Grote groep Grote Canadese ganzen gezien in woonwijk te Joure.

door Jan de Jong

Tijdens een middagwandeling door de wijk Skipsleat in Joure kwam ik op 10 december bij het zandstrandje aan en werd aangenaam verrast door de aanwezigheid van maar liefst 52 grote canadese ganzen en 1 grauwe gans. De groep dobberde rustig op het vrij stille water van het poeltje en enkele met de kop tussen de veren.

Foto © Jan de Jong.

10-12-2021. Dobberend in het flauwe zonlicht dreven de Grote canadese ganzen middags rond op het water.

Nooit eerder had ik zo een grote groep in Joure bij elkaar gezien. De vogels hebben het water gekozen om daar veilig te rusten om niet gestoord te worden door grondpredatoren. Tijdens de broedvogeltellingen van 1972 t/m 1975 voor het standaard werk Vogels in Friesland van de Stichting Avifauna van Friesland, nu al bijna 50 jaar geleden, was de Kanadeeske Goes nog een onregelmatige gast in Friesland. Meldingen van vóór 1965 komen zelden voor. Sinds de eerste grote canadese gans in 1951 in ons land broedde is de soort enorm toegenomen, ook in Friesland. Tijdens de broedvogeltelling van 1998-2000 (SOVON) broedde de grote canadese gans al in grote delen van het Lage Midden en incidenteel in Zuidoost Friesland.

Recent onderzoek van SOVON (Vogelatlas, 2018) toont aan dat de populatie grote canadese gans in Friesland sterk is toegenomen. De grootste dichtheden in Friesland komen voor in het Lage Midden. Toch wordt de soort in de gemeente De Fryske Marren recent nog maar weinig als broedvogel gemeld. Hoor graag waar er dit jaar broedgevallen waren in de gemeente De Fryske Marren.  Van de groep van 52 grote canadese ganzen (droegen geen halsband) in de wijk Skipsleat is niet zeker of het wintergasten uit noordelijker streken zijn of lokale vogels van DFM.Jaarlijks broedden er tussen de 12.000 en 16.000 paar in ons land en worden er in de wintermaanden zelfs een 43.000 a 54.000 wintergasten vastgesteld (tellingen SOVON). Zo werden er in september/oktober in Friesland nog flinke groepen gezien. Enkele meldingen;

05-09-2021. 51 te Heerenveen Skoaterwâld (Karin Uilhoorn).

02-10-2021. 200 op een slaapplaats Duurswoudsterheide (Koert Scholten).

11-10-2021. 55 bij Zwagermieden (Jeffrey Huizinga).

13-10-2021. 90 bij Drogeham.

17-10-2021. 60 bij Harkema (Jaap van der Leest).

Soms tref je na het broedseizoen er al flinke groepen aan zoals op;

26-07-2021 36 op het Nannewijd (Karin Uilhoorn).

12-08-2021. 40 te Goingarijp (Piet Groebe).

Foto © Hugo ter Haar.

De grote canadese gans is na 2000 flink toegenomen in de provincie Friesland.

Het vermoeden is dat er in zwakke winters vrij veel grote canadese ganzen in de wijde omgeving van de broedplekken blijven rondhangen. In Friesland zijn tussen 1911-2021 maar 7 grote canadese ganzen geringd volgens het Vogeltrekstation in Wageningen.

 Toch zijn er wel wat pootringen die van elders komen gevonden of afgelezen. Uit Friesland zijn er meldingen of vondsten bekend geworden uit Noorwegen, Zweden, Duitsland en Nederland. Hierbij enkele meldingen van grote canadese ganzen die in Friesland zijn gevonden /waargenomen;

06-07-1977 geringd als juv. Te Sundänge Zweden. 20-02-1979 vers dood te Stavoren.

24-10-1978 geringd als adult te Oslo Noorwegen.  12-11-1982 vers dood te Cornwerd.

01-07-1997 geringd als juv. Te Munster Duitsland.  05-01-2000 niet vers dood bij Akkrum.

26-06-1999 geringd als juv. Ten n. van Hesel Duitsland. 16-12-2002 vers dood West Terschelling.

12-07-2004 geringd als adult te Munster Duitsland.  24-01-2007 levend te Stavoren waargenomen.

26-06-2006 geringd als adult te Munster Duitsland. 24-02-2011 vers dood te Makkum.

25-06-2007 geringd als adult te Munster Duitsland. 06-10-2020 vers dood bij Witmarsum.

 Dit is de oudste (13,3 jaar) grote canadese gans die in Friesland werd vastgesteld

30-05-2010 geringd als adult te Bielefeld Duitsland. 27-02-2019 vers dood te Drachten.

Deze was kort ervoor (20-02-2018) nog gezien te Midwolda in Groningen, mogelijk ziek.

11-07-2009 geringd als adult bij Haren Groningen. 06-12-2014 vers dood bij Joure.

11-07-2009 geringd als adult bij Haren Groningen. 11-03-2011 en 01-03-2012 te Kollum.

        De vogel werd op 21-10-2014 dood gevonden te Harkema.

07-07-2016 geringd als juv. Bij Eindhoven. 01-10-2017 levend gezien bij Piaam Friesland.

07-07-2011 geringd als juv. Bij Haren Groningen. 10-02-2012 vers dood bij de Tijnje.

15-07-2011 geringd als volwassen bij Burgum. 03-03-2015 waargenomen bij Burgum Friesland.

Als we voor Friesland de terugmeldingen van ringgegevens van het Vogeltrekstation in Wageningen bezien dan komen er nogal wat grote canadese ganzen elders vandaan. Vooral veel meldingen uit Duitsland. Ook in de provincie Groningen zijn nogal wat grote canadese ganzen geringd volgens het Vogeltrekstation. In de periode 1911-2021 zeker 621 vogels. Een klein deel van de vogels die in Groningen zijn geringd zijn dus in Friesland gezien.

Foto © Marc van Schaijk.

In West-Europa zijn veel Grote Canadese ganzen met gekleurde halsbanden met een letter en of cijfercode voorzien. Dit om zo de vogels te kunnen volgen zonder ze nog een keer te vangen. Elk land heeft een eigen kleur nekband oranje voor Engeland/ rood voor Noorwegen/wit voor Belgie/ geel voor Rusland en groen voor Nederland. In Nederland worden vooral groene halsbanden gezien. Voor Friesland zou het leuk zijn als er ook wat meer op deze speciale halsbanden gelet zou worden.

 Ben erg benieuwd of er in deze winter nog grote groepen grote canadese ganzen gezien worden in Friesland en natuurlijk of er ook vogels met gekleurde halsbanden tussen zitten. Momenteel is het winterweer nog zacht doch volgens weerkundigen kan het deze winter toch wel flink gaan vriezen (mogelijk veel sneeuw?) en dan zal de groep overwinteraars in beweging komen.

Opgemaakt 15 december 2021

Jan de Jong, Joure

Email. J.d.jonglc@home.nl

16-12-2021, 13:36 Geschreven door Jan de Jong, Joure
Reageren (0)

Fitis vangsten op Ringstation Rohel in 2021 dramatisch gekelderd in De Fryske Marren.

In 2021 zijn er in de gemeente De Fryske Marren op Ringstation Rohel 2172 vogels (48 soorten) van een pootring voorzien. Een respectabel aantal. Toch zijn er ook soorten waarover we ons zorgen moeten maken. Een daarvan is de fitis. Fitissen worden de laatste jaren steeds minder op Ringstation Rohel gevangen en geringd. We kijken de afgelopen 10 jaar eens terug wat er zoal aan fitissen gevangen is en hoe deze afname is verlopen.

Foto © Jan Jansen. 09-10-2021.

In de gemeente De Fryske Marren worden op Ringstation Rohel steeds minder fitissen gevangen. 

In de periode 2012 t/m 2021 zijn er in totaal 1144 fitissen gevangen (geringd 1099/controle 45 vogels).Tabel 1 (hieronder) laat zien dat de meeste volwassen fitissen (na1kj) in de maand april gevangen worden en dat de juli maand de meeste vliegvlugge jonge fitissen (1kj) oplevert.

*   = In kolom N1kj tussen haakjes de controle vogels die al een ring droegen.

Tabel 1. Vangsten fitissen per maand op Ringstation Rohel (periode 2012-2021).

Gevangen per maand.

De eerste (vroege) fitissen zijn eind maart al aanwezig. De vroegste zelfs op 25 maart. Vooral in april worden er veel volwassen fitissen (279) op de doortrek gevangen. In mei zijn de aantallen (54) al beduidend lager als de eerste broedgevallen verschijnen. Vooral na half juni komen de jonge vogels los en trekken weg en door tot eind juli. De vroegste twee jongen werden op 10 juni 2017 gevangen.  In augustus is de meeste doortrek al geweest en komen er nog wat late (noordelijke vogels?) door. Na half september zijn de meesten wel vertrokken.  De laatste volwassen fitis werd op 21 september 2016 geringd.  Oktober vangsten komen zelden voor op Ringstation Rohel. Op 14 oktober 2021 werd nog één late jonge vogel geringd. Zo te zien niks aan de hand met de fitis als we naar de gegevens per maand kijken. Doch schijn bedriegt als we naar de jaarcijfers zien. Grafiek 1 maakt de afname van de jaarlijkse aantallen echter een stuk duidelijker.

Grafiek 1. Aantal gevangen fitissen op Ringstation Rohel in periode 2012-2021

Gevangen per jaar.

De fitis is de laatste tien jaar wel steeds minder gevangen en geringd op Ringstation Rohel. Kijken we naar de vangsten van de fitissen in grafiek 1 dan valt op dat de aantallen sinds 2012 snel afnemen met een dieptepunt in 2021. In 2021 is een dramatisch laag aantal van slechts 70 vastgesteld.

 Vangdagen met en zonder fitissen.

De jaarlijkse vangsten zijn sterk afhankelijk van het aantal dagen dat er gevangen wordt en of er dan ook daadwerkelijk fitissen gevangen worden. Daarom is in tabel 2 het aantal vangdagen met en zonder fitissen weergegeven en zijn de hoge en lage vangdagen (tussen haakjes) weergegeven per seizoen.

Tabel 2. Aantal vangdagen met fitissen per jaar/maand met tussen haakjes () de werkelijke vangdagen per jaar/maand.

 Vangdagen tijdens voorjaarstrek en het broedseizoen.

Het aantal vangdagen tijdens de voorjaarstrek en broedseizoen is lager dan tijdens de weg- en najaarstrek; 2 in maart, 3,4 in april, 3 in mei en 3,3 in juni.

Maart.In de maart maand zijn er minder vangdagen geweest, gemiddeld komt dat neer op 2 dagen per jaar. Ook zien we dat het aantal dagen dat daadwerkelijk fitissen gevangen zijn erg laag is (4). De meesten komen echter pas na 25 maart aan. Alleen in jaren 2014 (2x), 2017 en 2019 zijn er vangdagen met fitissen geweest.

 April. In de aprilmaand zijn er veel fitissen die nog aankomen op broedplek en deels nog doortrekken. Het aantal vangdagen met fitissen is vrijwel gelijk aan het werkelijke aantal vangdagen. In 2015 werd slechts 1 vangdag met fitissen gemist. 

 Mei. In de meimaand is er vooral in de eerste weken nog doortrek te verwachten van noordelijke vogels en worden broedvogels uit de omgeving gevangen. Wat opvalt is dat er in de meimaand vooral na 2017 een 5-tal vangdagen met fitissen wordt gemist.

 Juni. De Juni maand kenmerkt zich in de eerste decade door de vangst van lokale volwassen vogels en de eerste jonge vogels. Mogelijk ook eerste volwassen vogels die het broedgebied verlaten en na een niet succesvol legsel vertrekken.

 Vangdagen tijdens weg- en najaarstrek.

Het aantal vangdagen in de trekmaanden juli, augustus, september en oktober ligt wat hoger dan tijdens de voorjaarstrek en het broedseizoen; gemiddeld 4 in juli, 4,9 in augustus, 4,7 in september en 3,6 in oktober.

Juli. In de julimaand komen vooral de jonge fitissen door die wegtrekken samen met een deel van de oude wegtrekkende broedvogels uit directe omgeving. Er worden in de juli maand dan ook vrijwel geen vangdagen gemist waarop geen fitissen worden gevangen.

Augustus.De maanden augustus en september (najaarstrek) springen er qua aantal vangdagen uit. In de maand augustus 2013 zelfs acht vangdagen en 2016 en 2017 zes. Er zijn in de augustusmaand wel 18 vangdagen geweest waarop geen fitissen werden geringd. Veel fitissen zijn dan al door en er worden dan alleen nog wat late doortrekkers (uit noordelijker streken?) gevangen.

 September. In september druppelen die aantallen nog wat door met enkele vogels.  Ook in de septembermaand een hoog aantal vangdagen van 47 met in 2016 en 2018 zelf zes vangdagen, en 2021 zeven.  De leverden zelf maar 14 vangdagen op waarop fitissen zijn geringd.   Twee vangstdagen in september 2013 zijn er geen fitissen gevangen.

Oktober. In oktobermaand werd in 2021 nog 1 late eerste jaars vogel gevangen op 14-oktober. Tot nu toe de laatste data van een fitis op Ringstation Rohel.

Foto © Michel H. (archief Vogelnieuws).

Fitissen verzorgen hun jongen met veel insecten voedsel wat ze in de wijde omgeving van het nest verzamelen.

Totaal lijst vangsten fitissen.

In tabel 3 zijn de totale vangst aantallen en vangst percentages van jonge (1kj) fitissen en het aantal vangdagen per jaar/maand met en zonder fitissen weergegeven. In 2020 waren er van de 96 gevangen fitissen slechts 31 jongen vogels (32,29 %). Wat opvalt is dat vooral het aantal vangdagen in de periode 2012-2021 nogal varieert (van 36 [2012] tot 25 [2020]). De vangdagen met en zonder fitissen zijn daarom in deze tabel 3 weergegeven om zo een beter beeld te krijgen van het wel of niet aanwezig zijn van fitissen tijdens een vangdag.

Tabel 3. Het aantal gevangen volwassen en eerste jaars fitissen per jaar/maand in periode 2012-2021, aangevuld met het percentage eerste jaars en de aantal vangdagen met en zonder fitissen per jaar.

Van de geringde fitissen (2012-2021) op Ringstation Rohel zijn er 4 teruggemeld en konden er 3 met vreemde ringen gecontroleerd worden.  Buitenlandse ringvangsten op Ringstation Rohel was er maar 1 uit Belgie.

Tabel 4.Aantal terugmeldingen en controle vangsten op Ringstation Rohel van 2012-2021.

Van de eigen ringen zijn er 103 (66 individuen) na een of meerdere jaren op ringstation Rohel terug gevangen en gecontroleerd.

Tabel 5. Aantal eigen terugvangsten op Ringstation Rohel in periode 2012-2021.

 Voorlopige conclusies.

 Het aantal gevangen fitissen op Ringstation Rohel is vanaf 2012 flink afgenomen met een dieptepunt in 2021. In 2021 zelfs een afname t.o.v. 2012 met 61,75%. Zowel de volwassen vogels (62,5%) als de eerste jaars (61,06%) namen in aantallen in 2021 enorm af.

1. Tijdens de voorjaarstrek in april worden bijna de helft (48,78%) van de volwassen fitissen gevangen. Daarbij zijn opvallend veel fitissen (7,89%) met ringen (22) uit voorgaande jaren gecontroleerd.
2. In de maand juli worden 60,66% van de eerste jaars gevangen.
3. Het aantal eigen terugvangsten (tabel 5) uit voorgaande jaren op Ringstation Rohel is met factor 7 teruggelopen. In de jaren 2012-2014 was dit nog 11-13-11 (35) en in de jaren 2019-2021 is dit gezakt naar 1-3-1 (5).
4. De geconstateerde afname van ringvangsten op Ringstation Rohel is zeer verontrustend daar het een soort is die het van insectenvoedsel moet hebben.

 De grote vraag is; Is deze afname het gevolg van de al maar veranderende klimatologische omstandigheden in relatie met de algehele afname van insecten in ons land of zijn er op de route naar het overwintergebied in Afrika en in het overwintergebied grote veranderingen geweest in die periode?

De fitis is een soort die 2 x (!) zijn rui doormaakt.! 1 keer in het broedgebied en 1 keer in het overwintergebied. Met name tijdens deze twee ruiperioden moet de voedselsituatie in zowel in Europa (broedplek) als in Afrika (overwintering) en op de trekroutes sprake zijn van een goede en gezonde voedselsituatie.

Mijn vermoeden is dan ook dat het met name in het broedgebied dan ook niet goed zit met deze overleving.

 Joure 2 december 2021. 

Jan de Jong E.A. Borgerstraat 66 8501 NG Joure. Email; j.d.jongringer403@home.nl

Ringer 403 Vogeltrekstation Wageningen

Ringstation Rohel.

Bijlagen:
Fitis vangsten in 2021 dramatisch gekelderd in 2021 op Ringstation Rohel.pdf (392.1 KB)   

Rietzangers vetten op tussenstations op voor ze Afrika bereiken.

Aan  de noordoever van het Tjeukemeer bij Rohel worden elk jaar vele rietzangers geringd in het natuurreservaat Marswâl van Staatsbosbeheer in de gemeente De Fryske Marren.  Van deze geringde rietzangers krijg je af en toe eens een bericht dat ze ergens onderweg naar hun overwintergebied  in Afrika zijn gevonden en of gecontroleerd. Vaak zijn het vogel ringers en onderzoekers die de vogel dan  in hun netten aantreffen met een genummerde pootring. Gisteren kreeg ik dan ook bericht terug van een jonge rietzanger die we op 24 juni 2019 hadden voorzien van een pootring.

Deze rietzanger is in 2020 nergens opgemerkt, ook niet op de ringplek, en werd op 25 augustus 2021 door een Spaanse vogelringer gecontroleerd in het plaatsje Villarquemado, ergens tussen Madrid en Valencia  aan de oostkant van Spanje. Op ruim 1478 km van de plek waar hij geringd werd. De rietzanger was al een mooi eind op weg naar Afrika dus. Uit onderzoek van de Spaanse  ringer bleek dat de vogel maar liefst 16,9 gram woog en een vetscore(volgens Busse) van 5 had.

Vetscore lijst van Busse zoals die door ringers wordt gebruikt  bij de controle van de vetscore van vogels.

Dus was deze rietzanger al weer flink op gewicht, mogelijk vlak voor vertrek gevangen, voor de volgende etappe naar zijn overwintergebied in Midden Afrika.  Bij wegtrek vetten de rietzangers zich snel op , soms binnen 1 a 2 dagen, om zo snel grote afstanden te kunnen afleggen.  Als je weet dat de jonge vogel op 24 juni 2019  rond 06:15 uur normaal een gewicht  had van 10,8 gram dan is  het gewicht van de vogel in Spanje beduidend hoger (toename 56%).  Het gewicht zegt dus iets over de conditie en toestand waarin de vogel op dat moment verkeerd. 

Zo was een andere rietzanger, een volwassen vrouw,  die we op 17 juni 2019 op Ringstation Rohel van een pootring hebben voorzien op 29 juli 2019 nog op het terrein Marswâl aanwezig met een gewicht van 12,3 gram (vetscore 4). Ook deze vogel werd in 2020 nergens gecontroleerd en werd  daarna op  20 augustus 2021  door een vogelringer van het Urdaibai Bird Center gecontroleerd te Bizkaia in  Spanje  aan de noord west kant van Spanje tussen San Sebastian en Bilbao, ruim 1234 km van Ringstation Rohel. Toen woog de rietzanger  op 20 augustus nog 11,8 gram met een vetscore van 5.  Vier dagen later, op 24 augustus 2021,  werd deze rietzanger nog eens gecontroleerd in dezelfde omgeving aldaar maar nu woog de vogel al 14,2 gram.  Het gewicht van de vogel tijdens  de controle van de ring kan dus tijdens hun trekperiode sterk wisselen en is mede afhankelijk van het moment van vangen/controleren en de duur wanneer een vogel aan het opvetten is. Het opvetten is sterk afhankelijk van het aanbod van het voedsel en de plaatselijke omstandigheden (weersinvloeden, etc.).

Foto © Tom Visbeek.

De rietzanger zingt nog zijn hoogste liet in de schaars achtergebleven (on)economische gebieden van de mens.

Deze opvet stations waar de rietzangers gebruik van maken kan dus van levensbelang zijn  en overal liggen tussen hun geboortegrond tot diep in Afrika. We moeten ons realiseren dat vogels OOK in Afrika als ze de terugweg naar hun geboortegrond moeten inzetten OOK  o.a. hun lichaam weer in conditie moeten brengen (o.a. opvetten) voor ze weer terug kunnen keren. Naast voedsel is ook nog eens de rui van het totale verenkleed in Afrika aan een vervangbeurt toe. OOK deze rui vergt  goed EN GEZOND voedsel want met een slecht verenkleed en onvoldoende vetreserve  redden ze de lange en gevaarlijke toch niet.  Ook andere Afrika-gangers zoals de boerenzwaluw, kleine karekiet en vele andere soorten hebben daar op een of andere manier mee te maken. Vogels hebben een gezond leefgebied nodig  en zijn daar sterk afhankelijk van om te overleven zowel in hun overwintergebied als in hun broedgebied waar ze jongen moeten verzorgen. 

De mens stelt zijn leefgebied vast in euro’s en territoriums die daaraan gebonden zijn en stelt het welzijn  van ieder individue daarvan afhankelijk. De natuur daarentegen heeft eigen  harde wetten en regels waar het economische aspect bij ontbreekt. Onze economische wetten en regelgeving zorgen ervoor dat de natuurlijk keuzes van de andere levende natuur keer op keer in een ander keuzemenu moment wordt veranderd om zo toch maar aan alle economische (rechten?) en voorwaarden te voldoen. Vogels hebben geen economische belangen en zijn sterk afhankelijk geworden van de mens.

Joure , 18 november 2021.

Jan de Jong. E.A. Borgerstraat 66 8501 NG Joure. Tel. 0513-414788. E; j.d.jonglc@home.nl   

18-11-2021, 11:19 Geschreven door Jan de Jong, Joure
Reageren (0)

Zeer late boerenzwaluwen zochten nog voedsel bij Joure.

Op 7 november kreeg ik van vogelwachter Tonny de Jong uit Joure een whatsapp binnen dat hij in Joure bij Skipsleat nog twee boerenzwaluwen zag die druk aan het voedsel zoeken waren boven de landerijen. Dergelijke meldingen van boerenzwaluwen zijn laat, doch bij zwakke winters treffen we het steeds vaker dat boerenzwaluwen nog laat doortrekken of zelfs proberen te overwinteren in ons land. Vaak sneuvelen ze alsnog als het vrij snel begint te vriezen. Hopelijk redden deze twee het nog en bereiken ze veilig hun overwintergebied. Heeft U ook late boerenzwaluwen zien doortrekken meldt het dan even door voor mijn nieuwsbrief die vanaf heden af en toe verschijnt voor correspondenten.

Foto © Archief Jan de Jong

Houtsnippen trekken door.

De laatste week komen er van tal van correspondenten berichten door dat ze een houtsnip in de tuin hadden of dat er een tegen de ruiten vloog.  Bij Ydwine van der Molen in Ureterp vloog er op 1 november een met een klap tegen de ruiten. Gelukkig  heeft de vogel de klap overleefd en kon die  nadat ie in een doos wat was bijgekomen weer zijn weg vervolgen. Ook bij Bart en Janny van den Berg in Goënga vloog op 5 november een houtsnip tegen de ruiten en bleef wat versuft zitten op de tegels.

Foto © Bart en Janny van den Berg

Op dezelfde dag melde Sieger Schotanus uit Bakhuizen me dat er in Zwolle bij zijn zoon ook een tegen de ruiten was gevlogen, helaas was die op slag dood. In Joure vloog op 7 november er bij Fam. Nolles ook een tegen de ruit die versuft bleef zitten. Veel houtsnippen waren tijdens de afgelopen week met zware mist in moeilijkheden. Tijdens de doortrek komen ze met weinig zicht naar beneden en komen op allerlei plekken terecht, soms midden in steden en dorpen in tuinen en parken. Ben benieuwd of deze soort ook op meer plekken  slachtoffer werd van de mist.

Sterke doortrek van koperwieken. 

Van Durk Visser uit Joure kreeg ik een melding dat er op 29 oktober in de Haulster bossen bij Ouwsterhaule  honderden koperwieken aanwezig waren.  De koperwiek komt niet alle winters in grote getale in de omgeving van Joure  voor. Toch konden we op Ringstation Rohel aan het Tjeukemeer merken dat er flink wat koperwieken aanwezig waren. Tussen  14 oktober en 3 november vingen en ringden we voor het Vogeltrekstation in Wageningen er maar liefst 131. een absoluut jaarrecord sinds 1985 toen we daar begonnen met Ringonderzoek op het Staatsbosbeheer terrein Marswâl. Op 3 november tijdens een plotseling opkomende mist werden er maar liefst 56 gevangen. De vogels bleven ondanks de mist maar komen. 

Foto © Jan de Jong

In Jelsum werd door Wim Hoogendam in Dekema State ook een slachtoffer aangetroffen op 6 november. Tijdens de mist zullen er zeker op meer plaatsen koperwieken en andere lijsterachtigen gesneuveld zijn. Vaak als vensterslachtoffer.

Andere waarnemingen.

Op 26 oktober zag  Trienke Dekker uit Langezwaag nog 2 vrouwtje zwartkop met bruine kopkapjes bij haar in de tuin. In sommige zachte winters  worden ze wel vaker gezien. Doch de aantallen zijn vaak maar gering. 

In Joure zag Lieuwe van Welie op 31 oktober  een groene specht aan de Boeyer. De soort komt steeds vaker voor in Friesland. Heeft ook al in Joure gebroed en is dit jaar ook gezien in Sint Nicolaasga. 

Op 24 oktober ontdekte  Remco Schraa in Tietjerk een zeldzame waterspreeuw en wist die op de foto vast te leggen. Dergelijke vogels zie je zelden , laat staan dat je ze ook nog op de foto kan zetten.

Foto © Remco Schraa

Op 4 november  kreeg ik van Eesge Westerhof uit Joure  een foto van een knobbelzwaan met een gele halsband toegestuurd. De vogel zwom ergens in een slootje langs het fietspad bij Akmarijp.

Op 3 november  vloog aan de Harddraverweg in dichte mist een bokje (snippensoort) tegen de vensterruiten zo meldde  Yfke de Hoog me. Na enige tijd rust kon de vogel weer zijn vrijheid worden gegeven. Naast houtsnippen dus ook andere trekkers die sneuvelen.

Op 4 november  zag Rob de Geus in Joure een ijsvogel  in Skipsleat. Eindelijk na  zo'n tijd toch weer 1 in Joure. 

In oktober zond Ger Boersma me een foto van 2 vreemde eenden die hij  in Stiens zag. Het bleken Zweedse eenden te zijn. Deze worden vaak in gevangenschap gehouden en ontsnappen wel eens.

Foto © Ger Boersma

 Heeft U ook een bijzondere waarneming of vondst gedaan laat het ons dan even weten.

Joure 7 november 2021.

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant.

Jan de Jong, Joure

0513-414788 of j.d.jonglc@home.nl 

07-11-2021, 16:52 Geschreven door Jan de Jong, Joure
Reageren (0)

Doortrek van zangvogels maakt veel slachtoffers.

Gedurende de herfst trekken er veel vogelsoorten door en weg naar warmer oorden. Hieronder zijn vaak zanglijsters , ijsvogels , sperwers, houtsnippen  en vele andere kleinere soorten. Elk jaar weer komen  er vele van deze  soorten om  doordat ze zich tegen de vensterruiten kapot vliegen. In De Fryske Marren (en daarbuiten) heb ik gedurende de afgelopen veertig jaar vele van deze slachtoffers in handen gehad en onderzocht. Nog steeds krijg  ik berichten binnen over slachtoffers. De afgelopen dagen ook weer meer berichten tijdens de weg en doortrek van vogels.  Ja soms ook van die mooie ijsvogels.

IJsvogel.

Foto ©Jan Aalders. Archief Jan de Jong Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant.

De prachtig blauwe rug streep wordt tijdens de vlucht vaak het beste  gezien.

In 2006 schreef ik al eens;

Zo is  het bijvoorbeeld opvallend dat veel ijsvogeltje als vensterslachtoffer sneuvelen in Joure , ik kreeg van  Mevr. Pasma  van de Kooilaan  op 26 augustus 2000 een jong wijfje dat onder het vensterraam gevonden werd , de vogel was eigenlijk nog maar rond de  30 dagen oud en woog rond de 40  gram. Bij Fam. Visser aan de Helling in Joure sneuvelde een jong mannetje op 11 oktober 2002, deze bleek na nader onderzoek tussen de 45 en 65 dagen oud te zijn, ook nog maar kort in leven dus. Zelfs in december 2004 sneuvelde er bij Fam. Spanninga aan de Omkromte nog een jong mannetje , de vogel had al een behoorlijk vetreserve opgebouwd en woog maar liefst 47  gram. Door waarschijnlijk het te vroeg ontsteken van vuurwerk is de vogel door een schrikreactie in blinde paniek tegen de ruiten gevlogen en gesneuveld.

 Recent;

Dit  jaar (2021) weinig ijsvogels gezien rondom Joure en er waren ook veel minder broedgevallen (ook elders). Toch zwerven vooral de jonge vogels wat om  in Friesland en die zijn met name te herkennen aan hun bruine zweem op de voorpoten. Oude vogel hebben meer een oranje pootkleur zonder bruin.

  Foto © Erik Veldkamp. Archief Jan de Jong Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant.

Let op de meer bruine voorkant van de poten en de witte punt van de snavel.

 Hoe dit te voorkomen. 

 Veel vogels komen dan ook na de klap tegen de ruiten om omdat ze wegkruipen en met de handicap niet goed meer kunnen functioneren. Vensterruiten zijn dus een groot gevaar voor deze trekkers. De ruiten beschermen tegen aanvaringen is dus een optie die we kunnen aanbevelen doch dit kan in enkele gevallen niet voorkomen dat er toch slachtoffers vallen, het licht en de lichtinval in de kamer kan soms ook parten spelen en in enkele gevallen de spiegeling van de (grote) glazen ramen. Grote planten die in de kamer vlak bij het raam geplaatst staan worden nogal eens door vogels aangezien als een rustplek. Ook het plaatsen van de voedertafels vlak bij de vensterruiten leidt er in enkele gevallen toe dat er mogelijk meer slachtoffers kunnen vallen. In de regel helpt het om met name bij windschermen vogelstickers te plaatsen of om het glas volledig mat te maken. Voor het beschermen van de vensterruiten van de woning word maar weinig stickers geplakt daar dit in de praktijk , uitzicht vanuit de woning, op problemen zou kunnen stuiten. Meer en meer maakt men ook gebruik van gematteerde plakstrippen die op de binnenzijde van de ruiten geplakt wordt. Soms wordt ook  er een silhouet van een roofvogel  gebruikt en opgehangen, doch deze moeten in het broedseizoen weer verwijderd worden daar de kleine zangers dan ook uit U tuin kunnen  verdwijnen.

 Slachtoffers van vensterruiten melden.

Heeft U bij de woning een slachtoffer gevonden meldt het ons dan. Van alle binnengekomen meldingen houden we bij hoeveel er wel in Nederland gevonden worden.

Dode vogels worden door ons onderzocht op conditie en er worden enkele biometrische gegevens van genoteerd , evenals kleedkenmerken en afwijkingen in verenkleed .Met name het doormeten van het dode dier geeft ons enig inzicht in bijvoorbeeld het gewicht, de vetgraad, vleugellengte, loopbeen, snavel, oogkleur en vele andere kenmerken.

Soms gaat het om een bijzondere  ondersoort die hier maar zelden wordt gezien, met name bij de kleinere zangvogels die voor menigeen  moeilijk uit elkaar te houden zijn, wil het nog wel eens voorkomen dat er iets opmerkelijks tussen zit. Vogelringen bij kleine zangvogels en Lijsterachtigen komen zelden voor, bij kleine roofvogels en uilen vaak veel meer, dit komt omdat de vindkans van een roofvogel (grote vogel) vaak veel groter is dan een klein zangvogeltje. De pootring kan ons meer vertellen over de herkomst van de vogel en zijn  ouderdom, vondsten dus altijd even melden.  

 Bij gewonde vogels kunnen we mogelijk dan nog wat betekenen voor de revalidatie van het slachtoffer. Met name vogels die na een klap versuf achterblijven is het van belang om snel te handelen. Wees altijd bedacht op roofvogels en uilen, deze kunnen vlak na de klap plotseling opleven en dan met hun klauwen en snavels  om hun heen slaan en U mogelijk verwonden.

Het beste is dan om er een lege doos met luchtgaatjes er overheen te leggen  om zo de vogel de nodige rust te geven. Let er op of er direct na de klap tegen de ruiten  ook bloed uit de snavel van het slachtoffer  komt, is dit het geval dan is het zeker een inwendige bloeding en moet er direct hulp geboden worden. Neem de vogel dan voorzichtig op en hou de snavel onder een  langzaam lopende  waterkraan. De vogel neemt zo enig water tot zich wat in veel gevallen met kleine bloedingen grote bloedstolsels kan voorkomen, het bloed word dan namelijk door de circulatie van het water in het lichaam warmer en voorkomt stolsel vorming.

Leeft de vogel na zeker 30 minuten nog en heeft het geen uitwendig letsel  en kan het niet uit vrije wil wegvliegen waarschuw  ons dan  zodat de vogel kan worden opgenomen in een asiel of vogelopvang in de buurt. Ga nooit zelf  proberen de vogel te verzorgen ,daar zijn opvangcentra voor  waar specifieke kennis  voorhanden is. Tevens hebben veel vogelsoorten een beschermde status en mogen ze niet uit het wild zomaar in gevangenschap gehouden worden.

 Opgemaakt  31 oktober 2021.

Jan de Jong E.A. Borgerstraat 66 8501 NG Joure. Tel. 0513-414788

E; j.d.jonglc@home.nl

Vrijwillig Wetenschappelijk medewerker Vogeltrekstation ( NIOO/KNAW).

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant (sinds oktober 1977).

31-10-2021, 09:09 Geschreven door Jan de Jong, Joure
Reageren (0)

Vogeltrekonderzoek is boeiend en draagt bij aan de wetenschap.

 Als we naar vogels kijken vragen we ons wel eens af waar we aan kunnen zien waar de vogel vandaan komt, doch aan het kleed van de vogel kan men maar weinig zien.  Dat kan alleen als we ze individueel merken.

Sinds 1911 worden er in ons land vogels van pootringen (en recent soms zenders) voorzien om zo onder anderen na te kunnen gaan waar onze vogels heen gaan, hoe oud ze wel niet kunnen worden, en vele andere vragen die ons bezig houden. De vogels krijgen dan in ons land onder anderen 1 ring van het Vogeltrekstation met een enig en uniek nummer om de poot, en aan dit enige en unieke nummer, al dan niet voorzien van een of meerdere letters, kunnen we dan aan de hand van een registratiesysteem van de aangelegde ringen (in Nederland Vogeltrekstation Wageningen) onder anderen de soort zien en waar en wanneer de vogel geringd is en hoe oud het exemplaar was tijdens het ringen. Verder staat er voor elk land op de ring in Europa en daarbuiten een inscriptie waar men aan kan zien uit welk land de ring afkomstig is. Nederlandse ringen zijn voorzien van diverse teksten; kleine ringen staat bijvoorbeeld op Arnhem VT Holland, op de groteren ringen staat Vogeltrekstation Arnhem Holland. 

Voor de Wetenschap is de dode gevonden vogel (indien nog vers) met een ring verder nog wel degelijk van belang zijn. De dode vogel met ring (gevonden in Nederland) kan gemeld op: https://vogeltrekstation.nl/nl/vogels/ring-gevonden. Lees dit op de site eerst even helemaal door voor U een pootring opgeeft. Op het Vogeltrekstation in Wageningen worden ringgegevens bijgehouden van geringde en gevonden vogelringen in ons land. Melders die een pootring opgeven van een geringde vogel  krijgen bericht terug.

 Verder kan de vogel ons namelijk iets meer vertellen over de conditie van het individu; bijvoorbeeld de vleugellengte, gewicht, vetgraad, pootlengte, snavellengte, kleedafwijkingen, etc. De vogel, als hij dood en nog vers is, kan dan aangeboden worden aan een onderzoeker c.q. vogel ringer die gecertificeerd is, die persoon kan dan de gegevens van het individu vastleggen. Ook foto’s van het individu (naast het ringnummer) als de vogel weer wordt losgelaten kunnen waardevolle aanvullingen zijn.

   De vondst van een dode geringde vogel wordt hierdoor beter gedocumenteerd en kan dus veel meer betekenen voor de wetenschap. Er kan tevens bij dode vogels een inwendig onderzoek plaatsvinden naar o.a. geslacht en afwijkingen. Bij sommige soorten kunnen we maar moeilijk de mannetjes van de wijfjes onderscheiden aan de hand van kleedkenmerken. Een vondst van een dode vogel met pootring kan ons onder anderen een mogelijkheid geven om vast te stellen wat voor geslacht het is, de ring kan ook voor slijtage proeven worden gebruikt.

 Heeft U een dode vogel gevonden met een pootring meldt dit dan. U bijdrage wordt zeer op prijs gesteld en U bewijst de Wetenschap en de onderzoekers hier een dienst mee. Zo meldde Anne Lenis uit Joure me net (28 oktober 2021) een vondst van een roodborst die gesneuveld is tegen de vensterruiten. Ook dode ongeringde vogels dragen bij aan onderzoek.

Vogel ringers zijn er speciaal voor opgeleid om onderzoek naar de vogeltrek en de vogel te mogen doen vraag naar een gecertificeerde ringer in U omgeving. Houd ons op de hoogte van U opmerkelijke vondsten!

28 oktober 2021

 Jan de Jong E.A. Borgerstraat 66 8501 NG Joure.  Friesland. Nederland.Tel.0513-414788

Gecertificeerd vogel ringer 403 Vogeltrekstation Wageningen.
Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant (sinds 1977).

28-10-2021, 16:20 Geschreven door Jan de Jong, Joure
Reageren (0)

Nieuwsbrief boerenzwaluw onderzoek 2021.

Inleiding

Veel boerenzwaluwen zijn al op weg naar hun wintergebieden, hoogste tijd voor  een nieuwsbrief.

Na de laptop crash eind augustus heb ik veel boerenzwaluw gegevens die binnen kwamen via de mail  opnieuw moeten selecteren en tot mijn grote schrik ontbraken  veel email adressen uit het bestand. Ook nu nog mis ik er vele adressen. Wat de oorzaak was dat deze crash veroorzaakte is niet bekend geworden , de laptop was amper 2 jaar oud.  Vooral de vóórgeselecteerde email-adressen (ringplekken/correspondenten, etc.) bleken  totaal onleesbaar te zijn. Gelukkig konden de IT’s vrijwel alle email berichten van 2021  veilig stellen. Doch ik moest de  selecties van email adressen (met gegevens van plaats, adres, telefoon, etc.) opnieuw invoeren en rubriceren. Dat was een enorm werkje. Nu is vrijwel al dat werk klaar en kan ik deze (wat late) nieuwsbrief aan U verzenden.

 Aankomst en vertrek boerenzwaluwen.

 Van de boerenzwaluwen die terugkeerden in schuren en stallen in 2021 is een overzicht gemaakt. Wat meteen opviel was dat er in 2021 veel meer meldingen al eind maart binnen kwamen. In totaal kwamen er 112 aankomst meldingen en slechts 32 vertrek meldingen binnen. Van de 112 aankomstmeldingen kwamen er 101 uit Friesland en 11 uit de andere provincies (Groningen 1, Zuid Holland 1, Noord Holland 1, Overijssel 2, Gelderland 3 en Drenthe 3). Vroegste was 13 maart in Jelsum (Marie Christien van Deursen), vogel slechts 1 nacht geweest en toen weer vertrokken. De meeste meldingen in maart kwamen pas in de derde decade van maart (28 t/m 31 maart) binnen.  28 maart 1, 29 maart 5, 30 maar 8 en 31 maart 12.

Om nu een vergelijking te maken met de aankomst van 2020 en 2021 heb ik de gegevens van 73 adressen waarbij  beide aankomstdata werden gemeld met elkaar vergeleken en deze in een grafiek uit gezet.

In de grafiek valt meteen op dat de aankomst in deze 73 stallen flink verschilt. Hadden we in 2020 bij dit overzicht slechts 1 melding in maart , in 2021 waren dit er maar liefst 15. Echter in 2020 valt de piek in de eerste april decade op met 55 meldingen en kwamen er in de 2^e en 3^e decade van april veel minder terug vergeleken met 2021. Hieronder vind U de lijst met aankomst en vertrek data.

 Lijst 2021 aankomst en vertrek.

 Bij het samenstellen van de lijst heb ik gebruikt gemaakt van de beschikbare email adressen die ik nog kon gebruiken.  Het valt op dat er nogal wat vertrekdata van boerenzwaluwen IN schuren ontbreken. Dat komt omdat ik veel tijd heb moeten besteden aan het herstelwerk na de crash van de laptop. In de lijst hieronder zijn de adressen waar het email adres ontbreekt in de meest rechterkolom met een x aangegeven.  Mocht iemand dat email adres toevallig weten dan hoor ik het graag.

Bij veel waarnemers staat er in de kolom laatste vertrokken uit de stal in 2021 helaas geen data. Graag zou ik die nog ontvangen indien die bekent zijn.  Ook aanvullende gegevens en of bijzondere gebeurtenissen  foto’s en ervaringen dit jaar zou ik graag meenemen in het Boerenzwaluw Journaal 2021. Het is de bedoeling dat dit verslag weer rond januari 2022 zal verschijnen. Graag nodig ik dan ook een ieder uit om zijn boerenzwaluw ervaringen te delen. Mocht U nog oude gegevens van vorige jaren hebben opgetekend dan hoor ik dit ook graag. Vooral van buiten Friesland zijn er meer aankomst en vertrek gegevens nodig om een vergelijking te maken met andere Regio’s.

 Foto © Aant de Jong 23-8-2015 Friesland

Let op de meer brede donkere keelband van deze “Europese” boerenzwaluw  Hirundo rustica rustica.

Aanvullingen/ correcties op onderstaande lijst (bijgewerkt tot  4 oktober) ontvang ik graag.

Gegevens kunnen gemeld worden op j.d.jonglc@home.nl 

STAAT  ER EEN X BIJ EMAIL DAN BEN IK DAT EMAIL ADRES KWIJT.

Foto © Glen Bartley 11-8-2021 Victoria in Canada.

Ook in Canada komen boerenzwaluwen (Hirundo rustica erythrogaster) voor met een hoge kleurfase.

Verspreiding van ondersoorten van de boerenzwaluw wereldwijd.

Opgemaakt 10 oktober 2021.

Jan de Jong

Boerenzwaluw onderzoeker Friesland.

Ringer 403 Vogeltrekstation Wageningen

E: j.d.jongringer403@home.nl

10-10-2021, 16:55 Geschreven door Jan de Jong, Joure
Reageren (0)