleur) ringde ringmussen vanaf 20 augustus tot half september door de onderzoekers terug gevangen in de omgeving van Eastermar. Ook geen vogels zonder ring. Op 21 september werd er nog eentje met een kleurring teruggevangen. Vanaf half oktober 2022 zagen en vingen ze weer ringmussen (vaak ongeringd), vooral op de vaste voerplek. Vanaf 2015 zijn er buiten het onderzoeksgebied nog maar een zestal meldingen van kleurringen.
Op 18 oktober 2022 zag Jeffrey Huizinga in zijn tuin in BURGUM een 2 kj Ringmus die in een nestkast op It Witfean in 2021 was geboren. Hij had de vogel ook eerder in oktober en november 2021 in zijn tuin gezien. Dit voorjaar zagen de onderzoekers de vogel op het erf aan de Achterweg bij Eastermar; vingen het (waarschijnlijk) vrouwtje en namen ook een bloedmonster voor DNA-onderzoek.
Een verder weg gevlogen vogel is natuurlijk het exemplaar dat bij Stiens op 24 oktober werd gezien en gefotografeerd (zie foto). Dit is de eerste terugmelding uit ca noordwestelijke richting en buiten de gewoonlijke 10 kilometer van de geboorteplaats.
De verste daar tot nu toe was een dood exemplaar uit Rijperkerk. De doodsoorzaak van dit exemplaar werd onderzocht door het DWHC in Utrecht. Die vonden verbloeding in longen en luchtzakken als oorzaak. Hun PCR testen vonden geen Usutu of West Nijlvirussen.
Er zijn nu sinds 2015 ook terugmeldingen verder weg van “onze” Ringmussen uit Oldeboorn, Brandgum en Grijpskerk. Zo “ver weg” blijft echter nog een uitzondering.
Deze 1ste kalenderjaar Ringmus is geboren in 2022 in een nestkast in de prachtige tuin van Susan Wijting, Heechsân /Eastermar en gefotografeerd bij Stiens.
Ringmussen zwerven soms over een groot gebied.
Ringmussen verdwijnen in Friesland soms na half augustus uit het broedgebied en zwerven om of trekken verder weg. Dat is ook zo met de gekleurringde ringmussen van Eastermar e.o. Ik heb in de periode van half augustus 2022 tot half november 2022 eens gekeken waar de grote groepen ringmussen zoal in de provincie Friesland verblijven. En dat is toch erg verspreidt over de provincie.
We weten dat ringmussen vaak in of vlak voor het broedseizoen terugkeren naar de omgeving van de broed en geboorteplekken. Bij het omzwerven of wegtrekken kunnen ringmussen op diverse plekken worden gezien, zelfs tot op grote afstand van Friesland. Ik heb wat aantekeningen van ringvondsten en vangsten die betrekking hebben op ringmussen in Friesland hieronder genoteerd.
Hieruit blijkt dat diverse zich niet alleen beperken tot ons land.
35V..39780. Geringd 16 oktober 1993 als adult in St. Laureins in Belgie.
Op 11 april 1994 vers dood te Vegelinsoord.
32V..47794. Geringd op 23 oktober 1989 als adult te Overijse in Belgie.
Op 9 juni 1990 vers dood gevonden te Hoornsterzwaag.
13V..93075. Geringd op 1 november1974 als adult te Hermee in Belgie.
Op 23 april 1975 vers dood gevonden in Oosterwolde.
A….11211. Geringd op 8 oktober 1932 als adult te De Haag.
Op 19 april 1933 vers dood gevonden Frieschepalen.
V…586556. Geringd op 18 oktober 2014 als adult bij de Ketelbrug te Dronten.
Op 17 april 2015 vers dood gevonden te Scharsterbrug.
S…183232. Geringd op 27 oktober 1966 als adult te Genemuiden.
Op 18 mei 1968 dood gevonden te Balk.
V…413474. Geringd op 18 oktober 2009 als adult te Castricum.
Op 30 juni 2010 vers dood gevonden te Gaastmeer.
Van deze 7 volwassen ringmussen die alle tussen 16 oktober en 1 november geringd zijn (na het zwerven/wegtrekken) blijkt dat ze op flinke afstand van ringplek teruggevonden/gevangen zijn. Opvallend zijn daarbij de vindplaatsen in Friesland tussen 11 april en 30 juni.
Van de jonge vogels kon ik (tot nog toe) veel minder ringgegevens terugvinden uit Friesland. Er worden nog veel te weinig nestjongen of eerste jaars van ringmussen in Friesland geringd. Toch een!
B…271318. Geringd op 2 juli 1991 als eerste jaars te Oldeouwer.
Op 20 oktober 1991 gecontroleerd door ringer te Hoeilaert in Belgie.
Hieruit blijkt dat ook jonge ringmussen verder weg kunnen trekken en niet altijd in de omgeving van de geboorteplek blijven. Zelfs 1 nestjong dat op 16 juni 2019 in Duitsland in Edendorf (in Schleswig-Holstein ten noorden van Hamburg) was geringd werd op 9 februari 2020 dood gevonden bij Grubbenvorst (bij Venlo, Limburg). Ook jonge vogels kunnen uit noord/noordoostelijke broedgebieden zich dus over grote afstanden verplaatsen. Een nestjong die op 28 mei 1959 geringd werd bij Naarden werd op 26 september 1960 teruggemeld bij Ortiga in Portugal. Zowel jonge als adulte vogels kunnen dus grote afstanden afleggen.
Het is zeker dat een deel van de ringmussen uit de omgeving van Eastermar dit jaar tussen 4 februari 2022 en 20 april 2022 in de omgeving bleef bij de voedertafel. Arend Timmerman noteerde de volgende data.
04-02. 11 adult, hiervan droegen 8 kleurringen.
11-03. 9 adult, hiervan droegen 6 kleurringen en 3 zonder.
18-03. 11 adult, hiervan droegen 7 kleurringen en 4 zonder.
26-03. 11 adult, hiervan droegen 7 kleurringen en 4 zonder.
20-04. 7 adult, hiervan droegen er 5 kleurringen.
We zijn erg benieuwd of er ook meer plaatsen in de omgeving van Eastermar zijn waar regelmatig groepjes ringmussen op voederplekken verschijnen in herfst en winter.
Waar blijven Friese ringmussen in het najaar?
In de loop der jaren zijn er zo’n 2500 ringmussen van kleurringen voorzien doch van maar een 6-tal plaatsen buiten het ringgebied zijn ringmussen met kleurringen teruggemeld. Uit Burgum, Stiens, Rijperkerk, Oldeboorn, Brantgum en Grijpskerk kwamen meldingen, alle plekken uit Friesland. Er moeten veel meer plekken zijn waar gekleurringde ringmussen rondvliegen. Kijk naar ze uit!
11-08-2022. De ringmus onderscheidt zich van de huismus door zijn egaal roodbruin kopkapje. De mannetjes van de huismus hebben midden op de kruin een duidelijke grijze vlek.
Het is mogelijk dat er door vogelaars maar weinig naar ringmussen wordt gekeken. Geen zeldzame vogel. Toch is het een soort die wel degelijk interessant is om te volgen. Ook de ringmus gaat achteruit in ons land. Het is goed te weten wat de reden is van deze achteruitgang. De soort kan maar liefst 3 legsels per jaar produceren en toch nemen de broeddichtheden en populatie landelijk af. Vooral in het najaar en de winter kan men de ringmus aantreffen op voedertafels in bebouwde kommen en zelfs in groepen in wat meer ruige natuurterreinen waar ze op zoek zijn naar zaden. Ringmussen broeden heel vaak in nestkasten. Let eens op de vogels.
We komen graag in contact met mensen die regelmatig groepjes ringmussen zien of af en toe groepjes op de voedertafel hebben en zijn benieuwd of daar dan ook gekleurringde vogels tussen zitten.
Mocht U een ringmus met kleurringen aantreffen dan wordt het bijzonder op prijs gesteld dat men een foto kan maken en deze opgeeft. Heeft U geen fototoestel maar kunt U de kleurringen aflezen met een kijker dan wordt het op prijs gesteld dat U de kleurringcombinatie (linker/rechter poot) en de plaats van de metalen ring opgeeft. Houd er rekening mee dat links/rechts vanuit de vogel gezien wordt!
Hopelijk krijgt deze oproep meer aandacht en levert het wat kleurringmeldingen op.
Zij die het op prijs stellen krijgen de Nieuwsbrief zomer 2022 van de onderzoekers toegezonden per mail en kunnen dit aanvragen per mail.
Natuurnieuws uit Friesland in de eerste helft van november 2022.
door Jan de Jong
01-11. In Harlingen bij de haven 1 bladkoning (Gert van der Heide). Bij Hoornsterzwaag een groep van 23 toendrarietgans gezien (Lieneke van Tilburg). In het Roekebosk te Beetsterzwaag 1 raaf gezien (R. Riemersma). Bij Wierum 1 smelleken gezien (Kris Nijs). Groepje van tien staartmees in de Sippenfennen bij Feanwâlden (Wietse Sjoerd van der Veen).
Opmerking Jan de Jong;Je ziet de laatste tijd steeds minder grote groepjes staartmezen. Op 23 oktober was er nog een groep van 30 op Schiermonnikoog bij de Kooiduinen. Zijn er elders deze maand ook groepjes gezien?
03-10-2022. De Europese vorm van de staartmees (Aegithalus caudatus europaeus) zoals op de foto komt bij ons het meeste voor en broedt ook in Friesland. De witkopstaartmees (de meer noordelijke vorm) is echter zeldzaam in ons land. Ook bestaat er ook nog een vorm die Witkoppige staartmees wordt genoemd.
In Balk 1 houtsnip (Marten Wesselius). Op het Noordzeestrand op Schiermonnikoog een groepje van 35 sneeuwgors (Koos Dijksterhuis). Groep van 48 sneeuwgors op Badstrand op Schiermonnikoog (Marco Zomer). Opmerking Jan de Jong; Flinke groepen sneeuwgors op Schiermonnikoog. Zou het om een en dezelfde groep betreffen op Schier?
02-11. Bij Wolvega groep van 20 grote canadese gans bij Lindewijk (Wiebe Nijlunsing). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg groep van 100 bergeend en zeker een 1500 wintertaling (Piet van Iersel).
Op het Sneekermeer een groep van 120 wintertaling (Dick Pruiksma). Groepje van 4 waterral en 2 dodaars bij de Vogelkijkhut in het Oosterschat te Sintjohannesga (Bauke Sienema). Nog 1 boerenzwaluw bij de Workumerwaard (Hessel van Iest). Bij de Peazemerlannen groep van 250 fraters (Bertie van Eldrik). Te Hemelum 1 hop gezien (Johan Osinga). Groepje van 17 kraanvogel bij Appelscha aan de Tilgrupweg (Peter de Jongste). Bij de Lekmar boven Terhorne groep van 500 kievit (Dick Pruiksma). Bij de Burd bij Heeg 1 ruigpootbuizerd (Sjoerd Bresser). Op Ameland bij de Hollumermieden groep van 1500 wulp (Patries Kordelaar). In Leeuwarden vloog een houtsnip tegen de ruiten aan de H. Sietsmaweg. De vogel heeft de klap overleefd en vloog na enige tijd weer weg (Mevr. Postma).
03-11. Op weilanden in De Deelen in de omgeving van de kaasboerderij zeker een 1000 goudplevieren, 1 sneeuwgans en zeker 130 nijlganzen (Marco Hasselaar). Al ruim een week 1 vrouw beflijster in de tuin te Menaldum (Oane Baarda). In Oldeberkoop 1 grote gele kwikstaart bij de vijver (Ieke en Herman Schreuder). In Oudwoude groepje van 8 merel bij de vijver. Ze hadden zelfs ruzie bij het baden (Willem Jonkman). InStavoren 1 beflijster gezien (Hessel van Iest). Groepje van 100 kramsvogels in De Deelen (Martine Huisman). In het Oosterschar bij Sintjohannesga bij de kijkhut een siberische tjiftjaf (Sietse Bernardus, Joure).
03-11-2022. De siberische tjiftjaf heeft vrijwel geen geel in het kleed maar lijkt meer grijs.
04-11. Groep van zeker 1000 kievit bij Ezumazijl in het Lauwersmeer (Jannie Snel). In de Oude Venen (Wolwarren) 1 roerdomp (Jelmer Bakker). In het Taconisbosk bij Nieuweschoot 1 houtsnip (Koos Jager). In het Fochteloerveen 1 klapekster (Erwin Walstra e.a.). Op de Hollumerheide op Ameland nog een late boerenzwaluw overvliegend (Henk Hiemstra). Negen grote zilverreiger bij Westend van Oosterzee (Marco Glastra). Op de Zuidwaard bij Makkum 1 roerdomp (waarnemer bekend). Bij de Holle Poarte te Makkum 1 siberische tjiftjaf en 3 vuurgoudhaan (Rudy Fopma e.a.). In onze achtertuin in Hemelum 1 hop (Joke Wolbers). In Sneek op het industrieterrein Houkesloot 1 sneeuwgors (Johan op den Dries). Een botsing van een houtsnip tegen het raam in Warns was bijna fataal. De kat die net de achterdeur had verlaten sprong op de verdoofde houtsnip. Toevallig was ik in de bijkeuken en dook op de kat en redde de houtsnip (Lolke Veenstra).
05-11. Aan de Noordoever van het Tjeukemeer bij Rohel 1 roerdomp overvliegend (VRS Rohel Tjeukemeer). Groep van zeker 500 frater bij Paesens Buitendijks (Marcel Stienstra en Andries Zijlstra). In Mildam nog een mannetje zwartkop (Wiebe Nijlusing). Op de Afsluitdijk 1 roerdomp gezien (Donald Wolters). Boven de Kroonspolder op Vlieland nog twee boerenzwaluwen overvliegend (Bob Woets en Eelke Schoppens). Groepje van 14 staartmees in de tuin te Drachten (Jarig Roosma). Een goudhaan In de tuin te Oudwoude (Willem en Sietske Jonkman).
06-11. In Joure 1 ijsvogel gezien. Op 5 november ook een bij de vijver hier (Johan Schuurman). Bij de Vogelkijkhut in het Oosterschar 1 kleine bonte specht (Johannes en Gea Koster). In het Hemrikkerveld te Beetsterzwaag 1 kuifmees (Willem Steenge). Bij Molkwerum nog 1 boerenzwaluw gezien (Hessel van der Iest). Een groene specht voedsel zoekend in de tuin te Oudwoude (Willem en Sietske Jonkman).
Opmerking Jan de Jong; De laatste jaren worden er steeds meer groene spechten gezien. Bij de waarnemingen zouden we ook eens op de kruin en het kleed kunnen letten. Bij de groene specht is die in veel gevallen met een roodkapje. Alleen heel jongen vogels daarbij wil nog wel eens het rode ontbreken doch deze zijn vaak gespikkeld op borst, buik en kop. Er is ook een andere (veel zeldzamere specht) namelijk de grijskopspecht die wel wat lijkt op de groene specht doch echter veel minder (of geen) rood heeft op de kruin en een veel grijzere koptekening heeft. Grijskopspechten zijn in Friesland zeer zeldzaam. Het mannetje grijskopspecht heeft een rode (kleine) vlek op voorhoofd, vrouwtje niet. Het “lachen” van de grijskopspecht is bijna hetzelfde als de groene specht doch minder schel en loop geleidelijk lager en langzamer in volume. Grijskopspecht is voor Friesland zeldzaam. Neem dus niet zomaar aan dat je een groene specht hebt horen lachen maar probeer hem in de kijker/lens te krijgen.
14-04-2005. Mannetje grijskopspecht gefotografeerd te Oosterbeek.
In 1985 publiceerde ik als Hoofd Vogelnieuws Vanellus BFVW in het blad Vanellus een vondst uit 1968 (met foto) in het Katlijker Schar. Het eerste geval destijds voor Nederland. Het CDNA meende deze melding niet te aanvaarden. https://www.dutchavifauna.nl/species/grijskopspecht#4297 De tekst gaat hierbij;
Een mannetje dat aan het eind van de zomer in 1968 door K Nicolai dood was gevonden te Katlijker Schar, Heerenveen, Friesland, en vervolgens werd opgezet, stond 16 jaar lang als Groene Specht P viridis tentoongesteld in Drachten, Friesland, voordat hij als Grijskopspecht werd herkend (Vanellus 38: 20, 1985 (foto), Robert ten Harmsen pers comm). Vanwege onzekerheden over de omstandigheden waaronder de vondst plaatsvond, de doodsoorzaak en de precieze maand is hij door de CDNA niet aanvaard.
Nu heden ten dage het arsenaal aan fotocamera’s en telelenzen aanzienlijk is uitgebreid is het tijd om aandacht te schenken aan opvallende en afwijkende spechten.
In Heerenveen een afwijkend eend ontdekt. Het bleek een mandarijneend te zijn (Hans Slot).
06-11-2022. Kleurafwijking van een Mandarijneend in Heerenveense vijver ontdekt.
07-11. Groepje van 40 holenduif in Burgum (Klaas Vonk). In Tochmaland te Kollum 1 zwarte roodstaart (Tiggeloven). Bij Gerbrandygemaal Sneekermeer 2 vuurgoudhaan (Dick Pruiksma). Bij uitkijktoren in Fochteloerveen 2 zwarte specht (Lardinois). Aan de Griene Dyk bij Sneekermeer 1 casarca (Dick Pruiksma).
08-11. Er vloog in Marssum een houtsnip met een klap tegen mijn raam. Voorzichtig opgepakt en in een laag doosje gelegd en die op een emmer gezet op de buitentafel, bij mij voor het raam. Dan kon ik hem/haar in de gaten houden, dit vanwege de vele katten die hier loslopen. Na een tijdje wipt hij uit de doos en loopt naar het onderdak in mijn tuin en blijft daar even. Even later loopt hij weg langs de schutting en vliegt dan weg. Fantastisch. (Mieneke Otter).
08-11-2022. Houtsnippen vliegen wel vaker tijdens de doortrek tegen vensterruiten. Vaak overleven ze de klap niet omdat ze in vaak paniek wegvluchten omdat ze opgeschrikt zijn door b.v. een hond of kat of dat ze oververmoeid van de (nacht) trek op de gekste plekken naar beneden komen in het duister en dan tegen ruiten vliegen.
Afgelopen week in Leeuwarden 1 houtsnip als vensterslachtoffer gesneuveld. Vogel naar FNM gebracht (Marianne de Jongh). Vandaag 1 houtsnip als vensterslachtoffer hier bij het provinciehuis in Leeuwarden (Wieger van der Bij). In Workum vloog vanmorgen een houtsnip zich dood tegen de vensterruiten (Tjerk Kunst). In de Zuiderfennenpolder bij Rijs 7 zwarte zwaan (Theo de Vries). Bij Uitwellingerga langs de A7 groep van 600 kievit (William de Jong). In de Blaugraslanden bij Akmarijp groep van 500 kievit (Naut van der Mei). Bij It Swin te Harich 1 roerdomp (Rommert Cazemier). In het Lauwersmeer bij Blikplaatgat een groepje van 10 blauwe kiekendief op slaapplek (Sjoerd Bakker, H. de Lange en H. Plat). Te Oldeholtpade 1 vrouwtje ijsvogel (Ruurd Jelle van der Leij). Op Schiermonnikoog bij de Herdershut een groep van 81 kramsvogel overvliegend naar zuid (Jeroen Breidenbach). In Wijnjewoude 1 Pallas boszanger (Christiaan de Vries).
De Pallas boszanger is een vogeltje ter grootte van een goudhaan. De eerste in Friesland werd op 24 november 1974 door Jan Hendriksma uit Oppenhuizen in het Rijsterbos gevangen en geringd weer losgelaten.
09-11. Te Bakeveen 2 grote kruisbek (Koert Scholten). In Oldeholtpade nu een mannetje ijsvogel, zie 8 november (Ruurd Jelle van der Leij).
Op 9 november kreeg Jan de Jong (Hollum/Ameland) bericht van een vondst van een geringde scholekster met Finse pootring (CT..041439) die hij bij Hollum op Ameland vers dood vond op 5 april 2022 De scholekster bleek als nestjong geringd te zijn in de omgeving van Brando Ahvenanmaa, Alland in Finland. Afstand = 1194 km. Deze scholekster uit Finland heeft de ring maar liefst 22 jaar 8 maanden en 30 dagen gedragen (Jan de Jong/Hollum Ameland). Deze scholekster overwinterde kennelijk elk jaar aan de Friese kust.
Opmerking Jan de Jong (Joure); Met onze “eigen” scholeksters in Friesland (met name binnenland) gaat het helaas niet zo goed las ik in het recente Jaarbericht 2022 Weidevogels in Fryslân (vergelijking 2022/2021) in alle regio’s was een teruggang. Een opmerkelijk recent verslag over de stand van de weidevogels in Friesland op dit moment. Dit verslag is in opdracht van de Provincie Fryslân samengesteld met deelnemende organisaties (BFVW, SOVON, It Fryske Gea, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en KBF).
Kijken we nog eens goed naar de trentlijn (in bovengenoemde verslag) van 1996 t/m 2021 (1996 100%) dan zien we voor de scholekster een jaarlijkse gemiddelde afname van 4%. De index is gekelderd van 100% in 1996 naar rond de 40% in 2021.
Opmerkelijk is dat in dat verslag (Jaarbericht 2022) voor de scholekster ook wordt genoemd. Ik citeer;
In de loop van de twintigste eeuw breidde de soort zijn broedgebied sterk uit richting het binnenland, vanaf ongeveer 1985 nemen de aantallen echter sterk af. In Fryslân is op zowel lange als korte termijn sprake van een matige jaarlijkse afname; in 2021 was er in totaal circa 65% afname ten opzichte van 1996. Einde citaat.
Opvallend is dat de afname van de scholekster dus al vanaf 1985 bezig was, dus zo’n 10 jaar eerder!
De scholekster (maar ook de kievit, grutto en tureluur) zitten dus volgens het verslag in Friesland flink de problemen. In 1992 publiceerde ik ook al in de Leeuwarder Courant dat dichtheden van de Friese kieviten populatie aan het afnemen was in met name het binnenland van de provincie.
10-11. Mandarijneend in Surhuisterveen (Stefan Moring). Bij de Potskar aan het Sneekermeer 1 grote gelekwikstaart (Jelmer Luyckx). Bij de Falomsterleijen 1 bokje (Jakob Hanenburg).
11-11. Bij de Harlingervaart te Harlingen 1 roerdomp (B.de Boer). In het Fochteloerveen 1 ruigpootbuizerd en een groepje van 120 vinken voedsel zoekend in het Compagnonsveld (Koert Scholten). De hop is er nog steeds in Hemelum (Joke Wolbers).
11-11-2022. De hop in Hemelum op zoek naar voedsel (vaak mieren) tussen de stenen
12-11. In de Sippenfennen bij Feanwâlden 3 bokje opvliegend (Wiebe Sjoerd van d er Veen). Op Schiermonnikoog 2 roodhalsgans (Jan Koen e.a.). Groepje van 10 dodaars in Bouwepet bij Gytsjerk (Wiebe Sjoerd van der Veen). Op Terschelling bij jachthaven West een ijsvogel (Hans Schekkerman).
13-11. Bij mij achter huis in Ravenswoud 1 kwak langs de slootkant (Nico Hofstra). In de Leijen bij de Tike 2 nonnetje (Sipke Booi). In Ferwert 1 ruigpootbuizerd (Henk Hiemstra). In het Katlijker Schar 1 zwarte specht (Ruben de Jong). In Rasterhoffpark te Sneek een ijsvogel geringd (Johannes Ruurd Fokkens). Twee wilde zwaan bin Blaugerzen te Akmarijp (Peter Schutten). In polder Attesweg bij Vrouwenparochie 24 wilde zwaan (Rudy Fopma). Op Terschelling 1 ijseend overvliegend naar west (Minne Feenstra/Hans van Stijn). In Lemmer 2 nonnetje (Reinoud Vermoolen). Bij de Bildtpollen buitendijks 1 flamingo (Jeroen Breidenbach). In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 waterpieper (Johannes en Gea Koster). Vanmorgen een rondje Oranjewoud gedaan (woon er naast) en telde in totaal 6 keer een zwarte specht die zien we hier steeds vaker. Er is een stuk met omgewaaide dode sparren van de voorjaars storm daar zie ik ze vaak. Ook laten ze steeds vaker dode bomen staan waar ze ook vaak samen met de groene specht zijn te vinden. Ook de groene specht zien we steeds vaker ook achter in mijn tuin zit hij soms in het gras waar van die zandhoopjes met kleine rode mieren in zitten. Ook de grote bonte specht en kleine bontespecht zitten in Oranjewoud en ook rondom Mildam. De kleine broedde hier vlak bij mijn huis misschien een meter van de grond in een Els aan de slootkant. Sinds een jaar of drie is ook de Middelste bonte specht in Oranjewoud. Rondom de Overtuin in Oranjewoud telden wij dit voorjaar drie territoria (Jan Oord, Mildam).
Opmerking Jan de Jong;Prachtig zo’n plek waar je zeker 4 soorten spechten zo dicht bij elkaar kan zien.
08-10-2022. Een zwarte specht hakkend in een dode boom in Oranjewoud.
14-11. Beflijster in Rasterhoffpark in Sneek gevangen en geringd (Johannes Ruurd Fokkens). Bij ons op de heg 2 grote gele kwikstaart in Aldtsjerk (Klaas Vijverda). Op de Workumerwaard 10 kleine zwaan (Henk de Vos). In Heerenveen 1 ijsvogel bij woning (René Haayens). Bij de Wide Mar te Stiens 101 watersnip (Koos Klijnstra). In de Greiden te Heerenveen 4 staartmees (Karin Uilhoorn). In Wolvega 2 pestvogel in de bomen (Jan Brandt Wiersma). In het natuurgebied de Blauwgraslanden van SBB te Akmarijp stonden twee Wilde Zwanen in het natte daal van het gebied. Het waren mijn eerste van dit seizoen. Even later vloog er een jagende Blauwe Kiekendief vrouw over. Toen ik later over de Graverij nabij Vegelinsoord naar de vele Kol -en Brandganzen stond te kijken vloog een Blauwe Kiekendief man jagend over het weiland nabij de weg. Over het totale gebied zag ik nog 13 reeën lopen te laveien. Het was al met al een prachtige onderbreking van de dag. Dit wilde ik even laten weten (Lykele Zwanenburg, Dronten).
15-11.De laatste tijd zitten er bij mij in Bakkeveen regelmatig enkele zwarte mezen op de voerplank. Ze zijn vaak met koolmezen, maar ook wel alleen. Er zijn hier veel koolmezen, maar de pimpelmees is er dit jaar minder dan anders (Gerben Oswald). Toen ik vanmorgen uit het raam keek hier in Workum zag ik wel 5 koperwieken onder de appelbomen rondscharrelen. Ze hadden gezelschap van een aantal merels. (Hinke Huitema -Terpsma, Workum).
Opmerking Jan de Jong;Als het wat kouder wordt dan komen lijsterachtigen vaak naar de woningen om bessen of appels te eten, daar zijn ze gek op.
Tot zover de waarnemingen van de eerste helft van november 2022.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 28 graag vóór 4 december 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Natuurnieuws uit Friesland uit de tweede helft van oktober 2022.
door Jan de Jong
15-10. Nog 3 jonge kerkuilen geringd met Durk Venema in de Brekkenpolder bij fam Akkerman. Het hele voorjaar geen kerkuil gespot in de boerderij. Zelf bij de controle van de kast in juni geen activiteiten van de kerkuilen. Nu in oktober hoorde Akkerman toch geluid uit de kerkuilenbak komen. En ja hoor. 3 jonge kerkuilen! (Age van der Meer, Wyckel). In Hemelum een putter bij uitgebloeide zonnehoed plant de zaadjes er uitpikkend (Joke Wolbers).
16-10. In de omgeving van de Schraarderpolder bij Schraard 1 steenuil gezien (Thijs de Groot).
Opmerking Jan de Jong: Toch een steenuil in oktober gezien. Waren ze nog op meer plekken?
Bij Folsgare 1 ruigpootbuizerd (Johan op den Dries). Op Schiermonnikoog 1 bonte kraai gezien (Arend Vermaat).
18-07-2022. Bonte kraai op Schiermonnikoog op de Banckspolder.
Opmerking Jan de Jong. Deze ene bonte kraai wordt al het hele jaar op het eiland Schiermonnikoog gezien. Ook in de zomermaanden. Op het vasteland van Friesland wordt de bonte kraai al vele jaren maar zelden meer gezien. Opmerkelijk is dat Tonnie van der Weij uit Sint Nicolaasga me op 18 oktober j. l. meldde dat hij het weekend naar Berlijn was geweest en door de buitenwijken van Berlijn fietste naar het oude vliegveld (Tempelhoff) uit de tijd van de nazi’s. Daar waren wel honderden bonte kraaien doch geen enkele zwarte kraai. Vroeger waren er in mijn lagereschooltijd nog veel bonte kraaien in Friesland in de wintermaanden, doch vandaag de dag zie je nooit meer een, aldus Tonnie van der Weij.
Verena Keller meldt in de ECCB-atlas (2020) dat de bonte kraai NIET meer als aparte soort gemeld wordt omdat er maar weinig genetische afwijkingen zijn met de zwarte kraai.
In het al sterk verouderde Vogels in Friesland (1979, deel 3, blz. 1395-1399) noemde Arend Timmerman de bonte kraai voor Friesland nog een voormalige broedvogel en doortrekker en wintergast in vrij groot aantal. Nu zie je ze zelden meer. In 1979 was er in de omgeving van IJlst bij boer Jansma op “Uilenburg” nog een broedgeval van een gemengd paar zo meldde Sjoerd Landman uit IJlst me op 5 september 1979. Het paar bleek een kruising van 1 bonte kraai en een zwarte kraai. De jongen waren uitgekomen en zaten achter de jonge hazen aan! Sindsdien is het rap bergafwaarts gegaan met de aantallen , de gemengde broedgevallen en waarnemingen van de bonte kraai in Friesland. Wat waren er in de winters vroeger veel bonte kraaien te zien. De bonte kraai werd in de jaren rond 1980 nog volop gezien. Op 9 maart 1980 nog een groep van plm. 100 bij Appelscha op landerijen (A. Wijnia, Leeuwarden). Op 20 december 1983 nog 80 aan de Helomaweg onder Fochteloo (J. Oosterloo, Appelscha). Op 12 november 1983 telden S. Luinenburg en Koert Scholten er zeker nog een 100 tal verspreidt in het Lauwersmeer. Begin januari 2003 meldde vogelringer Jan Hendriksma uit Oppenhuizen me al dat er in het Lauwersmeer geen enkele bonte kraai meer te zien was.
17-10. Plotseling een ijsvogel bij de visvijver achter huis in Oudwoude. Vogel had erge honger (Willem Jonkman). In de Tijnjepolder 1 velduil jagend (Toy Janssen/Maartje Bakker). Op de Noordsvaarder op Terschelling 15 strandleeuwerik (Rik Meerema). Nog 20 boerenzwaluw voedsel zoekend bij Kollum (Tjibbe Dikkerboom). Groep van 34 kleine zilverreiger bij Het Rif op Schiermonnikoog (Ingrid Vloed).
18-10. Twee boerenzwaluw gezien in de Noardermar bij Molkwar, jagend laag over het weiland. (Mineke Bekkema). In het Lauwersmeer bij Kampeerterrein De Pomp 25 baardman (Henri Hamer). Groepje van 10 staartmees bij de Westerduinen op Schiermonnikoog (Bram Borkent). Zeker 300 koperwiek overvliegend bij Oost-Vlieland (Lars Buckx). In de Lendevallei 1 ijsvogel gezien (Tom Jager).
19-10. Vanmorgen 1 ijsvogel op de rand van de boot achter woning in Rottum (Feike van Dijk). Op Vlieland 1 pestvogel overvliegend bij Kooislid – Zwartelid (Marcel Stienstra en Andries Zijlstra). Twee wilde zwaan bij Fochteloo (Jan Kalsbeek). Veel goudplevieren aan de IJsselmeerkust. Bij Workumerwaard 1000, Gele strand bij Workum 500 en 500 bij de Bocht van Molkwar (Bernhard Spans).
Opmerking; Ook elders kwamen grote groepen voor. Zo zag Herman Kremer op 12 oktober een groep van zeker 2000 goudplevieren in de Bantpolder in Lauwersmeer en kort erna ook een flinke groep bij Ezumazijl.
Bij Drachten 1 houtsnip opvliegend (R. Riemersma). In het Oosterschar bij Sintjohannesga 1 visarend en een mannetje bruine kiekendief (Taeke Roosjen). In Workum een houtsnip opvliegend (Tjerk Kunst). Bij Teroele 1 ijsvogel (Jan Erik Valkema). Bij Lemmer 1 ijsvogel (Pim de Nobel). Op het Wad tussen Harlingen en Zurich 1 albino scholekster (Dennis de Vos).
19-10-2022. De spierwitte scholekster met rode ogen en oranje snavel liet zich goed zien aan de Wad kust tussen Harlingen en Zurich. Zelfs Bruno Ens (scholekster onderzoeker) bestede aandacht aan dit unieke eksemplaar tijdens het radioprogramma van Vroege Vogels op zondag 30 oktober!
20-10. Vanmiddag rond 17.45 uur zat er bij ons achterhuis in Oudehaske op het terras ineens een hop. Mijn dochter (Femke Rosier) zag hem het eerst. Helaas waren we net te laat voor een foto. Maar gelukkig ging hij vervolgens bij ons voor huis weer zitten en toen hebben we hem wel snel op de foto kunnen zetten met de telefoon. Hij zat wel zo’n 5 meter verderop, dus de foto is niet heel scherp, maar de hop is zeker goed herkenbaar (Joke Rosier).
20-10-2022.Een zeldzame hop in de gemeente De Fryske Marren in tuin van Fam. Rosier in Oudehaske.
In mijn achtertuin in Oosterwolde een groepje van zes merels, vier koperwieken, twee zanglijsters, twee vinken en natuurlijk al het andere kleine grut zoals twee staartmezen en de winterkoning. De groene specht hoor ik hier al maanden en de gaten in het grasveld laten zien dat de vogel op mierenjacht is geweest. Ook de mierennestjes tussen de tegels waren vakkundig leeg gesnoept (Nel van Charante).
20-10-2022. De koperwiek komt vaak in groepjes in oktober aan en is verzot op bessen van de van de hulst, lijsterbes en vuurdoorn en in flinke aantallen eten ze de struiken leeg.
21-10. In Ballum op Ameland vliegt nog een kolibrievlinder in onze tuin. Vandaag de eerste groepen brand- en rotganzen gezien in de weilanden rond Ballum op Ameland. Vind dit vrij laat. (Janke Nobel).
22-10. Aan de Badweg op Schiermonnikoog 1 pestvogel (Gijsbert Twigt). Vanmiddag fietsend door de Twijzelermieden stond in de kant van de sloot aan het doorgaande weggetje naar Blauwverlaat, een roerdomp, niet verscholen in een vrij kaal slootje (Tjip Oberman, Dokkum). In Heerenveen aan de Twentelaan twee koperwieken tegen de vensterruiten gevlogen en op slag dood (W. Steen). Bij Zurich-viaduct bij Afsluitdijk door VRS Franeker 1 dwerggors geringd (VRS Franeker).
22-10-2022. De dwerggors broedt in het noorden van Zweden, Noord-Finland en met dichtste populaties in grote delen van Noord-Rusland. Soort overwintert voornamelijk via Mongolië naar zuidoost Rusland en noordoost China. Slechts enkele dwerggorzen bereiken West-Europa, waarschijnlijk van Zweedse en Finse populaties.
23-10. In Joure 1 ijsvogel naast de school aan de E.A. Borgerstraat (Johannes Klaver). Bij de Holle Poarte te Makkum 1 pestvogel (Sietse Bernardus). Groepje van 17 kleine zwaan bij Afsluitdijk (Bob Woets). Bij de Veerhaven op Schiermonnikoog 400 pijlstaart (Robert Drenth). In Ypecolsga 300 goudplevier (Jose). Op de Duurswoudsterheide 1 zwarte specht (Martin Manson). Groepje van 100 goudplevier op Noorderleech (Marco Zomer). In Leeuwarden bij Barrahuis 1 groene specht (A. Jansma).
24-10. Op de Workumerwaard groepje van 14 kleine zwaan (Tjerk Kunst). In Wolvega 6 manderijneend(Pim Frijling). Groepje van 15 waterhoen te Bolsward Oost (Eelco W. F. Brandenburg). Tijdens overtocht van Lauwersoog naar Schiermonnikoog 1 huiszwaluw gezien (Koen Kuiper). In Nijega 4 Carolina eend (Linda van Engelen).
25-10. Te Offenwier 1 ijsvogel op een tak in de Offenwierstervaart (Fedde Bloemhof). Het roodborstje is weer terug bij ons in de tuin te Menaldum. Vorig jaar was ie al op 2 oktober terug (Oane Baarda). In Oudehaske in een boom langs de Reidkraach een ransuil rustend (Nicolai Veen).
25-10-2022. De ransuil zoekt in najaar een slaapplekje op om rustig de dag door te brengen. Het is een vogel die in schemering en nacht naar muizen zoekt. Deze slaapplekken worden ook wel roestplekken genoemd. Soms zijn er meerdere ransuilen die zo’n roestplek bezoeken. Met nog een vers bladerdek voelen ze zich vaak beter beschut.
Opmerking Jan de Jong; Ben benieuw of op meer plaatsen de roestplaatsen van de ransuil alweer bezet zijn.
26-10. In Sneek is de ijsvogel terug aan het Marsdiep (Dinie Zijlstra). Nog twee boerenzwaluw rond de deur vliegend te Oudega Sm. (Freek Jelsma).
27-10. Groepje van 17 baardman bij Posthuiswad op Vlieland (Rob Krol en Robert van Hiele). Twee pestvogels op Schiermonnikoog gezien (Bram Roobol e.a.). Twee wilde zwaan op de Makkummer Zuidwaard (Eelco W.F. Brandenburg). Op de Workumerwaard 1 reuzenstern (Hessel van Iest). In De Deelen 1 visarend (Martin Huisman). In de Ternaarderpolder 30 strandleeuwerik (J. Tuinstra).
Archieffoto; Van de strandleeuwerik worden dit jaar flinke groepjes gezien aan de Friese kust.
28-10. Op weiland aan de A7 voor de afslag naar Beetsterzwaag zeker 200 kieviten (Ydwine van der Molen).
Vandaag, 28 oktober 2022, kreeg ik van Cor Waringa twee oude berichten uit de Leeuwarder Courant betreffende de lijstervangst in Gaasterland. Een van 23 september 1887 en een van 19 september 1888.
Leeuwarder Courant 23-9-1887.
Gaasterland, 20 september. Alom begint hier veel drukte te komen, vooral onder den arbeidenden stand, nu de tijd, 1 oct., nadert waarop de lijstervangst wordt geopend. De handel in lijsterbessen (kwikkebeien) is levendig en beugels en strikken worden in gereedheid gebracht om straks tot valstrik wellicht van duizenden grijze lijsters te dienen. Reeds hebben enkele exemplaren dezer vogels zich hier laten zien. Een goede vangst levert aan velen een flinke verdienste.
Leeuwarder Courant 19 september 1888.
Gaasterland, 17 Sept. Allerwege in deze gemeente maakt men druk toebereidselen voor de a.s. lijstervangst. De daartoe nodige strikken worden vervaardigd van paardenhaar. Dat haar is niet altijd even gemakkelijk te verkrijgen en om nu toch in ’t bezit daarvan te komen gaan sommige op zeer laakbare wijze te werk. Zoo werd dezer dagen een der beste paarden van den landbouwer D te Wijckel geheel van zijn staart ontdaan. De lijstervangst geeft aan velen een niet te versmaden winst. In de bosschen van Jhr. Van Swinderen en Jhr. Feltz worden in ’t najaar duizenden strikken gehangen. De gevangen vogels worden tegen goeden prijs meest alle naar het buitenland vervoerd.
Opmerking Jan de Jong; Dat men vroeger niet altijd zachtzinnig te werk ging blijkt wel uit de tekst! Vaak ging het om enorme aantallen lijsters die gevangen en gedood werden. Deze lijstervangst dateert al van ouds, reeds in 1635 was er sprake van lijstervangsten in ons land en dus ook in Friesland. Zie ook het uitgebreide stuk over Vogels en vogeljacht en vogels en wetten van D. T.E. van der Ploeg in deel 2 van Vogels in Friesland blz. 534-581.Heden ten dage noemt men op diverse plaatsen de lijsterbes nog steeds kwikkebeien! De vangst met strikken en het doden van de lijsters (koperwiek, zanglijster, kramsvogel, grote lijster, etc.) is na de Vogelwet van 1912 verboden. Pas in 1918 kwam een einde aan de lijstervangst met strikken in Friesland. Zo zijn er in Gaasterland zeker meer dan 500.000 lijsterstrikken uitgehangen. Helaas kwamen er ook andere soorten in en stierven een akelige dood zoals pestvogels (!), spreeuwen, appelvinken, eksters, gaaien en mezen.
29-10. In Drachten aan de Drait 1 bosuil (Sjoukje Scholten). Bij het Leeuwarderbos 1 roerdomp (Donald Wolters). In Feanwâlden bij De Houtwiel 2 Caroline eenden (Sjoerd Bresser). Groepje van 7 dodaars op Vlieland bij de 3e Kroonspolder (Janneke Gerards). Bij Kornwerderzand 1 roodkeelduiker aan de IJsselmeerkant (Gert van der Heide).
28-10-2022. Een roodkeelduiker in winterkleed zwom een dag eerder al in de havenkom van Kornwerderzand.
30-10. In de Banckspolder op Schiermonnikoog 2 roodhalsgans (Ben Staal e.a.). In het Fochteloerveen een klapekster gezien (Lieneke van Tilburg). In Woudsend 1 overvliegende havik (Jorrit Zondervan). Groep van 25 strandleeuwerik in Peazerlannen bij Paesens (Thijs Glastra). Bij de Westhoek aan de Wadkant groepje van 22 baardman (Tim van Zwieten).
31-10. Bij de Tolkenbuurt te Nijbeets 1 sneeuwgans (Anneke Slagman). In Heerenveen op de Akkers 1 houtsnip als vensterslachtoffer (Louwina Wijma- van Noord). Te Witmarsum in Flietsterbos 2 opvliegende houtsnippen (Eelco W. F. Brandenburg). Aan het Sneekermeer 1 roerdomp gezien (Dick Pruiksma). Bij de Slotplaats te Bakkeveen 1 middelste bonte specht (Christiaan de Vries). Bij de Sondeler Leijen groep van 300 goudplevier en zeker een 200 kieviten (Lykele Zwanenburg, Dronten).
Tot zover weer de waarnemingen van de tweede helft van oktober 2022.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 27 graag vóór 15 november 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik deze keer ook niet alle binnengekomen meldingen opnemen.
