Toen onlangs het overlijden gemeld werd van de marxistische historicus Eric Hobsbawm, vond de Vlaamse VRT het nodig om dat te vermelden in het ochtendprogramma Espresso van Klara, de klassieke muziekzender. De journalist van dienst greep de gelegenheid maar al te graag aan om de verdiensten van Hobsbawm te prijzen, maar tevens om aan de hand van diens bizarre ideologie onverholen kritiek te spuien op de recente (democratische!) verkiezingsoverwinning van de N-VA. Vlaanderen zou, volgens het recept dat Hobsbawm herhaaldelijk verdedigde in zijn publicaties, zijn eigen verleden, taal, territorium en tradities uitgevonden hebben. Dat zou dan vooral gebeurd zijn door de rechtse conservatieve burgers als een substraat voor hun egoïstische kapitalistische doelstellingen van persoonlijke verrijking en onderdrukking van het proletariaat. Met stijgende verontwaardiging aanhoorde ik die onzinnige vertekening van eeuwen strijd voor een humane en democratische ontvoogding van het Vlaamse volk. Ik schreef daarover meteen de makers van het programma aan, in dezer voege:

Ik ben geschokt door het verhaal dat ik daarnet hoorde over de marxistische interpretatie van het ‘Vlaams’ verhaal van de N-VA. Ik ben geen partijlid, begrijp me goed. Maar ik vind het grof dat men Hobsbawm flagrant misbruikt om uit te leggen dat men ‘Vlamingen’ en ‘Vlaanderen’ creëert, en die ‘men’ identificeert als rechtse ondernemers. Als er alleen dat was, zou de meerderheid van de Vlamingen niet stemmen zoals ze doet. Vlaanderen is een historische realiteit, we hoeven niets te verzinnen, geen taal, geen cultuur, geen verleden, geen grondgebied, geen economische realiteit. Gelieve uw reporter, die zelf blijkbaar een beetje verveeld zat met zijn verhaal, (en die door Vlaanderen betaald wordt), aan te raden even iets te lezen over de Vlaamse geschiedenis voor hij nogmaals dergelijke baarlijke nonsens uitkraamt, op onze Vlaamse radio, nota bene, waar we zo hard hebben moeten voor vechten!

en kreeg tot mijn enigszins verbaasd genoegen snel een antwoord, dat nota bene mijn bezwaren bijtrad. Daarvoor heb ik de betrokkene bedankt en ik was weer even en enigszins verzoend met Espresso en met de VRT.

Deze morgen was het weer prijs. Dezelfde journalist, ik vermoed Werner Trio, kwam op dramatische wijze aankondigen dat de Katholieke Universiteit Leuven, of zoals hij het zei de Ka U El (een afkorting die al in de tijd van Piet De Somer in onbruik werd gesteld, net zoals de ‘kul’), een eredoctoraat verleent aan Christine Lagarde. Daarop volgde een scherpe linkse analyse van het IMF, waarvan zij het hoofd is, en van haar optreden in verband met de crisis, en van haar loon en het feit dat zij daarop als diplomate geen belastingen betaalt in Frankrijk enzovoort.

Kijk eens, iedereen mag zijn eigen opinie kwijt, daarvan profiteer ik ook, tenslotte, maar er is nog een verschil tussen de VRT, een officiële instelling die geacht wordt het algemeen belang te dienen en dus enige objectiviteit zou moeten betrachten, vooral in de algemene programma’s, en mijn privé website. Dat men in duidingprogramma’s voor en tegen van allerlei stellingen aan bod laat komen, vind ik uitstekend. Maar tussen de ochtendmuziek en het nieuws door elke dag een dosis marxistische indoctrinatie, dat gaat me te ver. Ik heb meteen Espresso en de VRT de mond gesnoerd en de Concertzender Klassieke Muziek laten weerklinken in de huiskamer. Ik programmeer meteen mijn internettuner zo dat ik ’s morgens niet meer meteen de VRT krijg, maar die klassieke muziek.

Ik neem dus afscheid van het nieuws op acht uur, om half negen, om negen, tien elf enzovoort, van het persoverzicht, van de smakeloze, ergerlijke jingles en de opdringerige reclamespotjes voor eigen programma’s, voor dure culturele evenementen en voor bedrieglijke banken. Teveel is trop en trop is teveel. Ik heb de jarenlange beschuldigingen en verdachtmakingen over een linkse of rode infiltratie van de media en van de VRT in het bijzonder steeds weggelachen en –gewuifd als verzinsels en idiote complottheorieën. Vandaag stel ik zelf objectief en bij herhaling vast dat er wel degelijk aanduidingen in die richting zijn. De linkse ideologie vertegenwoordigt in Vlaanderen minder dan vijf procent van de bevolking. Ze bestaat nog altijd uit een kleine kern van intellectuele en artistieke salonsocialisten en –communisten, die met de dag nog volksvreemder en meer elitair worden en blijkbaar geen lessen trekken uit de geschiedenis. Ik wens me daarvan uitdrukkelijk te distantiëren, en honni soit qui mal y pense.

Ik zal niet nalaten Espresso daarvan op de hoogte te brengen. Ze kunnen dan zelf beslissen of het verlies van een luisteraar na 66 jaar intense dagelijkse radiotrouw voor hen ook maar iets betekent.

Onophoudelijk bereiken ons berichten in de media die te maken hebben met de menselijke seksualiteit. Misbruik is daarbij het grote woord: scoutsleiders in de Verenigde Staten, een kinderarts in Vlaanderen, een hoogaangeschreven psychiater, een Britse tv-ster, Ronald Janssen die zijn veroordeling voor verkrachting aanvecht, het zijn maar enkele voorbeelden. Telkens is de verontwaardiging groot en algemeen en eist men strenge straffen voor de daders en vooral ook dit: maatregelen die moeten verhinderen dat het nog gebeurt.

Het is vooral bij dat laatste dat ik me vragen stel. Kunnen we ook maar iets doen om seksueel misbruik in te perken, laat staan het volledig te verhinderen? En hoe zou dat in zijn werk moeten gaan? Seksualiteit: we kunnen er niet eens over praten op een open en volwassen manier! We weten er zo goed als niets over en wat we weten is meestal totaal onjuist. Seksualiteit heeft met onze diepste emoties te maken en dat is ook de reden waarom het onderwerp zo onbespreekbaar is op een redelijke manier en in het openbaar. Over seksualiteit wordt geen publiek debat gevoerd. Men praat niet over de porno-industrie, over sekssites op het internet, over prostitutie, over vreemdgaan en dating sites en ook niet over onze alledaagse (nou ja…) seksuele gewoonten. Op tv bevat het vrije aanbod nu ook een erotiek-kanaal, waar twee schaars geklede jonge vrouwen allerlei speeltjes en seksuele hulpmiddelen aanprijzen. Tegen betaling kan je kijken naar porno in alle gradaties van verregaandheid, maar niemand die daarover een woord zegt, ook niet hoeveel mensen op die kanalen geabonneerd zijn. Niemand heeft erom gevraagd, niemand heeft zich kunnen uitspreken over het opnemen van die kanalen in het aanbod. Plots zijn ze er. Toen ik klant werd bij Telenet merkte ik al zappend dat de erotische kanalen gratis konden bekeken worden gedurende drie maanden; zo lokt men klanten. Maar alles gebeurt kwansuis, zonder dat erover gepraat wordt. Er zijn vooraf geen studies geweest naar de invloed van dergelijke uitzendingen. Er worden geen evaluaties gemaakt over de wenselijkheid ervan.

Seksualiteit is alomtegenwoordig in de media en ook in de realiteit, maar blijft onbespreekbaar. Alles kan, er is geen reglementering en als die er is wordt ze handig omzeild. Wij blijken dus alles, maar dan ook werkelijk alles te aanvaarden en alles te gedogen en alles te verzwijgen, tot er ergens iemand zegt: ik ben misbruikt. Dan is het huis plots te klein en staan we klaar om witte marsen te houden, verdachten aan te wijzen en processen te beginnen die doodlopen in eindeloze procedureslagen en discussies over veel te late en afgedwongen ‘erkenning’ van slachtoffers en geldelijke vergoedingen.

Er is wellicht geen ander aspect van onze menselijkheid waarmee we zo irrationeel omgaan. Er zijn geen algemene normen en de normen die sommigen voorhouden, worden weggelachen, met voeten getreden, genegeerd en elke dag massaal overtreden. Hypocrisie is troef. Iedereen weet wat er gebeurt, maar niemand spreekt erover en vooral: niemand doet er iets aan. Niemand laat zich immers de les spellen als het over seks gaat, het is een recht dat wij ons toe-eigenen, ook als we daarmee de rechten en de integriteit van anderen schenden, om nog te zwijgen van onze eigen morele integriteit.

Ik weet niet hoe het komt dat het zo is. Ik weet wel dat mijn eigen seksualiteit grondig, maar dan ook uiterst grondig en voorgoed verknoeid is van in mijn prilste jeugd, door misbruik, gedogen, desinformatie, schrikbewind, banvloeken en de totale afwezigheid van seksuele opvoeding. Ik ben ook als ouder tekortgeschoten, ik heb met mijn kinderen nooit ernstig over seks gepraat; ik prijs me althans daarvoor gelukkig dat ik niet als een boeman tekeer ben gegaan over hun jeugdige seksualiteit. Ik weet niet of zij gekweld worden door de duivels die ik niet uit mijn eigen beleven en denken kan bannen, want ook nu nog praten we niet over seksualiteit, zij niet over die van mij en ik niet over die van hen. Ik weet dus niet of de opvoeding zo’n belangrijke rol speelt als ik ervaren heb, of er een gunstige evolutie is. Ik weet evenmin of er een maatschappelijke evolutie is en welke richting die uitgaat. Wat ik ervan merk in de media doet mij af en toe de haren ten berge rijzen: er zijn inderdaad geen grenzen meer. Seksualiteit is een commercie, een mega-industrie.

Alles kan. Punt. Niemand die zegt: wacht eens even! Niemand die durft te spreken over waarden, grenzen, zingeving… Het is dezelfde houding die we vaststellen in verband met drugs, alcohol, en alle vormen van luxe. Niemand stelt zich vragen bij de verkoop van voetballers voor astronomische bedragen, bij de slavenhandel in de oliestaatjes van het Midden-Oosten, bij de militaire en religieuze dictaturen, bij de mateloze verschillen in rijkdom tussen personen, groepen, landen, continenten, bij de aberrante evoluties in de gezondheidszorg, de zorg voor ouderen… Ik kan nog even doorgaan en lieve lezer, jij ook. Wij maken ons af en toe zorgen, maar wij kunnen er geen weg mee, er is niemand die erom geeft.

Ik denk dat er wel degelijk een probleem is met onze waarden, dat er wel degelijk grenzen zijn. Maar wat baat het dat ik er hier een aantal bladzijden aan wijd? Niemand zit erop te wachten, ik ben als een roepende in de woestijn.

Sorry, geen plaatjes vandaag.

‘Is er dan een probleem?’

Dat was wat er te lezen stond op de verbijsterde gezichten van de partijvoorzitters van de traditionele partijen in Vlaanderen tijdens hun televisiedebat. De grote verliezer is het VB, maar dat zat er aan te komen. De anderen, links, rechts en centrum, vonden merkwaardig genoeg dat ze het nog redelijk goed gedaan hadden. In vergelijking met de onheilspellende verwachtingen, dan. Ook dat noemen ze een overwinning: niet zoveel verliezen als men gevreesd had. Nou, laat ze dan nog maar vaak dergelijke overwinningen behalen.

Als N-VA plots gemiddeld twintig procent van de stemmen haalt, meteen de hoogste score van alle partijen, terwijl ze zes jaar geleden vrijwel geen enkele zetel had, dan moeten die stemmen toch ergens anders vandaan komen. Als N-VA zo massaal gewonnen heeft, dan hebben de anderen massaal verloren. Maar neen, Karel, je vergist je: de overwinning van N-VA is een illusie, een voorbijgaand verschijnsel, zoals de fantastische score van het VB zes jaar geleden in ’t Stad. Voor mijn Nederlandse vrienden: ’t stad is Vlaams voor ‘het stadscentrum’, zoals in: ‘k moet nog efkes naar ’t stad. Als we het met een hoofdletter schrijven, bedoelen de Antwerpenaars daarmee: Antwerpen. Zij volgen daarmee de Romeinen, die Rome Urbs noemden, de Stad. Is er een andere?

Het ongeloof op het gezicht van Bart De Wever sprak boekdelen. Voor hem stond een meute geslagen honden. Maar hadden ze het door? Niet één van hen. Ze vonden dat ze niet verloren hadden, maar ‘goed stand gehouden’. En aangezien ze niet verloren hadden, moesten ze ook niet op zoek naar de oorzaak daarvan. Er was dus niets aan de hand, er is niets aan de hand. Ze regeren rustig verder, in de Vlaamse regering en in de federale. Ze hebben helemaal niet het gevoel afgestraft te zijn voor wat ze daar doen of vooral: wat ze daar niet doen, namelijk een einde maken aan de ondraaglijke toestand waarin Vlaanderen zich bevindt in dit onzalig apenland dat men België noemt.

De enige die inziet hoe ernstig, ja dramatisch de toestand is, blijkt verbazingwekkend genoeg de overwinnaar te zijn: de N-VA is de enige die zich ervan bewust is dat er wel degelijk een Belgisch probleem is. De anderen hebben immers een akkoordje gesloten met de Franstaligen in dit land om enkele ‘bevoegdheden over te dragen’. Alsof dat een oplossing zou zijn. Vooreerst zijn dat geen echte bevoegdheden, maar stukken en brokken van bevoegdheden, waarvan de eindverantwoordelijkheid nog altijd nationaal blijft. Bovendien krijgen we wel die gedeeltelijke bevoegdheden, maar het geld dat erbij hoort, krijgen we niet mee, we moeten nu plots zelf bekostigen wat vroeger nationaal werd betaald, terwijl de federale staat met minder bevoegdheden toch evenveel geld krijgt.

We zijn dus nog heel ver verwijderd van Vlaamse autonomie. En zolang die er niet is, betalen wij met Vlaams geld voor de nationale staat, waarvan een onrechtmatig groot deel van de middelen naar Franstalig België gaat. Zolang wij niet zelfstandig zijn, zijn er Franstaligen die het voor het zeggen hebben over België, inclusief Vlaanderen. En zoals ik hier al herhaaldelijk benadrukte: dat is een democratisch deficit, of zelfs een democratisch failliet, want wij kunnen ons daarover niet eens uitspreken! Wij kunnen niet stemmen tegen (of voor…) de Franstalige coryfeeën, die worden uitsluitend door Franstaligen verkozen.

Zolang wij niet onafhankelijk zijn, binnen België als het moet, binnen Europa als het kan, of in een federatie met andere staten of deelstaten, waar wel onze taal gesproken wordt, of een taal die nauwer aan de onze verwant is, is het een minderheid van Franstaligen die zich gedraagt als een meerderheid en die de pariteit in de grondwet heeft ingeschreven, met grendels zo groot als een huis en speciale meerderheden die vereist zijn om ook maar een komma te veranderen aan die grondwet, terwijl de belangrijkste artikelen van de grondwet, zoals nummer 1 en nummer 35, onuitgevoerd blijven.

Vooral de zogenaamd christelijke partij en de socialisten roerden zich het hevigst en waren het meest blind voor de desastreuze situatie van Vlaanderen binnen België. Het waren ook die partijen die het voortouw namen om de huidige federale regering aan de macht te helpen, zonder dat daarvoor een parlementaire meerderheid bestaat op federaal niveau. België wordt niet alleen geregeerd door een regering met een meerderheid aan Franstalige ministers en een Nederlands onkundige clown als premier, maar de regeringspartijen hebben ook geen meerderheid in de Vlaamse volksvertegenwoordiging.

Maar nee, volgens hen is er niets aan de hand. Er is zelfs nooit iets aan de hand geweest. De Vlamingen zijn nu eenmaal een minderwaardig volkje, dat niet eens een beschaafde taal spreekt en dat zich maar het best schikt naar het hoger belang: de Heilige Kerk, de unitaire Staat, de Internationale Arbeiderssolidariteit. De leiders daarvan zullen wel beslissen wat goed is voor Vlaanderen, in het Frans, of het Engels, maar toch niet in het Vlaams zeker! Dat is goed voor de lagere school, waar men toch maar het plaatselijk dialect spreekt. De humaniora, dat is voor de slimste en de rijkste leerlingen en dat is in het Frans, net zoals de universiteit. Vandaag is dat anders, maar aan de universiteit bekijkt men het Nederlands nog altijd met lede ogen en spreekt men graag een mondje Engels dat men heeft opgepikt van slechte soaps en dure internationale congressen.

Bart De Wever was de enige staatsman rond de tafel. Hij domineerde het gesprek als de intellectuele zwaargewicht die hij is. De andere leken wel schooljochies, die niet eens begrepen waarover het ging en praatten zonder enige kennis van de geschiedenis, de economie, de sociologie, de politiek (groter dan die van de dorpen en de postjes), laat staan literatuur, kunst, filosofie… Wie de problemen niet eens opmerkt, zal ze nooit kunnen oplossen, maar ze alleen nog erger maken. Wie zijn geschiedenis niet kent, is gedoemd om blindweg steeds weer dezelfde historische fouten te maken. Vooral de voorzitters van de socialistische partij en van de christelijke partij gingen af als een gieter, maar waren zich daarvan op geen enkel ogenblik bewust. Zelfs de voorzitter van het VB werd er wanhopig bij en riep De Wever pathetisch toe: ‘Onderhandelen over de toekomst van het land… met deze partijen?!?’ Voor één keer had hij gelijk.

Dat is de tragedie van de Vlaamse politiek: blijkbaar trekt die traditioneel een soort mensen aan dat in andere omstandigheden niet eens in aanmerking zou komen voor het middenkader in een klein of middengroot bedrijf, laat staan een opdracht aan zelfs een bescheiden hogeschool of universiteit. In het beste geval zijn het omhooggevallen cafébazen en platte stemmentrekkers, in het slechte geval laag bij de grondse opportunisten, postjesjagers zonder enige scrupule of morele integriteit.

Bah!

Morgen gaan we stemmen, voor de gemeenteraden, de schepencolleges, de burgemeester en ook nog voor de provincieraadsleden en de bestendige deputaties. We hebben de laatste tijd allerlei dure en weinig milieuvriendelijke brochures en folders in de bus gekregen af en toe zelfs een geadresseerde envelop. Maar stel je eens de vraag: hoe vaak heb je een van deze mensen gehoord of gezien in de voorbije zes jaar? Waar waren zij al die tijd?

Als ik kijk wie er hier zoal kandidaat is, dan krimpt mijn hart ineen. Een 18-jarige jongeman vraagt mijn steun: hij vindt dat men te weinig luistert naar de jongeren. Ik ben een oude man, ik woon in Werchter; ik luister ongeveer elk weekeind naar de jongeren als ze weer luidruchtig fuiven in een tent tot de vroege morgen; en de eerste dagen van juli luister ik naar hen als ze op de wei hun oren laten kapot maken; ik luister naar hen als ze op hun irritante brommertjes voorbij scheuren in het midden van de nacht, of met hun opgefokte en omgebouwde wagentjes vol boenkeboenke muziek de buurt wakker schudden. Ik luister, maar ik hoor niets dat ik ook wil onthouden.

Een jonge vrouw werkt in een ziekenhuis aan de infobalie, ze wijst er de mensen de weg naar hun afspraak met de dokter. Dat contact met de mensen maakt haar geschikt, zo stelt ze, om haar werk als schepen voort te zetten. Akkoord dat haar werkervaring haar sociale vaardigheden heeft bijgebracht, of dat hoop ik althans, ik heb ook wel al eens baliepersoneel meegemaakt dat ik nog het liefst naar een onbewoond eiland zou transporteren. Maar of ze ook bekwaam is als schepen? Ik heb er geen idee van, en ik word ook niet wijzer van haar folder.

Rood en groen gaan hier al jaren samen, in de oppositie. Samen betekenen ze nauwelijks iets, afzonderlijk… Het lijkt wel een verkeerslicht. Rood, dan weet je wat je te doen staat. Groen ook. Maar rood en groen tegelijk? Dat is zoals oranje. Stop je, geef je gas? Als je doorrijdt, word je misschien geflitst; als je stopt, knalt die bumperklever achter jou in je gat.

Ik heb niet de indruk dat mijn gemeente bijzonder goed bestuurd is, zoals ‘mijn’ burgemeester me schrijft, via een persoonlijk geadresseerde maar niet gefrankeerde brief in de bus, een kleurenkopie van een handgeschreven brief vol gemeenplaatsen. Aan het einde van de brief wordt hij even persoonlijk: hij heeft een broer verloren en ook zijn echtgenote. Maar dat heeft hem nog sterker gemaakt, zegt hij. Ik wens het hem toe, maar ik had liever gehad dat hij over die aspecten van zijn privé leven had gezwegen, dit heeft veel weg van medelijden opwekken. Het is niet daarom dat we op iemand stemmen.

Onvermijdelijk stelt zich bij dergelijke verkiezingen de vraag naar de zin van onze vorm van democratie. Wij verkiezen vertegenwoordigers om in onze plaats beslissingen te nemen over het algemeen belang, in dit geval de gemeente en de provincie. Zij beschikken over aanzienlijke middelen, afkomstig uit de belastingen, die zij aanwenden om onze leefomstandigheden te verbeteren. Hebben zij dat goed gedaan? Niet bepaald, vind ik. Als ik nakijk hoe vaak ik gebruik maak van de publieke diensten die zij aanbieden, en naar mijn tevredenheid daarover, dan valt dat nogal tegen. Ik vind dat ze mijn belastingsgeld niet erg goed besteed hebben. Ik zal dus niet voor hen stemmen.

Maar voor wie dan wel?

De traditionele partijen putten zich uit in het beklemtonen van het lokale karakter van deze verkiezingen. Dat deed ook Karel De Gucht gisteren in een verkiezingsshow (het moet wel een show zijn, nietwaar?), tot hij plots heel kwaad werd bij de suggestie dat zijn liberale partij zou samengaan met de N-VA: wat?!? De N-VA? Waarop een tirade volgde over de voorbije regeringsonderhandelingen. Maar het zijn wel lokale verkiezingen, hé?

Kijk, ik denk dat het niet veel uitmaakt wie er in een gemeente of een provincie ‘aan de macht’ is; het resultaat zal nogal eender zijn. In Leuven is het al jaren een socialist, in Mechelen een liberaal, in Gent een socialist, in Mortsel zelfs een dappere groene dame. Zien we enig verschil? Ik niet.

En dus ga ik stemmen zoals ik zou doen als het federale verkiezingen waren, dat wil zeggen verkiezingen voor de Vlaamse vertegenwoordigers in het nationale en voor die van het Vlaamse parlement. Want hoe het in onze gemeente gaat, hangt veel meer af van hoe het in België en in Vlaanderen gaat dan van de enkele beroepspolitici en de vele amateurs die de gemeenten en provincies ‘besturen’. Hoeveel geld de gemeenten hebben om uit te geven wordt niet door de gemeenten bepaald, maar door België.

Er gaat meer Vlaams geld naar Brussel en Wallonië dan mij lief is. Ik wil dat daar een einde aan komt. Ik wil dat Vlaanderen autonoom wordt en zelf beslist wat het met de eigen zuur verdiende middelen doet, inclusief de eventuele transfers naar andere gebieden waarmee we een samenwerkingscontract afsluiten. Ik wens niet dat Brussel daarover beslist, of Wallonië.

Ik zal dus van deze gelegenheid gebruik maken om duidelijk te maken dat ik er nu wel echt genoeg van heb, van de traditionele partijen die Vlaanderen al zo vaak verkocht en verraden hebben, God weet waarom of voor wat. De liberalen, sossen, de groenen en de tsjeven, ze kunnen allemaal de pot op: geen Vlaams, geen centen. Als ze het nu nog niet door hebben, dan weet ik het niet meer. Dan kan alleen nog een democratische revolte helpen. Helaas delen de zwaksten bij revolten vaak in de klappen. Dat moeten we vermijden zolang we kunnen.

Ik heb ook genoeg van de arrogantie van de egoïstische Franstaligen die België willen behouden om zich te blijven laven aan de platte borsten van die afgeleefde deerne, of stiekem de vruchten komen plukken van het werk onzer handen.

Laat mij toe een voorspelling te doen: de Franstaligen zullen blijven weigeren om een bescheidener plaats in te nemen in België, een die overeenstemt met hun aantal. Zij zullen elk eerlijk gesprek saboteren, zoals ze al altijd gedaan hebben, zelfs als al die gesprekken ééntalig in het Frans verlopen, zoals tot nu toe altijd al het geval is geweest, omdat ze onze taal verachten. Op die manier zullen zij ons blijven tergen door hun ondemocratisch gedrag en hun hooghartige en onverantwoorde eisen.

Op een dag zal de gewone Vlaamse burger daar genoeg van hebben.

Ik hoop dat ik het nog mag beleven.

Kwaad. Dat heeft een dubbele betekenis: je bent kwaad over iets; en dat iets is zelf een ‘kwaad’.

In Chili is er weer een katholieke bisschop afgezet omdat hij een jongeman seksueel misbruikt had. En aan de Katholieke Universiteit Leuven is een bekende psychiater overgegaan tot bekentenissen, nadat hij onder vuur was komen te liggen bij een onderzoek door de media, over zijn jarenlang misbruik van patiënten in zijn medische praktijk.

Er is nog wel meer om ons kwaad over te maken, zoals de (zoveelste) moord op een jong meisje door de Taliban, of de moord op een vrouw en haar drie kinderen in Brussel. Dat er kwaad is in de wereld, dat hoeft niemand ons te vertellen.

Ook filosofen praten en schrijven over het kwaad. Dat kan dan behoorlijk ingewikkeld worden, zo zijn filosofen nu eenmaal. Meestal komt de vraag dan neer op de persoonlijke verantwoordelijkheid van de dader, op zijn vrije wil. Het gaat dan niet zozeer over hoe de slachtoffers en de gemeenschap tegen de feiten aankijken; daarover is men het zonder meer eens. Er is nauwelijks iemand die ook maar een ogenblik twijfelt aan het kwaad van de voorbeelden die ik net aangaf. Maar hoe zit het met de dader? Vindt die ook dat wat hij deed verkeerd was? En zo ja, waarom deed die het dan?

Laten we beginnen met de eerste vraag: weet een misdadiger dat hij een misdaad begaat? Behalve in gevallen van evidente en uiterst zware mentale beperkingen, meen ik dat we daarop bevestigend moeten antwoorden. Ik zag ooit op tv een interview met een seksuele seriemoordenaar in de VS, en uit al wat hij zei en deed bleek overduidelijk dat hij wist dat wat hij deed niet alleen verboden was, maar ook niet ‘goed’. Zelfs de leiders van de SS gaven toe dat het vermoorden van Joden op zich verkeerd was; ze zorgden voor een vorm van begeleiding voor de ‘moordenaars’, die het er zelf ook moeilijk mee hadden; de gaskamers en de crematoria zijn uitgevonden, niet alleen om sneller en op grotere schaal te kunnen uitmoorden, maar ook om de persoonlijke actieve betrokkenheid van de Duitse soldaten en burgers bij het concrete doden van mensen zoveel als mogelijk te beperken.

Maar hoe kan men dan wetens en willens misdaden begaan?

Dat is de vraag. Enkele ‘carjackers’ merken tijdens een overval een naderende politiecombi en schieten koelbloedig twee agenten neer, een van hen overleeft het niet. De daders kunnen niet ontkennen dat ze iets deden dat volstrekt verkeerd is, hoe je het ook bekijkt. En toch doen ze het. Dat kan alleen wanneer zij op dat ogenblik de zaken anders bekijken. Zij zijn gekomen om een dure auto te stelen; dat is hun bron van inkomsten. De politie stoort hen bij de uitvoering van hun ‘werk’. Ze nemen de wapens, hun ‘werktuigen’ en gebruiken die om zich te ontdoen van hun belagers. Het is voor hen een kwestie van prioriteiten: zij leven nu eenmaal van het beroven van andere mensen, dat is wat ze doen. Zij weten dat het niet mag, maar ze weten ook dat het iets is dat kan.

Men kan in een maatschappij overleven door te werken en bij te dragen tot het algemeen welzijn. Maar men kan ook vals spelen en parasiteren op de maatschappij.

Cheaters noemt men dat. Mensen die het spel niet eerlijk spelen. Dat kan op ontelbaar veel manieren, de mens is erg vindingrijk. Dat moet ook wel, want als er iets is waarop wij onmiddellijk verontwaardigd reageren, dan is het wel op vals spelen. In de evolutionaire psychologie heeft men dat verschijnsel uitvoerig bestudeerd. Er zijn altijd bedriegers, die misbruik maken van anderen voor hun persoonlijk gewin of plezier. En er zijn anderen, de overgrote meerderheid, die dat niet doen, of toch niet opvallend en in grote mate. Als er in een groep meer valsspelers zijn dan andere, dan zal die groep uitsterven. De beste manier om in leven te blijven en te floreren is immers eerlijk samenwerken. In de mate dat het vals spelen genetisch bepaald is, zal het verwijderd worden uit het leefpatroon, omdat het uiteindelijk een genetisch nadeel is, op langere termijn. Misdaad loont immers niet. Het is gevaarlijk en het is verboden, het wordt niet getolereerd, iedereen is achterdochtig voor mogelijk misbruik. Valsspelers dragen niet bij tot het algemeen welzijn.

Maar het is wel verleidelijk. Wie alleen op korte termijn denkt, kan alle scrupules opzij zetten en doen wat hij of zij wil om in de persoonlijke behoeften te voorzien, zonder met de anderen rekening te houden. En dat is precies wat er gebeurt. Men creëert een situatie waarin iets wat normaal als verkeerd wordt gezien en ervaren, dat plots niet meer is. Men weet nog altijd dat het in principe verkeerd is, maar niet hier en nu, niet voor mij.

Excuses zijn er genoeg. Een ervan is: niemand zal het weten. En als niemand het weet, dan is er niets aan de hand, er kunnen geen negatieve gevolgen zijn voor de dader, alleen positieve: het onmiddellijk gewin of plezier. Het probleem is echter dat niets geheim blijft. Die psychiater kan jarenlang zijn zin doen met zijn patiënten, in een reeks van min of meer vreemde, ongezonde relaties, zonder dat iemand er iets van zegt, zelfs niet de vele mensen die ervan op de hoogte waren: de patiënten zelf en hun naasten, collega’s, medewerkers, ondergeschikten. De man leefde in de waan dat hij ongestraft zijn gang kon gaan, terwijl hij perfect goed wist dat wat hij deed helemaal fout was. Maar hij achtte zich onschendbaar, en dan mag plots alles, denken we.

Een ander excuus: het is toch zo erg niet… Denk aan de ex-bisschop van Brugge, die zijn misbruik met zijn neefje omschreef als ‘een relatietje’. Wat is dat nou voor ergs, elkaar een beetje betasten en eens laten klaarkomen? Het gebeurt toch voortdurend, overal? Het mag niet, dat is waar, maar zo vreselijk is dat nu toch ook weer niet! Men minimaliseert de feiten, die op zichzelf inderdaad misschien niet wereldschokkend zijn en zo schuift men de schuld van zich af. Men vindt dat men toch ook wel een klein beetje misbruik mag maken van de situatie, wanneer die zich voordoet. Niemand is immers zonder zonde. Het weer hetzelfde: het mag niet, akkoord, maar hier en nu doen we het toch maar. Ook de gevolgen voor de slachtoffers minimaliseert men weg.

Nog een ander excuus is: het hoger belang. Dat zien we bij de SS: mensen ombrengen mag niet, maar de joden zijn verantwoordelijk voor alles wat er verkeerd is in de wereld, dat heeft de Staat zelf beslist. En dus moeten ze uitgeroeid worden; dat is een vreselijke taak, maar iemand moet ze doen. Of de Taliban: een meisje van veertien mag je niet doden, maar dit meisje had zich schuldig gemaakt aan de zwaarste overtredingen van de goddelijke wet en volgens die wet moest ze gedood worden.

Zo zien we dus dat het niet voldoende is dat we weten dat iets verkeerd is om het ook te laten. De verleiding zal er altijd zijn om de wetten te overtreden in het eigen voordeel, of wat men op dat moment als zijn voordeel ziet.

Wij leven allemaal op de rand van die dunne lijn die goed en kwaad scheidt. Wij voelen zeer goed aan wanneer we iets doen dat kwaad is, groot of klein. Wanneer we twijfelen, kunnen we te rade gaan bij de wet, de gebruiken, bij goede vrienden of betrouwbare raadgevers. Meestal moeten we alleen maar in het eigen hart kijken, of in de ogen van de mensen die we onheus behandelen.

De jongste jaren komt de kwestie van de vrije wil van de mens weer ter sprake, vooral in de context van misdaden die men begaat. Zoals ik hier al eerder schreef en ook hierboven aanhaalde, zijn er overduidelijke gevallen van mensen die niet verantwoordelijk zijn voor hun daden, vroeger noemde men dat zwakzinnigen; vandaag zal men wel politiek correcte eufemismen verzinnen, maar daarmee hoef ik me niet in te laten, de lezer weet wat ik bedoel.

Sommigen stellen nu dat wij, gezonde mensen, in alles wat wij doen bepaald zijn door onze voorgeschiedenis: onze genen, of liever: die van onze ouders en voorouders; onze opvoeding in het gezin en op school, onze omgeving, het dorp, de streek, het land, het werelddeel, de tijd waarin we leven, onze vrienden en vijanden. Wij zijn alleen maar het resultaat van al die factoren. Met andere woorden: we kunnen er niet aan doen.

Op enkele nauwkeurig te bepalen uitzonderingen na is dat onzin. Het is alsof men de persoon ziet als een onbeschreven blad of een leeg vat, waarop de invloeden van buitenaf dan vrij spel hebben. Maar dat is niet zo. Elke mens beschikt over een stel hersenen en wij kunnen die ook gebruiken, elk op zijn of haar manier, maar altijd voldoende om te kunnen spreken van een waarachtige individuele verantwoordelijkheid van elke mens. Met andere woorden: wij weten bijna steeds feilloos of we iets doen dat eigenlijk niet kan. Wij verwerken de invloeden die wij inderdaad sinds onze geboorte ondergaan, zoals we ook de genetische invloeden niet zonder meer overnemen, maar er een eigen, unieke combinatie van maken die niet zomaar bepaald wordt door de genen van onze voorouders. Wij zijn geen passieve slachtoffers van de omgevingsfactoren, maar gaan daar actief mee om in het maken van de ontelbare keuzes die zich elke dag opdringen, grote en kleine. Binnen de wetmatigheden die er ongetwijfeld zijn, is er een enorme variatie van oorzaak en gevolg mogelijk, zoals blijkt uit het feit dat het gedrag van een mens zo goed als helemaal onvoorspelbaar is op elk moment.

Maar zelfs indien men zou aannemen dat de beïnvloeding, genetisch of anders, veel aanzienlijker zou zijn dan men nu heeft kunnen vaststellen, dan nog blijft men als fysiek persoon volledig verantwoordelijk voor alles wat men doet. Het is die psychiater die zich heeft schuldig gemaakt aan ongeoorloofde relaties met zijn patiënten, niet iemand anders. Hij is de verantwoordelijke, zoals hij nu is als persoon, ook als hij spijt heeft (wat we nog niet vernomen hebben), ook als de patiënten (misschien) ook (min of meer) vrij hebben meegewerkt, ook als vaststaat dat intieme relaties in de psychiatrie en in de hele verzorgingswereld vaak voorkomen en als een beroepsrisico kunnen beschouwd worden. Hij zal dan ook vervolgd worden en zijn straf moeten ondergaan, tenzij kan aangetoond worden dat hij totaal niet toerekeningsvatbaar was en is.

Wanneer men bewust wetten (in de algemene betekenis van het woord) overtreedt, is men schuldig. Wanneer men de medemens niet als een evenwaardig, vrij en moreel en fysiek onaantastbaar persoon behandelt, is men eveneens schuldig, wat de wet ook zegt en wie het ook weet en wie het ook verzwijgt. Dat is de zware opgave waar wij elke dag voor staan. Wie begint met het vergoelijken van een kleine misstap, loopt het gevaar binnen de kortste keren alle normen te ontkennen. Vroeg of laat loopt dat slecht af; eerst voor de slachtoffers, uiteindelijk ook voor de dader.

Spinoza lezen in Vlaanderen

Lees- en gespreksdag voor Spinoza-vrienden in Vlaanderen

Werchter, 17 oktober 2012, 10 tot 16 uur.

Samen met enkele andere sympathisanten van Spinoza in Vlaanderen hebben we het idee opgevat om een (eerste?) dag te besteden aan het lezen en bespreken van een Spinoza-tekst, meer bepaald de Appendix bij het eerste hoofdstuk van de Ethica. Wij noemen het met opzet geen studiedag; het is de bedoeling om van het samen lezen en praten te genieten, niet om in slaap te vallen bij langdurige geleerde uiteenzettingen, noch om verhitte discussies te voeren over de mogelijke plaatsing van een kommapunt.

We beginnen om 10 uur met de kennismaking met de deelnemers bij een kop koffie of thee. Rond 10.30 uur start de eerste lezing, met de nodige onderbrekingen voor tussenkomsten. Rond 12 uur ronden we af en drinken we een aperitiefje.

Voor het middagmaal wachten we nog even af wat we doen tot we het aantal en de wensen ter zake van de deelnemers kennen: broodmaaltijd, restaurantbezoek, koud buffet…

De tweede lezing begint rond 14 uur en loopt tot ongeveer 15.45 uur, ook weer met de nodige onderbrekingen. We sluiten af met koffie, thee of iets krachtiger.

De bijeenkomst vindt plaats ten huize van Karel en Lut D’huyvetters- De Rudder, Hogeweg 78, 3118 Werchter. Daar is ruimte voor een tiental deelnemers.

Deelname is gratis. Voor koffie, thee, frisdrank naar believen en aperitief vragen we een bijdrage van 5 euro per persoon. Het middagmaal betaalt iedereen zelf; indien er een gezamenlijke maaltijd of buffet georganiseerd wordt, delen we de kosten van die spijs en drank.

Aanmelding via mail of telefonisch bij Karel, graag zo spoedig mogelijk om evidente praktische redenen. We sluiten de aanmelding definitief af op 15 oktober 2012. Tegen die dag verwachten we ook de betaling van de deelname in de kosten van 5 euro per persoon op rekening BE70 9796 5587 7225.

Iedereen brengt zijn eigen tekst van de Appendix mee.

Contact: Karel D’huyvetters, 0486 273784, 016 893126 karel.d.huyvetters@telenet.be