Waarom Kerstmis met een hoofdletter?
Kerstmis is een officiële feestdag, en daarom wordt het woord met een hoofdletter geschreven. De verkorte (niet officiële versie) kerst is met kleine letter. Ook in samenstellingen – zoals eerste of tweede kerstdag – krijgt het woord nooit een hoofdletter.
Waar komt het woord ‘Kerstmis’ vandaan?
Kerstmis is etymologisch gezien een samentrekking van Christus en mis. De mis voor de geboorte van Christus, dus.
Waarom valt Kerstmis op 25 december?
Het kerstfeest ontstond in de 4de eeuw na Christus, lang nadat Pasen al gevierd werd als belangrijkste christelijk feest. De traditie ontstond tegelijk in Rome en in Jeruzalem. In Rome koos men voor 25 december, in Jeruzalem voor 6 januari.
Na verloop van tijd won 25 december het pleit, wellicht onder invloed van de lichtsymboliek, omdat rond die tijd de dagen weer langer worden. Bovendien valt het 9 maanden na het feest van Christus’ conceptie (25 maart, Feest van de Aankondiging van de Heer).
Heeft Kerstmis een Germaanse oorsprong?
Kerstmis wordt vaak gezien als een kerstening van het Germaanse Joelfeest, dat ook op 25 december gevierd werd. Als bewijs daarvan dient de kerstboom, die ook in christelijke gezinnen te vinden is.
De laatste historische inzichten spreken die hypothese tegen om de simpele reden dat Kerstmis ontstond in de 4de eeuw in Rome en Jeruzalem.
Daar heerste geen Germaanse cultuur, maar wel de Grieks-Romeinse. Dat de kerk koos voor 25 december kan wel te maken hebben met dezelfde lichtsymboliek die dan zo tastbaar is: de dagen worden eindelijk weer langer. Maar de symboliek zelf gaat terug op de Bijbel; het is het eerste wat God tot bestaan roept in het scheppingsverhaal. En Jezus zegt: Ik ben het licht voor de wereld (Johannes 8,12).
Aangezien 25 maart de traditionele datum werd voor de conceptie van Christus, kon 25 december – exact 9 maanden later – het uiteindelijk halen als officiële datum voor Kerstmis. En de dennenboom? Die dook pas eeuwen later op in de kerstdecoratie.
Hoe gaat het kerstverhaal?
Het meest uitgebreide kerstverhaal in de Bijbel lees je bij evangelist Lucas (hoofdstuk 1 en 2). Omwille van een besluit van keizer Augustus trekt een nog ongehuwd koppel van Nazaret naar Betlehem. De vrouw is hoogzwanger, en wel van God zelf, zoals een engel het haar aankondigde. Net aangekomen op hun bestemming, breekt het moment van de bevalling aan. Maar Jozef en Maria vinden nergens onderdak en eindigen in een stal.
Vlakbij krijgen herders van een engel ‘goed nieuws’ te horen: de messias die al zo lang door het gelovige joodse volk verwacht wordt, is geboren! En hij ligt in een voederbak in een stal…
Het verhaal van de 3 wijzen staat dan weer bij evangelist Matteüs (hoofdstuk 2). Zij hadden een koningsster gezien en waren die gevolgd. Nadat ze het kind gevonden en geëerd hadden, besloten ze tegen Herodes’ verzoek in geen verslag uit te brengen. Hun argwaan was terecht. De Hebreeuwse koning wilde Jezus immers ombrengen.
Wat betekent het kerstverhaal?
De geboorte van Jezus vindt plaats tegen een achtergrond van crisis. Het joodse volk is versnipperd en ligt onder de knoet van Rome. Het verlangt als nooit tevoren naar de belofte die God via zijn profeten eeuwen geleden deed: Ik zal een redder sturen.
En dan gebeurt het. Niet zoals verwacht met veel toeters en bellen, maar in de grootste armoede.
Evangelist Johannes verwoordt het zo: 'Het Woord is vlees geworden.' Dit noemen we ook de incarnatie: God wordt mens onder de mensen.
En dit is de zoon van God? De messias, de redder, de gezalfde nieuwe Koning van het joodse volk? Die grote tegenstelling wordt ook de boodschap van Jezus. Hij zal Gods koninkrijk niet vestigen met alle geweld of regeren met ijzeren vuist. Hij zal het vestigen in dienstbaarheid en zelfgave. Want zo is God; God is liefde. En het is de liefde die mensen bevrijdt.
Hoe wordt Kerstmis gevierd in de kerk?
- Op kerstavond (24 december) kan er een vigilie gehouden worden en een nachtmis. De lezingen uit het Oude en Nieuwe Testament verwijzen naar het grote wonder van Gods belofte die nu gaat voltrokken worden. Een beeld van het kind Jezus wordt aan het einde van de viering aan de kerststal toegevoegd. Vooral de nachtmis is een heel sfeervolle en symboolrijke viering.
- Op kerstdag heb je een mis bij dageraad en de dagmis. Die eerste wordt ook wel eens herdertjesmis genoemd, omdat in de lezing de aankondiging aan de herders centraal staat. Vaak mogen de kleine kinderen verkleed als herders naar voren komen. Voor het eerst weerklinkt na de advent weer het Gloria (Eer aan God), zoals de engelen het zongen voor de herders.
- Ontdek alle lezingen voor Kerstmis in de liturgische kalender.
- Ontdek waar je in het bisdom Brugge in 2022 een nachtmis of avondmis kan meevieren.
- In het bisdom Brugge worden ook hulpgoederen verzameld voor een warme kerst voor iedereen. Ontdek waar je kan meedoen.
Wie vond de kerststal uit?
Die eer komt de heilige Franciscus van Assisi toe. In de 13de eeuw was hij de eerste die de kerstscène zoals ze beschreven staat in de Bijbel, weer tot leven bracht met een aanschouwelijk tafereel.
Zo wilde hij de betekenis dieper doen doordringen bij de mensen: God is niet veraf.
Hij is bij ons, en wel in de vorm van een kwetsbaar kind dat we kunnen omringen met zorg en liefde.
Hoe kwam de kerstman in het kerstverhaal terecht?
Sinterklaas emigreerde naar de Verenigde Staten en liet zich daar Santa Claus noemen. Zijn vestimentaire code veranderde lichtjes. Rood bleef de hoofdtoon, maar de mantel werd eerder een skipak en de mijter een muts. Hij zei niet langer: Er zijn dit jaar geen stoute kinderen, maar wel: Ho ho ho! Ook verplaatste hij zich niet meer per stoomboot of op een paard, maar in een slee met rendieren.
Daarna emigreerde deze kerstman weer naar Europa, zodat hij hier eigenlijk een dubbele persoonlijkheid heeft en het publiek tweemaal mag verblijden.
Om een lang verhaal kort te maken: de kerstman is een vreemde eend in de bijt, maar ook hij is welkom op het feest waarop werkelijk niemand uitgesloten mag worden.
Welke kerstmuziek kies ik als ik Jingle Bells beu ben?
Van Stille Nacht over het Weihnachtsoratorium van Bach en Christmas Carols van Benjamin Britten tot het meditatieve Christmas Lullaby van Arvo Pärt: ontdek 21 prachtige klassieke werken om je eigen Spotify-lijst voor kerst samen te stellen.
Zoek je het liever in het betere popgenre? Denk dan aan Christmas Time van Bryan Adams, Do you hear what I hear van Whitney Houston of het onverslijtbare Thank God it’s Christmas van Queen. Zeker ook het ontdekken waard: het kerstalbum Behold van Lauren Daigle. Of het splinternieuwe kerstalbum van Axelle Red, met haar eigenste versie van Stille Nacht? En ontdekte je het kerstalbum van de Engelse componist van religieuze koormuziek John Rutter al?
Tekst gaat verder onder de Spotify-lijst met 100 Carols for Choirs van John Rutter.
