Foto
Categorieën
  • etymologie (74)
  • ex libris (57)
  • God of geen god? (166)
  • historisch (27)
  • kunst (6)
  • levensbeschouwing (239)
  • literatuur (40)
  • muziek (75)
  • natuur (7)
  • poëzie (93)
  • samenleving (225)
  • spreekwoorden (11)
  • tijd (12)
  • wetenschap (55)
  • stuur me een e-mail

    Druk op de knop om mij te e-mailen. Als het niet lukt, gebruik dan mijn adres in de hoofding van mijn blog.

    Zoeken in blog

    Blog als favoriet !
    interessante sites
  • Spinoza in Vlaanderen
  • de blog van Lut
  • Uitgeverij Coriarius
    Archief per maand
  • 03-2024
  • 02-2024
  • 01-2024
  • 12-2023
  • 11-2023
  • 10-2023
  • 09-2023
  • 08-2023
  • 07-2023
  • 06-2023
  • 05-2023
  • 04-2023
  • 03-2023
  • 02-2023
  • 01-2023
  • 12-2022
  • 11-2022
  • 10-2022
  • 09-2022
  • 08-2022
  • 07-2022
  • 06-2022
  • 05-2022
  • 04-2022
  • 03-2022
  • 01-2022
  • 12-2021
  • 11-2021
  • 06-2021
  • 05-2021
  • 04-2021
  • 03-2021
  • 12-2020
  • 10-2020
  • 08-2020
  • 07-2020
  • 05-2020
  • 04-2020
  • 03-2020
  • 02-2020
  • 01-2020
  • 10-2019
  • 07-2019
  • 06-2019
  • 05-2019
  • 03-2019
  • 10-2018
  • 09-2018
  • 08-2018
  • 04-2018
  • 01-2018
  • 11-2017
  • 10-2017
  • 09-2017
  • 07-2017
  • 06-2017
  • 04-2017
  • 03-2017
  • 02-2017
  • 01-2017
  • 12-2016
  • 11-2016
  • 10-2016
  • 06-2016
  • 05-2016
  • 03-2016
  • 02-2016
  • 01-2016
  • 12-2015
  • 11-2015
  • 10-2015
  • 09-2015
  • 08-2015
  • 07-2015
  • 06-2015
  • 05-2015
  • 04-2015
  • 03-2015
  • 02-2015
  • 01-2015
  • 12-2014
  • 11-2014
  • 10-2014
  • 09-2014
  • 08-2014
  • 07-2014
  • 06-2014
  • 05-2014
  • 04-2014
  • 03-2014
  • 02-2014
  • 01-2014
  • 12-2013
  • 11-2013
  • 10-2013
  • 09-2013
  • 08-2013
  • 07-2013
  • 06-2013
  • 05-2013
  • 04-2013
  • 03-2013
  • 02-2013
  • 01-2013
  • 12-2012
  • 11-2012
  • 10-2012
  • 09-2012
  • 08-2012
  • 07-2012
  • 06-2012
  • 05-2012
  • 04-2012
  • 03-2012
  • 02-2012
  • 01-2012
  • 12-2011
  • 11-2011
  • 10-2011
  • 09-2011
  • 08-2011
  • 07-2011
  • 06-2011
  • 05-2011
  • 04-2011
  • 03-2011
  • 02-2011
  • 01-2011
  • 12-2010
  • 11-2010
  • 10-2010
  • 09-2010
  • 08-2010
  • 07-2010
  • 06-2010
  • 05-2010
  • 04-2010
  • 03-2010
  • 02-2010
  • 01-2010
  • 12-2009
  • 11-2009
  • 10-2009
  • 09-2009
  • 08-2009
  • 07-2009
  • 06-2009
  • 05-2009
  • 04-2009
  • 03-2009
  • 02-2009
  • 01-2009
  • 12-2008
  • 11-2008
  • 10-2008
  • 09-2008
  • 08-2008
  • 07-2008
  • 06-2008
  • 05-2008
  • 04-2008
  • 03-2008
  • 02-2008
  • 01-2008
  • 12-2007
  • 11-2007
  • 10-2007
  • 09-2007
  • 08-2007
  • 07-2007
  • 06-2007
  • 05-2007
  • 04-2007
  • 03-2007
  • 02-2007
  • 01-2007
  • 12-2006
  • 11-2006
  • 10-2006
  • 09-2006
  • 08-2006
  • 07-2006
  • 06-2006
  • 05-2006
  • 04-2006
  • 03-2006
  • 02-2006
  • 01-2006
    Kroniek
    mijn blik op de wereld vanaf 60
    Welkom op mijn blog, mijn eigen website en dank voor je bezoek. Ik hoop dat je iets vindt naar je zin.
    Vrij vaak zijn er nieuwe berichten, dus kom nog eens terug?
    Misschien kan je mijn blog-adres doorgeven aan geïnteresseerde vrienden en kennissen, waarvoor dank.
    Hieronder vind je de tien meest recente bijdragen. De jongste 200 kan je aanklikken in de lijst aan de rechterkant; in het overzicht per maand, hier links, vind je ze allemaal, al meer dan 1400! De lijst van de categorieën bevat enkel de meest recente teksten; klik twee maal op het pijltje naar links onderaan voor nog meer teksten in dezelfde categorie.
    Als je een tekst wil gebruiken, hou dan rekening met de bepalingen van de auteurswet van 1994 en vraag me om toelating.
    Bedenkingen? Stuur me een mailtje: karel.d.huyvetters@telenet.be
    28-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Dies irae?
    Klik op de afbeelding om de link te volgen




    Rond deze tijd herdenken we onze doden, de mensen die we gekend hebben en die gestorven zijn. Het meest nabij in onze gedachten zijn onze familieleden, want zij hebben ons leven het meest getekend. Aan onze ouders danken we het leven zelf, een groter geschenk is er niet. Broers en zussen waren daarna de eersten met wie we samenleefden en dat schept een band die niet te breken is, wat er ook gebeurde, wat er ook gebeure. Vrienden zijn zeldzaam, geliefden nog meer. Met hen bouwen we onze wereld uit, zij zijn ons onmisbaar. Kinderen zijn een zegen, soms een vloek, maar ook dan zijn het onze kinderen.

     

    Wanneer zij die ons nabij zijn, sterven, laten zij een tere open plek, een lange leegte die ook na jaren onvervulbaar blijft, een schrijnende smart, zelfs op momenten van intense vreugde of diep geluk.

     

    Vlaanderen was vroeger een zeer katholieke landstreek. Op alle belangrijke momenten van het leven was er een katholiek ritueel, dat meestal in gemeenschap gevierd werd in de kerk. De meesten onder ons hebben zo talloze begrafenissen bijgewoond. De lezingen en gezangen van de uitvaartliturgie zijn in ons geheugen gegrift, onze reactie erop is, ook nu de liturgie zo ingrijpend veranderd is, nog steeds zeer emotioneel, zoals ik hier onlangs nog schreef over het In paradisum deducant te angeli, dat ook nu nog vaak wordt aangeheven wanneer het lichaam van de afgestorvene de kerk wordt uitgedragen, het afscheid van de gemeenschap voor de meer intieme eigenlijke begrafenis.

     

    Een ander bekend, ik zou bijna zeggen geliefd, onderdeel van die liturgie was het Dies irae, dat als geen ander de droefheid weergeeft die zelfs de meest geharde aanwezige voelde. Het Dies irae staat voor dood en begrafenis, het lot dat elke mens wacht. In zijn Gregoriaanse versie is het een zachtmoedig lied, er spreekt gelatenheid uit bij het onvermijdelijke, berusting ook, door de voortdurende herhaling van het motief uit de eerste maten: ti-da-ti-da-ti-da-ti-da, waarbij we telkens letterlijk een toontje lager zingen. Talloos zijn de componisten die een eigen versie geschreven hebben, ik vermeld slechts de meest bekende: Mozart, Verdi, Berlioz. Nog talrijker zijn de composities die het muzikale thema van het Dies irae citeren om het thema van de dood op te roepen. Ik vermeld er enkele:

     

    - Thomas Adès: Living Toys

    - Charles-Valentin Alkan: Symphonie, Souvenirs Trois Morceaux, Op.15 - Morte

    - Hector Berlioz: Symphonie Fantastique

    - Johannes Brahms: Ein Deutsches Requiem, Klavierstück op. 118/6

    - Benjamin Britten: War Requiem

    - Antoine Brumel: Dies Irae

    - Iva Boulanger: Funerailles du Soldat

    - Elliott Carter: In Sleep, In Thunder, #4

    - George Crumb: Black Angels, Makrokosmos Volume II, Star Child

    - Luigi Dallapiccola: Canti Di Prigiona

    - Antonín Dvořák: Symphony No. 7, mvmt 1

    - Antonio Estevez: La Cantata Criolla

    - Jean Françaix: Cinq poemes de Charles d Orléans

    - Alexander Glazunov: Moyen Age

    - Leopold Godowsky: Piano Sonata in E Minor, mvmt 5

    - Berthold Goldschmidt: Beatrice Cenci (opera)

    - Charles Gounod: Faust Opera, Act IV

    - Arthur Honegger: La Danse des Morts

    - Gottfried Huppertz: filmmuziek voor Metropolis

    - Aram Khachaturian: Symphony 2 The Bell, Spartakus

    - György Ligeti: Le Grand Macabre

    - Franz Liszt: Dante Symphony, Totentanz

    - Gustav Mahler: Symphony No. 2, mvmt 1 and 5

    - Nikolai Medtner: Piano Quintet in C Major, Op. Posthumous

    - Nikolai Myaskovsky: Piano Sonata 2, Symphony 6

    - Modest Mussorgsky: Nacht op een kale berg, Songs and Dances of Death
        (zie mijn bespreking op 21.03.2007 Lied van de Dood).

    - Carl Orff: Carmina Burana

    - Krzysztof Penderecki: Dies Irae

    - Sergei Rachmaninoff: Études-Tableaux, Op. 39, No. 2, Isle of the Dead, Prelude in e minor, Op. 33 nr. 4, Rhapsody on a Theme of Paganini, Symphonic Dances, Symphony nr. 1, Symphony nr. 2 Symphony nr. 3, The Bells

    - Ottorino Respighi: Brazilian Impressions

    - Camille Saint-Saëns: Danse Macabre, Requiem, Symphony  3 (Orgelsymfonie)

    - Dmitri Shostakovich: Music for Hamlet, Symphony 14

    - Jean Sibelius: Lemminkäinen Suite

    - Richard Strauss: Till Eulenspiegel, Dans van de zeven sluiers in Salome

    - Igor Stravinsky: Le sacre du printemps

    - Pyotr Ilyich Tchaikovsky: Grand Sonata; Manfred Symphony; Greek Song; Marche Funebre, Suite 3

    - Ralph Vaughan Williams: Five Tudor Portraits

    - Eugène Ysaÿe: Sonata in la klein, Op. 27, nr. 2 (Obsession)

     

    Indrukwekkend, niet? Ik luister terwijl ik dit schrijf naar het monumentale en aangrijpende Requiem van Verdi in een oudere uitvoering met von Karajan.

     

    Tijdens een recent gesprek merkte iemand op dat mijn ideeën over de kerk sterk verouderd zijn: de kerk waartegen ik mij zo verzet bestáát niet meer! Ik moest toegeven dat dat inderdaad zo is, maar daarbij toch deze overwegingen.

    Vooreerst is dat geen reden om niet te spreken over wat er vroeger verkeerd was: enkel als we ons ervan bewust zijn en blijven, zorgen we ervoor dat we niet dezelfde vergissingen maken. Want heel wat van die zogenaamd voorbije dingen leven nog steeds voort of duiken kwansuis weer op.

    Het is ook goed dat mensen die gekwetst zijn, de kans krijgen om hun verdriet of verontwaardiging te uiten, een beetje zoals de waarheidscommissie in Zuid-Afrika: een catharsis, een loutering, veeleer dan een regelrecht proces. Ik vraag niet dat de priester die me als klein kind op zijn schoot bijna speels de hand in de pyjamabroek stak, daarvoor veroordeeld wordt door een rechtbank. Ik denk wel vaak aan hem terug: wat is er van hem geworden? Hoe vaak heeft hij andere kinderen zo doen opschrikken of nog dieper aangerand?

    En ten slotte deze gedachte: wat is het nieuwe aanbod van de kerk, die de oude gewaden (of toch sommige) heeft afgelegd? Waar is die nieuwe kerk zichtbaar aanwezig? Wat is haar specifiek religieuze inbreng, boven het gewoon medemenselijke?

     

    Dat de kerk vernieuwd is, blijkt ook uit het verdwijnen van het Dies irae uit de begrafenisliturgie sinds 1962. Het is een van de gevolgen van het Vaticaans concilie. De experts hadden bezwaren tegen deze beroemde sequentia. Niet dat je ze vroeger tijdens elke begrafenismis hoorde, overigens: je had verscheidene prijzen voor missen, ook voor begrafenissen, naargelang het uur (die van twaalf uur was de duurste) en de duur (met of zonder het Dies irae, Libera, Subvenite…), het aantal priesters &c.

     

    Maar goed: het Dies irae is niet meer en de reden waarom het verdwenen is, moet je niet bij de muziek zoeken, maar bij de tekst. Dat bewijst nog maar eens dat religieuze muziek waarschijnlijk niet bestaat, er is alleen goede en minder goede muziek en die van het Dies irae was ons zo zeer vertrouwd dat we ze zonder meer goed vonden.

     

    Wat was er dan verkeerd met de tekst? Zolang het de Latijnse tekst was, niets, want (bijna) geen mens die het Latijn verstond. Maar het concilie besliste dat Latijnse teksten niet meer mochten; de huidige paus vond dat trouwens zo misplaatst dat hij die beslissing ongedaan heeft gemaakt, zonder concilie. Wellicht beslist hij binnenkort dat het Dies irae een uiterst gepaste tekst is voor een begrafenis, maar oordeelt u daarover vooral zelf…

     

    De tekst paste inderdaad niet echt in de nieuwe kerk. Ik meen zelfs dat hij ook in de oude kerk al een beetje moeilijk lag. De vroegste versie staat in een missaal dat waarschijnlijk rond 1250 in Italië is geschreven en dat gebruikt werd in de Franciscaanse gemeenschappen aldaar. Als auteur vermeldt men Thomas van Celano, de auteur van enkele biografieën van Franciscus, maar zeker is men niet, in de Middeleeuwen stond men nog niet zo op zijn auteurschap als nu. Helemaal origineel is de tekst ook al niet, er staan allerlei bekende beelden en formuleringen in uit het Oude en het Nieuwe Testament, zo ging dat toen.

     

    Hierbij de Latijnse tekst, met zijn mooi rijmende ritmische korte drieregelige versregels in trocheeën, dat is de naam voor de opeenvolging van een beklemtoonde en een niet-beklemtoonde lettergreep: Díes írae díes ílla &c.


    Voor de vertaling grijp ik graag terug naar een Vlaamse meester: Guido Gezelle. Zijn vertaling is verouderd, zal je zeggen, maar is dat niet passend voor een tekst van voor 1250 die bovendien uit het missaal verbannen is?

     

    Veel toelichting bij de tekst ga ik niet geven. Lees het Latijn nog eens en geniet van de vertrouwde woorden. Lees ook Gezelle, dan weet je meteen waarom de concilievaders de tekst gewraakt hebben. De vertaling is een onderdeel van zijn Kerkhofblommen, en die zijn zeker ook nog het lezen waard. O, ja: de Maria die vergiffenis kreeg is natuurlijk niet de moeder van Jezus, want die kan nu eenmaal niet zondigen, ze is zelfs zonder de erfzonde geboren en meteen na haar dood ten hemel opgenomen, ze hoeft dus niet ergens te wachten tot de dag van het Laatste Oordeel, het eigenlijke onderwerp van het Dies irae. Bedoeld is Maria Magdalena, maar ondertussen is men niet meer helemaal zeker dat de overspelige vrouw dezelfde is als Maria Magdalena en ook nog de vrouw die in Bethanië Jezus voeten zalfde en droogde met heur haar. De gekuiste Latijnse tekst zegt nu peccatrix, zondares, zonder in detail te treden. Niet elke verandering is een verbetering.

     

    Dies iræ! dies illa
    Solvet sæclum in favilla
    Teste David cum Sibylla!

    Quantus tremor est futurus,
    quando judex est venturus,
    cuncta stricte discussurus!

    Tuba mirum spargens sonum
    per sepulchra regionum,
    coget omnes ante thronum.

    Mors stupebit et natura,
    cum resurget creatura,
    judicanti responsura.

    Liber scriptus proferetur,
    in quo totum continetur,
    unde mundus judicetur.

    Judex ergo cum sedebit,
    quidquid latet apparebit:
    nil inultum remanebit.

    Quid sum miser tunc dicturus?
    Quem patronum rogaturus,
    cum vix justus sit securus?

    Rex tremendæ majestatis,
    qui salvandos salvas gratis,
    salva me, fons pietatis.

    Recordare, Jesu pie,
    quod sum causa tuæ viæ:
    ne me perdas illa die.

    Quærens me, sedisti lassus:
    redemisti Crucem passus:
    tantus labor non sit cassus.

    Juste judex ultionis,
    donum fac remissionis
    ante diem rationis.

    Ingemisco, tamquam reus:
    culpa rubet vultus meus:
    supplicanti parce, Deus.

    Qui Mariam absolvisti,
    et latronem exaudisti,
    mihi quoque spem dedisti.

    Preces meæ non sunt dignæ:
    sed tu bonus fac benigne,
    ne perenni cremer igne.

    Inter oves locum præsta,
    et ab hædis me sequestra,
    statuens in parte dextra.

    Confutatis maledictis,
    flammis acribus addictis:
    voca me cum benedictis.

    Oro supplex et acclinis,
    cor contritum quasi cinis:
    gere curam mei finis.

     

    Lacrimosa dies illa,
    qua resurget ex favilla
    judicandus homo reus.
    Huic ergo parce, Deus:

    Pie Jesu Domine,
    dona eis requiem. Amen.

     

     

     

    Kwade dag, die al de dagen

    eens lijk asschen weg zult vagen,

    zoo ‘t Sibille en David zagen!

     

    Welk een gruwel ‘n zal ‘t niet wezen

    als de Rechter, opgerezen,

    ‘t goê zal uit het kwade lezen!

     

    Wondere trompetrumoeren

    zullen al de graven roeren,

    al die dood zijn throonwaards voeren.

     

    Stom zal staan de Dood en ‘t Leven,

    als de dooden antwoord geven,

    staan, en voor den Rechter beven.

     

    ‘t Zal een boek te voorschijn komen

    waarin ‘t al staat opgenomen

    dat het oordeel Gods moet schromen,

     

    als de Rechter, neêrgezeten,

    al ‘t verdoken kwaad zal weten,

    straffen ende niets vergeten.

     

    Wie zal dan toch mijn verweer zijn,

    wat mijn voorsprake en begeer zijn,

    als de goeden zelf verveerd zijn?

     

    Koning, schrikbaar en grootmachtig,

    bron van goedheid, nederslachtig

    bid ik u, weest mij indachtig!

     

    JESU, wil toch wel gedenken:

    als gij mij kwaamt ‘t leven schenken,

    was ‘t om me op dien dag te krenken?

     

    JESU, moê van zoeken naar mij

    hebt ge ‘t kruis geleên, en daar mij

    eens zoo dier gekocht: ach spaar mij!

     

    Schoon ‘t uw recht zij van te wreken,

    wilt mij vrij van zonden spreken

    eer die dag komt aan te breken!

     

    ‘k Zuchte als een ter dood verwezen,

    maar mijn schaamrood schuldig wezen

    hoopt op uw bermhertig wezen;

     

    Wierd Maria ‘t eeuwig leven,

    wierd den moordenaar hoop gegeven,

    hopen durve ik ook, en beven.

     

    Heere, onweerdig is mijn bede;

    doch, laat me, uit goedjonstigheden,

    vrij van ‘t vier der eeuwigheden!

     

    Laat mij bij uw schaapkes weiden,

    wilt mij van de bokken scheiden

    en ter rechter hand geleiden.

     

    Moet gij dan vermaledijden

    en het eeuwig vier doen lijden

    roept tot mij: "Gebenedijden!"

     

    Want ik komme al jammerklagen,

    ‘t herte als asschen rouw geslagen,

     hulpe in mijnen doodstrijd vragen.

     

    Dag van weedom en van boeten,

    als gij zult verrijzen moeten

    en gerecht zijn om uw' zonden,

     

    mensch, God spare u in die stonden!

    Zoete Heere JESU mijn,

    laat ze in ruste en vrede zijn,

    in alle eeuwen!

    Amen.




    25-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.muziek voor strijkers
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Mijn grootmoeder, Julienne D’hondt, was een wasvrouw: ze deed de was en de strijk voor rijke mensen. Ik heb ze goed gekend in haar oude dag. Ze was geboren in 1875 en stierf 87 jaar later, in 1962, denk ik. Ik was toen 16. De laatste tien jaren van haar leven, die ze bij ons thuis doorbracht, bij haar dochter, mijn moeder, was ze in de war: aderverkalking, zei men toen. Alzheimer waarschijnlijk. Maar het was een vriendelijk, opgewekt mens, in blakende fysieke gezondheid tot de dag van haar dood, ze was werkelijk niemand tot last, op wat kleinigheden na.

    Zo had ze de gewoonte om de drinkbak van de kippen leeg te gieten als het water te vuil was, maar als ze weer bij het huis kwam om vers water te halen, was ze natuurlijk vergeten wat ze kwam doen en zo zaten de kippen vaak zonder water, wat mijn vader wel eens op de zenuwen werkte. Op een dag goot ze haar lampetkan uit het raam van haar slaapkamertje op de eerste verdieping, net op het ogenblik dat mijn vader naar zijn werk vertrok. Even was hij echt boos, omdat het hem even  onwaarschijnlijk leek dat het niet met opzet gebeurd was, maar hij was een zeer vreedzaam man en even later trok hij nog wat nagrommend toch maar naar zijn bureau.


    Mémé, grootmoeder dus, waste al een tijd niet meer ‘voor de mensen’ toen ik groot genoeg was om haar te leren kennen. In de stal stond nog een houten primitieve wasmachine, maar die was toen al in onbruik. Ze had nog wel een stel strijkijzers en dat waren toen nog echt ijzers: niets elektrisch, gewoon een stuk ijzer met een handvat. Die werden warm gemaakt op de stoof en je voelde of ze warm genoeg waren door ze in de buurt van je wang te brengen. Er waren heel speciale bij, met een kruiselings geribbeld strijkvlak, waarmee stijf gesteven overhemden of borststukken bewerkt werden voor een speciaal effect.

    Ik heb nog geweten dat mijn moeder die oude strijkijzers gebruikte, maar een elektrisch exemplaar deed al gauw zijn intrede, het is vele jaren meegegaan. Er waren ook een tweetal heel kleine ijzertjes, ik weet niet of het speelgoed was, want ze waren heel goed gemaakt, het kan ook zijn dat ze gebruikt werden om plaatsen te strijken waar je met de vrij grote ijzers niet goed bij kon. In alle geval was dat mijn eerste strijkervaring: als mijn moeder de strijk deed, mocht ik helpen, met dat kleine strijkijzertje, opgewarmd op de rand van de kachel, om de kinder- en vrouwenzakdoeken te strijken.


    Als puber heb ik niet veel gestreken, enkel af en toe, uit verveling, waarschijnlijk, tijdens de vakanties. Later, toen ik getrouwd was, ben ik weer begonnen. Ik deed ook graag de luierwas. En ik ben blijven strijken, meestal mijn eigen hemden, volgens een vast ritueel: binnenkant rechts vooraan, rug en links vooraan; buitenkant rechtermouw, linkermouw, dan de andere kant, en ten slotte binnenkant van de kraag. Ik pers ook mijn broeken en tussendoor zijn er nog handdoeken, zakdoeken, ondergoed, pyjama’s…


    Strijken is ontspannend, ik luister ‘tebinst’ naar muziek, je kan je aandacht perfect verdelen over de twee. Je krijgt het stilaan warm, mede door de stralingswarmte van het stoomstrijkijzer en de warmte-reflecterende bekleding van de strijkplank. Je ziet de wasmand alsmaar leger worden en als alles weg is en opgevouwen, heb je ook nog een voldaan gevoel, a feeling of accomplishment zeggen ze in het Engels. Als Lut dan thuiskomt, wordt dat nog eens extra bevestigd.


    Nog één strijkanekdote om af te sluiten.

    Mijn moeder had een speciaal strijkplankje voor de mouwen: een soort mini-strijkplankje op een voet, waar je de mouw kon over trekken om de ene kant te strijken zonder in de andere kreuken of vouwen te strijken. Dat was dus een mouwplankje; in het Eekloos dialect werd dat ‘mewploanksken’, maar mijn peuteroortjes verstonden ‘mewkploanksken’ en ‘mewk’ is dialect voor melk en zo is het in mijn herinnering gebleven. Pas toen ik al jaren getrouwd was en toevallig terugdacht aan dat melkplankje besefte ik dat het een mouwplankje moest zijn…

    Een geval van kinder-etymologie, zoals je ook volksetymologie hebt. Waarom niet?


    22-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.William Trevor, A Bit on the Side, 2004
    Klik op de afbeelding om de link te volgen



    Ik kreeg net een berichtje binnen van Amazon, wellicht de grootste e-boekhandel, dat de nieuwe verhalenbundel van William Trevor onderweg is: Cheating at Canasta. Ik heb die maanden geleden al besteld, een soort voorintekening. En vandaag heb ik zijn vorige bundel eindelijk uit: A bit on the Side, die in 2004 verschenen was, 245 pp. voor het gebruikelijke dozijn verhalen.

     

    Ik lees die kortverhalen, short stories in het Engels, mondjesmaat, zoals je proeft van een oude wijn, een dure schotel in het restaurant, een betere champagne op je verjaardag, een schitterende zonsondergang of de eerste scherpe sikkel van de nieuwe maan.

    Onmogelijk om twee verhalen na elkaar te lezen, zo krachtig zijn ze in al hun eenvoud. Ook nu waren er enkele die ik al gelezen had toen ze verschenen in The New Yorker, maar het was een aangenaam weerzien, een andere ervaring, herinneringen bevestigd of verbroken door een nieuw beeld, een andere nuance.

     

    Ik lees vrijwel nooit literatuur in het Nederlands, zeker geen recente auteurs. Is het mogelijk dat er daar pareltjes verscholen zijn zoals William Trevor er schrijft? Lang geleden heb ik het genre van de short story leren kennen en waarderen in Humoradio, zoals Humo toen heette. Ook toen waren de meeste verhalen vertaald uit het Engels, waar er een traditie bestaat van dit genre.

     

    Sommige mensen houden er niet van: het is te kort om de personages voluit te tekenen in hun evolutie. Ik ben het daarmee meestal niet eens, ik vind integendeel de meeste romans te lang. Neem nu The Dancing-Master’s Music in deze bundel A Bit on the Side. In veertien korte bladzijden grote druk, leef je mee met een meisje van twaalf of zo tot ze als een oude vrouw neerkijkt op de tuin en de straat, over de heuvel van haar jeugd en de paar honderd meter die haar hele leven ingesloten hebben. Met enkele woorden suggereert Trevor een tanende wereld, een vermoeden van meer, onuitgesproken maar toch onverbiddelijk daar. Zijn taal, zijn eenvoudige verhalen, zijn inderdaad als de muziek van een dansmeester: woordeloos, vanzelf-sprekend, een benadering van de dagen als de klank van een pianosonate van Beethoven of Brahms in een verlaten huis, als een nocturne van Chopin of Schubert, een sonate van Scarlatti in de vrieskou.


    Straks, in 2008 is hij tachtig. Laten we genieten van wat hij ons nog te bieden heeft, het einde is wellicht niet meer zo veraf. Je kan a Bit on the Side en enkele late romans al bij de Slegte vinden voor luttele euro’s, heiligschennis eigenlijk. William Trevor is echt iemand die je moet lezen, al moet je er een Engels woordenboek voor kopen. Elke moeite die je doet wordt beloond met een onvoorstelbare rijkdom, geloof me maar.



     


    17-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Voorlopig vonnis
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Op het proces van Nürnberg (je vindt ook Neurenberg, terwijl het normaal Nuernberg zou moeten zijn als je de umlaut door een e vervangt; blijkbaar is Neurenberg een Nederlandse vertaling, zoals Berlijn van Berlin; ook Nuremberg duikt regelmatig op: het is een zeldzame Engelse vertaling van een Duitse stadsnaam) verdedigden enkele van de beklaagde Nazi-kopstukken zich met het beruchte Befehl ist Befehl. Men noemt dat sindsdien de Nuremberg Defence. Men volgde een bevel van hogerhand op, omdat men soldaat was en een soldaat doet wat hem opgedragen wordt, dat deden de Amerikaanse soldaten toch ook, bijvoorbeeld bij de aanvallen op Hiroshima en Nagasaki, waarbij bijna uitsluitend burgers en vooral vrouwen en kinderen het slachtoffer waren?

     

    Ook de verdediging van de Amerikaanse soldaten die zich misdroegen in Vietnam (My Lai) en recentelijk nog in Irak (Abu Graib), steunt zich op dit principe. Soms gebeurt dat ook met succes: de ondergeschikten worden vrijgesproken en de hogere leiding eveneens, want het is meestal niet te achterhalen wie het nefaste bevel precies heeft gegeven.

     

    In de rechtspraak is er een gelijkaardig principe, dat zoals gebruikelijk gevat is in een Latijns gezegde dat schittert door zijn beknoptheid, in dit geval: Fiat justitia ruat caelum. Vertaald is dat: recht geschiede al stort de hemel in. Het tweede deel, ruat caelum heeft in vele talen dezelfde betekenis van iets ongerijmds, iets dat niet denkbaar is, dat nooit zal gebeuren; de hemel zal echt niet instorten.

     

    De traditie wil dat die spreuk en het beginsel dat erdoor uitgedrukt wordt, reeds in de Romeinse oudheid bestaan hebben, meer zelfs, dat het de Romeinse rechtsprincipes zou typeren. De tekst staat echter niet te lezen bij de klassieke auteurs of in documenten uit die tijd. Een andere versie is Fiat justitia et pereat mundus, met dezelfde betekenis ‘al vergaat de wereld’. Het was de wapenspreuk van Ferdinand I, keizer van het Heilige Romeinse Rijk (1558-1564). We weten dus niet wanneer de formulering ontstaan is, maar ze past veeleer in de starre deductieve manier van denken van de middeleeuwse theologie en de daarop gesteunde rechtspraak, dan in de pragmatische rechtsfilosofie van de Romeinen. In de autocratische middeleeuwse traditie zijn de geboden van God en van zijn rechtstreekse vertegenwoordigers, de paus, de keizer, de kerk en het burgerlijk gezag, heilig en onveranderlijk.

     

    De basis van de redenering is in elk van die gevallen dat eenmaal iets vastgelegd is in een wet of reglement, de uitvoering ervan ‘wettelijk’ of ‘reglementair’ is en derhalve niet strafbaar. Meer nog: de wet moet uitgevoerd worden, gebeure wat wil, et pereat mundus!

     

    In zijn tekst over de woede (De ira, I, 18) verhaalt Seneca (-4-65) een gebeurtenis waarbij een zekere Piso rechter was. Een soldaat kwam terug uit verlof, maar zonder zijn gezel. Piso veroordeelde hem prompt ter dood op beschuldiging van moord op die gezel. Toen een officier op het punt stond het vonnis uit te voeren, daagde plots de gezel op. Algemene vreugde! Samen trekken ze naar rechter Piso. Die ontsteekt echter in een Latijnse woede en veroordeelt ook de officier ter dood, omdat hij nagelaten heeft het vonnis uit te voeren en vervolgens ook de gezel, omdat hij door zijn afwezigheid de aanleiding was voor de veroordeling van zijn vriend en door zijn terug opduiken verantwoordelijk voor de fout van de officier (het niet uitvoeren van het vonnis) en dus voor de dood van de officier. Een betere illustratie van fiat justitia ruat caelum is nauwelijks denkbaar.

     

    Een ander Latijns gezegde luidt Summum jus summa iniuria en dat heb ik hier al enkele keren aangehaald: het hoogste recht is het grootste onrecht, of het ten top drijven van de rechtspraak zorgt voor de grootste gerechtelijke blunders.

     

    Dit brengt me bij het thema dat ik ook al op 2 augustus behandelde, toen ik het had over de vrijlating van een drugskoerier op basis van een overtreding van de wet op de privacy door een reportageploeg. Ik meende toen dat die vrijlating een al te letterlijke toepassing van de wet was en dat men de misdadiger niet hoefde vrij te spreken voor zijn drugsdelicten, maar hem op de gebruikelijke manier vergoeden voor het geleden onrecht in de kwestie van zijn geschonden privacy.

     

    Ik weet dat ik mij op delicaat terrein waag, maar ik heb ernstige twijfels bij het beroep dat de advocaten van de jongeman die onlangs in Antwerpen veroordeeld werd, willen aantekenen. Aan de feiten twijfelt niemand, niemand betwist ze, kan ze in twijfel trekken; iedereen kent de dader en de slachtoffers. Ook over de psychologische gesteldheid van de dader is men het op vrijwel alle punten eens: hij is een gevaar voor de maatschappij, de kans op herhaling is zeer groot, of hij nu een psychopaat dan wel een autist is. De verdediging verkiest internering als remedie, de openbare aanklager meent dat de man geen zorgbehoevende zieke en dus schuldeloze is, maar een moorddadige crimineel. De jury heeft hem daarin gevolgd. Iedereen is het erover eens dat het een goed proces was. Er zijn ontroerende taferelen geweest, waarbij familieleden van de slachtoffers de familie van de dader troostten! Zelfs de verdediging kreeg van hen een verzoenende handdruk.

     

    Nu vernemen we dat de verdediging in beroep wenst te gaan omdat de rechten van de beklaagde geschonden zijn: hij kon geen eerlijk proces krijgen, omdat hij al veroordeeld was in de media en (dus) in de publieke opinie. Ook hier kijkt men dus naast de feiten, naast de schuldvraag, naast de bescherming van de maatschappij, naast de positieve resultaten voor alle betrokkenen van een sereen proces en een normale veroordeling en strafmaat. Men vraagt nu aan een hogere rechtbank de opschorting van dat alles omwille van het feit dat het publiek, de maatschappij dus, zich een oordeel heeft gevormd over wat iedereen, ook de verdediging, erkent als een afschuwelijke misdaad, en omdat de pers en de media, de spreekbuis van de publieke opinie, dat oordeel, in al zijn rationaliteit en emotie, heeft verwoord.

     

    Ook hier gaat men dus op zoek naar een algemene rechtsregel, die op zichzelf waardevol is, om een evidente veroordeling ongedaan te maken.

     

    In die redenering zijn oorlogsmisdaden plots geen reden tot veroordeling meer, omdat ‘iemand anders’ het bevel heeft gegeven. Een rechterlijk vonnis in beroep moet uitgevoerd worden, wat ook de inhoudelijke waarde van de beslissing van de lagere rechtbank over de feiten was, omdat een ander rechtsprincipe, bijvoorbeeld de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, geschonden is. Of, in dit geval, omdat de vertegenwoordigers van de gemeenschap, de jury, niet onafhankelijk konden oordelen omdat de feiten, door hun uitzonderlijk geweld en wreedheid maandenlang terecht het voorwerp waren van discussies in de maatschappij.

     

    Het is niet moeilijk om gevallen aan te wijzen waarbij een jury duidelijk vooringenomen was. De uitsluitend blanke rechters, advocaten en juryleden die in het zuiden van de Verenigde Staten negerslaven veroordeelden, deden zelfs geen moeite om hun racistische houding te ontveinzen. De opgezette processen tegen dissidenten in communistische landen waren een aanfluiting van elke eerlijke rechtsgang.

     

    Maar enkel de meest rabiate negationisten vechten de processen in Nürnberg aan. Daar heeft de Nuremberg Defence niet gewerkt: de misdaden van het Nazi-regime waren zo flagrant dat zelf Göring bij het zien van de documentaires over de vernietigingskampen inzag dat elke verdediging, op welke juridische grond dan ook, ongerijmd en futiel was.

     

    Even zag het ernaar uit dat het Antwerps proces voor iedereen heilzaam zou zijn. Door hun gefrustreerde reactie en hun vermetel beroep op heilige rechtsprincipes tonen de advocaten van de verdediging zich aanhangers van die vreselijke Piso-rechtspraak: fiat justitia ruat caelum. Het recht is boven alles en iedereen verheven, al gaat de hele wereld daaraan ten onder. Zij vergeten daarbij dat het recht niet door God gegeven is, zoals men vroeger dacht, maar door mensen gemaakt, onvolmaakte mensen.

     

    Dat is het grote verschil, dat vanaf de renaissance in onze westerse maatschappij is doorgedrongen en in een voortdurende strijd tegen de behoudende krachten verder is gerealiseerd: de waarheid is wat de mens ontdekt, niet wat een hogere macht verordent en met geweld afdwingt. Dat is zo in de wetenschap, met spectaculaire resultaten. Ook in de kunst heeft de mens zich bevrijd van alle dogmatisme, alles is nu mogelijk, het is aan de mens zelf om te beslissen wat hij waardevol vindt. Op politiek gebied is de democratie het vanzelfsprekende model en wie het niet openlijk aanhangt, kan er zich de facto nog nauwelijks tegen verzetten.

     

    De rechtspraak, daarentegen… Het is eigenaardig dat zoveel ongetwijfeld intelligente mensen, de fine fleur van ons opvoedingssysteem, zo primair kunnen blijven denken. Enkele recente persoonlijke ervaringen met het gerecht hebben mij nog eens pijnlijk duidelijk gemaakt dat er, ondanks inspanningen, toch nog een schrijnend diepe kloof gaapt tussen de maatschappij en het gerecht.

     

    In plaats van democratie heerst daar nog steeds een streng militaire korpsgeest en een slaafse ondergeschiktheid tussen de eigen rangen en standen, een middeleeuwse verabsolutering van gezag, wet, precedent, traditie en gewoonte, een verwerpelijke arrogantie, een totaal gebrek aan zelfkritiek en twijfel, een hartsgrondige maar onbegrijpelijke verachting voor de gewone mens, een ziekelijke neiging tot zelfverheerlijking en een stelselmatig misbruik van de in principe zo belangrijke onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Kortom: fiat iustitia ruat caelum et pereat mundus.

     

    Dit is een gevaarlijke situatie, want wanneer een maatschappij er niet in slaagt om een bepaalde klasse te doen functioneren binnen het heersende bestel, dan leert ons de geschiedenis dat daarop meestal de razernij volgt van een revolutionaire beweging die met geweld een einde wil maken aan die tergende wereldvreemdheid. Maar wellicht vergenoegt men zich in die kringen in die andere lessen van de geschiedenis, namelijk dat ook revoluties rechters en advocaten nodig hebben en dat overigens op elke revolutie een restauratie volgt, waarbij het gerecht als eerste in al zijn praal en pracht in ere wordt hersteld.

     

     


    16-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Het terechte verdriet van Darwin
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Na enkele valse starts heb ik dan toch het laatste boek van Jan De Laender gelezen: Het verdriet van Darwin. Over de pijn en de troost van het rationalisme, 2004, 378 blz. Je kan hier en daar recensies vinden, meestal positieve. Aanvankelijk was ook ik erg ingenomen met de vlotte, sympathiserende stijl en de vele interessante anekdoten en verwijzingen. Dat geldt voor de levensschets van Darwin, maar zeker ook voor die van Alfred Russel Wallace, de man die onafhankelijk van Darwin tot dezelfde algemene conclusies kwam over het mechanisme dat aan de evolutie ten grondslag ligt. Ook het hoofdstukje over Gregor Mendel is uitstekend geschreven en de vele details brengen deze bescheiden figuur en zijn spectaculaire ontdekkingen heel levendig onder de aandacht.


    Met deel II De Theorie, vanaf blz. 247 heb ik meer moeite. De toon wordt gaandeweg meer polemisch, tegenstanders worden weggelachen of –gehoond. De argumenten en de aangehaalde feiten spreken elkaar al eens tegen. Hier en daar vindt de auteur het nodig om oude rekeningen te vereffenen: met zijn universitaire opleiding als psycholoog en met figuren als Freud, Lacan en andere ‘groten’. Maar ook andere vooraanstaande wetenschappers als Stephen Gould en Richard Feynman, toch niet van de minste, krijgen rake klappen in korte, scherpe uitvallen die meer uitroeptekens dan argumenten bevatten. De auteur vervalt al eens in herhaling met uitdrukkingen zoals ‘Dawkins, een van de meest scherpzinnige denkers in het domein van de evolutiebiologie…’. De ik-persoon treedt meer op de voorgrond, ook met verwijzingen naar zijn persoonlijke ervaringen, zijn IQ (138), zijn studenten… In de Epiloog wordt bijna een hele bladzijde letterlijk herhaald met citaten en al.

     

    Mijn eindindruk is dat dit een zeer verscheiden boek is, bestaande uit een aantal sterk verschillende delen die waarschijnlijk los van elkaar en met een ruime tussentijd geschreven zijn. Na wat zoeken ontdekte ik dat Jan De Laender in februari 2004 overleden is, 63 jaar oud. Dit boek dateert eveneens uit februari 2004. Mijn vermoeden is dat ‘men’ het boek nog snel heeft willen publiceren. Daardoor is een en ander niet voldoende gerijpt. Er is geen eenheid van stijl of methode. De vrij beperkte bibliografie vermeldt ook werken die niet veel met het boek te maken hebben, maar beoogt anderzijds geen volledigheid over het eigen thema; ook studenten durven op dat punt wel eens zondigen… Er is een index, maar een index kan je de tekstverwerker zelf laten maken. Er zijn geen voetnoten… Soms vermeldt de auteur bij een tekst tussen aanhalingstekens wie de auteur is, veelal ook niet. Sommige teksten zijn duidelijk citaten, maar staan niet tussen aanhalingstekens. Bij de aangehaalde feiten en opinies staan vrijwel nergens bronvermeldingen. In het theoretisch gedeelte maakt de auteur gebruik van werkschema’s die zo overgenomen zijn uit andere publicaties, maar zonder referentie. Hier en daar schijnt het originele Engels door in de vertaling, zoals bij de letterlijke vertaling van Darwins tin ear, een Engelse uitdrukking voor ongevoeligheid voor muzikale schoonheid; hier wordt dat ‘een tinnen oor’, wat in het Nederlands niet voorkomt, bij mijn weten.


    Wellicht heeft de tijd ontbroken voor een finale redactie die het werk tot een grotere eenheid had kunnen brengen en voor een laatste onafhankelijke herlezing, die kleine onvolkomenheden had kunnen elimineren, zeker in deel II (er is geen aanduiding van deel I in de inhoudsopgave). Al met al is dit een zeer ongelijk boek geworden en dat is spijtig, want zo heel veel is er in het Nederlands niet beschikbaar over dit uiterst interessant en ongemeen belangrijk onderwerp. Dat is dan ook de enige reden waarom ik aan belangstellenden die de voorkeur geven aan het Nederlands dit werk toch kan aanraden. Anderen doen er beter aan een of meer van de originele Engelse werken te lezen die voor dit boek model hebben gestaan.



     


    15-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.25.000
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Vandaag heb ik me mogen verheugen over de 25.000ste bezoeker. Ik weet het wel, de 24.999ste en de 25.001ste zijn net even belangrijk, maar het is nu eenmaal een traditie om enig belang te hechten aan ronde getallen.

    Ik heb nog steeds geen informatie over mijn lezers, op enkele na die me een meer persoonlijk berichtje sturen. Maar het aantal lezers stijgt gestadig, er zijn er nu ongeveer tachtig tot honderd per dag en dat doet me veel plezier, ik kan dat toch niet anders zien dan als een positief signaal, een blijk van belangstelling en een aanmoediging om ermee door te gaan.

    Bedankt, allemaal en tot binnenkort?


     

    Karel




    Op de foto: de kerk van Werchter.


    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.supermarkt van geweld
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Het beeld blijft in mijn kop spoken.


    Zaternamiddag gingen we de wekelijkse inkopen doen in het grootwarenhuis. Toen we bijna klaar waren, was er een fait divers: een jonge familie, vrouw, man, twee jonge kinderen, netjes aangekleed, duidelijk de betere klasse, begon haar inkopen. Er ontstond discussie: de kleinste wou ook een karretje, je weet wel, zo’n mini-winkelwagentje met een vlaggetje. Om een of andere reden werd die bengel, hooguit vier jaar, vreselijk boos: huilen, stampvoeten, voor geen rede vatbaar. Gebeurt wel meer, straks is het over. Maar zo had de vader, een tengere man met een brilletje, het niet begrepen. Hij greep plots met een van razernij vertrokken gezicht zonder een woord te zeggen de kleine ruw bij zijn oor, dan zijn haar, met als enig gevolg nog meer gehuil, natuurlijk. Het was het tweede kind, een meisje van een jaar of zeven, dat zich in het incident mengde: “Nee pappa, laat!”


    Het was allemaal voorbij binnen de dertig seconden. We hadden het allebei gezien en maakten er een opmerking over tegen mekaar: dat zag er niet goed uit; waarschijnlijk doet hij dat wel meer…


    Het heeft me heel diep aangegrepen, ik was er echt niet goed van. Ik heb die scène ondertussen misschien al twintig keer opnieuw beleefd, compleet met fantasieën erbij: hoe ik die man een draai om zijn oren geef, of hem aanspreek, boos en luid, of vriendelijk: je hebt een probleem, zou je er niet iets aan doen?


    Dit was het tweede dergelijk voorval op vrij korte tijd. De vorige keer was het de uitbater van een döner-kebap, een man met een figuur als een professionele worstelaar, een catcher, die zijn baby met kinderwagen en al tegen de grond smakte in volle straat. Toen heb ik die man – van ver – toegeroepen.

     

    Als wij met geweld geconfronteerd worden in onze onmiddellijke omgeving, reageert ons lichaam spontaan. Je bloed gaat sneller stromen, je hart klopt in je keel, je begint te trillen, je wordt bleek, je begint te stotteren: de adrenaline doet haar werk, maakt je klaar voor actie, vlucht of aanval.


    Maar wij zijn beschaafde mensen, ik heb de familie nog even nagekeken, maar het probleem was blijkbaar opgelost. Ik ben dus niet tussenbeide gekomen en ik weet nu nog niet of ik daarmee goed of verkeerd gehandeld heb.


    Uiteindelijk is dit de vraag die ik die beide vaders zou willen stellen, zo mogelijk in alle rust: hoe zou je reageren indien ik of een andere buitenstaander jouw kind zo te lijf zou gaan?


    Ik heb mijn twee zonen ook wel eens een tik gegeven toen ze nog klein waren, maar althans in mijn herinnering, nooit om ze pijn te doen, enkel als een (misschien te nadrukkelijke, ik geef het toe) uiting van mijn ongenoegen of afkeuring. Binnen het gezin is geweld steeds aanwezig, in vele vormen. Wij aanvaarden dat eigen geweld, maar agressie tegenover leden van ons gezin, dus van anderen uit, absoluut niet. Een man slaat zijn vrouw, maar zou nooit aanvaarden dat iemand anders diezelfde vrouw zou slaan. Wij geven onze kinderen lichamelijke straffen, maar wee de leerkracht die, moegetergd, een kind een oorveeg zou geven!


    Het zal duidelijk zijn dat ik het ene noch het andere kan goedkeuren.

     

    In een van zijn prangende, schokkende kortverhalen vertelt William Trevor over een Britse kostschool waar leerlingen worden klaargestoomd voor hoger onderwijs en waar de leerkrachten en de directie lijfstraffen niet schuwen. Bij een leerling loopt dat op een dag slecht af. Zijn analyse van de daders, het slachtoffer en de omstanders is vlijmscherp: voor veel mensen is het gebruik van geweld bij de opvoeding van kinderen normaal; maar gelukkig niet voor iedereen (O Fat White Woman, in The Ballroom of Romance and Other Stories, 1972).

     

    Geweld is misschien onvermijdelijk in deze wereld, maar het is niet de juiste manier om met elkaar om te gaan. Er zijn geen goede argumenten voor het gebruik van geweld, er zijn geen omstandigheden waarin geweld nuttig, verantwoord, heilzaam, tolereerbaar, aangewezen, onvermijdelijk of zelfs verstaanbaar is. Het is nooit de goede oplossing, er is altijd een andere, betere manier.

     

    De laatste dagen en weken is geweld ook hier bij ons niet ver weg. Het proces Van Themsche is nog maar net achter de rug. Vandaag wordt een meisje van zes verkracht en geslagen. Ook in Nederland zijn er steekpartijen, zoals dat heet. We zwijgen nog, onterecht overigens, van het geweld op grote schaal in de conflictgebieden. Wat zit ik hier te bazelen over een vader die zijn kind eventjes ringeloort, terwijl in Irak tientallen mensen per dag worden opgeblazen? Terwijl in Birma/Myanmar en elders het volk onderdrukt blijft door generaals, kolonels of anderen die met geweld de macht hebben gegrepen en met hetzelfde geweld halsstarrig en wanhopig hun kleinzielige hachje verdedigen.

     

    Elke mens kan wellicht in een vlaag van extreme woede de meest weerzinwekkende dingen doen. Bij de racistische moorden in Antwerpen heb ik me vaak afgevraagd of onze maatschappij niet heeft bijgedragen tot ten minste de vorm die de woede van de dader heeft aangenomen. Wij hebben toegestaan dat hij zijn fascinatie voor vuurwapens volop kan uitleven; dat hij in superrealistische simulaties op zijn computer mensen afknalde als waren het konijnen; dat hij films zag waarin het geweld als een absurd ballet verheerlijkt wordt; dat vreemdelingen als minderwaardige wezens omschreven worden, als parasieten, als mensen tegen wie wij ons met de wapens moeten verdedigen. Wij hebben het decor gemaakt voor zijn raid, we hebben het scenario voor hem geschreven, we hebben hem zijn vermomming en zijn wapen verkocht en hem zijn waanzin duizend maal duizend maal voorgedaan. Wij moeten er dan ook niet van verschieten dat hij, verkleed als een van zijn filmhelden of virtuele ik-figuren, met het geweer in zijn nek door Antwerpen liep, quaerens quem devoret, op zoek naar zijn prooi, naar de ultieme kick, naar de waanglorie van de Untergang.


    In de film die lang geleden gemaakt is naar de roman van Herman Melville, Moby Dick, wordt kapitein Achab dit Jezuswoord in de mond gelegd: ‘Wanneer ik van deze aarde omhoog ben geheven, dan zal ik allen tot mij trekken’ (Johannes 12, 32). Op het laatst, hangend aan de enorme witte walvis die hij zolang heeft vervolgd, wenkt hij, die voorspelling getrouw, in zijn dood nog zijn bemanning naar zich toe, zodat ze met hem ondergaan. Dat is wat Hitler op het laatst ook wenste: Duitsland met zich meesleuren in een apocalyptisch einde van de hele wereld, zijn Götterdämmerung.


    Is dat het einde dat ook die jongeman in Antwerpen zich in zinloze illusie en wilde grootheidswaanzin gedroomd had? Als een mythische zwarte engel des doods dood en vernieling zaaien onder gehate, verwaarloosbare ondermensen en dan in een koude, kale kathedraal, dat immense onmenselijke heilloze heiligdom van een ongenaakbaar kille maagd, als een verheerlijkt slachtoffer, de gekruisigde Messias, de lijdende dienaar, van deze aarde omhoog geheven op het kruis en de hele wereld naar zich trekken?

     

    Ik weet het, het zijn zwarte depressieve gedachten en danig zware woorden. Soms is er geen troost, is het leed te groot, de troost loos, het helen al te veraf. Ook dat is het leven. Straks gaat het weer beter.

     

     


    13-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.P.D. James & science fiction
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    Ik geef hieronder een lijstje met de romans van P.D. James (1920- ). De aanleiding is dat ik net haar science-fictionverhaal gelezen heb: The Children of Men, 1992, 239 pp. Je leest het goed: de grande dame van het Britse detective-genre, die de eigenzinnige Inspector Dalgliesh bedacht, schreef in 1992, toen ze dus 72 jaar oud was, een science-fictionroman en een goeie bovendien! Verwacht evenwel geen Marsmannetjes, ruimteschepen, botsingen met meteoren of invasies uit de ruimte: het is geen space opera.


    Het verhaal speelt zich af in Engeland, in 2021 en dat was ook al in 1992 de nabije toekomst, veel is er dus niet veranderd in de wereld die ze beschrijft. En toch: ik verklap niet veel als ik de essentie van het verhaal weergeef, want dat staat al in de eerste zin van het boek. Op zeker ogenblik, in 1995, stelde men vast dat er geen zwangerschappen meer voorkwamen, nergens. De mensheid was steriel geworden. Meer dan dat had de auteur niet nodig. Wat ze met dat minimale maar verbijsterend originele idee doet, is heel bijzonder.


    De beste science-fiction toont ons de mens in al zijn glorie en verval, veeleer dan een fantaisistische dierentuin, een goedkope en oppervlakkige collectie van bizarre mensen, aliens en dieren in een circusdecor van speelse maar onwaarschijnlijke gadgets.

    Dit is de indringende kracht van de diepmenselijke boodschap van P.D. James: kijk eens naar onze maatschappij, naar je medemensen, naar jezelf, in een wereld waarin de voortplanting heeft opgehouden te bestaan.


    Het is een thema dat mij altijd al heeft geboeid, zoals trouwe lezers zullen opmerken. Seksualiteit zonder voortplanting is niet beperkt tot vrouwen in de menopauze en hun (trouwe) mannelijke partners, zoals men vroeger stelde: er is ook seks voor het huwelijk, en binnen het huwelijk, en buiten het huwelijk, en onder homoseksuelen, en nog wel andere, die niet op voortplanting gericht is of die zelfs angstvallig vermijdt.


    Door haar eenvoudige ingreep in de realiteit opent de auteur onze ogen voor de plaats die seks en voortplanting in ons leven innemen en voor de verontrustende levensvragen die zich stellen als seksualiteit en voortplanting gescheiden worden.


    Zoals mijn gewoonte is, vertel ik verder niets over het verhaal. Mijn bewondering voor de literaire kwaliteiten van P.D. James is ondertussen bekend: dit is genieten aan een rijk gevulde tafel, van het aperitief tot het dessert, en zonder dat je er een overladen gevoel aan overhoudt.


    Spijtig dat zo weinig van haar werk in het Nederlands vertaald is: wat ik vond, heb ik in het lijstje aangeduid.

     

    Ik verneem dat er nu ook een recente film gemaakt is naar deze roman (foto). De bespreking in The New Yorker is in alle geval veelbelovend. Misschien dat ik toch ga kijken als hij hier in de zalen komt, al ben ik geen grote filmliefhebber.
     

    Inspector Adam Dalgliesh

    Cover Her Face (1962)

    A Mind to Murder (1963)

    Unnatural Causes (1967)

    Shroud for a Nightingale (1971)

    The Black Tower (1975)

    Death of an Expert Witness (1977)

    A Taste for Death (1986)

    Devices and Desires (1989)

    Original Sin (1994)

    A Certain Justice (1997)

    Death in Holy Orders (2001) = Dood onder geestelijken

    The Murder Room (2003) = Moordkabinet

    The Lighthouse (2005) = Vuurtoren

     

    Cordelia Gray

    Unsuitable Job for a Woman (1972)

    The Skull Beneath the Skin (1982)

     

    Other novels

    Innocent Blood (1980)

    The Children of Men (1992)



    10-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Fientje Moerman en de goudhaantjes
    Klik op de afbeelding om de link te volgen



    In een verhelderend boekje van Carlo Cipolla: Clocks and Culture 1300-1700, 182 pp., 1977, 2003² lees ik dat de verhuizing van slechts enkele specialisten-klokkenmakers voor gevolg had dat in het land waar ze vertrokken de hele klokkenindustrie stilviel, terwijl in het land dat hen opving of zelfs opkocht, een plotse opleving begon, die kon leiden tot de overheersing van de wereldmarkt en enorme winsten. Een enkele keer liet een uurwerkmaker zich verleiden door een belangrijke uitkoopsom, maar veel vaker zien we dat deze uitstekende vaklui en halve of hele geleerden de vlucht namen voor ongunstige omstandigheden van politieke of religieuze aard. Met name tijdens de reformatie trokken ook zij weg uit onverdraagzame katholieke landen en zochten een nieuw vaderland in bijvoorbeeld Zwitserland, Duitsland, Nederland en Engeland. Dit verklaart zonder meer de spectaculaire opgang van de klokken- en uurwerkmakerskunst en –industrie in die landen, die in enkele gevallen tot vandaag voortduurt.


    Cipolla heeft uit documenten uit die periode opgemaakt dat het benodigde kapitaal voor die tak van de industrie voor 5/7 naar personeelskosten ging en slechts voor 2/7 naar alle andere voorzieningen: materiaal, werktuigen, magazijnen, verkoop, vervoer &c. Daarbij moeten we nog bedenken dat de gebruikte materialen vaak erg kostbaar waren: goud, zilver en andere duurzame metalen, de beste houtsoorten. Het was dus een industrie die helemaal berustte op de kennis en het talent van enkelingen.

     

    Mijn gedachten gleden bij het lezen van deze interessante inzichten spontaan naar het Odysseus-programma dat Fientje Moerman onlangs zo trots mocht aankondigen. Met vette werkingstoelagen en ongetwijfeld nog wat fringe benefits (letterlijk: randvoordelen, maar vaak óver de rand) heeft zij enkele tientallen top-wetenschappers naar hier gehaald of teruggehaald uit het buitenland. Ik vraag me daarbij af of wat opging in de 16de en 17de eeuw, ook vandaag nog een goed idee is. Vooreerst waren er toen inderdaad maar enkele specialisten in het vak en als je die had, dan had niemand anders hen, je had dus een monopolie-positie. Vandaag is het aantal wetenschappers onoverzienbaar, in elke tak van de wetenschap. Twintig geleerden naar Vlaanderen halen zorgt dus niet meteen voor een monopolie of een voorsprong in gelijk welke branche.

    Moermans idee, indien het al bij haar zijn oorsprong vond, kwam een paar honderd jaar te laat. Beter ware geweest om in de voorbije vijftig jaar inspanningen te doen om te vermijden dat onze beste mensen naar Harvard, Yale, M.I.T., Cambridge en Oxford moesten als ze ernstig werk wouden leveren in stimulerende omstandigheden.

     

    Het aantrekken van dure specialisten is ook een doorn in het oog van de wetenschappers hier ter plaatse. Het is ook vreemd: elke dag horen we zeggen dat onze universiteiten en ons onderwijs het beste ter wereld bieden. Waarom dan naar het buitenland trekken voor degelijk personeel? Waarom dat extra geld niet aan de bestaande instellingen geven, die erom zitten smeken, vaak jarenlang? Waarom goudhaantjes en luxepaarden in die instellingen neerpoten, waar ze alleen maar afgunst en weerstand opwekken?

     

    Het is een lange traditie in de wetenschap. De Amerikaanse universiteiten wegen hun status af aan het aantal Nobelprijswinnaars dat ze herbergen, ook als ze die pas gekocht hebben toen ze al hun prijs hadden gekregen of jaren tevoren hadden verdiend aan een ándere universiteit. Ook hier bij ons heb je het Fonds voor wetenschappelijk onderzoek Vlaanderen, het vroegere NFWO, dat parallel met de universiteiten onderzoekers aanstelt en belastingsvrij betaalt, die dan wel in een universiteit een (gratis) onderkomen en ondersteuning moeten vinden. En in de universiteiten zelf heb je onderzoeksraden, waar professoren over ruime middelen beschikken om op hun beurt nog meer parallelle onderzoekscircuits te organiseren, met eigen personeel en budgetten.

     

    Ik heb me vaak geërgerd aan de arrogantie van al die zogenaamde superprofessoren, de speerpunt-onderzoekers, de centers of excellence en aan de vermetele zelfingenomenheid van de bedenkers en verdedigers van dergelijke initiatieven. De verwachte spectaculaire onderzoeksresultaten blijven niet zelden uit, wat dan goedgepraat moet worden door te erop te wijzen dat men met fundamenteel onderzoek bezig is en dat hóeft geen resultaat. Ah, nee? De geschiedenis van de wetenschap bewijst het tegendeel.

    De pauwenstaartwetenschappers blijken ook maar mensen te zijn. In het beste geval betekent dat alleen maar dat ze dan toch niet zo anders zijn en dat de dag ook voor hen maar 24 uren heeft. Het kan ook erger. Hier en daar ontdekt men namelijk dat die menselijke mensen hun c.v. serieus cosmetisch behandeld hadden om in aanmerking te komen voor het groot lot. Nog erger is het als ze nadien ook nog hun onderzoeksresultaten oppoetsen, zeg maar vervalsen, zoals helaas ook af en toe vastgesteld wordt.

     

    Het is allemaal zo menselijk. Waarom inderdaad niet het supertalent ondersteunen, de knapste koppen de beste kansen geven, daar worden we toch allemaal beter van? Dat is waar, maar is het ook efficiënt? En heeft het veel zin om dat op een zo kunstmatige en uitdagende manier te doen? Als ze toch zo knap zijn, waarom hebben ze dan die extra steun nodig? Kwaliteit drijft toch altijd boven? Laat ze maar op eigen kracht hun talent ontwikkelen, bijvoorbeeld in de industrie, zoals een Paul Janssen. Is het wel aan de universiteiten dat vandaag de knapste koppen zitten? Het is geweten dat de beste studenten zelfs voor het einde van hun studies al zeker zijn van een uitstekend betaalde job buiten de universiteit en dat enkel de twee of derde keus assistent wordt; uit die groep komen later de meeste professoren. Ook voor het onderzoek is dat zo: grensverleggend onderzoek gebeurt nog zelden aan universiteiten, ook bij ons niet, maar aan onderzoeksinstituten zoals IMEC, waar de onderzoekers geen last hebben van de verplichtingen die het universiteitspersoneel meestal gelaten draagt, voor een geringer loon: lesgeven, examens afnemen, studenten begeleiden, maatschappelijke dienstverlening, vechten voor promotie…

     

    Fientje Moerman heeft nu wat tijd om zich te bezinnen over de ijdelheid der dingen. Gisteren nog was ze minister en stond ze in het voetlicht. Vandaag krijgt ze nog enkele beleefde frasen te horen van haar collega’s die haar ondertussen schouderophalend hebben laten vallen. Niet al de ongetwijfeld goede dingen die ze deed zijn nu van tel, maar die ene onhandige uitschuiver. Misschien zal ze straks eens terugdenken aan die wetenschappers die ze zo genereus in het zadel hielp, aan de vele miljoenen die ze uitdeelde om de wetenschap in Vlaanderen op een hoger niveau te brengen. Geen van die heren (of die ene dame, die het zo druk heeft met haar verdediging tegen aanvallen op haar wetenschappelijke integriteit) zal haar nu troosten of er eraan denken om haar even te danken, iedereen staat al te drummen aan de deur van haar opvolgster die nu de hand op de knip van de portemonnee heeft.



     

     

     


    09-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.syndroom van Down, seksualiteit en vruchtbaarheid



    In een reactie op wat ik hier onlangs schreef over het Down-syndroom kreeg ik een vraag toegestuurd over de vruchtbaarheid van personen met het Down-syndroom. Omdat ik daarover niets wist, ben ik hier en daar gaan zoeken op het web en dit is het resultaat van dat erg oppervlakkig speurwerk.

     

    In de eerste plaats moet gezegd worden dat wie met concrete vragen zit over seksualiteit, vruchtbaarheid en kinderwens bij personen met een handicap of beperking, daarmee het best terecht kan bij een gespecialiseerde arts of op een informatiecentrum dat specifiek voor deze of gene handicap is opgericht. Het heeft geen zin om op basis van een artikel als dit of een los interview of voortgaande op vooroordelen en/of volkswijsheid een beslissing te nemen in zo’n belangrijke zaken.

     

    Toch kan men zeer in het algemeen zeggen dat uit beperkte studies blijkt dat personen met het Down-syndroom niet automatisch, dus genetisch bepaald steriel zouden zijn. Zowel de mannen als de vrouwen zijn in principe en van uit fysisch standpunt vruchtbaar, zowel in een relatie met een partner zonder als met Down. Er zijn relatief weinig klinisch bestudeerde gevallen van dergelijke huwelijken en dus is het moeilijk om daar veel algemene conclusies uit te trekken. Alles lijkt af te hangen van de eigen vorm die Down in een persoon aanneemt. Een aantal van de typische fysieke verschijnselen kunnen een succesvolle conceptie, zwangerschap en geboorte problematisch maken. Daarnaast zijn de mogelijke mentale beperkingen een reden om deze relaties intensief professioneel te begeleiden.

     

    Het is, steeds omwille van het geringe aantal bestudeerde gevallen, moeilijk om met zekerheid te zeggen dat er geen verhoogde risico’s zijn voor de kinderen die geboren worden uit huwelijken waarbij één of beide partners Down hebben. Men heeft vastgesteld dat die kinderen kunnen geboren worden met Down, maar het is niet zeker dat het risico daarop aanmerkelijk en noodzakelijk groter is dan in vergelijkbare situaties met niet-Downpatiënten. Ook andere genetische afwijkingen zijn vastgesteld, maar ook daarbij is het niet mogelijk geweest om aan te tonen dat het Down-syndroom van een of beide partners daarvan de (enige) oorzaak was.

     

    Ook hier geldt, zoals voor alle personen met een handicap, dat men bijzondere aandacht moet hebben voor de problemen die het samenleven en de opvoeding van kinderen in een gezin met gehandicapte ouder(s) kan meebrengen.

     

    In het algemeen heeft het aanvaarden van personen met het Down-syndroom als volwaardige medemensen in onze maatschappij tot gevolg dat zij ook op het vlak van affectie, relatievorming, seksualiteit en voortplanting zoveel als mogelijk een normale evolutie kennen, rekening houdend met hun eventuele beperkingen. De maatschappij zal hen ook daarbij moeten bijstaan op een respectvolle manier. In het verleden is dit laatste zeker niet altijd het geval geweest, met als grootste excessen eugenetische programma’s in verscheidene landen, gedwongen sterilisatie en gescheiden opsluiting van mannen en vrouwen. Die tijd is nu gelukkig voorbij in de beschaafde wereld.

     

    Openheid over dergelijke vragen kan bijdragen tot meer begrip. Vandaar dat ik, na ernstige aarzeling, toch besloten heb om hierover iets algemeens te schrijven, ook al omdat ik vermoed dat niet iedereen de moed zal opbrengen om zich in klinische studies te gaan verdiepen. Ik hoop dat wat ik erbij geleerd heb, ook anderen van nut mag zijn.


    08-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.The Zimmerman Telegram, Barbara Tuchman
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

     

    Boeken zijn nog altijd zeer aanwezig in onze cultuur. Nog nooit in de geschiedenis werden er per jaar zoveel boeken gepubliceerd: vijftig jaar geleden was dat ‘maar’ 250.000 per jaar, vandaag is dat meer dan een miljoen, het is nauwelijks te geloven; elke dertig seconden verschijnt er ergens een boek! In België alleen zijn meer dan 17.000 nieuwe boeken per jaar, dat is 45 per dag. We spreken hier dan nog enkel over nieuwe boeken.

    Veel mensen laten zich door boekbesprekingen in kranten en tijdschriften leiden bij hun aankoop en boekhandels specialiseren zich in het aanbieden van de top tien.

    Maar het aanbod dat de lezer van vandaag aantreft, bestaat uit meer dan enkel de nieuw verschenen werken: de gecumuleerde boekenproductie van de hele voorbije geschiedenis ligt aan onze voeten, want nog nooit was er zoveel in druk en beschikbaar in publiek toegankelijke bibliotheken, naast de persoonlijke. Je ziet boekenliefhebbers dan ook vaak vertwijfeld rondlopen in boekenwinkels, tweedehandse of nieuwe, in bibliotheken, op rommelmarkten, in kringloopwinkels, op boekenbeurzen allerhande. De keuze is zo groot, het aanbod is zo uitgebreid dat de honger bijna gestild is enkel door het lezen van het menu.

    Bijna… want ook de boekenverkoop stijgt nog steeds, in een goed jaar soms met 25% of meer. Het laatste Harry Potter-boek sloeg alle records met een verkoop van meer dan een miljoen exemplaren op één weekeind!

     

    Onlangs viel mijn oog op een boek van Barbara Tuchman, van wie ik hier al zeer lovend De waanzinnige 14de eeuw besprak. In de Leuvense vestiging van In ’t Profijtelijk Boeksken vond ik kort na elkaar de originele Engelstalige en de vertaalde Nederlandstalige versie van The Zimmerman Telegram. Hoewel de titel doet denken aan de zoveelste Ludlum-aflevering, vertelt het boek hoe de Verenigde Staten ertoe kwamen om na lang aarzelen toch de oorlog te verklaren aan Duitsland, in 1917. De inbreng van het Amerikaanse leger, maar ook van Amerikaans kapitaal en oorlogsmateriaal, was de beslissende factor in de overwinning van de geallieerden in 1918.

    Hoe kwam het dat Amerika afzijdig was gebleven in de eerste ‘wereld’-oorlog? Die oorlog speelde zich inderdaad af over zowat heel de wereld, maar niet in de Verenigde Staten (en Canada). De bevolking was, globaal gezien, tegen deelname aan de oorlog en de president, Woodrow Wilson, dankte zijn herverkiezing in 1916 aan zijn belofte om Amerika niet te betrekken in de wereldoorlog. Wilson deed er werkelijk alles aan om buiten het conflict te blijven en probeerde tot op het laatste ogenblik om de beide partijen te verzoenen rond een compromis-vredesvoorstel. Maar Duitsland kon onmogelijk een voorstel aanvaarden dat al de veroveringen zou ongedaan maken en de geallieerden waren niet bereid ook maar één morzel gronds prijs te geven aan de veroveraar. Ondertussen waren er vele miljoenen slachtoffers gevallen, tegen het einde van de oorlog zou het totaal oplopen tot meer dan negen miljoen soldaten en burgers.

    Het is moeilijk te zeggen wat Wilson uiteindelijk van gedacht deed veranderen. Aanleidingen en zelfs redenen waren er genoeg, zelfs al van bij het begin van de oorlog en de binnenlandse en buitenlandse druk op hem om aan de zijde van de geallieerden te strijde te trekken tegen de Duitse aanvallers was immens groot. Anderzijds zou de kost in levens en middelen enorm zijn, zelfs voor een land als de Verenigde Staten. Bovendien zou het de eerste grootschalige militaire tussenkomst zijn buiten het eigen grondgebied.

    Barbara Tuchman schetst het verloop van de gebeurtenissen voorafgaand aan de oorlogsverklaring door Amerika op een schitterende, uiterst spannende manier. Het vrij korte boek, 200 bladzijden plus nog 50 blz. noten, bibliografie en andere nuttige bijlagen, verscheen al in 1958 en kreeg een nieuwe inleiding bij de heruitgave in 1966. De Nederlandse vertaling is van Elsevier, 1984, ik betaalde € 8; in het Engels is er ondermeer een goedkope Ballantine paperback, tweedehands bijna gratis… Ik legde het boek bij elke onderbreking voor de noodwendigheden van het dagelijks leven met veel tegenzin neer en dook er elke volgend vrij moment nieuwsgierig weer in. Dit is nog maar eens een les in geschiedschrijving van de Amerikaanse grande dame van het genre. Dezer dagen probeert men ons goedkope misdaadromans te verkopen als ‘literaire thrillers’; Tuchmans Het Zimmerman Telegram is een thriller van het meest meeslepende soort, in een literaire stijl die enkel de grootsten ten toon spreiden. Heerlijk!

     

     

     


    06-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.de zwerfkat en de asielzoeker
    Klik op de afbeelding om de link te volgen




    Gisteren, na een bezige dag, kochten we een gebraden kip aan het kraam dat elke vrijdagavond op het dorpsplein van Werchter staat: een snelle en niet-vermoeiende manier om een eenvoudige maaltijd te hebben: met wat appelmoes en brood ben je gesteld.


    Bij het kraam zat er gisteren een kat. Het was een vrij jong volwassen dier, van het ordinaire getijgerde soort, misschien wat aan de magere kant. De kippenverkoper, nooit om een praatje verlegen, lichtte toe dat de buren rond het dorpsplein, vaste klanten, wellicht, hem hadden gezegd dat ze dat kat al een paar dagen hadden zien rondlopen. Nu was ze ongetwijfeld door de doordringende geur van bereid voedsel aangetrokken, mede door het gebrek aan een thuis en vaste bron van voedsel, tot het kippenkraam. Ze zat er met wijd opengesperde ogen te kijken, probeerde dan af en toe om dichter bij de bron van de verleidelijke geuren te komen, werd steeds weer weggejaagd door de verkoper; telkens als er klanten opdaagden, liep ze erop af, met een hoopvolle miauw, en schurkte zich tegen hun benen aan met een hoge kromme rug.

     

    Het was interessant om de reacties en de gesprekken rond de kat te volgen.


    De verkoper trachtte de kerk, in de schaduw waarvan hij zijn vaste stek heeft, in het midden te houden. Niemand wil doorgaan voor een harteloze dierenhater en dus nam hij de overlast goedlachs op met een kwinkslag en een grapje, in alle geval in het bijzijn van klanten. Maar tussendoor liet hij toch merken dat het een probleem was: als je de kat wat afval toegooit, dan ben je natuurlijk verloren, je krijgt ze niet meer weg. Dus: de kat werd geduld, maar kreeg niets en als ze zich te dicht bij het kraam waagde, werd ze de pas afgesneden. En dat terwijl de verkoper bekende dat hij elke avond zakkenvol afval overhad, hij zat er duidelijk ook wat verveeld mee.


    De klanten en vooral de kinderen vertrokken van de typisch menselijke houding tegenover huisdieren: dag poes, lieve poes… Maar als bleek dat de poes van niemand was, verloor ze meteen haar status van huisdier en werd het weer een wild dier, een zwerfkat, mogelijks zelfs een drager van ziektekiemen of ongedierte, je weet maar nooit: “laat ze maar gerust, Jantje!”


    Zo stonden we daar, mensen en poes, onwennig om elkaar heen te draaien, niet goed wetend wat zeggen of doen, enkel omdat bepaalde afspraken rond ons gedrag onzeker waren. Met onze eigen huisdieren of die van vrienden of buren gaan we anders om, natuurlijk, zeker als de vrienden en buren erbij zijn. Nu was de kat een vreemde eend in de bijt, om het gebruik van een metafoor even geweld aan te doen. Een huisdier heeft recht op onderhoud en affectie, op voorwaarde dat het op zijn beurt die affectie opwekt en verdient, door zijn trouw, zindelijkheid, erkentelijkheid…

    Deze kat bood niets van dat alles en eiste toch voedsel. Dat kan niet, zo zijn de verhoudingen nu eenmaal niet. Dus kreeg ze niets, werd ze hinderlijk, teveel, of een blinde vlek, een probleem dat we liever niet zagen. Als ze wat jonger geweest was, een hulpeloos ‘poesje’, geen ‘kat’, dan zou wellicht een kind ervoor gevallen zijn en een ouder daardoor vertederd en zou het beestje weer een huisdier geworden zijn. Maar van deze kat verwachtte men dat ze op eigen kracht zou overleven: ga maar muizen vangen! Ook katten moeten zich aan afspraken houden, ze moeten binnen het systeem blijven, vrijbuiters en profiteurs passen daarin niet.


    Later, in de gezellig warme huiskamer, na het verorberen van de kip en starend naar de kleine afvalberg die ervan was overgebleven, zag ik in gedachten weer die de magere, eenzame kat met haar grote, hongerige ogen, die maar niet begreep hoe het daar zo lekker kon ruiken en er toch niets te rapen viel van deze mensen, een soort die ze steeds had geassocieerd met het verstrekken van eten in ruil voor een miauw en even spinnen…

     

    Lees het verhaal nu eens opnieuw en verander de kat in een mensenkind, een bedelaar, een vreemdeling, een asielzoeker, een allochtoon, een mens met een handicap of beperking?

     

    Juist.


    03-10-2007
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.het geboortejaar van Christus
    Klik op de afbeelding om de link te volgen



    A.D., anno Domini of A.C., anno Christi in het jaar onzes Heren, p.C.(n.), post Christum (natum), na Christus (-s’  geboorte). Wij gebruiken deze uitdrukkingen of aanduidingen vrijwel niet meer, tenzij in tegengestelde zin, namelijk om erop te wijzen dat het niet gaat om een jaar van onze jaartelling, maar daarvóór: a.C. (niet verwarren met A.C. van hierboven!) of ante Christum, vóór Christus, al gebruiken we ook wel eens een ontkerkelijkt, neutraal minteken: -374. Voor de jaren van onze jaartelling zeggen we gewoon: 2007.We staan daarbij weer niet stil bij de grond van de zaak: waarom is het nu 2007?


    De enige reden is natuurlijk dat er ooit jaar één is geweest. We verbinden dat jaar met de geboorte van Christus, zoals in de uitdrukkingen hierboven. Maar over het geboortejaar van Christus zwijgt zelfs het Evangelie: nergens staat vermeld in welk jaar Jezus van Nazareth geboren is. Dat kan ook niet, zal je me zeggen, want toen bestond onze tijdrekening nog niet: niemand wist toen al dat Christus ooit zo belangrijk zou worden. Inderdaad, slimmeke.

    Er waren toen wel andere tijdrekeningen, zoals die van de Romeinen, die zowat de hele bekende wereld overheersten. Die gebruikten de namen van de consuls, de hoogste burgerlijke gezagsdragers, om een jaar aan te duiden en de historici hebben ons zeer nauwkeurige lijsten bezorgd, zodat we perfect kunnen uitrekenen in welk jaar voor of van onze tijdrekening een voorval uit de Romeinse geschiedenis gebeurd is.


    De Bijbel laat na om die toen alom bekende gegevens te vermelden. Er is een verwijzing naar de volkstelling onder Quirinus, maar die vond plaats in -6; naar koning Herodes, maar die was al dood in -4; en naar Pontius Pilatus, maar we weten alleen dat die landvoogd was in Palestina tussen 26 en 36 (na Christus, gelukkig maar…).  De evangelies zijn zoals men weet ‘enige tijd’ na Christus geschreven en het is niet onwaarschijnlijk dat die historische namen nog later toegevoegd zijn, met de beste bedoelingen natuurlijk, maar met weinig zin voor historische correctheid.

     

    Niemand weet dus wanneer Jezus geboren is. Er is geen enkele historische bron voor een feit uit zijn leven, behalve enkele manifeste ‘christelijke’ vervalsingen en hineininterpretierungen van klassieke auteurs.

     

    En toch is heel onze tijdrekening gebaseerd op dit historisch wel erg twijfelachtig verhaal. Vreemd toch?

     

    We weten dat onze jaartelling in het jaar 1 begint en dat men toen nog niet zo rekende. Wanneer is men dan wel met onze jaartelling begonnen? Het is een beetje een eigenaardige vraag, maar de meeste oude jaartellingen gebeurden op wat vage gronden: bij de stichting van Rome was er ook geen historicus aanwezig om de feiten vast te leggen, evenmin als bij de val van Troje of de bouw van de toren van Babel, de zondvloed, het ontstaan van de wereld…

    Ooit moet iemand op de gedachte gekomen zijn om de jaren te beginnen tellen vanaf de geboorte van Christus. Dat lag weliswaar voor de hand in een wereld waarin het christendom de meest verspreide godsdienst was en zelfs de staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk. Wij kennen de precieze datum en de auteur van die afspraak: Dionysius Exiguus is de naam, het jaar is 525 (!) na Christus. Vóór die datum had niemand het nodig of nuttig gevonden bij de geboorte van Christus een mijlpaal te plaatsen en meteen alles wat ervoor gebeurd was naar de oudheid te verwijzen met een negatief minnetje ervoor. Men, ook Dionysius, verwees in die dagen naar Diocletianus, die keizer was van 284 tot 305.

     

    Er was een discussie gerezen, niet voor het eerst of het laatst, over de datum van het paasfeest en Dionysius, een geleerde secretaris van de twee voorgaande pausen, kreeg de opdracht om het allemaal eens uit te zoeken. Dat deed hij en terloops stelde hij voor om de jaren niet meer te berekenen sinds een Romeinse keizer, 250 jaar eerder, die overigens een kerkvervolger was geweest, maar vanaf de geboorte van Christus. Aangezien ook toen niemand wist wanneer Jezus geboren was, beging Dionysius nog maar een pia fraus, een devoot leugentje of een leugentje om bestwil, zoals er wel meer in zijn tekst voorkwamen. Men wist natuurlijk ongeveer wanneer die geboorte moest geweest zijn om in overeenstemming te zijn met het Evangelie, de Romeinse tijdrekening en de traditie en dus koos Dionysius het jaar dat wij nu kennen als het jaar 1.


    Maar zo simpel is het natuurlijk niet. Het is onwaarschijnlijk dat hij dat jaar willekeurig heeft gekozen uit een tiental jaren die daarvoor in aanmerking kwamen op historische en/of Bijbelse gronden. Wij hebben goede aanwijzingen dat dit inderdaad niet zo is, maar het zijn aanwijzingen, want Dionysius Exiguus, letterlijk ‘de kleine, de onbeduidende’ en een schoolvoorbeeld van valse bescheidenheid, deed gewoon alsof men, of hij althans, wél wist wanneer Jezus geboren was.
    Hoe hij tot die keuze gekomen is, dat is een lang en ingewikkeld verhaal, maar dat vreesde je al, denk ik: waarom zou ik er anders over bloggen?

     

    Laten we beginnen met de indeling van het jaar. Daarvoor zijn er twee verschillende systemen, allebei gebaseerd op zeer duidelijke gegevens: dag en nacht, de maan en de zon.


    Ik vermeld de maan het eerst, want bij de primitieve mensen viel de regelmaat van de verschijning van de maan onder haar verschillende schijngestalten het eerst en het meest op. Men stelde daarom vrij snel vast dat er ongeveer 27 dagen verliepen vooraleer de maan er weer uitzag zoals de vorige keer. Het was een klein kunstje voor de priesters om de verschijning van de nieuwe maan te voorspellen. Later legde men die periode vast op 27 ¼ dag; de werkelijke omlooptijd is 27 dagen, 7 uur, 43 minuten en 11,56 seconden.


    Toen men ook de dagen ging tellen over een langere periode, merkte men dat men ook het verloop seizoenen ‘ongeveer’ in een vaste periode kon vatten: na ongeveer 365 dagen begint de cyclus opnieuw; ‘ongeveer’ werd later 365 ¼ dagen; nu weten wij dat de omlooptijd van de aarde om de zon 365 dagen, 6 uur, 9 minuten en 10 seconden is. Sommige oude monumenten in Egypte en ook Stonehenge zouden een functie gehad hebben in het vastleggen van het ogenblik dat een nieuw zonnejaar begon.


    Daarmee hebben wij de elementen van een eeuwenlang probleem: de ‘maanden’ passen niet in het ‘jaar’, zonne- en maankalenders stemmen niet overeen.


    Men deelde al heel vroeg de plusminus 360 dagen van het zonnejaar in in 12 periodes, omdat men ook voor allerlei andere zaken een 12-delig stelsel gebruikte. Voor de resterende vijf volle en de ene kwart-dag zocht men dan allerlei al dan niet elegante oplossingen. Maar hoe men het verder ook probeerde, deze zonnemaanden verschilden van de kringloop van de maan. Twaalf maan-maanden van 27 ¼ dagen zijn samen ‘maar’ 327 dagen, dertien maan-maanden 354,25 dagen, maar wie wil er nu met dertien rekenen?


    Uiteindelijk heeft men toch gekozen voor de zon en de 365 ¼ dagen en voor maanden van ongeveer 30 dagen (28, 29, 30 of 31). Dat gebeurde onder Julius Caesar, de man die vond dat wij (en niet Asterix en Obelix) de dapperste aller Galliërs waren.


    Laten we nu even terugkeren naar de tijd voor 525, toen men nog niet vanaf de geboorte van Christus rekende. In feite maakte men zich toen niet erg druk over welk jaar het nu precies was, zeker niet tegenover een gebeurtenis die honderden of duizend jaar daarvoor had plaatsgevonden, zoals de stichting van Rome in –752. Men stelde zich tevreden met een verwijzing naar het begin van de regering van de keizer, zoals wij zouden zeggen: in het derde jaar van de tweede ambtstermijn van Verhofstadt. Zolang iedereen wist naar welke gebeurtenis of persoon men verwees, was het duidelijk over welk jaar men het had. Sommige jaren werden aangeduid met een belangrijke min of meer plaatselijke gebeurtenis, zoals een aardbeving, een grote brand, of misschien een uitzonderlijk wijnjaar?

     

    Toch had men behoefte aan bepaalde kalendergegevens over een grotere periode en één daarvan was de datum van het paasfeest. Daarover zijn in de geschiedenis van het christendom zelfs oorlogen uitgevochten en tot op vandaag zijn katholieken en orthodoxen het daarover nog altijd niet eens, het is zelfs een van de belangrijkste struikelstenen. Men moet zich wat proberen inleven in de tijd van toen: de vele plaatselijke kerken moesten zelf de kalender bijhouden, ze hadden geen radio of tv of zelfs geen boeken om zich op te baseren; het was niet ondenkbaar dat in afgelegen gebieden al eens een fout in de berekeningen sloop en dat men na een aantal jaren vaststelde dat de datum niet meer klopte met die van de buren of van de hoofdstad. Het was dus belangrijk dat men althans voor het belangrijkste feest van het kerkelijk jaar, waarvan alle andere dagen afgeleid waren, op één lijn zat met alle andere kerken en gemeenten. Dus verzon men allerlei systemen om te onthouden of te berekenen wanneer het zondag was en vooral, wanneer Pasen viel.


    Al in het oude Griekenland hadden de eerste wiskundigen, zoals Metoon in -432, ontdekt dat in een periode van 19 jaar een vrij precies aantal lunaties of maancyclussen paste: 27 ¼  x 235 = 6939,75 dagen, 356 ¼  x 19= 6.939,75. Dit noemt men de cyclus van Metoon en hij stelde voor dat men met opeenvolgende cycli van 19 jaar zou werken om de tijd in te delen. De Grieken lachten de man vierkant uit en gingen door met hun onhandige, onregelmatig wisselende jaarindelingen.

     

    Het duurde ongeveer 600 jaar voor men in het Westen terug bij die cyclus kwam. Dat ging zo in zijn werk.


    De Grieken en later ook de Romeinen en na hen de vroege christenen werkten om praktische redenen, vooral de voorspelling van de volle maan, met een periode van acht jaar, de octaeteris. Met enkele eenvoudig te onthouden cijferreeksen, de regulares lunae en de epacta, kon men uit het hoofd de ouderdom van de maan berekenen voor elke dag van de acht jaren. Door toevoeging van een aantal extra maanden en schrikkeldagen kwam men bijna precies tot 99 maanden op die acht jaar, maar het verschil met de zonnetijd en dus voor de kalender bedroeg nog steeds bijna twee dagen (te weinig) en dat lijkt niet veel, maar na 80 jaar is dat 20 dagen en dat zié je gewoon als je naar buiten kijkt. Daarom voegde men er later een periode van 11 jaar (hendekaeteris) aan toe: daarin zijn, schrikkeldagen inbegrepen, 4017 ¾ dagen en ook 126 lunaties van in totaal 4016 ¾ dagen, dus een dag te veel, ter gedeeltelijke compensatie van de twee dagen teveel uit de octaeteris.


    Op die samengevoegde 19 jaar was er dus nog amper één dag verschil tussen het aantal dagen gerekend in zonnejaren of in maanmaanden. En wat gebeurde er met die ene dag? Die werd als onbelangrijk weggemoffeld, onder de mooie maar nietszeggende naam saltus lunae, de maansprong.

     

    Ik moet uw nieuwsgierigheid en geduld nog even langer op de proef stellen als je wil weten waarom het jaar 1 het jaar 1 is.

     

    Er is namelijk nog een andere cyclus die een rol speelde in de vroege kalenders, namelijk die van de zonne-epacten of concurrenten. Het is een reeks van 28 (4 x 7, zie hieronder) cijfers die gebaseerd is op de schrikkeljaren. Elk vierde jaar is een schrikkeljaar en telt 366 dagen, door toevoeging van 29 februari. Aangezien de volgorde van de dagen van de week (maandag, dinsdag &c.) onveranderd blijft, zal het jaar na een schrikkeljaar op een andere dag beginnen dan het jaar ervoor, namelijk de volgende dag in de week. Men stelde dan een lijstje op dat er zo uitziet en dat je gemakkelijk zelf kan maken:

    1234

    6712

    4567

    2345

    7123

    5671

    3456

    of 1234671245672345712356713456.

    Na elk vierde jaar spring je één weekdag verder (telkens je een nieuwe regel begint in het lijstje). Het eerste jaar van de 28 jaren heeft als epact of concurrent het cijfer één, het tweede 2, het vijfde zes &c.

     

    Hoe werkt dat nu? Wel, als je van een jaar van de cyclus de epact kent, dan kan je berekenen welke dag van de week een bepaalde datum is: in jaar 26 bijvoorbeeld heb je epact 4; je zoekt de weekdag voor 2 augustus; dat is de 31ste week, er zijn dus al 30 weken voorbij of 30 x 7= 210 dagen, plus één dag (we zoeken 2 augustus)= 211. Tel daarbij de epact 4= 215; deel door 7= 30, rest 5 en zie: de 2de augustus was de vijfde dag van de week, dus een donderdag (want we beginnen de week op zondag). Na 28 jaar begint de cyclus opnieuw: de zondagen vallen op dezelfde dag als precies 28 jaar tevoren.

     

    Waarom gebruikte men die periodes van 8, 11, 19 en 28 jaar? Om te bij te houden en te berekenen welke dag van de week het was, zodat men de zondag kon eerbiedigen: er mocht toen niet gewerkt worden; maar ook om de datum van Pasen en de andere feesten te berekenen. Het lijkt ingewikkeld, maar het moest en kon allemaal uit het hoofd, wat toen de gewoonte was. Je moest als priester alleen weten in het hoeveelste jaar van de 19-jarige en de 28-jarige cyclus men was, de rest kon men afleiden: de dag van de week en de stand van de maan voor elke dag van elk jaar. Zelfs een dorpspastoor met maar zoveel verstand als een belegen kweepeer kon wel tot 19 en 28 tellen en twee simpele rijtjes getallen onthouden.

     

    Hoe komen we nu bij het geboortejaar van Christus?

    Heel eenvoudig. Toen onze Dionysius Exiguus (exiguus kan ook betekenen: de veeleisende…) een voorstel moest doen voor de berekening van de Paasdatum voor de komende 100 jaar, stelde hij meteen een tijdrekening voor vertrekkend van een vaste datum in het verleden. Hij  koos in (525 dat toen immers nog niet 525 heette), uit de jaren rond de vermoedelijke geboorte van Christus dat jaar, dat enkel jaren later 532 jaar geleden zou zijn. Hij liet zijn berekeningen voor de volgende 6 X 19 jaar inderdaad beginnen in dat jaar dat hij 532 noemde; het jaar één was dan 532 jaar tevoren begonnen en volgens Dionysius was dat omdat Christus toen geboren was, een gezagsargument zoals men er maar één keer een tegenkomt in de geschiedenis.

    Maar waarom in hemelsnaam 532?

    Zonder verder rond de pot te draaien: 532 is 19 x 28, zo simpel is het.

    Het is dus een ezelsbruggetje, maar dan een met interessante consequenties. De hele tijdrekening vóór 532 bestond daardoor meteen uit een periode die deelbaar was door 19 én 28, dus kon men al de berekeningen die men voordien had gedaan, met periodes van 19 en 28 jaar, behouden, met epacta, concurrenten en wat dies meer zij, men hoefde de geschiedenis niet te herschrijven, wat in de oude rekening een donderdag was, was dat ook in de nieuwe.

    Dat is het bescheiden mysterie achter het jaar van de geboorte van Christus: een wiskundig trucje om de kalender te doen kloppen, voor het verleden en de toekomst. En het is nog gelukt ook, zij het niet onmiddellijk, want pas met keizer Karel de Grote, rond 800, is die jaartelling min of meer officieel geworden. Het voorstel van Dionysius Exiguus was gewoon een interne nota aan de paus, geen pauselijke verordening zoals de veel latere bul Inter gravissimas van paus Gregorius XIII van 1582, waarmee de naar hem genoemde Gregoriaanse kalender de zogenaamde Juliaanse (naar Caesar) verving.


    Vandaag nog telt praktisch iedereen zonder daar verder over na te denken in deze tijdrekening, voor praktische zaken ook de Moslims, die voor andere kwesties beginnen te tellen van de vlucht van Mohamed naar Medina in 622 en de Joden, die tellen vanaf het begin van de wereld in -3761 en nog enkele andere groepen. Het is gewoon een praktische afspraak, die men een religieus tintje heeft gegeven, als een overtuigend argument om een logische maar arbitraire beslissing van één mens ingang te doen krijgen in de hele wereld.


    Het zelfde is trouwens ook duizend jaar later nog eens gebeurd met de verplichte invoering van de Gregoriaanse, dus kerkelijke, kalender in heel de wereld in 1582, ook al was het wereldlijk gezag van de paus toen al fel aangetast in talrijke katholieke landen, zoals Frankrijk en Spanje; ook in Engeland en de gereformeerde landen, waar zelfs het kerkelijke en morele gezag van de paus toen al onbestaande was, was de invoering zonder meer verplicht. Het heeft honderden jaren geduurd eer dat overal het geval was, wat dacht je.


    Ook toen weer heeft men er voor gezorgd dat de ingrijpende veranderingen van de nieuwe kalender geen praktische gevolgen hadden voor de bruikbaarheid van de ontelbare kostbare boeken waarin het kerkelijk jaar was vastgelegd, dat was een voorwaarde die onder anderen de Spaanse koning had gesteld voor de invoering van de nieuwe kalender. Men moest enkel een strookje met nieuwe getallen kleven over in de kolommen waarin de epacta, zondagsletters &c. vermeld stonden, wat geschiedde. De belegen kweeperen konden op beide oren slapen, hun ezelsbruggetjes waren intact gebleven.

     

    De manier waarop de mens omgaat met de tijd is al vele duizenden jaren gekenmerkt door een absurde mengeling van wetenschap, superstitie, traditie, folklore en religie, ook vandaag nog. Ondertussen tikken op een atoomklok ongestoord de seconden weg met een nauwkeurigheid van één miljardste seconde per jaar, of 0,0000000000114079 van een jaar.

     


     




    Foto

    Foto

    Foto

    Inhoud blog
  • Een betere zaak waardig.
  • 'De waarheid zal u bevrijden.'
  • Feminisme
  • Tijdverspilling
  • Anarchist
  • Sjostakovitsj
  • Om de liefde Gods
  • Het boek
  • Naastenliefde
  • Parabels
  • Alzheimer
  • Verkiezingskoorts
  • Cynthia
  • Sindh
  • Cicero, Wet en rechtvaardigheid (recensie)
  • Israël, Oekraïne
  • Godsdienst en religie
  • Abraham en de vreemdeling
  • Winterzonnewende 2023
  • Anaximander
  • Links? Rechts?
  • Willen jullie meer of minder Wilders?
  • Het Gemenebest
  • Jeremy Lent, Het betekenisveld, Stichting Ekologie, Utrecht/Amsterdam, 2023 (recensie, op eigen risico...)
  • Richard Wagner
  • Secularisme
  • Naastenliefde
  • Godsdienst en zijn vijanden
  • Geloof, ongeloof en troost?
  • Iedereen gelijk voor de wet?
  • Ezelsoren (recensie)
  • Hersenspinsels?
  • Tegendraads, of draadloos?
  • Pico della Mirandola
  • Vrouwen en kinderen eerst!
  • Godsdienst als ideologie
  • Jean Paul Van Bendegem, Geraas en geruis (recensie)
  • Materie
  • God, of de natuur
  • euthanasie, palliatieve zorg en patiëntenrechten (recensie)
  • Godsdienst of democratie
  • Genade
  • Dulle Griet, Paul Claes
  • Vagevuur
  • Spinoza- gedicht, Stefan Zweig
  • Stefan Zweig, Castellio tegen Calvijn (recensie)
  • Hemel en hel
  • Federico Garcia Lorca, Prent van la Petenera
  • als in een duistere spiegel
  • Dromen zijn bedrog
  • Tijd (recensie)
  • Vrijheid van mening en academische vrijheid
  • Augustinus, Vier preken (recensie)
  • Oorzaak en gevolg
  • Rainer Maria Rilke, Het getijdenboek. Das Stunden-Buch (recensie)
  • Een zoektocht naar menselijkheid (recensie)
  • De Heilige Geest
  • G. Apollinaire, Le suicidé
  • Klassieke meesters: componisten van Haendel tot Sibelius (recensie)
  • Abelard en Heloïse (recensie)
  • Kaïn en Abel
  • Symptomen en symbolen
  • Voor een geweldloos humanisme
  • Bij een afscheid
  • Recreatie
  • Levenswijsheid
  • Welbevinden
  • De geschiedenis van het atheïsme in België (recensie)
  • Peter Venmans, Gastvrijheid (recensie)
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 15
  • Secretaris
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 14
  • De boeken die we (niet) lezen, 2 WIlliam Trevor en Adriaan Koerbagh
  • Abortus
  • Verantwoordelijkheid (1)
  • Verantwoordelijkheid, deel 2
  • Mijn broeders hoeder?
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 13
  • Eerst zien, en dan geloven!
  • Homoseksualiteit
  • Sonja Lavaert & Pierre François Moreau (red.), Spinoza et la politique de la multitude (recensie)
  • Atheïsme: vijf bezwaren en een vraag, W. Schröder (recensie)
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 12
  • Zoo: Een dierenalfabet.
  • De rede
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 11
  • Sinterklaas, Spinoza, en de waarheid
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 10
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 9
  • De boeken die we (niet) lezen. Over Karl May en Jean Meslier.
  • Waar men gaat langs Vlaamse wegen...
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 8
  • Gastrubriek: Vrije Wil? Geef mij maar Vrijheid (deel 2), Patrick De Reyck
  • Gastrubriek: Vrije Wil? Geef mij maar Vrijheid (deel 1), Patrick De Reyck
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 7
  • Fascinerend leven (recensie)
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 6
  • Recensie: Atheismus, Winfried Schröder.
  • Gastrubriek: Sophia De Wolf
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 5
  • Gastrubriek: Tijd als emergente eigenschap van het klassiek-fysische universum, Patrick De Reyck
  • Recensie: Wat loopt daar? Midas Dekkers
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 4
  • William Trevor, Een namiddag
  • recensie: Een kleine geschiedenis van de (grote) neus
  • Pascals gok
  • recensie: Rudi Laermans, Gedeelde angsten
  • 'Geef mij een kind tot het zeven is, en ik zal je de volwassene laten zien.'
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 3
  • Bias
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 2
  • Recensie: Epicurus
  • Gastrubriek: Leesportefeuille, Hugo D'hertefelt, 1
  • De waanzin van het kwaad
  • Het einde
  • God, of Christus?
  • Een onsterfelijke ziel?
  • Geloof en godsdienst in een seculiere samenleving
  • Godsdienst en wapengeweld
  • Aloud atheïsme
  • de grond van de zaak: de neutraliteit van de staat?
  • Paul Claes, Het pelsken van Rubens
  • De persoon en de functie.
  • Chaos en orde
  • Godsdienst of cultuur?
  • Recensie: Hans Plets, Verdwaald in de werkelijkheid.
  • vrijheid van mening genuanceerd?
  • Het placebo-effect
  • De Maagdenburgse halve bollen
  • Godsdienst en secularisme
  • Overweging bij de moord op een Franse leraar: antiklerikalisme
  • Het Gele gevaar
  • Studentendoop, of moord.
  • orendul
  • orendul
  • Vergif uitademen
  • Si dolce e'l tormento
  • Pasen?
  • Melomaan, nogmaals
  • Socialisme, toen en nu
  • Le prisonnier de la tour
  • Nachtwandeling
  • 'Rassengelijkheid' en intelligentie
  • verantwoordelijkheid
  • al te vroeg gestorven
  • Melomaan
  • digitale revolutie: weerstations
  • Lof: Tantum ergo
  • Gnossiennes? Een etymologische bijdrage van gastauteur Paul Claes
  • God is groter. Het testament van Spinoza.
  • Dichtbundel Mia Loots: wie ik ben
  • Peter Venmans, Discretie (recensie)
  • Het geloof van de kolenbrander
  • Openbaring
  • pas verschenen
  • Luts verjaardag 2018
  • Beestenboek
  • Adam en Eva in het aards paradijs
  • Waarom? Daarom!
  • appartementisering
  • Gedichten-dag 2018
  • René Willemsen, Het onvoltooide leven van Thomas (recensie)
  • Thomas van Aquino, Over het zijnde en het wezen (recensie)
  • What's in a name?
  • Spinoza: Ethica
  • Patrick Lateur (vert.), Goden. 150 epigrammen uit de Anthologia Graeca
  • Ter inleiding bij de tentoonstelling van Lut in De schuur van A, 9 september 2017
  • Paul Claes, SIC, mijn citatenboek
  • Facebook
  • De heilsstaat is niet voor morgen.
  • Paul Claes: Catullus, Lesbia (recensie)
  • het boerkini-verbod en de filosoof
  • de gruwel en de verantwoordelijkheid
  • Exit buxus
  • Terugblik
  • Een poging tot samenvatting
  • Leonard Cohen
  • De wraak van Jan met de pet
  • Foucaults slinger: naschrift ter correctie
  • En toch beweegt ze! Foucaults slinger.
  • Tentoonstelling
  • De rode draad
  • Avondlied
  • Afscheid van kerstmis
  • Spinoza: De Brieven over God
  • Spinoza: de Brieven over God
  • Keren Mock, Hébreu, du sacré au maternel, 2016 (recensie)
  • Geen visum voor vluchtelingen?
  • Rudolf Agricola (recensie)
  • Jan Verplaetse, Bloedroes (recensie, niet voor zachtmoedigen)
  • De verlichting uit evenwicht? (recensie)
  • Godsdienst: macht of inspiratie?
  • 'En bewaar het geheim.' Intieme blikken van vrijmetselaars (recensie)
  • Lamettrie, Het Geluk (recensie)
  • El cant dels Aucells
  • Peter Venmans, Amor Mundi (recensie)
  • Rüdiger Safranski: Tijd (recensie)
  • Terroristen
  • De lastige weg


    Blog tegen de regels? Meld het ons!
    Gratis blog op http://blog.seniorennet.be - SeniorenNet Blogs, eenvoudig, gratis en snel jouw eigen blog!