Op zondag 14 september vindt in Vlaanderen de 20e Open Monumentendag plaats, met als passend jaarthema: de 20e eeuw. De 20e eeuw heeft de wereld veranderd. Nieuwe technieken, materialen en productiemethoden zorgden daarvoor, maar vooral nieuwe ideeën, ook op maatschappelijk vlak. Wonen en werken, mobiliteit en communicatie, dienstverlening en vrije tijd, welvaart, welzijn en leefomgeving... in niets was deze periode te vergelijken met het verleden. Het onroerend erfgoed getuigt daarvan: soms spectaculair, soms minimalistisch, vaak toch nog traditioneel dan weer vooruitstrevend, stilaan rationeler en efficiënter maar af en toe ook niets ontziend. Open Monumentendag toont het allemaal op zondag 14 september 2008.
Het programma kreeg de voorbije maanden vorm (en inhoud!). Duidelijk is alvast dat op OMD traditiegetrouw weer honderden monumenten zullen worden opengesteld, over heel Vlaanderen verspreid en met de bijbehorende activiteiten. Het programma geeft blijk van een grote verscheidenheid.
- Nooit eerder richtte OMD de schijnwerpers op een periode. Die keuze heeft ertoe geleid dat er bij de opengestelde monumenten een grote variatie is: de waaier gaat van industrieel erfgoed over religieus patrimonium en oorlogserfgoed, tot scholen, landschappen, voormalige bioscopen, sociale woonwijken en natuurlijk privé-woningen. Het is meteen een mooie illustratie van de verruiming die de erfgoedsector de jongste decennia heeft meegemaakt en waar OMD toe heeft bijgedragen.
- De 20e eeuw is de eeuw van de tuinwijken en de sociale woonwijken. In een aantal gemeenten wordt volop gefocust op die evolutie én op de ingrijpende metamorfosen die onze steden en dorpen in de vorige eeuw hebben ondergaan. Daar spelen bijvoorbeeld ook de aanleg van spoorwegen en de bouw van stations een grote rol in. - Een groot aantal privé-eigenaars werd bereid gevonden mee te doen. Hun niet zelden exclusief opengestelde woningen vormen onder meer een staalkaart van het werk van belangrijke Belgische architecten uit de 20e eeuw.
- In het OMD-programma komt de 20ste-eeuwse clash tussen traditionalisten en modernisten goed tot uiting. Er worden gebouwen in allerlei conservatieve neostijlen opengesteld, naast art decopanden en vooruitstrevende modernistische monumenten. Het debat werd o.m. grondig gevoerd bij de wederopbouw na WOI in een aantal gemeenten.
- Belangrijke gebeurtenissen en evoluties uit de 20e eeuw lieten zichtbare sporen na. Uiteraard zijn dat in de eerste plaats de twee wereldoorlogen. Daarnaast is er bv. in de kerkenbouw de invloed van het Tweede Vaticaans Concilie, zijn er de mijn- en andere industrieën, was er Expo 58 en werden de hele eeuw lang nieuwe technieken bedacht en materialen gebruikt.
- Monumenten evolueren. Opmerkelijk is hoeveel gebouwen in de 20e eeuw en niet zelden uit de 20ste eeuw een nieuwe bestemming kregen: fabrieken, scholen, kloosters, oude gemeentehuizen, villas, kastelen Een eeuw is lang en er kan veel in gebeuren, zoals bv. de verdwenen mijnindustrie illustreert. Er worden op 14 september ook gebouwen uitzonderlijk opengesteld waar een restauratie aan de gang is en die de komende jaren een andere functie krijgen. Hier en daar is een pand voor het laatst te zien.
Het Monumentenmagazine met daarin het hele programma wordt vanaf half augustus gratis verspreid via onder meer de Toeristische Diensten, de VVVs, bibliotheken, Fnac, Standaard Boekhandels en KBC kantoren. Online vindt u het volledige programma op de site openmonumenten klik hier.
