Foto
Categorieën
  • etymologie (74)
  • ex libris (57)
  • God of geen god? (166)
  • historisch (27)
  • kunst (6)
  • levensbeschouwing (239)
  • literatuur (40)
  • muziek (75)
  • natuur (7)
  • poëzie (93)
  • samenleving (225)
  • spreekwoorden (11)
  • tijd (12)
  • wetenschap (55)
  • stuur me een e-mail

    Druk op de knop om mij te e-mailen. Als het niet lukt, gebruik dan mijn adres in de hoofding van mijn blog.

    Zoeken in blog

    Blog als favoriet !
    interessante sites
  • Spinoza in Vlaanderen
  • de blog van Lut
  • Uitgeverij Coriarius
    Archief per maand
  • 03-2024
  • 02-2024
  • 01-2024
  • 12-2023
  • 11-2023
  • 10-2023
  • 09-2023
  • 08-2023
  • 07-2023
  • 06-2023
  • 05-2023
  • 04-2023
  • 03-2023
  • 02-2023
  • 01-2023
  • 12-2022
  • 11-2022
  • 10-2022
  • 09-2022
  • 08-2022
  • 07-2022
  • 06-2022
  • 05-2022
  • 04-2022
  • 03-2022
  • 01-2022
  • 12-2021
  • 11-2021
  • 06-2021
  • 05-2021
  • 04-2021
  • 03-2021
  • 12-2020
  • 10-2020
  • 08-2020
  • 07-2020
  • 05-2020
  • 04-2020
  • 03-2020
  • 02-2020
  • 01-2020
  • 10-2019
  • 07-2019
  • 06-2019
  • 05-2019
  • 03-2019
  • 10-2018
  • 09-2018
  • 08-2018
  • 04-2018
  • 01-2018
  • 11-2017
  • 10-2017
  • 09-2017
  • 07-2017
  • 06-2017
  • 04-2017
  • 03-2017
  • 02-2017
  • 01-2017
  • 12-2016
  • 11-2016
  • 10-2016
  • 06-2016
  • 05-2016
  • 03-2016
  • 02-2016
  • 01-2016
  • 12-2015
  • 11-2015
  • 10-2015
  • 09-2015
  • 08-2015
  • 07-2015
  • 06-2015
  • 05-2015
  • 04-2015
  • 03-2015
  • 02-2015
  • 01-2015
  • 12-2014
  • 11-2014
  • 10-2014
  • 09-2014
  • 08-2014
  • 07-2014
  • 06-2014
  • 05-2014
  • 04-2014
  • 03-2014
  • 02-2014
  • 01-2014
  • 12-2013
  • 11-2013
  • 10-2013
  • 09-2013
  • 08-2013
  • 07-2013
  • 06-2013
  • 05-2013
  • 04-2013
  • 03-2013
  • 02-2013
  • 01-2013
  • 12-2012
  • 11-2012
  • 10-2012
  • 09-2012
  • 08-2012
  • 07-2012
  • 06-2012
  • 05-2012
  • 04-2012
  • 03-2012
  • 02-2012
  • 01-2012
  • 12-2011
  • 11-2011
  • 10-2011
  • 09-2011
  • 08-2011
  • 07-2011
  • 06-2011
  • 05-2011
  • 04-2011
  • 03-2011
  • 02-2011
  • 01-2011
  • 12-2010
  • 11-2010
  • 10-2010
  • 09-2010
  • 08-2010
  • 07-2010
  • 06-2010
  • 05-2010
  • 04-2010
  • 03-2010
  • 02-2010
  • 01-2010
  • 12-2009
  • 11-2009
  • 10-2009
  • 09-2009
  • 08-2009
  • 07-2009
  • 06-2009
  • 05-2009
  • 04-2009
  • 03-2009
  • 02-2009
  • 01-2009
  • 12-2008
  • 11-2008
  • 10-2008
  • 09-2008
  • 08-2008
  • 07-2008
  • 06-2008
  • 05-2008
  • 04-2008
  • 03-2008
  • 02-2008
  • 01-2008
  • 12-2007
  • 11-2007
  • 10-2007
  • 09-2007
  • 08-2007
  • 07-2007
  • 06-2007
  • 05-2007
  • 04-2007
  • 03-2007
  • 02-2007
  • 01-2007
  • 12-2006
  • 11-2006
  • 10-2006
  • 09-2006
  • 08-2006
  • 07-2006
  • 06-2006
  • 05-2006
  • 04-2006
  • 03-2006
  • 02-2006
  • 01-2006
    Kroniek
    mijn blik op de wereld vanaf 60
    Welkom op mijn blog, mijn eigen website en dank voor je bezoek. Ik hoop dat je iets vindt naar je zin.
    Vrij vaak zijn er nieuwe berichten, dus kom nog eens terug?
    Misschien kan je mijn blog-adres doorgeven aan geïnteresseerde vrienden en kennissen, waarvoor dank.
    Hieronder vind je de tien meest recente bijdragen. De jongste 200 kan je aanklikken in de lijst aan de rechterkant; in het overzicht per maand, hier links, vind je ze allemaal, al meer dan 1400! De lijst van de categorieën bevat enkel de meest recente teksten; klik twee maal op het pijltje naar links onderaan voor nog meer teksten in dezelfde categorie.
    Als je een tekst wil gebruiken, hou dan rekening met de bepalingen van de auteurswet van 1994 en vraag me om toelating.
    Bedenkingen? Stuur me een mailtje: karel.d.huyvetters@telenet.be
    29-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Le bonheur de ce monde
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Het is wat onrustig, de laatste tijd.

    Vooreerst in de politiek, de grote en de kleine. We hollen van de ene crisis naar de andere, geen enkel probleem krijgen we opgelost, niet in Afghanistan, niet in Irak en ook nog altijd niet in Israël en dat zijn slechts de meest in het oog springende conflicten. In eigen land, België draait alles vierkant, en in Vlaanderen raken we het niet eens of er in Antwerpen nu het best een brug of een tunnel komt. Een aswolk houdt de vliegtuigen aan de grond. We hebben de bankencrisis nog niet achter de rug of we horen al dat Griekenland en Portugal afstevenen op het financieel failliet van de staat zelf.

    De katholieke kerk in Vlaanderen krijgt een strak denkende nieuwe aartsbisschop te verwerken en een bisschop die zijn neefje jarenlang seksueel misbruikt. De Belgische regering is weer gevallen over problemen tussen Vlamingen en Franstaligen. Hier in Werchter zijn er maandenlange hinderende werken aan het verkeersknooppunt bij de brug waar Demer en Dijle samenvloeien. En nu hebben ze ook nog onze straat voor maanden opengelegd om een gescheiden riolering aan te leggen voor het regenwater.

    Lut is druk in de weer voor de Week van de Amateurkunstenaars en voor een tentoonstelling in Boortmeerbeek-Schiplaken. Ze houdt zich ook bezig met de maandelijks wisselende tentoonstellingen in de Universiteitshallen in Leuven en in Aike’s Danscentrum.

    Ikzelf word geplaagd door kleine kwaaltjes. Het is nog zoeken naar een gepast medicijn voor mijn onregelmatig kloppend hart, een met zo weinig mogelijk vervelende nevenverschijnselen. Ik neem nu ook iets voor het te hoge suiker- en cholesterolgehalte. Voor het eerst in mijn leven heb ik vrijwel voortdurend last van hoofdpijn. Waarschijnlijk door het vele lezen en computeren heb ik een stramme nek gekregen en ben ik duizelig als ik naar omhoog en opzij kijk. Mijn ogen gaan er ook niet op vooruit, het is zoeken naar een goede leeshouding en de juiste bril. En omdat ik veel te weinig beweeg, is mijn algemene lichamelijke conditie verre van optimaal.

    Mijn vrijwilligerswerk in de gemeentelijke bibliotheek in Rotselaar heb ik opgezegd. Men heeft daar nu een elektronisch systeem geïnstalleerd voor het in- en uitchecken van de boeken en voor de betaling en dus is er minder werk voor de vaste bedienden, zodat die het werk van deze vrijwilliger kunnen overnemen.

    Ik heb nu geen enkele externe verplichting meer, maar ook geen enkel structureel contact met de buitenwereld. Ik zou me graag inzetten voor een of andere liefdadige of sociale zaak, het liefst iets dat te maken heeft met vrijzinnigheid, maar ik heb geen enkel vooruitzicht of aanbieding in die zin. Ik ging al eens kijken op de website voor vrijwilligers, maar kon niets vinden dat me echt aantrok.

    Dat alles maakt dat ik wat op mijn ongemak ben.

    Ik heb natuurlijk mijn boeken en mijn blog en daar ben ik zowat de hele dag mee bezig. Maar om te lezen en te schrijven heb je een stevige bodem nodig, vind ik. Je kan wel eens uit je krammen schieten over de politiek of de seksschandalen in de kerk, maar dat is veeleer journalistiek en ik verkies toch iets dieper te graven.

    Ik heb soms het gevoel dat ik het allemaal al eens gezegd heb. Ik kan sommige teksten van vorig jaar en van nog langer geleden zo opnieuw aanbieden, ze passen perfect bij de gebeurtenissen van vandaag. Mijn standpunten zijn duidelijk en bekend, heeft het zin om mezelf nog te herhalen? Lezers suggereren wel eens dat ik een synthese maak van teksten rond bepaalde onderwerpen en dat ik die publiceer in boekvorm, maar dat soort werk trekt me niet aan en ik sta ook niet te springen om boeken te schrijven, ik verkies de bescheiden, kosteloze, snelle, efficiënte, onafhankelijke, open en directe vorm van communicatie van de weblog, mijn blog, mijn Kroniek, mijn website.

    Onlangs gaf ik nog uiting aan mijn desolaat gevoel van vereenzaming bij het ouder worden en citeerde daarbij de tekst van een van Gustav Mahlers aangrijpende Ruckertlieder: Ich bin der Welt abhanden gekommen, klik hier: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=605875.

    Is dat de oplossing: je stilaan uit de wereld terugtrekken, je niets meer aantrekken van de grote en de kleine politiek, van organisaties en actiecomités, verkiezingen, politieke en economische crisissen, twisten tussen Vlamingen en Franstaligen, moslims en christenen, het hedendaagse kunstaanbod? Je afsluiten van het actieve, publieke leven en als een welgedane rentenier stilletjes genieten van je welstand? Een niche zoeken waarin je de dagen en je leven kan doorbrengen, een hobby zoals filatelie (postzegels verzamelen), avi- (vogel-) of apicultuur (bijenteelt), pyrogravure (door verhitting in hout tekenen)? Of vissen, fitnessen, museabezoek, toerisme?

    Ik kocht ooit in het heerlijke Plantijn-Moretusmuseum in Antwerpen een mooie afdruk op de oude persen van het bekende sonnet van Christoffel Plantijn (1520-1589). Het heeft jaren lang mijn kantoor gesierd. Ook al is het gedateerd en vandaag niet meer helemaal toepasselijk op mezelf of op jou, lieve lezer, toch kan het ons nog ontroeren. Je vindt het hierbij, met de stijlvolle vertaling die Ward Ruyslinck ervan maakte.

     

    Le Bonheur de ce Monde

    Avoir une maison commode, propre et belle,
    Un jardin tapissé d'espaliers odorans,
    Des fruits, d'excellent vin, peu de train, peu d'enfans, 
    Posséder seul sans bruit une femme fidèle ;

    N'avoir dettes, amour, ni procès, ni querelle,
    Ni de partage à faire avecque ses parens,
    Se contenter de peu, n'espérer rien des grands,
    Régler tous ses desseins sur un juste modèle ;

    Vivre avecque franchise et sans ambition,
    S'adonner sans scrupules à la dévotion,
    Domter ses passions, les rendre obéissantes,

    Conserver l'esprit libre et le jugement fort,
    Dire son chapelet en cultivant ses entes,
    C'est attendre chez soi bien doucement la mort.



    Het werelds geluk

    Een schoon en fleurig huis, een tuin met ranken langs de muren, 
    een beker flonkerende wijn en vruchten in de schaal, 
    geen al te talrijk kroost, geen last en geen schandaal, 
    een trouwe vrouw die helpt het huisgezin besturen.

    Noch schulden noch gedingen noch geschillen met je buren, 
    om have en om erf geen zorg en geen kabaal, 
    en zonder hoge voorspraak, zonder nijd om de rivaal, 
    je zedelijke kracht uit een bezonken inzicht puren.

    Geen waarheid schuwen, voor geen zwarigheden zwichten, 
    je zonder schroom, in godsvrucht, onderwerpen aan je plichten, 
    je driften meester blijven en ze richten naar je wil.

    Je vrijheid bewaren, in geweten en gedachten, 
    je ziel tot God verheffen in gebed en vreedzaam, stil, 
    in eigen huiselijke kring de dood afwachten. 


    (vertaling Ward Ruyslinck)






    Categorie:poëzie
    Tags:levensbeschouwing
    27-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Vlaanderen, de tsjeven en de sossen
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Blijkbaar is er iets dat ik niet begrijp. Wij weten allemaal, aan beide kanten van de taalgrens, die een landsgrens is geworden, dat er geen sprake kan van zijn dat wij een stuk van ons Vlaams grondgebied aan de Franstaligen zullen afstaan, nu niet, straks niet, nooit niet. Geen morzel gronds.

    Iedereen in België weet dat en toch doen sommige politici alsof er daarover nog te praten valt. Wat Vlaanderen betreft is dat niet het geval, zelfs de Vlaamse liberalen, die heus niet met leeuwenvlaggen staan te zwaaien, hebben het nu begrepen. Gedaan met het gezeur: het antwoord is nee.

    Waarom zouden we ook? Omdat er kapitaalkrachtige Franstalige Brusselaars in onze Vlaamse gemeenten rond Brussel zijn komen wonen? Kom nou! Je moet het eens proberen in gelijk welk van onze buurlanden, in gelijk welk land ter wereld: een grens is een grens. Als je emigreert, dan moet je je aanpassen. Is dat racisme, intolerantie, arrogantie, onbegrip? Alleen hier, in dit prachtige land van ons dat eindeloos verscheurd wordt door onoplosbare communautaire crisissen.

    Iedereen weet het nu en de oplossing is ook voor iedereen duidelijk: Vlaanderen en de Franstaligen moeten elk hun eigen landsgedeelte krijgen, autonoom worden, onafhankelijk. Ze kunnen nadien beslissen hoe ze de boedel delen en eventueel ook of er nog zaken zijn die we gezamenlijk willen regelen. Ik vermoed echter dat dit niet het geval zal zijn. Ik heb de splitsing van de Leuvense universiteit van zeer nabij meegemaakt, eerst als student op de barricades, daarna als ambtenaar. De twee universiteiten praten niet met elkaar, punt uit. Het is al moeilijk genoeg om één universiteit draaiend te houden, als je nog rekening moet houden met een andere, dat is om moeilijkheden en burenruzies vragen.

    Maar zo duidelijk stellen bepaalde politici van dit land het niet. Over de Franstaligen zullen we het even niet hebben, die willen België alleen maar in stand houden omdat ze zonder Vlaanderen veel, veel slechter af zijn. Maar de ellendige tsjeven, de zogenaamd christelijke zogenaamd democratische en vooral zogezegd Vlaamse grootste partij van Vlaanderen kan nog altijd de stap niet zetten, zij krijgen het woord autonomie niet over de lippen, laat staan ONAFHANKELIJKHEID (net zoals ze het woord ATHEÏSME niet kunnen uitspreken).

    Waarom? Is er iets dat zij weten en wij niet? Is er iemand binnen die partij die ons één reden kan geven waarom wij niet onafhankelijk zouden zijn, desnoods binnen een confederatie, maar liefst van al nog binnen Europa?

    Idem dito voor de al even ellendige socialistische partij, of wat er nog van overschiet. Ook zij hebben zich nog geen leeuwenvlaggen aangeschaft, zij stappen nog altijd liever op in folkloristische 1 meistoeten, ze zingen of prevelen met nauwelijks gebalde vuist de internationale en ze verzetten zich domweg, zonder enige ideologische reden, tegen elk voorstel dat Vlaanderen dichter bij de onafhankelijkheid brengt. Zo verliezen ze keer op keer de verkiezingen, ze zien hun kiezers massaal overlopen naar de Vlaamsgezinde partijen, maar ze trekken er geen lessen uit, ze zijn halsstarrig en ideologiseren zichzelf in de vernieling.

    Er is in Vlaanderen geen plaats meer voor grote verhalen en grote ideologische tegenstellingen. Wij leven in een geglobaliseerde wereld, als klein land ondergaan we de wil van de grote landen en de grote bedrijven. Het verschil tussen de verkiezingsprogramma’s is op alle gebieden totaal verwaarloosbaar. Het enige wat de mensen nog interesseert, is een staatsbestel dat werkt en dat ons toelaat te werken.

    De Belgische staat is stuk, onherstelbaar kapot, versleten tot op de draad, niets kan nog, alles loopt fout en draait vierkant. We verliezen onze tijd met onnozele politieke palavers in een poppenkastparlement, terwijl we allen weten dat die palavers niets helpen, niets oplossen, dat alle vroegere palavers Vlaanderen benadeeld hebben, dat de Franstaligen er alleen maar op uit zijn om ons weer eens te pluimen.

    Het is nu eindelijk genoeg geweest. Wij zijn het beu, België heeft afgedaan, België is gebarsten, lang geleden al en vandaag is het gebroken, het bestaat alleen nog in de geest van de Brusselse Franstalige patriotten uit 1830.

    De toekomst van Vlaanderen én de Franstaligen ligt in een volledige onafhankelijkheid. Alleen de tsjeven en de sossen schijnen dat nog niet te weten. Ze zullen het wel weten na de verkiezingen, denk ik.

    De Franstaligen hebben zich doodgeërgerd aan het beeld van de volksvertegenwoordigers van het Vlaams Belang die in het parlement ons nationaal volkslied, De Vlaamse Leeuw aanhieven. Ik hoop het binnenkort te mogen beleven dat álle Vlaamse volksvertegenwoordigers en alle senatoren gezamenlijk in het parlement ons volkslied aanheffen om eindelijk de Vlaamse onafhankelijkheid te vieren.





    Categorie:samenleving
    Tags:politiek, maatschappij
    25-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.op de keper beschouwd
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Laat me toe even een uitstapje te maken naar de wereld van het textiel. Het is immers daar dat we de oorsprong moeten zoeken van deze uitdrukking: op de keper beschouwd. Maar voor we zo ver zijn, maken we eerst enkele omweggetjes. 

    We beginnen, waar anders dan bij het Latijn. Een bok is een caper, een geit capreacapreola is dan een klein geitje, een ree en capreolus een reebokje; bokkensprongen zijn capriolen. Naar de vorm van de hoorns van deze dieren, die enigszins naar elkaar toe neigen, gaf men die naam ook aan andere zaken. Zo was er een soort hak met twee tanden om onkruid te wieden; die bestaat nog, maar nu meestal met drie of vijf gevorkte tanden. Het meest gebruikte men capreoli, in het meervoud, voor twee houten stutten, groot of klein, wat wij nu nog een bok noemen, bijvoorbeeld een bok om boomstammen op te zagen. Heel specifiek zijn het in het Vulgair Latijn capreoni, de dakspanten of dakribben, de schuine balken die paarsgewijs tegen de nokbalk of hanenbalk geplaatst worden, men noemt die ook spruiten, maar ze zijn beter bekend als kepers, evident afgeleid van de capreoni. Op de schuine kepers nagelt men de pannenlatten en daarop komen dan de pannen, juist. Zie je de constructie een beetje?

    Twee schuine balken, dat is ook een chevron, synoniem keper, zoals de strepen van een sergeant, maar ook het logo van het merk van benzine Chevron en van het automerk Citroën. Een aandachtige lezer was zo vriendelijk me te laten weten waar het logo met de dubbele kepers of chevrons van Citroën vandaan komt. Zij blijken de eersten geweest te zijn die in hun motoren gebruik maakten van tandraderen waarvan de tanden die vorm hadden, onze keper of chevron. In het Frans is chevron nog steeds de benaming van de twee kepers van een gebinte. We zien er ook chèvre in, natuurlijk, de Franse geit, eveneens afgeleid van capra.

    Keper is een woord zoals schaar: bij ons is dat enkelvoud, maar in het Frans en het Engels is dat meervoud: ciseaux, (a pair of) scissors. Je hebt nooit één keper, het is altijd een paar. Maar toch is men stilaan ook één balk een keper gaan noemen.

    Hoe komen we dan bij het textiel terecht? Op een weefgetouw spant men verticaal, in de lengterichting evenwijdige draden, dat is de schering of de ketting. Die kruist men dan, waarbij men telkens een of meer draden van de schering overslaat, en dat is de inslag. Als men daarbij ook nog eens verspringt, dat wil zeggen dat men een opwaartse beweging maakt bij het weven van de inslag, dan verkrijg je een schuin patroon in het weefsel, een schuine balk, net zoals de kepers van een gebinte. Een dergelijk stuk stof is dan gekeperd, de schuine strepen zijn kepers. In die betekenis is ons woord overgenomen, omdat wij bekend stonden om onze weverij, in het Nederduits keper, het Hoogduits Köper, het Zweeds kypert, het Noors kiper, het Russische kípor.

    Een keper hebben we ook in de heraldiek: het is de chevron, de omgekeerde V die we op vele schilden en blazoenen zien.

    In de weverij noemt men ‘de keper’ de manier waarop de schering en de inslag samengaan, hoe dus de verticale draden van de schering gekruist worden door de horizontale inslag. Als men een stof tegen de draad in een beetje openduwt, dan ziet men, desnoods met een loep (van het Franse loupe, maar men weet niet goed waar dat vandaan komt) of een dradenteller, dan kan men zien hoe fijn of grof de mazen van de stof zijn. Men bekijkt dan heel nauwkeurig de keper van de stof. Als men dus iets op de keper beschouwt, dan onderzoekt men het grondig. Je zou kunnen zeggen dat mijn Kroniek de zaken op de keper beschouwt. 




    Categorie:etymologie
    Tags:etymologie, wetenswaardig
    24-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Si j'étais Dieu...
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    The Vigil of St Mark


    Tis now, replied the village belle,

    St. Mark’s mysterious eve,

    And all that old traditions tell

    I tremblingly believe;


    How, when the midnight signal tolls,

    along the churchyard green,

    A mournful train of sentenced souls,

    in winding-sheets are seen.


    The ghosts of all, whom death shall doom

    within the coming year,

    In pale procession walk the gloom,

    amid the silence drear.”



    De vigilie van Marcus

    ’t Is vandaag, zo sprak de mooiste van het dorp

    de geheimenisvolle vigilie van Sint-Marcus

    en al wat oude tradities ons vertellen

    dat geloof ik sidderend.

    Hoe bij het kleppen van de middernachtsklok

    over het grasperk van het kerkhof

    een droef rouwende stoet van veroordeelde zielen

    in hun lijkwaden opdaagt.

    De geesten van al wie de Dood verdoemen zal

    in het komende jaar

    lopen in een bleke processie door het duister

    in de angstige stilte.


    James Montgomery (1771-1854), mijn vertaling ©

    http://clanoftubalcain.co.uk/blog/?p=941

    Het is een van die vreemde oude legenden, dat op de vooravond van het feest van Sint Marcus, de evangelist, dus op 24 april, men op de kerkhoven de geest kon ontwaren van al wie in het komende jaar zou sterven. Ik laat het aan de verbeelding van de lezer over om te bevroeden waar zoiets vandaan kan komen. Zeker is dat dergelijke legenden lange tijd integraal deel uitmaakten van het volksgeloof, veel meer dan de geleerde dogma’s.

    Het feest van Marcus, de auteur van het tweede evangelie, heeft dus zijn feestdag op 25 april. Op de keper beschouwd, weten we van Marcus evenwel… niets. Alles wat aan hem toegeschreven is, berust op legenden. We hebben geen enkel historisch gegeven en voor de vele legenden zijn er zelfs geen Bijbelse gronden. Marcus is een legende, een verzinsel. Dit klinkt misschien verrassend, maar als we er even bij stilstaan, dan hoeft dat niet, want bijna alles wat men in het christendom over de vroege oorsprong van de kerk zegt, mist elke historische grond. We weten ook niet of de apostelen echt bestaan hebben. Merk daarbij op dat Marcus wel als evangelist bekend is, maar volgens de Bijbel geen apostel was, hij behoorde niet tot de traditionele en legendarische oorspronkelijke twaalf. Toch was hij een van de pijlers waarop het christendom gebouwd was, een van de grootste heiligen, met talloze feesten en gebruiken en miljoenen kinderen die zijn naam dragen.

    Waar wil ik nu naartoe, zal je misschien vragen.

    Gisteren vernamen we dat de bisschop van Brugge bekend heeft dat hij jarenlang, ook toen hij al bisschop was, zijn neefje seksueel misbruikt heeft, zijn hele jeugd lang. Ik moet bekennen dat ik daardoor ontdaan en geschokt was. Ik heb de bisschop enkele keren ontmoet, maar er nooit een persoonlijk gesprek mee gehad. Hij stond bekend als een zeer pastorale figuur, een man van de volkskerk, veeleer dan een diepzinnig theoloog. Wanneer een dergelijke figuur plots van zijn voetstuk valt, dan stort ook je eigen wereld een beetje ineen. Hij maakte deel uit van mijn ruimere omgeving: hij was oud-student van ‘mijn’ faculteit in Leuven, collega en later bisschop van verscheidene West-Vlaamse Leuvense theologieprofessoren die ik tot mijn vrienden rekende. Hij was de afgevaardigde van de bisschoppen in de bestuursorganen van de Leuvense Katholieke Universiteit.

    Hij was dus ook gewoon een mens en in staat tot misdaden. Wij hebben de neiging om dat te vergeten, wij maken van hooggeplaatste personen al te gemakkelijk supermensen. We worden er helaas maar al te vaak pijnlijk aan herinnerd dat ze dat hoegenaamd niet zijn. Ze zijn niet beter dan wij. Ze begaan misstappen, net zoals wij. Er is dus geen enkele reden waarom we zouden verbaasd zijn wanneer dat uitkomt. Er is geen enkele reden om meer verontwaardigd te zijn dan in elk ander geval van diefstal, leugen, seksueel misbruik of welke misdaad dan ook. Mensen doen nu eenmaal dingen die niet mogen.

    En toch schokt deze kwestie ons veel meer dan wanneer we vernemen dat een onbekende, ergens, ooit, zich schuldig gemaakt heeft aan ongeoorloofd seksueel gedrag, want die feiten zijn er, laat ons daar toch maar zeer eerlijk in zijn, maar al te veel. Wie op dat punt zonder zonde is, werpe de eerste steen. Dat betekent niet dat we er onze schouders mogen over ophalen, zo van ach, het gebeurt nu eenmaal, nee, dat helemaal niet.

    Maar wanneer wij vernemen dat een bisschop, een pastor, een herder, een kerkelijk leider, die ons voortdurend voorhoudt hoe het moet en hoe het niet mag, zich niet eenmaal maar jarenlang, ook nog als bisschop, vergrijpt aan een minderjarige uit zijn directe omgeving, dan zijn we geschokt. Het is iets dat we niet verwachten, ook al zouden we eigenlijk beter moeten weten, want hij is immers ook ‘maar’ een mens.

    Het is niet zozeer zijn misstap die we veroordelen, wij weten immers dat ook wij die begaan. Het is de herhaling ervan, de duur, het patroon, de gewoonte, het volharden in de boosheid. En vervolgens en vooral, ook het verbijsterend stilzwijgen, het ontstellend verbergen van die verschrikkelijke waarheid, voor iedereen, de vrienden, de collega’s en de naaste medewerkers, de gelovigen, het kerkelijk gezag, het publiek. Een leven van onbeschaamde leugens, vijfentwintig jaar lang volgehouden, dag na dag, wel wetend dat een zwaard van Damocles boven je hoofd hangt. Wat is er gebeurd met de mensen die het wel wisten? Het slachtoffer zelf, zijn familie, de mensen die zij in vertrouwen genomen hebben? Welke druk heeft men op hen uitgeoefend? Hoe heeft men hun jarenlang angstig en beschaamd stilzwijgen gekocht en verkregen?

    Hoe is het mogelijk dat men zo een dubbel leven leidt en blijft leiden? Hoe kan een mens met die leugens leven? Hoe kan een publieke figuur en vooral een kerkvorst, een herder met die leugen leven en blijven leven, ook al dringt het slachtoffer herhaaldelijk aan op een publieke bekentenis, ook al dreigt men met bekendmaking, ook al biedt men de bisschop de kans tot eervol ontslag?

    Het moet zijn dat deze man zich het hoogheilige privilegie voorbehield om een dubbel leven te leiden, dat hij het recht opeiste om zichzelf te zijn, gewoon mens, naast zijn functie, naast zijn publieke leven en dat hij geloofde dat zijn verborgen persoonlijk leven hem er niet van weerhield om een volwaardig en voorbeeldig publiek leven te leiden, zelfs binnen de kerk. Hij heeft geweigerd om zijn functies neer te leggen tot het niet anders meer kon. Waarom? Omdat hij vond dat zijn persoonlijke misstappen niets te maken hadden met zijn openbare functie. Dat is, meen ik, de kern van het probleem en de oorzaak van al wat we meemaken in de kerk. Enkel in de kerk is een schaamteloze scheiding tussen wat men is en wat men preekt niet alleen aanvaard, maar zelfs onvermijdelijk.

    Ik heb er al eerder over geschreven, klik hier: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=141243.

    De kerk verwacht van de gelovigen, maar inzonderheid van haar bedienaars, en hoe hoger op de hiërarchische ladder hoe meer, dat zij van onbesproken gedrag zijn. Maar dat is een onmogelijke opdracht, wij zijn inderdaad ‘maar’ mensen en zeker ons seksueel leven is nadrukkelijk niet zoals de kerk het voorschrijft. Er is niets dat op dat punt mogelijk of zelfs denkbaar is, dat mensen niet willen, proberen en doen. Dat weet men, ook binnen de kerk of men zou het moeten weten, na tweeduizend jaar christendom. Men weet dat men van de bedienaars van de eredienst niet het onmogelijke mag vragen en toch blijft men het doen. Meer nog, men blijft hen in onmogelijke situaties plaatsen.

    Als vertrouwenspersoon is de priester nog meer blootgesteld aan alle verleidingen dan anderen. Voor hulpverleners is seksueel misbruik een erkend beroepsrisico. Priesters zijn dus onvermijdelijk ook daders, dat weet men, dat weet iedereen, maar het wordt verzwegen en de kerk doet er niets aan, men houdt het priesterschap in stand en men houdt de priesters in functie, ook als zij zich misdragen hebben, keer op keer, tot het niet meer kan, tot het werkelijk publiek wordt, tot de pers of het gerecht er zich gaat mee bemoeien.

    De kerk verwacht, nee vraagt, eist van haar priesters en religieuzen dat zij maagdelijk leven, dat zij leven zonder seksualiteit, hetero of homo. Men kan net zo goed eisen dat zij afzien van eten of drinken of ademen. Het is ondenkbaar dat men dat niet weet, de kerkelijke archieven barsten uit hun voegen met de documenten die aantonen dat priesters ook mensen zijn. De kerk weigert evenwel halsstarrig het probleem te erkennen, weigert er iets aan te doen. Men houdt vast aan de talloze godsdienstige functies en legt die genadeloos op aan goedgelovige mensen terwijl men zeer goed weet dat ze niet in staat zijn om die functie te vervullen zonder te zondigen. Zo dwingt men die mensen om het noodlottige onderscheid te maken tussen de openbare functie en de zwakke mens die ze vervult. Wat meer is, men houdt dat vervloekte systeem wetens en willens in stand en gedoogt de evident ontelbare menselijke zwakheden van de bedienaars van de eredienst. Het is een vermaledijd nefast systeem, waarin de zondaars weten dat hun zonden hen niet alleen zullen vergeven worden, zelfs zonder biechten, maar dat ze zorgvuldig verborgen zullen gehouden worden voor de buitenwereld. Het is een witwasoperatie. Het is een schuldig stilzwijgen onder schuldige zwijgers.

    Waarom houdt de kerk vast aan dat malafide beleid? Omdat het enige andere dat ze kan doen, schuld bekennen is en het priesterschap afschaffen, zichzelf opheffen, erkennen dat de kerk een mislukking is, een misdaad tegen de mensheid.

    Ik ben dit verhaal begonnen met een gedicht over een legende. Vannacht zullen op de oude kerkhoven rond de verlaten kerken de ontroostbare schimmen ronddwalen van de ontelbare slachtoffers van de zonden van Gods priesters en hun bisschoppen, de zielen die geen rust vinden omdat het kwaad dat hen berokkend is geen naam heeft, omdat de misdaden die tegen hen begaan zijn geen schuldigen hebben, de zonden van hun belagers geen zondaars. In hun hart kunnen zij geen vergeving vinden voor wat hen is aangedaan, omdat de daders hun schuld niet kunnen bekennen, geen vergeving vragen, geen vergeving behoeven. De schuldigen zijn immers aangesteld om anderen te vergeven, niet om eigen misdaden te bekennen, zelfs niet voor zichzelf.

    De vigilie van Sint-Marcus. Vannacht, zoals elke nacht, huiveren in elke kerk de eeuwig gekwetste zielen van Gods slachtoffers, terwijl in hun groezelige kamers en hun pronkerige paleizen zijn priesters zich heimelijk verlustigen in hun vuig genot en hun godslasterlijke trots.

    Marcus de Evangelist is een legende, een mythe, een vertelsel, prietpraat. De kerk is gebouwd op een rots die Petrus heet, maar Petrus is ook een legende, een mythe, een sprookje; de mensenvisser is een rattenvanger van Hameln, een gruwelijk grijnzende grinnikende kinderlokker.

    De stoel van Sint-Pieter wankelt. Si j’étais Dieu, j’aurais pitié du coeur des hommes (Maeterlinck). Indien ik God was, dan stuurde ik de vier ruiters van de Apocalyps af op die heilloze, onzalige, liegende, bedriegende, stelende, verkrachtende, vretende, zuipende, schijnheilige godvergeten meute.




    Categorie:God of geen god?
    Tags:maatschappij
    23-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Boekendag 2010
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    23 april is een speciale dag voor boekenliefhebbers. 

    Ons verhaal begint in Catalonië. Daar was het sinds de middeleeuwen de gewoonte dat de mannen op die dag rode rozen schonken aan hun geliefde (vrouw). 23 april is het feest van Sint-Joris, die van de draak. Er is weinig reden om aan te nemen dat hij of de draak werkelijk bestaan hebben, maar dat belet niet dat hij sinds de zesde eeuw een van de meest populaire heiligen in heel christelijk Europa is geweest. Ontelbaar zijn de verhalen en legenden, maar ook de gilden en religieuze of folkloristische verenigingen die naar hem werden genoemd, de kerken en steden die hem als patroon hadden. Vooral in Engeland was zijn feest een van de sociale hoogdagen van het jaar, zelfs na de reformatie, toen heiligenverering op een laag pitje werd gezet. 

    Hoe dan ook, in Catalonië bedachten de boekhandelaars in 1925 een handige commerciële campagne: in ruil voor de rozen zouden de dames aan hun geliefde (man) een boek geven: 23 april 1616 was immers de sterfdatum van Cervantes, de auteur van Don Quixote, natuurlijk. En zo geschiedde. Sindsdien verkoopt men in Catalonië op die dag alleen zo’n 400.000 boeken (naast 4 miljoen rozen…), ongeveer de helft van de jaarlijkse boekenverkoop in de streek.

    Toen de Unesco op zoek was naar een datum voor een dag gewijd aan het boek, viel hun keuze wegens die bestaande traditie en de wereldwijde bekendheid van Cervantes’ Don Quixote, bijna vanzelfsprekend op die dag. Sinds 1995 is 23 april derhalve Wereld boeken- en copyrightdag. Toevallig zijn er nog wat andere literaire connotaties voor die dag: (waarschijnlijk) de geboortedag én (zeker) de sterfdag van William Shakespeare, de sterfdag van Inca Garcilaso de la Vega en Josep Pla, de geboortedag van Maurice Druon, Vladimir Nabokov, Manuel Mejía Vallejo en Halldór Laxness. 

    Voor Shakespeare moeten we nog vermelden dat hij wel op 23 april geboren is in 1564 en gestorven in 1616, maar in de praktijk was zijn laatste uur toch niet op dezelfde dag als Cervantes: de kalenderhervorming van Gregorius (1582) werd in Engeland veel later ingevoerd dan in Spanje (lees hierover meer en klik hier: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=360) en zo komt het dat Shakespeare tien dagen voor Cervantes overleed, maar wel op dezelfde datum, volg je nog?

    Er is niet alleen een wereldboekendag, maar ook een wereldboekenstad: sinds 2001 duidt de Unesco elk jaar een stad aan die een jaar lang, van 23 april natuurlijk, die titel mag dragen; het begon (natuurlijk) in Spanje: Madrid (2001), dan Alexandria (2002), New Delhi (2003), Antwerpen (2004), Montréal (2005), Turijn (2006), Bogotá (2007), Amsterdam (2008), Beiroet (2009), Ljubljana (2010).

    Doe eens iets met een boek vandaag: lees er een, koop er een, ontleen er een, geef er een cadeau...



    Categorie:ex libris
    Tags:ex libris
    22-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Een revolutie in je hoofd, Jonathan Israel
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Jonathan Israel, A Revolution of the Mind. Radical Enlightenment and the Intellectual Origins of Modern Democracy, xiv + 276 pp., Princeton UP, 2010, ongeveer $ 20 (Amazon)

     

    Een nieuw boek van Jonathan Israel (klik hier voor meer: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=402130) is een gebeurtenis en dus haastte ik me om het mij aan te schaffen. Het heeft enkele maanden op mij liggen wachten, terwijl ik mij verdiepte in Pintard, maar daarna ben ik er begerig aan begonnen. Nu is het uit en ik smaak de diepe voldoening een boek gelezen te hebben naar mijn hart. Ik sta op alle punten achter de opvattingen van de auteur. Meer nog: hij houdt zich in dit boek uitsluitend bezig met onderwerpen die mij na aan het hart liggen. Als het dan ook nog een stilistisch hoogstaand literair werk is, fraai uitgegeven als een stijlvolle gebonden hardcover, met een mooie, scherp en goed zwart gedrukte aangename letter, een open en aangenaam lezende bladspiegel, stevig kwaliteitspapier, een aantrekkelijke kleurrijke stofwikkel met een historische voorstelling, een schilderij van David… Lieve lezers, wat kan een lezer zich dan nog meer wensen?

    De tekst is een bewerking van een reeks van lezingen die de auteur hield aan de universiteit van Oxford in het voorjaar van 2008, in het kader van de herdenking van het leven en werk van de filosoof Sir Isaiah Berlin (1909-1997). Het is een typisch en indrukwekkend voorbeeld van Ideengeschichte, Intellectual History, History of Ideas. In het Nederlands spreekt men van ideeëngeschiedenis, maar ik verkies de term intellectuele geschiedenis; het gaat immers niet alleen om de ideeën die bepaalde figuren uit het verleden gehad hebben, maar vooral om de invloed van die gedachten op de maatschappij, toen en nu.

    Meer dan in zijn beide monumentale vorige werken, die een nooit eerder geziene massa informatie over de internationale Verlichting bijeenbrachten, concentreert hij zich hier op de kernideeën zelf van de protagonisten, hoe die hun verspreiding kenden in hun eigen tijd en hoe die hebben doorgewerkt tot op vandaag. Het is geen filosofiegeschiedenis maar maatschappijgeschiedenis. Jonathan Israel neemt daarbij geen blad voor de mond, hij trekt vlijmscherpe scheidingslijnen. Ook wanneer hij de auteurs zelf aan het woord laat in talloze citaten, blijkt hier ten overvloede waar zijn sympathieën liggen en dat is wel degelijk bij de voorstanders van de Radicale Verlichting.

    Dat heeft hem kritiek opgeleverd, niet alleen zoals verwacht vanuit conservatieve hoek, maar ook vanuit wat hij Moderate Enlightenment noemt, het gematigde en door hem verguisde soort van vals verlichtingsdenken waaraan ook figuren als Rousseau en Voltaire zich hebben schuldig gemaakt. De boekbespreking bij Liberales, de Vlaamse liberale denktank, is een voorbeeld van dergelijke misplaatste kritiek.

    Misplaatst, inderdaad. Eindelijk hebben we een auteur, een gedegen wetenschapper, die zijn sporen heeft verdiend met ernstig, origineel en door iedereen geprezen wetenschappelijk werk, die op alle mogelijke manieren bekroond en gelauwerd is en die op basis van zijn jarenlange minutieuze opzoekingen en na het lezen van ontelbare documenten en publicaties uit de hele periode van de Verlichting, uit heel Europa en zelfs daarbuiten, tot onvermijdelijke conclusies komt en die onverbloemd, maar steeds even ernstig en wetenschappelijk gegrond, naar voren brengt in een briljante en vooral ook leesbare synthese. En wat doet de eerste de beste journalist van dienst, die zelf nog niet tot aan de enkels reikt van de auteur wiens werk hij bespreekt? Hij verwijt hem vooringenomenheid, kortzichtigheid, eenzijdige benaderingen… Een ernstiger en meer evenwichtige bespreking vind je hier: http://www.athenaeum.nl/recensies/jonathan-israel-revolution-of-the-mind. Ga ook even hier kijken: http://spinoza.blogse.nl/log/jonathan-israel-a-revolution-of-the-mind.html. 

    Jonathan Israel laat de auteurs zelf spreken en hun boodschap is niet mis te verstaan. Hij scheidt genadeloos en zonder aanzien des persoons het kaf van het koren, net zoals het destijds ook gescheiden was. Voltaire en Rousseau haatten Diderot en d’Holbach en dat was wederzijds en van harte. Het onderscheid dat hij maakt is niet kunstmatig maar historisch, reëel en belangrijk en de getuigenissen en argumenten die Israel aanhaalt zijn onbetwistbaar en overtuigend. Wanneer wij vandaag in een democratisch bestel leven, waarin de mensenrechten officieel erkend en afdwingbaar zijn, waarin kerk en staat wettelijk gescheiden zijn, waarin er een beschermde vrije meningsuiting is, dan is dat niet vanzelf gekomen. Wij hebben dat rechtstreeks te danken aan de Verlichting en binnen die ruime beweging zijn het vooral de radicale elementen die het meest hebben bijgedragen om die nieuwe ideeën te ontwikkelen en kenbaar te maken.

    Er bestaat geen twijfel over de opvattingen van Voltaire, die herhaaldelijk en zonder enige schroom stelde dat er geen inspanningen moesten gedaan worden voor de intellectuele ontwikkeling en bevrijding van het plebs: dat zou toch niets uithalen, de gewone mens was nauwelijks iets meer dan een dier. Uiteraard moest er dan ook een sterk staatsbestel zijn, met een absolutistische vorst, een leidende adel en een meedogenloos politieapparaat; en ook de kerk moest blijven bestaan, want zonder godsdienst is het onmogelijk om de massa’s in toom te houden. Voltaire’s ‘verlichting’ was een uiterst elitaire aangelegenheid, geen wonder dat hij de beste relaties en een uitvoerige correspondentie onderhield met de zogenaamd verlichte vorsten van zijn tijd.

    Aan de basis van alle radicaal denken ziet Jonathan Israel, zoals trouwens ook alle voor- en tegenstanders van de Verlichting, de figuur van Spinoza, die als eerste een synthese heeft gemaakt van het radicale rationele denken sinds de oudheid. Het is inderdaad een ijzingwekkend compromisloze filosofie, die zich niet leent tot halve waarheden en politieke of filosofische koehandel. Zij laat geen plaats voor suspecte instellingen zoals de katholieke kerk, voor slavernij, uitbuiting, onderdrukking, racisme, voor onrechtvaardige verdeling van de rijkdommen der aarde, voor discriminatie op basis van ras, afkomst, geslacht, seksuele geaardheid, of welk secundair menselijk kenmerk dan ook.

    Men verwijt radicale denkers steeds hun gebrek aan realisme: het zijn utopisten, dromers, ze beseffen niet welk een kloof er gaapt tussen hun fantastische gedachten en de realiteit van elke dag. Het zijn eeuwige optimisten die niet beseffen dat de mens intrinsiek boosaardig is en voortdurend moet ingetoomd worden. Het zijn communisten, die een absolute gelijkheid nastreven van alle mensen maar niet begrijpen dat dit nooit kan gerealiseerd worden, kijk maar naar Rusland!

    Als wij vandaag om ons heen kijken en de wereld vergelijken met de toestand waarin hij zich bevond in 1600, 1700, 1800, 1900 of 1950, dan zien wij dat er een ongelooflijke evolutie heeft plaatsgevonden. Zeker, de wereld is (nog) geen aard paradijs. Maar we leven wel met bijna zeven miljard mensen bijeen en het gaat ons, globaal gesproken, zo onbeschrijflijk veel beter dan ooit tevoren, dat we ons nog nauwelijks kunnen voorstellen hoe verschrikkelijk veel slechter men er vroeger aan toe was.

    Die evolutie hebben we in belangrijke mate te danken aan het radicale Verlichtingsdenken. Dat is de stelling van Jonathan Israel, dat is de kern van dit boek.

    Dit boek zou verplichte lectuur moeten zijn in het laatste jaar van het secundair onderwijs en het eerste jaar van elke hoger onderwijs. Dit is intellectuele geschiedenis in haar meest glorieuze vorm, helder, eerlijk, enthousiast, gedreven, overtuigend, fascinerend, motiverend en mateloos begeesterend.

    Lieve lezers, ik kan het begrijpen als je de monumentale Enlightenment-trilogie (waarvan het derde deel nog niet verschenen is) van Jonathan Israel niet gelezen krijgt. Maar dit is een boek van bescheiden omvang, er staan niet veel woorden op een pagina, je kan het uitlezen op enkele dagen of een week, desnoods een maand. Ik kan je niet genoeg aanraden om het ter hand te nemen. Ik vermoed en hoop van harte dat er binnen afzienbare tijd een Nederlandse vertaling verschijnt. Tot zolang moeten we het doen met het origineel in het Engels.

     

     


    Categorie:historisch
    Tags:maatschappij
    21-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Het XXste konvooi
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Deze week herdenkt men hier in de streek een gebeurtenis uit de Tweede wereldoorlog, namelijk de aanval van het verzet op het zogenaamde XXste konvooi, op 19 april 1943. Klik even hier voor meer gegevens en klik dan ook door naar de links onderaan de Wikipedia-tekst. http://nl.wikipedia.org/wiki/Twintigste_treinkonvooi

    In de bibliotheek van Boortmeerbeek-Schiplaken is er een project rond die gebeurtenis. In het kader daarvan werd Lut uitgenodigd om enkele werken tentoon te stellen. Gisteren was er een interview op de regionale zender ROB, met op de achtergrond de schilderijen van Lut. De tentoonstelling is nog een hele tijd te bezichtigen.

    Bij ons in de buurt zijn er sinds jaren belangrijke wegeniswerken aan de gang, maar vandaag werken ze vlak voor ons huis, zoals je kan zien op de foto’s.

    Deze morgen zag ik twee zwaluwen, de eerste dit jaar!










    Categorie:historisch
    Tags:geschiedenis
    20-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.ex libris: een jaar boeken lezen
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Op 28 april 2009 maakte ik het lijstje op van de boeken die ik in het jaar daarvoor gelezen en hier besproken had, klik hier als je het wil nalezen: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=294152.

    Tijd dus voor een nieuw jaaroverzicht. De volgorde is grotendeels die waarin ik de boeken gelezen heb. Als een titel je interesseert, gebruik dan de zoekfunctie om de bespreking  te vinden.

    Het zijn ongeveer evenveel boeken als vorige keer, zowat één per week en dat verbaast me een beetje, want er zitten enkele zeer dikke pillen bij, andere hebben mijn verstandelijke vermogens deerlijk op de proef gesteld, sommige hebben me weken lang intens bezig gehouden. Veel romans zal je niet vinden, zeker geen recente Nederlandse. De onderwerpen zullen mijn lezers niet verbazen, het is een weerspiegeling van de thema’s die me boeien, fascineren of tormenteren.

    Toen ik voor dit overzicht door mijn teksten van het voorbije jaar struinde, was ik zowaar zelf onder de indruk, zowel van het aantal teksten als van de lengte en de ernst van de meeste bijdragen. Als ik zie wat ik allemaal gelezen en geschreven heb, dan ben ik best tevreden over mezelf, ik heb mijn dagen niet in ledigheid gesleten en me evenmin opgehouden met beuzelarijen. Een mens kan veel slechter of minder doen dan dat. Als lezer kan je allicht beter vinden, maar er is ook veel dat je nergens anders zal aantreffen en al zeg ik het zelf, ik meen dat mijn teksten de vergelijking met andere publicaties gerust kunnen doorstaan. Onlangs was er nog een lezer die vond dat ik meer inhoud had dan sommige kranten; mijn spontane reactie was toen: dat is precies wat ik probeer te brengen: een ernstige culturele kwaliteitskrant zoals ik die zelf zou willen lezen, zonder intellectuele toegevingen; geen reclame, sensatie, sport, geen frivole of banale berichtgeving over mediafiguren. Ik moet natuurlijk alles zelf doen, alle teksten zijn origineel. Dat brengt met zich mee dat het een zeer persoonlijke selectie is, ik kan nu eenmaal niet alles lezen, weten, kennen of begrijpen, er is nog zoveel interessants of zelfs essentieels dat ik nog niet weet…

    Quod scripsi, scripsi en dat is al heel wat.

     

    M. De Tollenaere S.J., Een Philosophie van de Tijd. De functie van het subject in de tijdsstructuur volgens het hedendaags Thomisme, xxi + 218 blz., Leuvense Bibliotheek voor Philosophie 5, 1952.

    Jaap Kruithof Het Humanisme, 279 blz., EPO, 2001

    Christian Van Kerckhove (ed.), Grondslagen Vrijzinnig Humanisme, 275 blz., met bijdragen van Leo Apostel, Dirk Batens, Hubert Dethier, Jean Paul Van Bendeghem, Rudolph Boehm, Eddy Borms, Willy Coolsaet en Koen Raes

    Thomas S. Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, xiv + 212 pp., University of Chicago Press, 1962, 1996³.

    J. M. Coetzee, Elizabeth Costello, 233 pp., Viking, 2003

    Rik Pinxten, De strepen van de zebra. Voor een strijdend vrijzinnig humanisme, 220 blz., Houtekiet, 2007

    Spinoza als gids voor een vrije wereld. Libertas philosophandi, Cis van Heertum red., Amsterdam, 2008, 336 blz., geïllustreerd.

    Steven Nadler, Spinoza’s Ethics. An Introduction, Cambridge UP, 2006, xviii + 281 pp.

    William Trevor, The News from Ireland & other stories, 285 pp., 1986

    Paul Hazard, La pensée européenne au XVIIIe siècle. De Montesquieu à Lessing, 469 pp., Fayard, (1946) 1963.

    Gerard Walschap, Celibaat, 1963

    Herman Philipse (°1951), Atheïstisch manifest, 193 blz., 1995, 2005

    Marianne Joëls, Een zeepaardje in je hoofd. Over de rol van de hersenen van de conceptie tot de dood, 187 blz., Uitgeverij Bert Bakker, 2009³, ISBN 978 90 351 3360 0, € 17,95

    Andrew C. Fix, Prophecy and Reason. The Dutch Collegiants in the Early Enlightenment, xiii + 277 pp., PUP, Princeton, 1991

    Paul Hazard, La crise de la conscience Européenne, 1680-1715, x + 474 pp., Paris, 1935

    Leen Huet, Oud Papier, Atlas, Antwerpen-Amsterdam, 1998, 169 blz., ISBN 9025421563

    Ruth Rendell, End in Tears, A Wexford Novel, Crown, New York, 2005, 327 pp., hardcover

    Eugen Drewermann, God zonder omwegen. Gesprekken met Gwendoline Jarczyk, 184 blz., Averbode/Meinema, 1995, 96.

    Maarten Prak, Gouden Eeuw, Het raadsel van de republiek, uitg. SUN, 2002², 341 blz., gebonden, enkele zwart-wit afbeeldingen, literatuuropgave, noten, register; ISBN 90 5875 0485

    Jonathan Israel, Enlightenment Contested. Philosophy, Modernity and the Emancipation of Man 1670-1752, OUP, 2006, 2008 paperback, xxiv + 983 pp

    Ken Wilber, De Integratie van Wetenschap en Religie, 332 blz., Servire, 1998

    Catechismus van de Katholieke Kerk, 733 blz., 1993, 1995

    Patricia De Martelaere (red.), Het Dubieuze Denken. Geschiedenis en vormen van wijsgerig scepticisme. Met bijdragen van Tim Heysse, Dieter Lesage, Patricia De Martelaere, A.A. Derksen, Paul van Tongeren, Arjo Vanderjagt, Theo Verbeek, 230 blz., Kok Agora/Pelckmans, 1996.

    David Couzens Hoy, The Time of Our Lives. A Critical History of Temporality, xxi + 288 pp., MIT Press, 2009.

    Kai Nielsen, Philosophy & Atheism. In Defense of Atheism, 231 pp., Prometheus Books, 1985.

    Louise M. Antony (ed.), Philosophers without Gods. Meditations on Atheism and the Secular Life, xiii + 315 pp., Oxford UP, 2007.

    Jürgen Habermas & Joseph Ratzinger, Dialectiek van de secularisering. Over rede en religie, 86 blz., 2009, € 14,95

    J. L. Mackie, The Miracle of Theism. Arguments for and against the existence of God, Clarendon Press-Oxford, 1982, 268 pp.

    Godsdienst / Filosofisch bekeken, Paul Cortois e.a., red., 240 blz., Pelckmans, 2003

    Leszek Kołakowski, The Two Eyes of Spinoza and Other Essays on Philosophers, vii + 311 pp., 2004.

    Id., Religion. If there is no God… On God, the Devil, Sin and other Worries of the so-called Philosophy of Religion, 237 pp., OUP, 1982.

    Richard Dawkins, The Greatest Show on Earth. The Evidence for Evolution, ix + 470 pp., London, 2009, £ 10 amazon.uk

    J. L. Mackie, Ethics. Inventing Right and Wrong, 1977, 1990², Penguin Books, 249 pp., € 8, Amazon.UK

    Axel Liégeois, Waarden in dialoog. Ethiek in de zorg, 2009, 192 blz., LannooCampus, € 19,95

    William Trevor, Love and Summer, 212 pp., Viking, 2009, ong. € 17 (hardcover)

    Philosophers and God. At the Frontiers of Faith and Reason, J. Cornwell & M. McGhee ed., xxvii + 258 pp., 2009.

    Antony Flew (1923-), God, Freedom and Immortality. A Critical Analysis, 183 pp., Prometheus Books, 1984; vroeger gepubliceerd als The Presumption of Atheism, 1976

    Herman De Dijn, Spinoza. De doornen en de roos, 195 blz., Pelckmans-Klement, 2009. ong. € 20

    Michael Hunter & David Wootton (ed.), Atheism from the Reformation to the Enlightenment, viii + 307 pp., index of names, Clarendon Press, Oxford, 1992. £ 66. 

    R. Popkin, Scepticism in the Enlightenment, xiii + 192 pp., Kluwer, 1997

    David Sloan Wilson, Darwin’s Cathedral, 268 pp., Univ. Chicago Press, 2002, $ 14

    Jennifer Michael Hecht, Doubt. A History. The Great Doubters and Their Legacy of Innovation from Socrates and Jesus to Thomas Jefferson and Emily Dickinson, xxi + 551 pp., notes, bibliography, index, HarperOne, 2003, 2004 (paperback), $ 16,99, ongeveer € 16 (Proxis).

    Daniel C. Dennett, Freedom Evolves, 347 pp., bibliography, index, Penguin Books, 2003, £ 9,9

    Daniel Dennett, Consciousness Explained, xiii + 511 pp., appendices, bibliography, index, Little, Brown, 1991, nieuw $ 28.

    Susan Blackmore, The Meme Machine, xxi + 264 pp., with a forword by Richard Dawkins, references, index, Oxford UP, 1999  

    Cormac McCarthy (1933-), No Country for Old Men (2005)

    Harm Visser, Leven zonder God. Elf interviews over ongeloof, 192 blz., uitg. Veen, Amsterdam/Antwerpen, 2003 € 15,50

    Floris van den Berg, Hoe komen we van religie af? Een ongemakkelijke liberale paradox, 156 blz., bibliografie, noten, Houtekiet/Atlas, 2009, € 16,50

    Matthew Cobb, Generation. The Seventeenth-century Scientists Who Unraveled the Secrets of Sex, Life and Growth, xv + 333 pp., notes, bibliography, index, Bloomsbury, 2006. Eerder uitgegeven in het U.K als The Egg and Sperm Race. $ 24,95 


    Categorie:ex libris
    Tags:ex libris
    18-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Arriaga
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Als we het over muzikale wonderkinderen hebben, dan denken we meteen aan Mozart, terecht natuurlijk.

    Vijftig jaar op de dag af na de geboorte van Mozart, op 27 januari 1806 werd in Bilbao, de hoofdstad van Baskenland, een ander wonderkind geboren. Zijn vader was afkomstig van Regoitia, nabij Guernica of Gernika, maar verhuisde met zijn familie naar Bilbao in 1804. Hij bespeelde het orgel en gaf het achtste van zijn negen kinderen de omineuze eerste voornamen van Mozart: Johannes Chrysostomus. Dat was een van de redenen waarom men hem later de Spaanse Mozart zou noemen: Juan Crisóstomo Jacobo Antonio de Arriaga y Balzola voluit, nu bekend als Arriaga of Juan de Arriaga. Hij stierf tien dagen voor zijn twintigste verjaardag in Parijs aan tuberculose: consumption in het Engels, consomption in het Frans, tering in het Nederlands, allemaal met dezelfde betekenis: het lichaam lijkt zichzelf uit te teren, te verslinden, te slopen.

    Zijn eerste muzikale lessen kreeg hij van zijn vader, die de uitzonderlijke begaafdheid van zijn zoontje al heel vroeg ontdekte en hem naar de muziekacademie stuurde, waar hij viool leerde spelen toen hij amper drie was. Op zijn negende schreef hij al een strijkkwartet, hij speelde daarin zelf de tweede viool. Twee jaar later had hij een octet klaar, een werk voor strijkkwartet, contrabas, gitaar, trompet en piano, onder de titel Nada y mucho, niets en veel… Een jaar later, in 1818 volgde een ouverture voor een kleine bezetting. In 1820, hij was toen dertien, stelde hij een kleine opera voor, Los esclavos felices, die nog dat jaar met veel succes werd opgevoerd in Bilbao. Helaas is alleen de ouverture en enkele fragmenten bewaard; ook andere composities zijn geheel of gedeeltelijk verloren gegaan.

    Toen hij vijftien was, stuurde zijn vader hem naar het conservatorium van Parijs, waar hij les kreeg van onder meer de Belgische componist Fétis, die zo onder de indruk was dat hij hem meteen aanstelde als zijn assistent voor compositie en harmonie.

    In 1823 componeerde hij de muziek waarvoor hij vandaag het meest bekend is, zijn drie strijkkwartetten, overigens de enige compositie die tijdens zijn leven gepubliceerd werd, in 1924 gevolgd door zijn enige symfonie. In Parijs schreef hij nog ander dramatisch werk en ook enkele liturgische werken, bijvoorbeeld een verloren gegane fuga voor acht stemmen op Et vitam venturi, waarvan Cherubini, die toen directeur was van het conservatorium getuigde dat het een meesterwerk was. Hij stierf op 17 januari 1826 in Parijs.

    Zijn muziek, wat er van overblijft, is verwant met de grote voorbeelden: Haydn, Mozart, Beethoven, maar ook met Schubert, die twee jaar na hem zou sterven; we weten niet of Arriaga de muziek van Schubert heeft gekend (klik hier voor meer over Schubert: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=38).

    Na zijn vroegtijdige dood verdween de muziek van Arriaga vrijwel onmiddellijk uit de belangstelling, tot het oplevende Baskische nationalisme hem op het einde van de 19de eeuw herontdekte. Sindsdien maar toch vooral na de Tweede wereldoorlog voert men zijn strijkkwartetten en zijn symfonie gelukkig weer af en toe op; er zijn ook talrijke uitstekende opnamen.

     

    Een uitstekende website, in het Engels, Spaans en Baskisch vind je hier: http://www.bilbao.net/Bibliotecas/jsp/arriaga/pwebia01.jsp?idioma=i&puntomenu=L68&tema=L68&subtema=10&home=si

     


    Categorie:muziek
    Tags:muziek
    17-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.the bright side of life
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Ik twijfel er geen ogenblik aan: André-(vul zelf in) Léonard, de rooms-katholieke primaat van België is een intelligent man, of althans iemand die op zijn minst over al zijn verstandelijke vermogens beschikt. Indien daarover ooit twijfel zou bestaan hebben, dan heeft hij die op overtuigende wijze weggenomen door zijn recente moedige publieke uitspraken over het seksueel misbruik door bedienaars van zijn eredienst.

    Vandaag vernemen we echter dat hij tijdens een kerkdienst ter nagedachtenis van de slachtoffers van de vliegramp met onder anderen de Poolse president, zou verklaard hebben dat zelfs deze ogenschijnlijk zinloze tragedie voor gelovigen toch zinvol kan en zelfs moet zijn. Het is de klassieke leer van de kerk: al wat God doet is wel gedaan. De Heer geeft, de Heer neemt, de naam van de Heer zij geprezen (Job, 1, 21).

    God doet alles, dus is alles ook goed gedaan. Er is niets dat zinloos is, het heeft allemaal een betekenis, God doet immers niets zonder bedoeling. Ook als wij het nu niet begrijpen, moeten we toch vertrouwen hebben in zijn Goedheid. Ooit, misschien pas in het hiernamaals, zal blijken dat ook deze tragedie past in het grote heilsplan dat God heeft met de mensheid en dat deze levens niet ten ondomme verloren gegaan zijn.

    Ik zei: het is de klassieke leer van de kerk, maar dat is maar gedeeltelijk waar. Er zijn gelukkig ook binnen de kerk mensen die er niet zo over denken. Ik heb het hier al eerder geschreven: over het probleem van het kwaad bestaat er ook binnen het christendom grote onenigheid en dat sinds het ontstaan van de kerk. Enkel in de meest fundamentalistische strekkingen kan men niet aanvaarden dat er echt kwaad bestaat, want dat zou afbreuk doen aan de goedheid (hij laat het kwaad toe) of de almacht (hij kan het niet verhinderen) van God.

    Het reële onheil dat wij allemaal met eigen ogen om ons heen zien, moet in die redenering eigenlijk goed zijn. Dat kan bijvoorbeeld als contrastervaring: men ziet het goede maar als het opvalt naast het kwade, dus is het kwade nodig om het goede te laten opvallen. Of het kan een louterende straf zijn voor begane misdaden of ontrouw aan God, dat was de uitleg in het Oude Testament. Of men moet het geheel bekijken: er sterven dagelijks baby’s, maar er zijn er veel meer die niet sterven: always look on the bright side of life, dierbare ouders die een kind verloren hebben…

    Hoe men het ook draait of keert, het is een absurde redenering en wie die vandaag nog verdedigt, weet dat het publiek dat niet meer aanvaardt, niet meer wil aanvaarden. Men is niet meer bereid om het onheil te bagatelliseren, enkel en alleen om geen afbreuk te doen aan een Godsbeeld dat volledig uit onze samenleving en zelfs uit onze godsdienst verdwenen is. Wij nemen het menselijk lijden ernstig en wij willen dat ook de kerk dat doet. Wij zijn niet meer bereid om van ons lijden afstand te doen ter wille van God. In een God die dat van ons zou vragen, kunnen wij niet meer geloven. Wij willen kunnen rouwen om ons verlies, afzien, de scherpe pijn voelen van de afwezigheid van onze geliefden. Dat alles moet ons helpen om stilaan, heel traag, ons verdriet te verwerken.

    Als iemand ons nu komt vertellen dat wat ons overkomen is helemaal geen onheil is, in tegendeel, zelfs iets goeds, omdat het door God gewild is en God kan nu eenmaal niet verantwoordelijk zijn voor onheil, dan is dat voor ons onaanvaardbaar: wij kunnen het niet aanvaarden en we willen het ook niet.

    Ik ben vertrokken van de stelling, die ik bewezen achtte, dat het hoofd van de katholieke kerk in België beschikt over ten minste normale verstandelijke vermogens. Wanneer die man dan herhaaldelijk een voorstelling van zaken geeft die volledig afwijkt van elke normale perceptie, dan moeten wij besluiten dat hij, aangezien hij niet waanzinnig is, moedwillig de waarheid verdraait. In het Nederlands heet zoiets liegen.

    De aartsbisschop is daarmee niet aan zijn proefstuk. Ook over de aardbeving in Haïti wist hij te vertellen dat God daar wel degelijk aanwezig was. Met andere woorden: ook dat heeft God gewild en ook dat is dus geen onheil maar intrinsiek goed… Wij moeten, zegt deze priester Gods, vertrouwen op God. God kan het onmogelijke. Zie maar, zo vervolgt hij, naar de wonderlijke vermenigvuldiging van de broden en de vissen (Mat. 14).

    Het aanhalen als overtuigend materiaal van een Bijbels wonder is op zichzelf bijna een mirakel. Er is niemand, werkelijk niemand in onze contreien die vandaag nog aanneemt dat de Bijbelse mirakels letterlijk moeten genomen worden. Daarover was men het zelfs in de 17de eeuw al zo goed als eens. Wij zijn ten hoogste bereid om aan die verhalen een symbolische betekenis te geven: God zorgt voor ons, bijvoorbeeld. Niemand die nog echt gelooft, indien iemand dat ooit heeft gedaan, dat Jezus echt met vijf broden en twee vissen een grote menigte te eten heeft gegeven. Het is een verhaal, meer niet, het is geen historisch feit, dat kan ook niet, kom nou.

    Monseigneur Léonard is geen idioot. Hij kent zijn Bijbel en zijn theologie veel, veel beter dan ik. Hij kent ook de kritiek daarop, hij weet precies wat ik hier vertel en nog veel meer. En toch heeft hij gezegd wat hij heeft gezegd en hij zal dat ongetwijfeld nog dikwijls doen. Wat beweegt iemand om zo de waarheid geweld aan te doen? Is het mogelijk dat een verstandig mens wetens en willens onzin vertelt? Is het denkbaar dat deze man werkelijk de leugens gelooft die hij verkondigt?

    Wanneer we op die vragen een eerlijk antwoord durven te geven, hebben we een stap gezet in de goede richting, een stap die ons allicht verwijdert van God, maar die ons dichter brengt bij onze medemens.




    Categorie:God of geen god?
    Tags:godsdienst, atheïsme
    16-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.De best mogelijke wereld, Steven Nadler
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    H

    et christendom is niet, zoals het Credo zegt: een, heilig, apostolisch en katholiek; dat is het nooit geweest en er is weinig kans dat het er ooit komt.

    De apostelen waren het al tijdens zijn leven oneens met Jezus. Na zijn dood verschilden hun onderlinge interpretaties van de Blijde Boodschap grondig. Ook de vier evangelies vertonen belangrijke verschillen. Met Paulus ging het pas helemaal mis: hoewel hij Christus nooit gekend had en het dus allemaal van horen zeggen had, legde hij zijn doctrinele wil op aan de jonge kerken. Paulus’ ideeën zijn zonder enige twijfel bepalend geweest voor de leer van de kerk. Maar in de eerste eeuwen waren er over alles en nog wat talloze opvattingen in de verschillende kerken. Later, toen het christendom de staatsgodsdienst van het (laat-) Romeinse Rijk was, probeerde men een beetje orde op zaken te brengen, maar dat is nooit echt helemaal gelukt, hoeveel concilies men er ook aan wijdde. Het centraal gezag in Rome, waar zowel de keizer als de paus zetelde, besliste dan maar wat de officiële leer was; de andere opvattingen waren meteen ketters en die werden precies zo behandeld als vroeger de christenen, men wist nog goed hoe het moest…

    Nochtans liet niet iedereen zich afschrikken en dus werd de grote onenigheid, naast al de kleine verschillen, uiteindelijk ook vastgelegd. Zo kwamen er twee Romeinse Rijken, een in het Westen en een in het Oosten, Rome en Byzantium en zo is het kerkelijk nog altijd. Dat was echter slechts de voorbode van de grote verscheurdheid die blijkbaar onvermijdelijk is in het christendom. De Reformatie bracht een nieuwe definitieve scheiding van de wegen en van de geesten: nu waren er ook Protestanten en Anglicanen, elk officieel erkend door het wereldlijk gezag.

    Ook binnen de steeds kleiner wordende katholieke kerk was er geen eensgezindheid, verre van. Steeds is er discussie geweest, niet (alleen) over het aantal kandelaars op het altaar, maar over de essentie, over de leer zelf, over de dogma’s. Theologen hebben elkaar steeds heftig bestreden over de meest fundamentele punten van het geloof: God, Jezus, de Bijbel, de onsterfelijke ziel, het hiernamaals, hemel, vagevuur en hel, engelen, duivelen, heiligen, de eucharistie, de biecht, genade en zonde… 

    Ook vandaag nog zijn er geen twee (katholieke) theologen die over al deze kwesties hetzelfde denken. En voor zover de gelovigen wakker liggen van de kernvragen van hun geloof, zijn er ook onder hen geen twee die het eens zijn. Men gelooft wat men graag gelooft; wat niet past in het eigen stramien, dat wuift men gewoon weg, zonder er lang bij stil te staan. De kerk zelf heeft al lang alle pogingen opgegeven om te bepalen wat het minimum is dat men moet geloven om zich nog christen (katholiek, protestants enzovoort) te mogen noemen. Zelfs het credo of de tien geboden zijn geen norm meer. Christen zijn is een zeer rekbaar begrip geworden, zoals blijkt uit het boek met die titel van Hans Küng.

    In de tweede helft van de zeventiende eeuw, de periode 1650-1700, was de toestand van de kerk in West-Europa erg verward. De grenzen van het katholicisme en het protestantisme waren vrij duidelijk getrokken, met de pen én met het zwaard. Ze vielen grotendeels samen met de landsgrenzen. Frankrijk had lange tijd geaarzeld, met het Edict van Nantes hadden de Franse protestanten, de Hugenoten, een beperkte godsdienstvrijheid gekregen, maar aan die privileges werd nadien voortdurend geknaagd; met de val van La Rochelle in 1629 kwam er in de praktijk een einde aan het gedoogbeleid. In 1685 werd het edict dan officieel herroepen: de revocatie. Een half miljoen Franse protestanten ontvluchtte het vaderland. Nu was ook Frankrijk, de oudste dochter van de katholieke kerk, eenvormig katholiek, of dat dacht men toch.

    Niets was minder waar. De verhoudingen met Rome bleven gespannen, want de Franse koningen en kerkvorsten waren niet van plan om aan de paus en de Roomse hiërarchie enige zeggingsmacht te geven over de Gallicaanse kerk, noch voor de benoeming van kardinalen, bisschoppen, abten en prelaten, noch over de eigen interpretatie van dat katholicisme. Zo was er het Jansenisme, een typische beweging binnen de Franse kerk, met belangrijke denkers als Blaise Pascal, die van de Pensées en vooral Antoine Arnauld (1612-1694). De invloed van Descartes was ongemeen groot, zowel bij zijn volgelingen als bij zijn tegenstanders. Nicolas Malebranche (1638-1715) was zo een gelovige cartesiaan. De Jezuïeten waren de tegenstanders van beide tendensen, zij verdedigden de Roomse leer en de (wereldlijke) ambities van de paus.

    Een andere cruciale figuur uit die periode is de Duitse filosoof Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1706). Hij was protestants, maar heeft zich zijn hele leven lang ingespannen om tot een algemene verzoening te komen: tussen de verschillende strekkingen onder de protestanten, maar ook tussen de katholieken en de protestanten en zelfs tussen de (Franse) katholieken onderling.

    Over die drie figuren: Arnauld, Malebranche en Leibniz heeft de bekende Amerikaanse historicus Steven Nadler een merkwaardig boek geschreven: The Best of All Possible Worlds. A Story of Philosophers, God and Evil, xii + 300 pp., notes, bibliography, index, Farar, Straus and Giroux, New York, 2008, hardcover, $ 25.00. Ik kocht mijn exemplaar bij Amazon bij verschijnen voor $ 16.50, maar je kan het vandaag al kopen voor ongeveer $ 5.00 bij Amazon… Zo gaat het met boeken die geen bestsellers zijn.

    Ik sprak hier al met veel lof over andere boeken van professor Nadler en had ook het genoegen hem te begroeten na een interessante lezing aan het Hoger Instituut Wijsbegeerte in Leuven. Hij was toen zo vriendelijk een opdrachtje te schrijven in twee van zijn boeken. Ik heb ook genoten van dit boek. Het is een wetenschappelijk werk, dat is duidelijk, maar het is zeer goed leesbaar voor elke geïnteresseerde leek. Nadler behoort tot die groeiende en boeiende groep historici die zich bezighouden met wat in het Duits Ideengeschichte heet, de history of Ideas. Het is een onderdeel van de geschiedenis van de filosofie dat de evolutie van de menselijke ideeën bestudeert en wat kan er nu boeiender zijn dan dat?

    Zoals Steven Nadler in zijn inleiding stelt is de discussie tussen deze drie protagonisten een fascinerend moment in die Ideengeschichte, waarin de tijdloze kwesties ter sprake komen over de wereld, de menselijke natuur, ethiek, vrijheid, rede en vooral: God.

    Het is evident dat die belangrijke denkers, Descartes meegerekend, over die grondvragen van de filosofie én van het geloof, ernstig nagedacht hebben, met kennis van zaken. Zij hebben zich laten inspireren door hun voorgangers, tot de klassieke oudheid toe, maar hebben elk een eigen synthese gemaakt, waarin zij zich ook afzetten tegen hun voorgangers, tegen elkaar en ook tegen de officiële leer van de kerk. In die periode was het nog niet gemakkelijk om dat te doen: de behoudsgezinde krachten waren bijzonder groot, zowel in de kerk, de academische wereld als in de politiek. Controversiële opinies waren het mikpunt van kritiek en zelfs van vervolging. Antoine Arnauld heeft een groot gedeelte van zijn leven in ballingschap doorgebracht, onder meer in Brussel, op de vlucht voor zijn belagers. Het was voor deze denkers belangrijk dat zij hun ideeën konden uiten, vooral in hun publicaties, ook als de autoriteiten het daarmee niet eens waren. Zij zijn vaak verplicht geweest om bepaalde stellingen omfloerst weer te geven of ze te plaatsen naast de officiële en om kniebuigingen te doen naar de gevestigde machten en krachten, maar dat heeft hen niet weerhouden om hun overtuigingen met verve naar voren te brengen.

    Zij hebben zich geconcentreerd op de verhouding tussen God en de mens. De middeleeuwse en scholastieke devote opvattingen over een almachtige, alwetende, algoede God konden zij niet meer aanvaarden of rechtvaardigen. Zij zochten naar nieuwe, redelijke verantwoordingen voor het geloof. Maar precies daardoor kwamen zij in botsing met hun voorgangers, met de autoriteiten en met elkaar. Wanneer men over God spreekt vanuit de filosofie, vanuit de rede, spreekt men van theodicee, een term die Leibniz heeft uitgevonden en gebruikt als titel van een van zijn boeken. De diepgelovige maar verstandige en redelijke mensen die zij waren, konden geen vrede nemen met het geloof alleen als de grond voor het bestaan van God en voor een beschrijving van zijn attributen.

    Een eeuwige vraag die zich stelt in de verhouding tussen God en mens is die van het kwaad. We hoeven er voor niemand een tekeningetje bij te maken en dat was toen ten minste even weinig nodig: het gaat niet altijd goed in onze wereld. Hoe kan je dat verzoenen met een God die het goed voor heeft met zijn schepping? Gelovige filosofen wringen zich nog altijd in bochten om een slangenmens jaloers te maken wanneer ze voor dat probleem oplossingen aanreiken.

    Ook wat Arnauld en Leibniz daarover geschreven hebben behoort tot dat onderdeel van het Alpijns skiën: de grote slalom; overtuigend is het niet. Malebranche was de enige die toegaf dat er echt kwaad was in de wereld en dat God ook daarvoor verantwoordelijk was. Maar dat viel niet in goede aarde bij zijn collega’s: als God de oorzaak is van het kwaad, hoe kan hij dan nog de Goede God zijn? Als hij een minder dan volmaakte wereld heeft afgeleverd, hoe zit het dan met zijn almacht?

    In die tijd was er ook een verhitte discussie binnen het christendom over de genade. Vandaag weet geen enkele gelovige nog wat dat is, maar precies daarover ging de bloedige strijd tussen katholieken en protestanten en tussen protestanten onderling. Genade is een gave van God aan de mens om hem/haar te ‘redden’, tot zaligheid te brengen. Maar hoe werkt die genade? Wie krijgt ze en wat doet ze met de mens? Kan men eraan weerstaan? Hoe moet het met de menselijke vrijheid?

    Uiteindelijk is het de vraag naar God zelf. Vroeger werd alles uitgelegd door de tussenkomst van God, maar ook al rond 1650-1700 was het domein van de wetenschap sterk uitgebreid. Men ontdekte allerlei wetmatigheden binnen de natuur, die ook zonder tussenkomst van God de wereld draaiend hielden of die ook gelden als er geen God is. Denk aan de stelling van Pythagoras (klik hier: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=305) of aan de eigenschap van driehoeken: de som van de drie hoeken is gelijk aan 180°. Dat is zo voor gelovigen, andersgelovigen en heidenen, je hebt daarvoor geen God vandoen. Vandaag hebben we voor ongeveer alles dergelijke wetenschappelijke verklaringen. We hebben ook vastgesteld dat morele voorschriften niet (noodzakelijk) iets met God te maken hebben. Wat doet God dan nog? Het was de vraag die men zich toen ook al stelde.

    Een van de moeilijkheden bij het spreken over God is de taal die we gebruiken. Wanneer we zeggen dat God almachtig is, wat bedoelen we dan? Malebranche nam aan dat God overduidelijk niet alles kan: 2+2=4 en ook God kan er geen 5 van maken. God is niet in staat om logisch onmogelijke dingen te doen: hij kan het niet tegelijk laten regenen en niet regenen op dezelfde plaats. Descartes en Arnauld zijn het daarmee niet eens: voor hen is God werkelijk almachtig: hij kan alles, ook het onmogelijke (maar hij doet het niet…). God had het universum anders kunnen maken, met een andere wiskunde, met totaal andere wetten. Er zijn geen grenzen aan de almacht van God. Leibniz houdt het erbij dat God de best mogelijke wereld geschapen heeft.

    Ons spreken over God is ontoereikend. We spreken over ‘hem’ als over een mens, we hebben het over zijn wil, zijn zorg, zijn goedheid, zijn genade, we spreken over een persoonlijke God en dat is hij niet. Veel van de problemen lossen vanzelf op als we afstappen van een dergelijk antropomorf godsbeeld. Het is slechts een logische volgende stap naar de vraag: is er wel een God? Hebben we echt een God nodig om de wereld uit te leggen? Gaat het niet veel gemakkelijker zonder God?

    Je ziet, het zijn vragen die wij ons (af en toe…) nog altijd (zouden moeten) stellen en de antwoorden wijken niet echt af van de oplossingen die men er in de jaren 1650-1700 voor bedacht heeft. Denk aan de verhouding tussen God en mens en wetenschap binnen de (strikte) Islam: het is dezelfde discussie.

    Steven Nadler vergelijkt voortdurend en in groot analytisch detail zijn drie hoofdfiguren. Dat is interessant, maar ook een beetje academisch. Ik zat voortdurend te denken: waarom de discussie niet opentrekken en er een hedendaags standpunt bij betrekken? Waarom ze enkel met elkaar vergelijken en niet met een externe toetssteen? Het atheïsme is niets anders dan verder doordenken op de onvermijdelijke moeilijkheden van elke theodicee, elke redelijke verantwoording van het geloof. Het geloof in God, op elk van de miljoenen manieren waarop dat gebeurt, is een manier om de plaats van de mens in het heelal te duiden; het atheïsme is niets anders.

    Nadler laat niet in zijn hart kijken, hij zet zichzelf niet in het rijtje van Dawkins, Dennett, Harris, Hitchens, Onfray en de vele andere filosofen en wetenschappers die recentelijk openlijk hun atheïstische overtuiging hebben naar voren gebracht en verdedigd. Hij is de onpartijdige, objectieve historicus, die de verschillende ideeën uit de geschiedenis nauwkeurig onderzoekt en ze voorstelt in hun historische context, zonder er een oordeel over te vellen. Maar hij kon het niet laten om aan zijn boek een finaal hoofdstuk aan toe te voegen, onder de titel The Specter of Spinoza.

    Steven Nadler is de auteur van de beste recente biografie van Spinoza en van een uitstekende handleiding bij de Ethica, naast een boek over de controverse over de onsterfelijkheid van de ziel bij Spinoza, zijn voorgangers en zijn tegenstanders en naast vele andere artikels over Spinoza. Hij is met andere woorden een van de meest gerenommeerde hedendaagse specialisten voor Spinoza en voor de 17de-eeuwse filosofie. In zijn helder afsluitend hoofdstuk stelt hij de atheïstische filosofie van Spinoza regelrecht tegenover de uiteindelijk hopeloos steriele discussies van de theodicee. Spinoza bekijkt dezelfde wereld die ook gelovige theologen, filosofen en wetenschappers voor zich zien, maar hij benadert die wereld op een andere manier. Hij elimineert de persoonlijke God met zijn voorzienigheid, zijn bestraffing van de zondaars en de redding van (sommige) gelovigen. Meteen verdwijnt ook de genade, de onsterfelijke ziel en het hiernamaals, de engelen, duivels, heiligen. Er is nog plaats voor religie en ritueel binnen een universele ‘kerk’, maar niet voor afgoderij, aanbidding en verering en ook niet voor een afzonderlijk, eigen kerkelijk gezag: het is de burgerlijke maatschappij die toezicht houdt op het religieus leven. Een utopie?

    Men kan moeilijk anders dan in de structuur zelf van dit werk de persoonlijke voorkeuren van de auteur te onderkennen.

    Wie vlot Engels leest, zal niet aarzelen om zich deze mooie hardcover aan te schaffen, zeker aan deze spotprijs! Maar er is goed nieuws voor lezers die verkiezen om het in het Nederlands lezen: het boek is vertaald onder de titel De best mogelijke wereld en uitgegeven bij Atlas/Veen, ISBN 9045014130, ongeveer € 24.

     


    Categorie:God of geen god?
    Tags:godsdienst, atheïsme
    14-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Verbunkos, ledikant, zigeuner, lazaret
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Hier en daar maar vooral in de Hongaarse muziek vind je de term 'verbunkos' terug, in die of een andere spelling. Je denkt dan spontaan: ik ken geen Hongaars, dus: weet ik veel wat verbunkos is.
    De waarheid ligt dichterbij dan je denkt. In de 18de eeuw was het de gewoonte dat het leger probeerde soldaten te ronselen in stad en vooral ook dorp. Soldaten in kleurrijk gala-uniform brachten een heuse show met opgewekte dansen met veel geklets van de handen op de laarzen, een beetje zoals de tirolerdansen, dat alles begeleid door een muziekkapel of een kleiner ensemble. De sergeant van dienst las dan de aantrekkelijke voorwaarden voor; vaak was daar een relatief aanzienlijke som bij die onmiddellijk werd uitbetaald. Jonge kerels zonder werk en zonder toekomst zagen hierin vaak een uitweg of lieten zich verblinden door de hoge eenmalige bedragen. Over de gevaren van de oorlogen werd in alle talen gezwegen.
    Zo'n reclamecampagne van het leger heette in het Duits, zoals nu nog, op TV: "Werbung". In het Hongaars klonk dat als verbunkos. Die naam ging later over op die levendige soldatendansen en de typische muziek. Dat soort opgewekte deuntjes werd zelfs heel populair, los van de 'Werbung', vooral bij de zigeuners, de tziganes, (beide van het Russisch en nog vroeger van het Grieks atsingannos, een benaming voor een sekte uit de 8ste eeuw, jawel…) of gitans (afgeleid van Egiptano, Egyptenaar, men dacht dat ze van Egypte kwamen), al is het geen typische zigeunermuziek. De in zijn tijd wereldberoemde vioolspeler János Bihari speelde ze vaak, naar verluidt zelfs voor de groten van de wereld bijeen op het Congres in Wenen in 1815, na de nederlaag van Napoleon. Bela Bartok gebruikte het genre af en toe, onder meer in zijn kwartetten en in zijn tweede vioolconcert, maar dan in zijn eigen, onnavolgbare stijl.
    Verbunkos. Werbung. Reclame, dus.

    Dichter bij ons is de ledikant. Hoewel we het woord niet meer gebruiken, weten we nog goed wat het betekent: een bed. Het is een oud woord, Van Dale vermeldt het eerste gebruik in 1545 en voor een keer weet hij ook waar het woord vandaan komt: lit de camp, Frans voor een veldbed zoals de militairen hadden, een brits dus, een woord dat we dan weer uit het Duits hebben, Pritsche is daar de benaming voor een eenvoudig bed of een militaire brits; het woord is afgeleid van Brett, bij ons berd (te berde brengen) of bord. Een ledikant was een bed dat je gemakkelijk kon verplaatsen, in tegenstelling tot de bedstee, een slaapplaats, maar dan letterlijk: een gedeelte van de huiskamer waar het bed stond, afgesloten met planken, een alkoof dus.

    Dat mooie maar eveneens in onbruik geraakte woord komt wel van heel ver, namelijk van de Spaanse Arabieren of de Moren: al qubba, letterlijk een koepel, maar later een zijkamertje en vandaar een slaapvertrek. In het Spaans is dat alcova, waarbij we de v als b uitspreken, denk aan het leuke Latijnse gezegde: beati Hispani quibus vivere bibere est! Zalig de Spanjaarden, voor wie leven drinken is, een woordspeling op vivere, leven dat zij uitspraken als bibere, drinken. De Spaanse alcova namen de Fransen over en wij van hen of misschien van de Spaanse bezetters.

    Van Italiaanse oorsprong is dan weer ons lazaret, een oud woord voor ziekenhuis, hospitaal of veldhospitaal, oorspronkelijk een ziekenhuis voor besmettelijke ziekten zoals de pest en later nog specifieker voor melaatsen. Luie Van Dale kent maar een deel van het verhaal: hij verwijst naar Lazarus, de zieke bedelaar in het Lukasevangelie, hoofdstuk 16, 19-31, die met zweren overdekt bij het huis van de rijke vrek lag. Daarvan is inderdaad het Italiaanse lazaro, melaatse afgeleid, maar niet lazaretto. Dat gaat terug op een hospitaal voor besmettelijke ziekten, vroeg in de 15de eeuw, op een eilandje in de buurt van Venetië, dicht bij een klooster Santa Maria di Nazareth, vandaar nazaretto. Pas later heeft men er onder invloed van lazaro, melaatse, lazaretto van gemaakt en zo is het overgenomen in andere Europese talen, het Frans en ook het Nederlands. Ons woord voor een lepralijder, melaats, is een vervorming van ‘malaatsch’, van het Frans malade, ziek, van het Latijn male, slecht; ook het Franse malade betekende aanvankelijk specifiek melaatsheid, het was een eufemisme, zoals het Nederlandse melaatsheid, voor een vreselijke besmettelijke ziekte die men niet wou noemen: dé ziekte, zoals later kanker en vandaag aids. Lepra, de officiële naam, komt rechtstreeks van het Grieks en het Latijn (ook dat vermeldt Van Dale niet), Gr. lepein betekent afschilferen, pellen. Het is een oude ziekte, die wij hier goed kennen door Pater Damiaan, die ook op een afgelegen eiland in een lazaret melaatsen verzorgde.

    Lazarus zorgde voor nog meer woorden: zich lazarus drinken verwijst waarschijnlijk ook naar de bedelaar bij Lukas, die daar zieltogend lag. Iemand op zijn lazer of lazarus geven, er geen lazer van begrijpen, iemand belazeren, oplazeren: het zijn allemaal voorbeelden van hoe men van een taboewoord voor melaatsheid een krachtterm maakte, zoals in de uitdrukking ‘krijg de klere’ en ‘klerelijer’, waarbij klere een verbastering is van cholera.

    De Europese eenmaking is iets dat wij na de Tweede Wereldoorlog situeren, denk aan de Benelux, de EGKS, Euratom. In 1957, met het verdrag van Rome vormden zes landen, de kleine Benelux plus de drie groten: West-Duitsland, Frankrijk en Italië samen de EEG, in 1967 de EG. Vanaf dan kwamen er voortdurend landen bij, zelfs Groot-Brittannië… Vandaag zijn we met al 27. Maar misschien zijn we nu verder af van een echte Europese integratie dan op verscheidene momenten uit onze voorgeschiedenis, toen grote delen van Europa onder een centraal gezag stonden en we zeker op het gebied van cultuur en beschaving misschien meer Europees waren dan nu. 

    Uit de etymologische spielereien hierboven blijkt in alle geval dat onze taal vroeger geen landsgrenzen kende.


    Op de foto: het Groot Goed, of de Huysmanshoeve, op 'den Bus' in Eeklo, mijn geboortestad. In de lagere school moesten we een opstel maken over de Lazarethoeve. In het poortgebouw zouden zwervende melaatsen een tijdelijk onderkomen gevonden hebben.


    Categorie:etymologie
    Tags:etymologie, wetenswaardig
    12-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Kerning
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Velen onder ons hebben nog met een mechanische typemachine gewerkt, een toestel met toetsen. Door de kracht van de aanslag met de vinger bracht men de armpjes in beweging waarop letters staan. Die armpjes waren allemaal even groot en de letters die erop stonden namen allemaal even veel plaats in op papier, een m of een l, het maakte niet uit. Mooi was dat niet, een woord als

            onmiddellijk

    zag er ongeveer zo uit:

            onmiddellijk.

     

    Merk hoe de smalle letters (l-i-j) kunstmatig wat breder gemaakt zijn met horizontale schreefjes (serifs) en de brede zoals de m in dezelfde kleine ruimte bijeen gewrongen worden als de i.

    Nieuwere -en onbetaalbaar dure- modellen, vooral van IBM, brachten wat soelaas. Met ingewikkelde systemen werd voor elke letter precies de benodigde ruimte ingenomen: proportioneel schrift. Maar als je zo’n tekst nadien wou corrigeren, bleek dat meestal vrijwel onmogelijk: je kreeg de schrijfkop nooit op precies dezelfde plaats, ondanks dat petieterige naaldje dat je kon gebruiken om te mikken.

    En die ellende bleef maar bestaan. Een getypte tekst was dat: getypt, niet gedrukt dus en dat zag je meteen. Voor een korte brief is dat niet zo erg, maar voor langere teksten, zoals verslagen, rapporten en nota’s wou men zo dicht mogelijk drukwerkkwaliteit benaderen. Dat staat niet alleen beter, het heeft ook een enorme invloed op de leesbaarheid.

    Maar er was verandering op komst: met de tekstverwerker kwam er een revolutie, waarvan wij nu de omvang niet meer beseffen. We beschikten nu over een beeldscherm, waarop we de tekst konden zien en aanpassen nog voor die gedrukt was. Stilaan kwamen er steeds grotere en betere beeldschermen. Aanvankelijk waren die geen haar beter dan de schrijfmachines op het punt van proportioneel schrift en uitspatiëring van de woorden: de letters namen ook op het scherm allemaal evenveel plaats in en de afstand tussen de woorden ook. Ook de printers hadden dat probleem. Pas toen men uiteindelijk met degelijke grafische gebruikersinterfaces (GUI) begon te werken, vooral bij Apple en toen later ook de laserprinters betaalbaar werden, kregen we op scherm én op papier de kans om van typewerk naar drukwerk te gaan en dat is waar we nu nog altijd zijn. Wij maken nu allemaal ‘drukwerk’ op onze PC.

    Of toch bijna?

    Doe eens de moeite om in een goede bibliotheek wat oude of zelfs zeer oude, goede drukken te gaan bekijken. In de beste gevallen sta je werkelijk verbaasd als je de kwaliteit ziet: het zijn echte kunstwerken. Dat kan nu nog altijd, maar het gebeurt nog enkel voor zogenaamde bibliofiele en dus zeer dure uitgaven.

    Wat is het verschil?

    Zetwerk was vroeger handwerk en dat verschil is meteen merkbaar. Een goede zetter weet precies waar hij meer of minder wit moet geven, zodat een tekst die gezet is met afzonderlijke letters uiteindelijk net zo vlot gaat lezen als een tekst die met de hand geschreven is. Nu wordt dat allemaal door het tekstverwerkingsprogramma gedaan, meestal Word.

    Een van de ‘speciallekes’ is kerning, in het Engels, van het Latijn carno, scharnier. Het is een wat bijzondere manier van het uitspatiëren van bepaalde opeenvolgende letters. Vooral bij bepaalde hoofdletters, in titels en zo en zeker bij een beetje groot formaat, valt het op dat de opeenvolging van bijvoorbeeld T, W en e niet echt mooi aansluit, zelfs bij proportioneel schrift:

    Te We

    Te We


    Op de tweede regel heb ik de functie afspatiëren ingeschakeld (zie onder opmaak, lettertype, afstand en positie) en de e kruipt wat onder de oksel van de T of in de schaduw van de W. Het scheelt niet veel, maar als een hele tekst gezet is zoals het hoort, dan ziet het geheel er ongemerkt net iets anders uit en leest het ook veel gemakkelijker. 

    Helaas: de tekstverwerker van Seniorennet kent de kerning-functie niet, zodat je hier niet kan zien wat ik bedoel. Je zal het dus eens moeten proberen op je eigen tekstverwerker, niets aan te doen.

    Kerning. Wij hebben er niet eens een eigen woord voor in het Nederlands. Van Dale blijkt weer niet te weten waarover hij het heeft, want de definitie die in VD14 staat is die van proportioneel schrift, dus meer plaats voor brede letters, minder voor dunne. Kerning daarentegen is bepaalde (proportionele) letters extra dicht bij elkaar afdrukken, om de optische illusie te vermijden dat ze onvoldoende aansluiten.

    Een vergelijkbare oplossing hadden de Grieken al bedacht voor de buitenste zuilen van hun tempels: omdat die afstaken tegen de lucht had men van op enige afstand de indruk dat ze dunner waren dan de andere en dat ze ook verder uiteen stonden; men maakte ze dus gewoon wat dikker en zette ze wat dichter bij hun buur, zodat ze eruit zagen alsof ze net zo dicht stonden en even dik waren.

     


    Categorie:etymologie
    Tags:etymologie, wetenswaardig
    09-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Libertijn?
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    De laatste boekbespreking die je hier kon lezen dateert al van 27 februari 2010. Heb ik sindsdien het lezen afgezworen? Geen van mijn lezers zal dat geloven en terecht: mijn dagen zijn nog steeds grotendeels gevuld met lezen, ik zit nog altijd met de neus in de boeken.

    De inspiratie voor mijn lectuurkeuze vind ik vaak in andere boeken. Als ik een nieuw boek vastneem, lees ik eerst de bibliografie, daarna de inleiding en dan gaat het boek op de boekenplank bij de andere die op lezing wachten en dat zijn er gelukkig en helaas niet weinig. Werken die herhaaldelijk vermeld worden in de bibliografie van de boeken die ik lees, inzonderheid in de boeken die ik interessant, boeiend, goed geschreven en belangrijk vind, trekken onvermijdelijk mijn nieuwsgierige aandacht. Zo ben ik op het spoor gekomen van onder meer Jonathan Israel, Antonio Damasio en Steven Pinker.

    René Pintard was ook een auteur die op die manier al een hele tijd nadrukkelijk in mijn blikveld gekomen was, met zijn Le libertinage érudit dans la première moitié du XVIIe siècle.

    Toen ik hem zocht bij enkele internetboekhandels, schrok ik van de prijs: meer dan 100 euro… Op antiquarische sites was het niet veel beter: ongeveer 70 euro. Dan maar op zoek in de Leuvense universiteitsbibliotheek. Daar bleken twee exemplaren aanwezig te zijn; een bevindt zich in het Tabellarium van de Bibliotheekcentrale aan het Ladeuzeplein, waar bijzondere uitgaven bijeen staan. Ik daarheen en dank zij de vriendelijke en behulpzame medewerker had ik het boek eindelijk in handen. Maar… je mag geen boeken ontlenen die zich in het Tabellarium bevinden. Het is een boek van bijna 800 bladzijden, kleine druk; het exemplaar in het Tabellarium is een ingebonden fotokopie van mindere kwaliteit. Ik was om deze redenen niet geneigd om gedurende de tijd die nodig was om het indrukwekkende boek te lezen, mijn tenten op te slaan in het Tabellarium, hoe aangenaam de omgeving daar ook is. 

    De medewerker van het Tabellarium vestigde mijn aandacht op het bestaan van een tweede exemplaar, dat zich in de bibliotheek van de Kortrijkse Campus bevindt en dat een originele uitgave is, geen fotokopie, allicht zelfs het origineel van de Leuvense kopie. Toen ik navraag deed, bleek dat ik dit exemplaar naar Leuven kon laten komen via het Interbibliothecair leenverkeer (IBL), mits het betalen van de geringe som van twee euro, maar vooral: dat ik dat exemplaar wel mocht ontlenen! Zo gezegd, zo gedaan en enkele weken later kreeg ik een e-mailbericht dat mijn boek op mij lag te wachten. Tegen de tijd dat ik het ging afhalen, was echter al de helft van de maand verlopen van de toegemeten ontleenperiode. Gelukkig bleek ook de medewerker van de afdeling IBL vol begrip en verlengde de periode gul met een maand. Fier als een pauw trok ik met ‘mijn’ boek naar huis: een mooi gebonden exemplaar, fraaie lederen kaft, crèmekleurig papier. Ik zette me onmiddellijk aan het lezen.

    Het is de moeite om even stil te staan bij de drukgeschiedenis (printing history) van dit boek. Het is geschreven in de periode 1932-38, op basis van research die al in 1925 begonnen was. Het uitbreken van de oorlog stelde de publicatie uit tot 1943, toen men de uiterst schaarse papiervoorraad, bestemd voor een wetenschappelijk tijdschrift, besloot aan te wenden voor dit boek. Het werd geen luxueuze uitgave: kleine letter, een meer dan volle bladspiegel, bijna geen marges links, rechts, onder of boven. De voetnoten en het wetenschappelijk apparaat danig ingekort en in een nog kleiner lettertype. Ook het zetwerk was verre van optimaal: veel van de letters dansen, de uitvulling is zeer onregelmatig. Alleen de orthografie is perfect: er staan géén (!) tikfouten in en bij mijn weten slechts één keer een grammaticale fout (le voor la discussion, p. 506). Maar het is niet de uitgave van 1943 die ik in handen kreeg, die is absoluut onvindbaar. Gelukkig is er de uitgeverij Slatkine in Genève die in 1982 een anastatische uitgave bracht, een kopie, zeg maar, van de oorspronkelijke, een herdruk zonder het zetwerk opnieuw te doen. Dat heeft naast de evidente financiële voordelen ook duidelijke nadelen.

    Om te beginnen neemt het al de nadelen over die ik vermeldde bij de oorspronkelijke uitgave. Komen daarbij: bij het (fotografisch) kopiëren van de tekst neemt men ook een beetje de achtergrond mee, die dan als een min of meer grijze fond verschijnt bij het drukken, of als vervelende kleine grijze vlekjes; naargelang de belichting en de kwaliteit van de originele afdruk van elke bladzijde, wisselt ook de kwaliteit van de afdruk van de kopie. Soms zijn de letters zwart, helder en scherp, soms meer wazig en grijs. Dat was dus zo in het exemplaar (1982) dat ik in handen had.

    Daarin staat ook een kopie van een artikel van de hand van de auteur, René Pintard (1902-2002), waarin hij onder meer toelicht waarom hij toen, op 80-jarige leeftijd, er niet meer toe gekomen was om een volledig nieuwe, herziene uitgave te brengen van zijn boek uit 1943.

    Tijdens het lezen van het boek was ik op een gegeven ogenblik zo onder de indruk, dat ik besloot om mij het boek ook zelf aan te schaffen. Dan hoefde ik me ook niet opgejaagd te voelen door de onheilspellend naderende vervaldag van de uitleenperiode.

    Slatkine geeft het boek nog altijd uit, er is een herdruk, nog steeds anastatisch, van 2000. Die is te koop bij Slatkine zelf, voor 100 Zwitserse frank, ongeveer 70 euro. Daar komen nog de verzendkosten bij. Ik dus op zoek naar een minder dure versie en uiteindelijk heb ik die ook gevonden, via de Franse internetverkoopsite PriceMinister, waar ik bij één boekhandelaar in Frankrijk een exemplaar vond voor 48 euro plus 14 euro verzendkosten. Bij PriceMinister mag je ook een lager bod doen, dus deed ik dat maar: 36 euro plus 14 euro verzendkosten, samen mooi rond 50 euro, je weet nooit hoe een koe een haas vangt. Tot mijn verrassing werd mijn bod aanvaard en bleken de verzendkosten slechts negen euro te zijn, dus alles samen 45 euro, niet slecht! Een week later was ik dus de exclusieve bezitter van het elusieve boek. Het papier bleek van een iets minder kwaliteit te zijn en gewoon wit, met een papieren omslag en wel genaaid maar geplakt, niet gebonden.

    De kwaliteit van het drukwerk was dus bedenkelijk en dat zal ik geweten hebben: hoofdpijn, brandende ogen, duizeligheid… Naast de fysieke inspanning was er ook de intellectuele: Frans is mijn derde taal, ver na Engels, dat mijn eerste taal geworden is voor het lezen. Het Frans van professor aan de Sorbonne René Pintard en van voor de Tweede Wereldoorlog is ook niet alledaags: dit is literatuur van niveau. Ik had dus constant een Frans-Nederlands woordenboek naast me. Voor het Engels gebruik ik nooit een vertaalwoordenboek, steeds een Engels verklarend woordenboek, hoofdzakelijk Webster’s New Collegiate Dictionary (1979) of een geïllustreerde luxe-uitgave op groter formaat van The American Heritage Dictionary, Fourth Edition (2000). Voor het Frans stelde ik me tevreden met het bescheiden maar handige woordenboek van Wolters, 13de druk (1958), dat me geen enkele keer in de steek heeft gelaten, veeleer dan de geïllustreerde Petit Larousse, grand format 2003 te raadplegen die naast me ligt bij de computer.

    Ik heb dus meer dan een maand lang verbleven in de Franse wereld van de eerste helft van de zeventiende eeuw, in het Frans en de gedachtewereld van René Pintard en bij de libertijnen van die tijd.

    Libertinus is het verkleinwoord van libertus of liberatus, letterlijk ‘bevrijd’. Het komt uit de Handelingen van de Apostelen, hoofdstuk 6, vers 9, waar het verwijst naar Joden die door de Romeinen gevangen genomen waren en weggevoerd, maar later bevrijd en teruggekomen waren naar Israel en daar een eigen synagoge hadden. Veel later, in 1544 is die Bijbelse term in Genève door Calvijn aangewend om de opposanten aan te duiden van zijn strenge leer en nog later voor tegenstanders van elke kerkelijke leer en uiteindelijk, bij Molière bijvoorbeeld en sindsdien algemeen, voor personen die lak hebben aan elke moraal. Wij herinneren ons de kortstondige libertijnse politieke partij van Jean-Pierre Van Rossem.

    Toen ik in de Leuvense bibliotheek naar dit boek informeerde, reageerde men met een nauwelijks verholen geamuseerd lachje dat ik echter in mijn louter wetenschappelijk geïnspireerde onschuld niet begreep; de medewerker van het Tabellarium legde me fijntjes uit dat men dacht dat het om een ‘libertijns’ werk ging, dat zich bij de erotica bevond, in de enfer, dat gedeelte van de bibliotheek waar men gewaagde of verboden publicaties bewaart en waartoe je enkel met speciale toelating toegang krijgt. Niet dus.

    De libertijnen uit de eerste helft van de 17de eeuw waren af en toe ook wel losbandig en zedeloos, of toch sommigen van hen, maar de term verwijst in de eerste plaats naar vrijdenkers, atheïsten zouden we nu zeggen, een term die toen gewoon levensgevaarlijk was. Libertin, libertinage zijn dus eufemismen, net zoals ‘vrijdenker’ trouwens. Voor de kerk stond vrijdenken gelijk met zedeloosheid, een deugdzame atheïst was ondenkbaar, tot Bayle in zijn woordenboek een uitgebreid artikel schreef over Spinoza, waarin die wel beschuldigd werd van atheïsme, maar waarin zijn moreel hoogstaande levenswijze en de voorname ernst van zijn filosofie werd geprezen. De kerkelijke hiërarchie vond dat nonsens: wie het geloof afzwoer, deed dat om zich te onttrekken aan de morele regels, om ongehinderd te kunnen zondigen, zich te buiten te gaan aan alle mogelijke uitspattingen en liederlijkheden.

    Men zal het mij niet kwalijk nemen dat ik zelfs geen poging waag om een boek als dit en van 800 bladzijden samen te vatten. Ik beperk me wijselijk tot enkele bedenkingen.

    Het valt op hoe verrassend modern de personages zijn uit die periode, nu vierhonderd jaar geleden. Zij verschillen op geen enkel belangrijk punt van ons. Ze denken zoals wij, praten en schrijven zoals wij en handelen ook zoals wij.

    De beschreven personen behoren zeer duidelijk tot de hogere klassen: de landadel, de hofadel, de rechterlijke macht, de hogere clerus, de rijkste kooplui. Af en toe verschijnt er een zoon van eenvoudige lieden, maar die werkt zich dan op basis van zijn verstandelijke vermogens spectaculair snel op tot een of andere belangrijke post, zonder evenwel ooit het stigma van zijn afkomst te verliezen. Er is een zeer duidelijk onderscheid tussen het filosofisch ongeloof van de libertijnen en het onwetend en onverschillig ongeloof van de vulgaire massa’s.

    Onder elkaar konden de libertijnen alles zeggen en ze deden het met plezier en overtuiging tijdens hun vriendschappelijke bijeenkomsten. In hun briefwisseling waren ze meer voorzichtig; ze namen hun toevlucht tot het Latijn, soms zelfs het Grieks, ook als ze in het Frans schreven, en tot coderingen en pseudoniemen wanneer ze vrijmoedige gedachten naar voren brachten. In hun publicaties waren ze hinderlijk huichelachtig: ze hoedden zich ervoor om zich uitgesproken tegen de kerk of de theologie te keren; hun kritiek en ongeloof verstopten ze achter allerlei min of meer subtiele omschrijvingen en allusies.

    Om te kunnen overleven, zeker op een aangename manier, was toen, zoals nu, geld nodig, veel geld. De libertijnen die geen vaste inkomsten hadden, bijvoorbeeld uit landerijen en erfelijk bezit, moesten die zien te verwerven uit lucratieve aanstellingen aan het hof, in de administratie of in de kerk. Maar dergelijke postjes brachten met zich mee dat elke verdenking van libertinage niet alleen tot onmiddellijk ontslag kon leiden maar zelfs levensgevaarlijk was. Geen enkele van de beschreven libertijnen is helemaal trouw gebleven aan zijn jeugdige overtuigingen. Allen hebben ze zich vroeg of laat aan de kant van het establishment geschaard en hebben dan, ten minste publiekelijk, verzaakt aan hun libertijnse opvattingen of hebben die zorgvuldig verzwegen en verborgen.

    De katholieke kerk, zowel in Rome als lokaal, en de katholieke vorsten hebben protestanten en libertijnen massaal en letterlijk, zonder enige scrupule omgekocht met geld, aanstellingen, landerijen, bezittingen… Bekeringen werden cash betaald, soms herhaaldelijk: er waren ongure types die zich bij verscheidene instanties van verschillende kerken tegelijk aanboden om zich tegen vergoeding of lijfrente te bekeren.

    De erudiete libertijnen, dus de hooggeschoolde vrijdenkers of de intellectuele atheïsten waren een zeer kleine minderheid. Zij waren zich daarvan trots bewust en cultiveerden die elitaire status. Ze vormden een kleine intellectuele gemeenschap, een geheim gezelschap, een club van gelijkgezinde bevoorrechte leden die bijna dagelijks bijeenkwam, samen at en dronk en praatte en elkaars boeken kocht en las. Ze zorgden ook voor elkaar wanneer iemand in moeilijkheden geraakte of tijdelijk materiële hulp of opvang nodig had.

    Het is zeer moeilijk om uit hun geschriften, zelfs hun privé brieven, op te maken hoe ver hun vrijzinnigheid ging. Wat zij formuleerden was vooral kritiek, op alles en nog wat, ook op de meest fundamentele dogma’s van de kerk. Maar nooit liet iemand zich betrappen op een openlijk afzweren van het bestaan van God, de heiligen, de engelen en de duivels, mirakels, aflaten, de hemel en de hel, de ziel en het hiernamaals. Ze maakten een absoluut onderscheid tussen wat men kon weten als rationeel mens en wat als gelovige, op basis van de Goddelijke openbaring en de leer van de kerk. Vanuit hun rationaliteit bewezen ze dat elk zogezegd mirakel een logische en natuurlijke verklaring had, maar als gelovige hielden ze vol dat mirakels wel degelijk (in principe kunnen) bestaan. 

    Dat ging zover dat ze bijvoorbeeld het bestaan aanvaardden van twee ‘zielen’, een materiële die we van onze ouders overerven en die verdwijnt bij ons afsterven en een andere, immateriële en dus onsterfelijke die door God wordt ingestort bij de geboorte (maar waaraan ze verder geen enkele functie toekenden). Sommigen reisden frenetiek de christelijke wereld rond om overal vreemde natuurverschijnselen, wonderen, bezetenheid, verschijningen enzovoort op te sporen, te analyseren en te verwerpen als fopperij of terug te voeren op natuurlijke oorzaken. Maar hun relaas daarover was steeds slechts een impliciete veroordeling. Nooit hebben ze openlijk de stap gezet naar het atheïsme, hoewel ze daartoe alle voorbereidende stappen hebben gezet. Het is onmogelijk dat ze zich daarvan zelf niet bewust geweest zijn. Zij hebben dus het dubbelzinnig spel volop meegespeeld, enerzijds uit vrees voor de gevolgen voor zichzelf, voor hun lijfsbehoud, hun carrière, hun status, maar ongetwijfeld ook vanuit een voor ons onbegrijpelijk en zelfs onaanvaardbaar moreel voorbehoud.

    Die laatste gedachte moet ik echter toch ernstig nuanceren.

    Zolang ik aan de Katholieke Universiteit te Leuven werkte, eerst gedurende dertig jaar als administratief secretaris van de Faculteit Godgeleerdheid en de laatste (bijna) tien jaar in de centrale administratie, heb ook ik mij onthouden van publieke uitspraken over mijn ongeloof. Nooit heeft iemand mij dat bevolen of zelfs maar aangeraden. Het was een vorm van zelfcensuur: je deed niet aan nestbevuiling. Pas sinds ik op pensioen ben en dus financieel onafhankelijk, voel ik me bevrijd om mijn ideeën te ontginnen en de resultaten daarvan, wat die ook zijn, zonder enige terughoudendheid bekend te maken, zowel aan de mensen in mijn omgeving als hier, op mijn publieke website. Ik hoef nu immers geen enkele reprimande te vrezen, geen enkel ongemak, geen negatieve invloed op mijn carrière of reputatie.

    Bij mij is de evolutie dus in omgekeerde richting gegaan. Terwijl de libertijnen op jeugdige leeftijd hun opstandige en kritische ideeën cultiveerden en uitwisselden, is dat bij mij pas op rijpe leeftijd gebeurd. Terwijl zij in de laatste periode van hun leven de kant van koning en kerk gekozen hebben, heb ik de precies dan de moed gevonden om in de herfst, de Indian Summer van mijn leven terug te keren naar de iconoclaste gedachten van mijn jeugd, die gedurende veertig jaar in de ijskast waren gebleven.

    Voor mij was dit boek een ware openbaring. Ik had nooit gedacht dat de vrijzinnigheid toen al zo ontegensprekelijk en zo uitvoerig, zo gedetailleerd en zo overtuigend geargumenteerd aanwezig was, vierhonderd jaar geleden. Er is geloof ik geen enkel argument in de recente vloed van atheïstische literatuur, dat al niet voorkomt bij de erudiete libertijnen van de eerste helft van de 17de eeuw, een periode die we beter kennen omwille van de Contrareformatie en de triomf van de kerk en het vorstelijk absolutisme. Er zijn zelfs merkwaardige getuigenissen uit de 16de eeuw: Pomponazzi, Cardano, Vanini.

    Dit heeft me gesterkt in mijn vrijzinnige overtuiging. Er zijn inderdaad steeds verstandige mensen geweest die niet anders konden dan inzien dat het ‘grote verhaal’ van het christendom niets anders is dan legenden, menselijke machtswellust en gewin, grote en vooral kleine politiek, huichelarij, halve waarheden, verdraaiingen, leugens en bedrog.

    Dat wij van dit merkwaardige aspect van de geschiedenis niets afweten, werkelijk absoluut niets, dat dit nooit of te nimmer ter sprake komt in de geschiedenislessen, dat zelfs in atheïstische geschriften deze periode volledig afwezig blijft, is onbegrijpelijk en een pure schande.

    Ik heb hier vrij uitvoerig uit de doeken gedaan hoeveel moeite ik heb moeten doen om dit boek in handen te krijgen. Dat was niet zomaar een leuke anekdote, lieve lezers, maar een bewijs dat wij in onze maatschappij, zelfs op het hoogste intellectuele niveau, talloze grote blinde vlekken hebben. Uit de vele discussies die wij voortdurend voeren, laten wij zowel bewust als onbewust zeer veel belangrijke en onweerlegbare gegevens weg die, indien wij ze zouden kennen, erkennen en ter harte nemen, ons tot gans andere conclusies zouden verplichten.

    Ik voel mij in gedachten zeer innig verbonden met die libertins érudits van vierhonderd jaar geleden en met de auteur die hen voor ons aan de vergetelheid heeft onttrokken. Vandaag, in deze eenentwintigste eeuw, op mijn leeftijd en in mijn maatschappelijke situatie ben ik eindelijk vrij om zonder omwegen naar voren te brengen wat zij toen slechts konden fluisteren in hun besloten conclaven. Ik voel het aan als een hoge eer en een verdomde plicht om die kans met grote overtuiging aan te grijpen en zo op bescheiden wijze bij te dragen tot de verwezenlijking van hun hoogste intellectuele en maatschappelijke betrachtingen.




    Categorie:God of geen god?
    Tags:godsdienst, atheïsme
    07-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.ex libris: rotgodje
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Ex libris: Guus Kuijer, Hoe een klein rotgodje God vermoordde, 2006, 167 pp., paperback, Het Trojaanse Paard € 9,86

     

    Een titel zoeken voor je boek moet ongeveer zo lastig (en leuk) zijn als een naam voor je kind bedenken. Het resultaat is er dan ook vaak naar. En die stumpertjes moeten dan voor de rest van hun leven uitleggen dat hun vader een fan was van Mötörhead, Wagner of Abfab. Boeken krijgen meestal een zogenaamde eyecatcher, vaak in overleg met de uitgever. Er wordt zoveel geschreven en alle baten helpen om de aandacht van de belangstellende of verveelde boekenliefhebber te trekken. Ook die zijn ondertussen wat gewoon: naakte apen, hearts of darkness, honderd dagen in Sodom en Gomorra…

    Wie is dan dat kleine rotgodje dat de moord op God op zijn geweten heeft? De god van de moslimfundamentalisten. En hoe hebben die God omgebracht? Via Theo Van Gogh. Dat is althans wat Kuijer ervan vindt. En gaat het boek daarover? Nee, gelukkig, of toch maar af en toe.

    De auteur doet er geen doekjes om: van bij de eerste bladzijden bekent hij dat hij ongelovig is. Hij is streng christelijk opgebracht, maar heeft, zoals zovelen, in zijn vroege volwassenheid vaarwel gezegd aan dat stuk van zijn opvoeding. De God van zijn vader kon hem niet overtuigen. Best mogelijk, niets aan de hand, dat maken we allemaal mee. 

    Uit wat volgt blijkt dat Kuijer, zoals wij allen die zo opgevoed zijn, toch nog met handen en voeten vastzit aan die christelijke vorming. Hij leest de Bijbel en ook de commentaren en ook de koran en de commentaren daarop. Het is een waar plezier om hem de meest waanzinnige contradicties en ongerijmdheden te zien hekelen: de broer van Mozes is bijvoorbeeld ook de broer van Maria, volgens de koran. Het is leuk lezen, af en toe barst je zelfs in schaterlachen uit. Maar het is ook wat goedkoop. Er staan nu eenmaal dergelijke letterlijke onmogelijkheden in die geschriften die over een lange periode zijn tot stand gekomen, door verschillende auteurs geschreven en herschreven zijn en op bepaalde momenten bevroren in een historische context. Het enige dat je dan bewijst is wat ik in de vorige zin gezegd heb. 

    Ontkracht je op die manier de hele Bijbel, de hele koran? Soms wil Kuijer het ons doen geloven, vooral als het over de koran gaat. Met de Bijbel gooit hij het over een andere boeg. Natuurlijk zijn er ook daar rare, dwaze en onmogelijke teksten. Een aantal van die verhalen onderwerpt hij aan een innoverende exegese die ons moet overtuigen van een totaal andere en voor de moderne mens meer aanvaardbare betekenis dan de algemeen gangbare. Hij verdedigt zijn wisselwaarheden met verwijzingen naar alle andere exegeten die net hetzelfde doen: interpreteren. Vaak is hij overtuigend, maar even vaak lijkt het allemaal wat vergezocht, en waarom? 

    Wat is het nu: is de Bijbel het lezen waard, of niet? Kunnen we God vinden in de Bijbel, spreekt hij zo tot ons? Kuijer, als overtuigd ongelovige, meent van niet. Waarom dan het grootste deel van zijn boek wijden aan een herlezen van die Bijbel en zo een Godsbeeld aanbieden dat wel aanvaardbaar lijkt, in tegenstelling tot het rotgodje dat de fundamentalisten letterlijk in dezelfde teksten lezen? Als een ongelovige de passie preekt, boer let op uw zieltjes…

    Het is een vreemd boek. Uiterst vlot geschreven, hilarisch, puntig, verrassend, actueel, uitdagend, wat kan je nog meer willen?

    Wel, ik althans bleef wat beduusd achter. Wat ben ik nu wijzer?

    De echte God is helemaal niet vermoord door het rotgodje van de moslim-fundamentalisten. Hun lezing van de heilige teksten is zo doorzichtig kwaadaardig dat je al goed mesjogge moet zijn om ook maar een moment te denken dat ze kunnen gelijk hebben. Het helpt de geloofwaardigheid van de goddelijke boodschap natuurlijk niet als ook vooraanstaande mensen fundamentalistische trekjes gaan vertonen: een paus die homoseksuelen naar de hel stuurt, condooms en andere contraceptie verbiedt, vrouwen een tweederangs rol geeft in de kerk en zelfs in de wereld, dat zal wel een paar gelovigen van Rome afgekeerd hebben. Ayatollahs, mullahs en andere gezagsdragers die moord en brand schreeuwen en dat heel letterlijk bedoelen, dat is uiteindelijk voor niemand aanvaardbaar. En als politieke leiders primitieve theologische onzin gebruiken om hun wereldpolitiek op te bouwen, dan kan het alleen maar erg verkeerd gaan: Hitler, Stalin, Pol Pot, vader en zoon Kim, George W. Bush, Khomeini...

    In onze wereld was God al eerder gedumpt als een afgewezen minnaar of een mislukte huwelijkspartner en daarvoor hebben wij hebben de moslims niet nodig gehad. Nietzsche had het over ons, de westerse intellectuelen en de geëmancipeerde massa’s in de democratische landen toen hij vaststelde, niet predikte! dat God dood was. De vooruitgang van de beschaving heeft God stilletjes tot zijn mythische proporties herleid. Godsdienst is enkel nog goed voor je gemoedsrust, een soort TM, transcendentale meditatie, een westers Zen, ogentroost, overlevingstechniek, zelfredzaamheid, life style. En dat is goed zo. Als godsdienst weer de zwaarden trekt en de ongelovigen over de kling moeten gejaagd worden, dan pas wordt er echt gemoord.

    Goden doden geen mensen, dat is een privilege dat we voor onszelf opeisen, voor onze lust, onze macht.

    Als dat gebeurt in de naam van God, is het omdat laffe, berekenende misdadigers erin slagen om hun goed-gelovige volgelingen zo gek maken dat ze naast hun medemens ook zichzelf opblazen of een heel land met het geweer, de tank en raketten de democratie injagen. Dat heeft niets meer met godsdienst te maken. Het wijst alleen op het inherente gevaar van elke godsdienst: als ik, gelovige, gelijk heb, dan heeft de on- of anders gelovige ongelijk en dan legt mijn God mij op die andere te bekeren, kost wat kost, desnoods zijn kop. De moslims zijn helaas niet de enigen die dat prediken, christenen zijn even wreed, en de aanhangers van de totalitaire ongodsdienst die het communisme was ook. Vandaag is het de democratie die de wereld gewapenderhand moet veroveren. Of is het het kapitalisme?

    Ik droom van een wereld met mensen die aan elkaar genoeg hebben.

    Dan heeft God zijn doel bereikt.

     


    Categorie:God of geen god?
    Tags:godsdienst, atheïsme
    06-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Blauwbaard
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Enige tijd geleden vermeldde ik hier al de sprookjes van Moeder de Gans van de Franse auteur Charles Perrault, klik even hier om het nog eens na te lezen: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=87475.

    Het is over een van die sprookjes dat ik het vandaag even wou hebben: Blauwbaard. Terwijl we perfect weten hoe het Roodkapje vergaat, zelfs met de precieze woorden: ‘Maar grootmoeder, waarom heb jij zulke grote oren?’, zijn de elementen van het Blauwbaardverhaal nooit zo in detail tot ons doorgedrongen. Misschien vonden onze ouders dat het sprookje van Blauwbaard niet geschikt was voor kinderen. Dat is het probleem met bijna alle sprookjes: ze worden wel aan kinderen verteld, maar ze zijn oorspronkelijk helemaal niet voor kinderen bedoeld. Het waren verhalen die men rond het haardvuur vertelde in het halfdonker; kinderen die dan nog op waren hoorden het half-slapend en verstonden amper de woorden of de beschreven situaties en de vreemde allusies.

    Er bestaan talloze versies van de oude sproken (letterlijk: het gesprokene), speciaal voor kinderen herschreven, gekuiste versies, ad usum Delphini, zegt men geleerd, naar het gebruik aan het Franse hof om allerlei werken aan te passen voor de opvoeding van de kroonprins, de Dauphin.

    Laten we even dit zijspoor volgen. De etymologie van Dauphin is niet zeer ingewikkeld maar wel leuk. Het begint allemaal bij de dolfijn, jawel, dat had je ook al door. In het Grieks is dat delfis, genitief delfinos. In het Latijn werd dat delphinus en in de vroege Middeleeuwen ook wel dalphinus en zo zijn we bij het Franse dauphin en onze dolfijn. Maar waarom is de Franse kroonprins de Dauphin? Dat is een oud verhaal, waarbij we heel wat aanknopingspunten hebben.

    Delphinus was al in de Oudheid een persoonsnaam. Misschien woont er in jouw buurt nog wel een (wellicht oudere) vrouw met de mooie naam Delphine. Rond het jaar 400 was er in Bordeaux een bekende bisschop die de naam Delphinus droeg.

    Tussen 1040 en 1349 was de streek rond de Franse stad Vienne, het oude Romeinse Vienna, net ten zuiden van Lyon, een zelfstandige feodale staat. Graaf Guigues IV van Albon (c.1095–1142) voerde in zijn blazoen of wapen een dolfijn. Waarom? Een aardigheidje, wellicht, dat hem al gauw de bijnaam ‘de dolfijn’ opleverde en aangezien Vienne lang de belangrijkste stad was van de streek voegde men er dat aan toe: le Dauphin Viennois. Dat werd zelfs de officiële titel van het huis, zoals wij zeiden: de graaf van Vlaanderen. De streek kreeg de eponieme naam: le Dauphiné (Viennois) en zo heet ze nog altijd. Wij kennen ze van de wielerronde Le Dauphiné libéré, die genoemd is naar de organiserende krant met die naam en die kreeg haar triomfantelijke eretitel bij de bevrijding in 1945.

    In 1349 werd de Dauphiné opgenomen in het Franse koninkrijk. Toen werd bedongen dat de oudste zoon van de Franse koning de erfelijke titel zou dragen van Dauphin, zoals in Groot–Brittannië de kroonprins, nu Charles, traditioneel Prince of Wales of the Black Prince is. En zo is het gebleven tot aan de Franse revolutie en het einde van de monarchie. Het was trouwens omwille van onrust in de Dauphiné dat in 1789 de Staten-Generaal werden bijeengeroepen.

    Wij kennen ook nog de lekkere gratin dauphinois: schijfjes aardappelen, kaas, boter en melk, alles in de oven: heerlijk!

     

    Zo, dat weten we ook weer. Terug naar Blauwbaard. Ik stel voor dat je nu even het verhaal leest, in het Frans nogal, dat valt wel mee, klik hier: http://fr.wikisource.org/wiki/La_Barbe_bleue. Een Nederlandse versie vind je hier: http://www.sprookjesbos.be/sprookjes/Blauwbaard/.

    Als je het verhaal zo leest, dan merk je een aantal typische sprookjeselementen, zoals de rituele herhaling van de vraag: zie je mijn broers nog niet komen? Je merkt ook dat de auteur allerlei beschrijvingen heeft toegevoegd die het verhaal rekken en de luisteraars moeten geboeid houden, precies door het uitstellen van de belangrijke gebeurtenissen. Als je al de ballast weglaat, dan heb je een heel eenvoudig verhaaltje: een man die fysiek onaantrekkelijk is, een mooi en onschuldig meisje dat zich laat verleiden, een vreselijk geheim en een happy end.

    Men heeft aan dit verhaal in de loop der tijden veel interpretaties gegeven en die zullen allemaal wel een element van waarheid bevatten. Maar het is ook gewoon een goed horrorverhaal.

    Moeten we heel diep gaan graven naar de betekenis van de bloedige kamer met de lijken van de vorige echtgenotes? Ligt een waar gebeurd verhaal van een seriemoordenaar aan de basis van dit sprookje? Horen we hier echo’s van de primitieve vrees van de vrouw voor de seksuele agressie van de man? Is hun bloed een allusie op de ontmaagding, staat hun dood voor het einde van hun jeugd? Of is het bloed op de sleutel een bewijs dat de jonge vrouw geen maagd meer was toen ze trouwde en doodt Blauwbaard haar daarom? Is Blauwbaard de typische man die het niet kan laten om vreemd te gaan, zijn de moorden symbolen voor zijn herhaald overspel?

    De vrouw heeft geen naam bij Perrault, in tegenstelling met haar zuster, die Anne heet. Dat maakt haar tot een archetype, ‘de’ vrouw, die typisch nieuwsgierig is, maar niet boosaardig en die tot drie keer toe de beschikking krijgt over al de bezittingen van de man, de eerste keer door het huwelijk, de tweede keer wanneer hij op reis gaat en haar al de sleutels geeft, de derde keer wanneer ze alles erft. De vrouw als behoedster van het erfgoed, de man als een seksuele vrijbuiter.

    Of is het gewoon een gruwelfantasie, iets dat zo onwaarschijnlijk afschrikwekkend is dat het de toehoorders of de lezers de stuipen op het lijf jaagt, zodat ze ‘lekker’ kunnen griezelen? ‘Toe, Opa, vertel nog eens van Blauwbaard!’

    Er zitten in dit bizarre verhaal typische elementen die we terugvinden in tientallen andere sprookjes evenals mogelijke verwijzingen naar historische gebeurtenissen. Wellicht ligt de aantrekkingskracht van sprookjes in de vele allusies en symbolen die hen een eigenaardig soort van geloofwaardigheid geven, ook al weten we bij definitie dat ze onwaar zijn, sprookjes, vruchten van onze vreemde vindingrijke verbeelding, die duistere dubbelganger van ons helder denkend verstand.

    Blauwbaard heeft vele kunstenaars geïnspireerd. Er zijn vele bewerkingen voor film en TV, opera, ballet en theater en voor alle denkbare muzikale ensembles. Het verhaal is in alle talen vertaald en aangepast aan het publiek of de tijd. Ook in de beeldende kunsten is Blauwbaard een thema, vooral als illustratie bij het sprookje.

     

     

     


    Categorie:etymologie
    Tags:etymologie, wetenswaardig
    02-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Barnard, Vermeersch, God en Allah
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Wat is er toch aan de hand met intellectueel en (dus) vrijzinnig Vlaanderen?

    Eerst was er Etienne Vermeersch die het absoluut nodig vond om zijn erudiete stem te verheffen en te pleiten voor een hoofddoekverbod in de scholen en voor ambtenaren. Nu is er ook Benno Barnard die zich heeft laten verleiden tot een (poging tot) lezing onder de idiote en uitdagende titel ‘Leve God, weg met Allah’. Na waarschuwingen van de politie liet hij zich bewaken door twee ‘kleerkasten’, maar desondanks en zelfs met de politie in de zaal is zijn lezing niet kunnen doorgaan. Ik heb me afgevraagd: had hij wel een tekst? Of alleen maar die dwaze, onnozele en nutteloos uitdagende titel? En heeft hij zijn honorarium opgestreken?

    Wat is toch zijn werkelijke bedoeling geweest? Ik kan me niet voorstellen dat hij het kamp heeft gekozen van het christelijk fundamentalisme (‘leve God!’) of van het fundamentalistische extreem rechts gedachtegoed (‘weg met Allah!’). Wie heeft hij willen bereiken? Wie heeft hij willen kwetsen? Wie wil hij bekeren? Welk spelletje heeft hij met de media en via hen met onze goedgelovigheid gespeeld?

    Natuurlijk was er goedkope verontwaardiging alom: hoe durven die moslimfundamentalisten een lezing verstoren, in een universiteitsaula nog wel, door een van onze geliefde auteurs! Ook in het zogenaamd duidingprogramma Terzake bleek de journaliste van dienst enkel geïnteresseerd in de ene kant van de kwestie, namelijk het optreden van de moslims. Hoe vaak heeft het Vlaams Blok/Belang bijeenkomsten allerhande verhinderd, vaak met lijfelijk geweld? Hoe vaak extreem linkse groupuscules? Waarom is de kinderachtig sloganeske en zogezegd ironische mening van Barnard meer vrij en beschermenswaard dan de luidruchtige liturgische mening van de aanhangers van Allah? Omdat hij een van ons is en zij niet?

    Barnard heeft blijkbaar een reputatie als fervent Islamcriticus. Voor moslims vertaalt zich dat in moslimbashing. Dat er dan harde woorden vallen en af en toe zelfs klappen, dat hoeft niemand te verwonderen. Maar hebben jullie gezien hoeveel volk er in de zaal was, buiten de lijfwachten en de politie? Het was voorwaar geen massabijeenkomst.

    Barnard geeft nu ook af op de ‘sufkoppen’ die niet doorhebben dat de Islam binnenkort de hele wereld onderdrukt en iedereen de sharia oplegt, een opvatting die hij deelt met Vermeersch.

    Nou…

    Ik ben het niet eens met Vermeersch wanneer die de schoolgaande jongedames wil verbieden een hoofddoek te dragen. Ik ben het ook niet eens met Barnard wanneer hij in de Islam een reële en concrete bedreiging ziet voor onze democratie. Ben ik nu een sufkop?

    Laat me zeer duidelijk zijn: ik ben atheïst en antiklerikaal, wie daaraan twijfelt, moet maar eens rondneuzen hier op mijn website. Ik ben dus een fel tegenstander van al wat godsdienst is. Men moet van mij dus geen goed woord verwachten over Christendom noch Islam. Ik ben ervan overtuigd dat onze wereld beter af is zonder godsdienst.

    Maar ik zie in de Islam niet de wereldbedreigende internationale macht die Vermeersch en Barnard zo blijken te vrezen. En ik vind ook niet dat de Islam een groter gevaar is voor de democratie dan het Christendom. Het zijn allebei achterlijke ideologieën en idiote godsdiensten, die hun volgelingen volkomen waanzinnige ideeën voorhouden, hen teisteren met nutteloze, bespottelijke voorschriften en hen paaien met stupide beloften over het hiernamaals, die zelfs een klein kind als uit de lucht gegrepen herkent. Maar daar blijft het bij, voor mij.

    Ik kan me namelijk niet voorstellen dat de mensheid wereldwijd zo gek zou zijn om het Christendom van onze voorouders in te ruilen voor de Islam van de ayatollahs. Ik deel de mening van velen die ervan overtuigd zijn dat de Islam vroeg of laat het lot zal ondergaan van het Christendom, namelijk een geleidelijke erosie en aftakeling van binnen uit, een steeds verder gaande secularisering die eindigt in een marginalisering van elke godsdienst.

    Ik zie de toekomst van de wereld tegemoet als een burgerlijke maatschappij, waarin godsdienst een bijkomstigheid is, een randverschijnsel dat niet kan weerstaan aan het gezond verstand, de wetenschap en de redelijkheid.

    Ik heb mij de laatste drie jaar erg verdiept in de filosofie en de geschiedenis van het atheïsme. Dat heeft me gesterkt in de overtuiging dat vanaf het begin van onze beschaving godsdienst slechts één van de aspecten was en zeker niet het belangrijkste. Er zijn ontelbare godsdiensten geweest en geen enkele is de ware gebleken. Gelovigen zijn meestal totaal onwetend over hun godsdienst en trekken zich er bijzonder weinig van aan in hun concrete gedragingen. Godsdienst is een bescheiden onderdeel van de beschaving van een land, een volk, een tijd, het is niet meer dan dat. Zelfs in de perioden die men traditioneel beschouwt als de hoogtepunten van de christelijke godsdienst, bijvoorbeeld de periode na Constantijn en de ‘duistere’ middeleeuwen, of de Contrareformatie of het Victoriaanse tijdperk, waren er veel meer ongelovigen dan gelovigen en binnen de kerk meer ketters en andersdenkenden dan rechtgelovigen. De macht van de kerk was steeds vermengd met de wereldse en wie zal zeggen wie of wat in die onzalige belangenvermenging de bovenhand had?

    In alle landen en in alle tijden is er steeds de kritische stem geweest van het gezond verstand, van de intellectuele benadering, van de wetenschap, van het overleg, van het protest. Men kan boeken verbranden, maar nooit allemaal, nooit helemaal. Men kan de mens niet verhinderen te denken en te spreken en te schrijven, hoe hard men dat ook probeert.

    We moeten met andere woorden godsdiensten niet overschatten. Het is niet al goud dat blinkt, het is niet al godsdienstig dat bidt. Het zou me sterk verbazen dat al de zogenaamd fundamentalistische moslims zo deugdzaam en vroom zouden zijn als men ons wil doen geloven. We hebben tweeduizend jaar ervaring op dat punt en we weten dus wel beter. Onder al dat godsdienstig vertoon gaan gewone mensen schuil, mensen zoals u en ik en wij weten dat wij geen heiligen zijn; waarom zouden de anderen het dan wel zijn?

    Wij hebben gezien hoe christelijke Tv-predikanten publiekelijk wenend door de mand gevallen zijn, hoe talloze priesters en religieuzen hun kap over de haag hebben gegooid; we maken het mee dat priesters en religieuzen zich aan onze vrouwen en onze kinderen vergrijpen, dat ze uit zijn op materieel gewin, op een welgedaan leven. Waarom zou dat anders zijn bij de moslims? Wij weten dat de strenggelovige Saudische prinsen zich in Westerse lustoorden wentelen in al de zondige praktijken die de Koran zo scherp veroordeelt. Waarom zouden eenvoudige moslims anders zijn dan eenvoudige christenen?

    Ik geloof dus niet dat wij over enkele jaren allemaal moslims zullen zijn en dat de sharia hier binnenkort onder handgeklap zal ingevoerd worden. Dat weten Vermeersch en Barnard ook maar al te goed en als zij nu even in de media doen alsof zij dat vergeten zijn, dan moeten wij ons afvragen waarom.

    Wat wel mogelijk is en zelfs waarschijnlijk, is een groeiende invloed van de Islam op onze maatschappij, nu er zoveel moslims naar het Westen geëmigreerd zijn. We zullen dus meer exotische klederdrachten zien, meer moslimfeesten en –gebruiken en ongetwijfeld ook wel enkele ideeën die eigen zijn aan die godsdienst. Is dat een evolutie die we moeten verwerpen en bestrijden?

    Vooreerst zal het überhaupt niet gemakkelijk zijn om die beïnvloeding te vermijden. Je kan bijvoorbeeld de mensen niet verbieden om op een bepaalde manier gekleed te gaan. België gaat als eerste land ter wereld de boerka verbieden op publieke plaatsen. Maar zelfs onder de ondertekenaars van dat wetsvoorstel zijn er die terecht vermoeden dat we nog lang niet zover zijn. We weten dat men van de kant van de Islam alle rechtsmiddelen zal aanwenden om die wet tegen te houden. Zelfs als de hoogste rechtsinstanties in België het verbod op de boerka zouden bevestigen, wat absoluut niet zeker is, dan zijn er nog de internationale en het is meer dan onwaarschijnlijk dat die zich daartoe zouden (durven) lenen.

    Ben ik nu een voorstander van de boerka? Niet echt, nee, maar ik vind het geen belangrijke kwestie en dus moeten we er niet te veel mee bezig zijn, we hebben wel andere katten te geselen, als ik het even zo mag stellen.

    Onze wereld is al gevoelig veranderd. We leven niet meer in het eenvormige land van onze ouders. Die multiculturele evolutie zal zich onweerstaanbaar doorzetten, we hoeven maar naar de grootsteden in Amerika en Europa te kijken, om van Azië en Afrika te zwijgen, om te zien hoe het er hier in de toekomst gaat uitzien: een bonte verscheidenheid in onze uiterlijke verschijning en in onze gebruiken en gewoonten, ook de godsdienstige. Maar dat alles binnen een rechtsstaat waarin alle inwoners zich voegen naar de wetgeving die zij gezamenlijk opgesteld hebben.

    Het zou me verbazen indien dat de sharia zou zijn. Het zou me verwonderen indien dat iets fundamenteel anders zou zijn dan de democratie die wij nu kennen, die gebouwd is op de principes van de Verlichting, zoals die vastgelegd zijn in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

    Intellectuelen als Vermeersch en Barnard zouden moeten weten wanneer die democratie in het gedrang komt. Dat is niet het geval als pubermeisjes een hoofddoek willen dragen op school, noch wanneer enkele heethoofden zich door de bewust provocerende titel van een lezing laten verleiden tot wat verbaal protest en enige kleinschalige baldadigheid.




    Categorie:samenleving
    Tags:politiek, maatschappij
    01-04-2010
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.William Trevor The Collected Stories
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Het is ongetwijfeld geen van mijn lezers ontgaan: William Trevor is mijn lievelingsauteur. Klik even hier, dan heb je een goed vertrekpunt voor alles wat ik hier al over hem schreef: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=340461.

    In zijn bibliografie vallen vooral de short stories op, hij heeft er een aanzienlijk aantal geschreven. Die verschenen hier en daar en werden dan gebundeld, meestal twaalf in een bundel en uitgegeven onder een eigen titel. In 1983 verscheen voor het eerst een verzameling van die verzamelingen, onder de titel The Stories of William Trevor, 799 pp., Penguin, 1992². Die uitgave is nog steeds tweedehands te vinden; een nadeel ervan is dat het lettertype van deze paperback nogal klein is en vanzelfsprekend ook dat je er enkel vindt wat voor 1983 verschenen is, namelijk de kortverhalen uit deze bundels:

            The Day We Got Drunk on Cake and Other Stories (1967)

            The Ballroom of Romance and Other Stories (1972)

            Angels at the Ritz and Other Stories (1975)

            Lovers of Their Time and Other Stories (1978)

            Beyond the Pale and Other Stories (1981).

     

    In dezelfde periode verscheen dan als hardcover The Collected Stories, viii + 1261 pp., Viking, 1992. Daarin staan de vijf reeds vermelde verzamelingen, aangevuld met:     

            The News from Ireland and Other Stories (1986)

            Family Sins and Other Stories (1990)

    en met vier kortverhalen die nog niet eerder in boekvorm waren verschenen. Ik kocht deze mooie uitgave onlangs via internet voor amper 6 £ tweedehands maar in nieuwe staat, de oorspronkelijke prijs was 20 £. Met verzendingskosten erbij ongeveer 18 euro. Er is ook een paperback versie, bij Proxis/Club kost die ongeveer 27 euro. Maar lees verder!

    Er is goed nieuws voor wie William Trevor niet kent Embarassed of nog geen van zijn bundels met kortverhalen heeft Crying or Very sad. Bij Penguin verscheen einde 2009 een nieuwe The Collected Stories, hardcover, twee volumes in een fraaie box, normaal voor 60 £ maar bij Amazon voor ongeveer 35 £, ongeveer 40 euro. Het is een luxe-uitgave. Naast alles wat in de Collected Stories van 1992 verscheen, zijn hierin ook deze vier latere bundels opgenomen:       

            After Rain (1996)

            The Hill Bachelors (2000)

            A Bit on the Side (2004)

            Cheating at Canasta (2007).


    Daarmee is de collectie up to date, althans wat de gepubliceerde bundels betreft. William Trevor is 80 en nog steeds actief. Ik vond op de website van The New Yorker nog een kortverhaal van 15 december 2008: The Woman of the House (je kan dat gewoon opvragen en afdrukken, 7 pagina’s) en wellicht zijn er in andere tijdschriften nog enkele verhalen van hem verschenen, die dan binnen afzienbare tijd weer gebundeld worden, dat hoop ik althans.

    Ik heb de laatste vier bundels natuurlijk al als afzonderlijke hardcovers gekocht bij verschijnen, maar ik zal moeilijk kunnen weerstaan aan de prachtig uitgegeven gift set van de verzamelde kortverhalen van november 2009. De vorige bundels kan ik bij gelegenheid altijd nog aan een goede vriend of vriendin cadeau doen…

    Deze uitgave is een unieke gelegenheid om de meer dan 130 kortverhalen van William Trevor goedkoop en in fraaie banden in huis te halen. Ik verzeker je dat je er geen seconde spijt zal van hebben.




    Categorie:ex libris
    Tags:ex libris


    Foto

    Foto

    Foto

    Inhoud blog
  • Een betere zaak waardig.
  • 'De waarheid zal u bevrijden.'
  • Feminisme
  • Tijdverspilling
  • Anarchist
  • Sjostakovitsj
  • Om de liefde Gods
  • Het boek
  • Naastenliefde
  • Parabels
  • Alzheimer
  • Verkiezingskoorts
  • Cynthia
  • Sindh
  • Cicero, Wet en rechtvaardigheid (recensie)
  • Israël, Oekraïne
  • Godsdienst en religie
  • Abraham en de vreemdeling
  • Winterzonnewende 2023
  • Anaximander
  • Links? Rechts?
  • Willen jullie meer of minder Wilders?
  • Het Gemenebest
  • Jeremy Lent, Het betekenisveld, Stichting Ekologie, Utrecht/Amsterdam, 2023 (recensie, op eigen risico...)
  • Richard Wagner
  • Secularisme
  • Naastenliefde
  • Godsdienst en zijn vijanden
  • Geloof, ongeloof en troost?
  • Iedereen gelijk voor de wet?
  • Ezelsoren (recensie)
  • Hersenspinsels?
  • Tegendraads, of draadloos?
  • Pico della Mirandola
  • Vrouwen en kinderen eerst!
  • Godsdienst als ideologie
  • Jean Paul Van Bendegem, Geraas en geruis (recensie)
  • Materie
  • God, of de natuur
  • euthanasie, palliatieve zorg en patiëntenrechten (recensie)
  • Godsdienst of democratie
  • Genade
  • Dulle Griet, Paul Claes
  • Vagevuur
  • Spinoza- gedicht, Stefan Zweig
  • Stefan Zweig, Castellio tegen Calvijn (recensie)
  • Hemel en hel
  • Federico Garcia Lorca, Prent van la Petenera
  • als in een duistere spiegel
  • Dromen zijn bedrog
  • Tijd (recensie)
  • Vrijheid van mening en academische vrijheid
  • Augustinus, Vier preken (recensie)
  • Oorzaak en gevolg
  • Rainer Maria Rilke, Het getijdenboek. Das Stunden-Buch (recensie)
  • Een zoektocht naar menselijkheid (recensie)
  • De Heilige Geest
  • G. Apollinaire, Le suicidé
  • Klassieke meesters: componisten van Haendel tot Sibelius (recensie)
  • Abelard en Heloïse (recensie)
  • Kaïn en Abel
  • Symptomen en symbolen
  • Voor een geweldloos humanisme
  • Bij een afscheid
  • Recreatie
  • Levenswijsheid
  • Welbevinden
  • De geschiedenis van het atheïsme in België (recensie)
  • Peter Venmans, Gastvrijheid (recensie)
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 15
  • Secretaris
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 14
  • De boeken die we (niet) lezen, 2 WIlliam Trevor en Adriaan Koerbagh
  • Abortus
  • Verantwoordelijkheid (1)
  • Verantwoordelijkheid, deel 2
  • Mijn broeders hoeder?
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 13
  • Eerst zien, en dan geloven!
  • Homoseksualiteit
  • Sonja Lavaert & Pierre François Moreau (red.), Spinoza et la politique de la multitude (recensie)
  • Atheïsme: vijf bezwaren en een vraag, W. Schröder (recensie)
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 12
  • Zoo: Een dierenalfabet.
  • De rede
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 11
  • Sinterklaas, Spinoza, en de waarheid
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 10
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 9
  • De boeken die we (niet) lezen. Over Karl May en Jean Meslier.
  • Waar men gaat langs Vlaamse wegen...
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 8
  • Gastrubriek: Vrije Wil? Geef mij maar Vrijheid (deel 2), Patrick De Reyck
  • Gastrubriek: Vrije Wil? Geef mij maar Vrijheid (deel 1), Patrick De Reyck
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 7
  • Fascinerend leven (recensie)
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 6
  • Recensie: Atheismus, Winfried Schröder.
  • Gastrubriek: Sophia De Wolf
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 5
  • Gastrubriek: Tijd als emergente eigenschap van het klassiek-fysische universum, Patrick De Reyck
  • Recensie: Wat loopt daar? Midas Dekkers
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 4
  • William Trevor, Een namiddag
  • recensie: Een kleine geschiedenis van de (grote) neus
  • Pascals gok
  • recensie: Rudi Laermans, Gedeelde angsten
  • 'Geef mij een kind tot het zeven is, en ik zal je de volwassene laten zien.'
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 3
  • Bias
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 2
  • Recensie: Epicurus
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 1
  • De waanzin van het kwaad
  • Het einde
  • God, of Christus?
  • Een onsterfelijke ziel?
  • Geloof en godsdienst in een seculiere samenleving
  • Godsdienst en wapengeweld
  • Aloud atheïsme
  • de grond van de zaak: de neutraliteit van de staat?
  • Paul Claes, Het pelsken van Rubens
  • De persoon en de functie.
  • Chaos en orde
  • Godsdienst of cultuur?
  • Recensie: Hans Plets, Verdwaald in de werkelijkheid.
  • vrijheid van mening genuanceerd?
  • Het placebo-effect
  • De Maagdenburgse halve bollen
  • Godsdienst en secularisme
  • Overweging bij de moord op een Franse leraar: antiklerikalisme
  • Het Gele gevaar
  • Studentendoop, of moord.
  • orendul
  • orendul
  • Vergif uitademen
  • Si dolce e'l tormento
  • Pasen?
  • Melomaan, nogmaals
  • Socialisme, toen en nu
  • Le prisonnier de la tour
  • Nachtwandeling
  • 'Rassengelijkheid' en intelligentie
  • verantwoordelijkheid
  • al te vroeg gestorven
  • Melomaan
  • digitale revolutie: weerstations
  • Lof: Tantum ergo
  • Gnossiennes? Een etymologische bijdrage van gastauteur Paul Claes
  • God is groter. Het testament van Spinoza.
  • Dichtbundel Mia Loots: wie ik ben
  • Peter Venmans, Discretie (recensie)
  • Het geloof van de kolenbrander
  • Openbaring
  • pas verschenen
  • Luts verjaardag 2018
  • Beestenboek
  • Adam en Eva in het aards paradijs
  • Waarom? Daarom!
  • appartementisering
  • Gedichten-dag 2018
  • René Willemsen, Het onvoltooide leven van Thomas (recensie)
  • Thomas van Aquino, Over het zijnde en het wezen (recensie)
  • What's in a name?
  • Spinoza: Ethica
  • Patrick Lateur (vert.), Goden. 150 epigrammen uit de Anthologia Graeca
  • Ter inleiding bij de tentoonstelling van Lut in De schuur van A, 9 september 2017
  • Paul Claes, SIC, mijn citatenboek
  • Facebook
  • De heilsstaat is niet voor morgen.
  • Paul Claes: Catullus, Lesbia (recensie)
  • het boerkini-verbod en de filosoof
  • de gruwel en de verantwoordelijkheid
  • Exit buxus
  • Terugblik
  • Een poging tot samenvatting
  • Leonard Cohen
  • De wraak van Jan met de pet
  • Foucaults slinger: naschrift ter correctie
  • En toch beweegt ze! Foucaults slinger.
  • Tentoonstelling
  • De rode draad
  • Avondlied
  • Afscheid van kerstmis
  • Spinoza: De Brieven over God
  • Spinoza: de Brieven over God
  • Keren Mock, Hébreu, du sacré au maternel, 2016 (recensie)
  • Geen visum voor vluchtelingen?
  • Rudolf Agricola (recensie)
  • Jan Verplaetse, Bloedroes (recensie, niet voor zachtmoedigen)
  • De verlichting uit evenwicht? (recensie)
  • Godsdienst: macht of inspiratie?
  • 'En bewaar het geheim.' Intieme blikken van vrijmetselaars (recensie)
  • Lamettrie, Het Geluk (recensie)
  • El cant dels Aucells
  • Peter Venmans, Amor Mundi (recensie)
  • Rüdiger Safranski: Tijd (recensie)
  • Terroristen
  • De lastige weg


    Blog tegen de regels? Meld het ons!
    Gratis blog op http://blog.seniorennet.be - SeniorenNet Blogs, eenvoudig, gratis en snel jouw eigen blog!