Littekens op een stierenhuid Net zoals de Vlamingen streven de Basken naar onafhankelijkheid. Hier is een deel van hun verhaal.
02-07-2007
Op basis van welke argumenten eisen de Basken hun grondgebied op?
Navarra, Europese staat
De Basken eisen een territorium op dat gedeeltelijk binnen de Spaanse staat en gedeeltelijk binnen de Franse staat ligt. Over dat gebied bestaat eensgezindheid bij alle Baskisch nationalistische politieke partijen en organisaties. Gaande van links tot rechts.
Dit betekent dat er een bepaalde reden bestaat voor het waarom van dit territorium. Vandaar de vraag: waarom eisen de Basken dit territorium op en geen kleiner of groter territorium?
De legitimiteit van het Koninkrijk Navarra is al vaak onderwerp van discussie geweest. Echter, historische documenten tonen overduidelijk de erkenning van Navarra als Europese staat aan. Een uiterst belangrijke bron daartoe is de Codex van Roda, in het Latijn opgesteld in het Paleis van Pamplona in 992. Daarin staat de politieke onafhankelijkheid van Navarra beschreven. De Codex formuleert de verschillende politieke entiteiten in het brede gebied rond de Pyreneeën: het Koninkrijk Navarra, het Frankische Rijk en de graafschappen Aragón, Gasconia en Tolosa.
Voor elke politieke entiteit wordt in hiërarchische rangorde een lijst van notabelen geformuleerd. Interessant en belangrijk is dat de namen van Navarra allen in het Baskisch opgetekend staan: onder andere Eneko, Asnari, Xemen en Belasco. Die namen werden in latere vertalingen naar het Spaans omgezet. Eneko werd Iñigo, Xemen werd Jimeno enzovoort.
Het feit dat de koningen van Navarra Baskische namen hadden, geeft aan welke taal er gesproken werd op het Hof. In de loop van de eeuwen werden er wel Spaanse namen aangenomen. Gedurende acht eeuwen bleef Navarra een onafhankelijke staat. Met ondermeer een eigen rechtsysteem, fiscale soevereiniteit en (in de 13de eeuw) een eigen Rekenhof. Maar ook met een eigen munt, eigen maten en gewichten en zelfs een eigen kalender. Wat de eigen munt betreft moet verwezen worden naar wetteksten uit de zestiende eeuw. Die stelden ondermeer dat de benaming Spanje niet op de muntstukken mocht komen en dat er geen buitenlandse munten (uit Castilië of het Frankische Rijk) in Navarra mochten circuleren. Zelfs de munten uit Catalonië waren verboden. De kalender was een maankalender. De uitgang ila verwijst daarnaar: urtarrila (januari), otsaila (februari), apirila (april), uztaila (juli), iraila (september), urrila (oktober). Het huidige Baskische woord voor maan is ilargia.
Ook de indeling van de dagen was gebaseerd op de maancyclus en de week bestond uit drie dagen: astelehena (maandag), asteartea (dinsdag) en asteazkena (woensdag). Letterlijk betekenen deze woorden: eerste weekdag, tussenweekdag en laatste weekdag. Het is pas later dat de christelijke kalender toegevoegd werd.
De taal in Navarra was Baskisch. Er bestaan voldoende bronnen om dat aan te tonen. Publieke plaatsnamen, zoals straatnamen en namen van bruggen, werden in het Baskisch opgetekend, met een verwijzing naar, errege, de koning: erregebidea (koningsweg), erregezubia (koningsbrug), erregemendia (koningsberg), enzovoort. Ook werden de eerste boeken in het Baskisch geschreven. Het eerste Baskische boek, geschreven door Bernat Etxepare, kwam er in 1545 en titelde Linguae vasconum primitiae - Beginselen van de Vasconische Taal. (Voor de meerwaardezoeker hierde tekst in het oud-Baskisch.) Toen dook de naam Euskal Herria op. Deze term hield alle Vasconen in, zowel de ingelijfde als de onafhankelijke Vasconen. Of zoals Navarra een begrip was geworden voor beide groepen van Vasconen. Daarom ook dat Navarra en Euskal Herria twee zijden van dezelfde medaille waren, en zijn. Navarra was de politieke gemeenschap en Euskal Herria de culturele.
Maar, een deel van het Navarrese grondgebied was toen al ingenomen door Castilië, dat een harde taalpolitiek doorvoerde om het Castilliaans op te leggen. De vlag van de Europese staat Navarra was een zon met acht stralen. In de loop van de eeuwen kwamen er varianten van die zon in de vorm van bloemen of robijnen. Na de val van Navarra veranderden de robijnen in kettingen. Wat dan weer te zien is in de huidige vlag van de Forale Gemeenschap van Navarra.
Een ander, zeer belangrijk, symbool van Navarra was de adelaar van Sancho VII (1194-1234). De zwarte adelaar, arrano beltza, was de persoonlijke zegel van Sancho VII. Het symbool is door de eeuwen heen misbruikt geweest door de Castilliaanse heersers en wijzigde van betekenis. Vandaag is de zwarte adelaar een Baskisch symbool voor vrijheid en een verwijzing naar die historische soevereiniteit. In de zestiende eeuw viel Navarra en werd het grondgebied toegevoegd aan Castilië. De Spaanse inquisitie herorganiseerde het territorium. In die reorganisatie ligt de oorsprong van de huidige Baskische provincies binnen de Spaanse staat.
Met de Franse Revolutie in 1789 werd de Franse grondwet volledig doorgevoerd in de gebieden die Frankrijk op Navarra veroverd had, en in 1841 werd de Spaanse grondwet doorgevoerd in de gebieden die Spanje veroverd had. Dit betekende meteen ook het einde van Navarra als soevereine staat in Europa.
Besluit
Het koninkrijk Navarra was gedurende acht eeuwen een onafhankelijke staat in Europa, erkend en aanvaard door de andere Europese staten, koninkrijken en graafschappen. Door de veroveringsdrang vanwege het historische Castilië (het latere Spanje) en het historische Frankische Rijk verdween beetje bij beetje deze onafhankelijkheid, totdat het hele koninkrijk opgeslorpt werd door beide machten.
Het feit dat dit beetje bij beetje gebeurde, was de aanleiding voor het gebruiken van de term Euskal Herria, waarmee naar geheel het eerder onafhankelijke Navarrese gebied verwezen werd. Het is daarom dat de Basken vandaag diezelfde term gebruiken om te verwijzen naar het grondgebied dat ze opeisen.
Met andere woorden, het grondgebied dat de Basken vandaag opeisen onder de naam Euskal Herria, was het grondgebied van het historische onafhankelijke koninkrijk Navarra. Dit is meteen ook de reden waarom de Basken net dat territorium opeisen en geen groter of kleiner gebied.
Op de IJZERBEDEVAART van 1 juli1973, die in het teken stond van de vrijheidsstrijd van het Baskische Volk sprak een statige heer de massa toe, onder een loden zon. Hij deed dit in het Euskara en hoewel vrijwel niemand ook maar één woord begreep van wat hij zei, kreeg hij een stevig applaus: Telesforo Monzón had de gave van het woord. Hij schreef gedichten en liedteksten en een aantal van zijn artikels werden legendarisch. Maar hij kon ook een massa begeesteren. En dat bleek uit het applaus van de vele aanwezigen in Diksmuide, die dag.
Monzón werd op 1 december in 1904 geboren in Bergara, een stadje in de provincie Gipuzkoa (met Donostia-San Sebastián als hoofdstad.) Op 27-jarige leeftijd was hij al schepen van zijn stad. In 1933 werd hij provinciaal PNV-voorzitter van Gipuzkoa en werd hij verkozen voor de Cortes in Madrid.
Bij het uitbreken van de Burgeroorlog hield hij in Donostia een gloedvolle rede tegen de staatsgreep van Franco en zijn kornuiten. Nadat het Baskisch Autonomiestatuut werd uitgeroepen werd Monzón Minister van Binnenlandse Zaken van een vrij Baskenland. Het was oktober 1936 en Monzón was slechts 32 jaar oud. Hij richtte de Baskische politie, Ertzaintza op en kocht wapens in het buitenland om de Baskische Republiek te kunnen verdedigen. Maar het tij keerde en bij de val van het Baskisch front, toen Spanje het geciviliseerde Baskenland begon te "Guardia-Civiliseren" diende Monzón de wijk te nemen naar "Ipar Euskal Herria", Noord-Baskenland, waar hij de Baskische diaspora opnieuw verenigde. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog trok Monzón naar Mexico. De reis per boot zou een echte Odyssee worden die maar liefst elf maanden duurde! In 1946 belandde Monzón in Parijs om deel uit te maken van de Baskische Regering in Ballingschap. Na onderlinge meningsverschillen stapte hij uit de regering, maar bleef wél partijmilitant. Bij de dood van de Lehendakari, Aguirre, in 1960, werd diens lijk opgebaard in Monzóns huis in Donibane Lohitzune (Saint Jean de Luz) waar nu de buste van Aguirre staat. De scheiding van ideeën en opinies binnen de PNV werd steeds groter naarmate er meer politieke vluchtelingen vanuit het Zuiden dienden te vluchten. Er was inmiddels een nieuwe generatie Gudaris (soldaten) aangetreden: ETA. In 1969 gingen Monzón en de pastoor van Sokoa, Piarres Lárzabal, over tot de stichting van "Euskaldunei Lagunt Biltzarra" waaruit later "Anai Artea" (Onder broeders) zou ontstaan. Bij Anai Artea konden de vluchtelingen, meestal ETA-leden, steeds terecht: voor steun, onderdak en werk, meestal in de kroegen van Petit Bayonne. (Er zou zelfs een Vlaamse vleugel van Anai Artea gesticht worden die een eigen tijdschrift uitgaf onder dezelfde naam en waaruit, dit maandblad, "Meervoud" ontstond.)
De Batalla de Noáin van 30 juni 1521 was de enige grote veldslag die plaats greep tijdens de Conquista de Navarra, de verovering van Navarra, door Castilla en Aragón, toen al verenigd. De twee protagonisten waren de troepen van het leger van Navarra, bijgestaan door de Fransen en de troepen van het machtige Castilliaans leger.
Enrique II de Navarra (Sangüesa 1503 - Pau 1555) was regerend koning van Navarra vanaf 1517 tot zijn dood, was graaf van Foix, van Périgord, van Bigorra, van Albret en burggraaf van Bearn, Tursan, Gabardan, Tartas en Limoges.
Na de verovering van Navarra door Fernando el Católico in 1512 en de latere annexatie bij Castilla in 1515, waren er nog pogingen van de koning van Navarra om zijn rijk te recupereren. In 1521, ondernam Enrique II de Navarra "el Sangüesino" een derde en laatste poging, in de hoop dat het machtige Castilliaans leger niet zou reageren. Het leger van Enrique II, onder de leiding van generaal Asparrós, trok vanuit het noorden het land binnen met 12.000 infanteristen, 800 lansiers en 29 stuks artillerie. Hierbij werd steun verleend door de bevolking van Pamplona, Estella, Tafalla en Tudela die in opstand gekomen waren tegen de overheersers. Navarra werd heroverd en generaal Asparrós trok richting Logroño, buiten het koninkrijk Navarra gelegen. Intussen had Castilië zich gereorganiseerd met drie legerbrigades. De terugtocht van generaal Asparrós begon op 11 juni 1521 en eindigde op 30 juni 1521 op de vlakte van Salinas de Pamplona (kort bij Noáin en Pamplona) waar bloedig slag geleverd werd. De legers van Castilië, bestaande uit 30.000 manschappen, stonden onder het bevel van rijksmaarschalk Iñigo Fernández de Velasco, mederegent van Castilië, hertog van Nájera en onderkoning van Navarra. Generaal Asparrós beging een paar fouten door niet te wachten op versterking van 6000 man uit Pamplona en van 2000 man uit Tafalla en besloot tot de aanval over te gaan. Deze verrassingsaanval lukte in eerste instantie, maar een brigade van het leger van Castilië was er in geslaagd om via de berg Erreniega in de flank aan te vallen. Asparrós raakte gewond en overhandigde zijn zwaard aan de bezetter bij wijze van overgave. Een paar duizend overlevenden uit Navarra reorganiseerde zich en namen de vallei Baztán-Bidasoa, het Castillo de Maya (Amaiur)en de stad Fuenterrabía in. Hier konden de troepen van Castilië uiteindelijk de doodsteek geven aan het koninkrijk Navarra.
Op een heuveltje in de vlakte van Salinas de Pamplona staat nu een monument (zie foto) ter herdenking van de Batalla de Noáin.
Mikel Arrastia Agirre werd in 1960 geboren in Orereta als oudste van twee broers. Zijn vader was afkomstig uit Gipuzkoa, zijn moeder uit Navarra. Op 16-jarige leeftijd maakte hij deel uit van een ecologische groep en stelde hij zijn diensten ter beschikking voor een cultureel Baskische beweging. Hij was ook lid van de dansgroep Ereintza. Hij studeerde in een school voor Bertsolaris en leerde op zich zelf Txalaparta spelen. Voortdurend was hij begaan met het lot van de politieke gevangenen en beklaagde er zich over dat er zo weinig voor hen werd gedaan. Ook de Euskaldunización ende Alfabetisering (zie artikel AEK van gisteren, 28 juni 2007) stonden hoog op zijn agenda. Hij werd leraar in een gau-eskola. Iets later werd hij inspecteur voor jeugdkolonies op het Departement Jeugd van de Baskische regering. Het nadeel was dat hij in die functie verplicht was lange tijd ver buiten de huiselijke omgeving zijn taak moest vervullen, vooral in de zomerperiode. De nostalgie naar zijn wijk Gaztaño te Orereta werd zo groot, dat hij het even voor bekeken hield. Al vlug vond hij een nieuwe functie als verantwoordelijke in het sportcomplex van Bidebieta. Op 20 december 1986 trouwt hij met Inma en ze vestigen zich in de wijk Gaztaño, waar het koppel een enorm aanzien genoot bij de buren. Hij stond immers altijd op de eerste rij om mensen te helpen met om het even wat. Op 29 juni 1988 omsingelde de politie het huis van Mikel en Inma, en toen Mikel zich daarvan bewust werd, trachtte hij via het dak van de buren te ontsnappen. Maar hij werd in het nauw gedreven, en toen hij het nutteloze van zijn ontsnapping inzag, gooide hij zich van het dak. Tijdens de overbrenging naar het ziekenhuis overleed hij aan zijn verwondingen. Hij was geen lid van ETA, maar een doorn in het oog van de politie omdat hij opkwam voor zijn volk.
Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea Coordinadora de Alfabetización y Euskaldunización
AEK is een organisatie die instaat voor het opnieuw aanleren (na een verbod van 40 jaar op de taal) of het initieel leren van de Baskische taal (Euskaldunización). Zij maken er ook hun werk van om de oudere bevolking te alfabetiseren.
De eerste alfabetiseringsprojecten kregen gestalte in 1965 met de eerste campagne. Er was toen nog geen sprake van coördinatie. Met een aantal alfabetiseringsgroepen werden alle hoeken van Euskal Herria aangedaan om personen, die oorspronkelijk euskaldun (Baskisch sprekend) waren, opnieuw te leren spreken en te schrijven, en om personen die geen euskaldun waren, de taal aan te leren. Zon persoon zallater euskaldun berri genoemd worden of een nieuwe euskaldun. Uit die eerste campagnes ontstaan de gau-eskolas, bij ons bekend als avondscholen, avondonderwijs, maar dan niet gesubsidieerd door de Spaanse staat.
Gedurende het cursusjaar 1974-75 ontstaat de associatie van de gau-eskolas in Gipuzkoa. Daarop volgen associaties in Bizkaia, Nafarroa (Navarra) en Iparralde (Frans-Baskenland). In 1976 beslissen de centra van Bizkaia zich te organiseren, te coördineren, en verkiezen als naam: AEK. De rest volgt en in 1979 wordt het eerste congres van AEK-Hegoalde (Spaans-Baskenland) gehouden. In 1980 wordt AEK ook in Iparralde officieel.
Van af dit moment kent de vereniging een gestage groei. Tegenwoordig is het een bijzonder belangrijk organisme dat activiteiten van Euskaldunización en Alfabetisering over hetgehele grondgebied van Euskal Herria (Euskadi en Frans-Baskenland) ontwikkelt. Er zijn nu al meer dan 100 centra, geschraagd door meer dan 600 leraars. Ieder jaar wordt ten voordele van AEK de Korrika georganiseerd, om de broodnodige fondsen te verwerven.
De 60 leden van TAT- Torturaren Aurkako Taldea die gisteren, 26 juni 2007, in Brussel aanwezig waren, zijn teruggekeerd naar Euskal Herria met een zoetzure smaak in mond.
Zij waren wel opgetogen over het feit dat zoveel Europarlementariërs hen aandachtig beluisterden en van de ene verbazing in de andere vielen bij het aanhoren van zoveel folterleed. Zij konden maar niet begrijpen dat er nog altijd gefolterd wordt in het democratische Spanje.
Ook in het Vlaams Parlement kon op een welwillend oor gerekend worden, maar het antwoord van al die volksvertegenwoordigers was vernietigend: Zij konden geen druk uitoefenen, omdat dit een interne staatsaangelegenheid was. Hypocrieten! Er wordt nog altijd gefolterd met een totale willekeur. Zij schruwelen hun afkeer uit als Amerika iets mispeutert, maar over wat in Spanje gebeurt, zwijgen ze in alle talen.
Merkwaardig is ook dat in geen enkele Spaanse krant iets over de Internationale Dag voor de slachtoffers van Foltering te vinden is, zelfs niet met behulp van een zwaar vergrootglas. Er is één uitzondering: de krant Gara.
De taal is een uitdrukking van eerste rangorde van collectieve identiteit, een
basisindicator van culturele verscheidenheid. ( ) De taal vat op een bepaalde manier de
culturele essentie van een natie samen, in de zin van een voortdurend onderdeel van een
erfenis die de leden ervan terugvoert naar hun historisch verleden. Opdat een taal een
dieper en wijdverspreid nationaal gevoel doet ontstaan, moet die taal daarom verbonden
zijn met een geschiedenis die deze taal kan uitdrukken, doorgeven en symboliseren.
Ricardo De La Encina, Poder y Comunidad, una sociología del nacionalismo, blz 268-269)
De Baskische taal moet vaak het hoofd bieden aan onbegrip en misprijzen. Dat heeft uiteraard veel te maken met de dominante en harde Franse en Spaanse taalpolitiek, en met het imago dat over deze taal in diverse media wordt verspreid. In de 1ste alinea hieronder wordt meegegeven dat de lingua navarrorum in het historische koninkrijk Navarra het Baskisch was. Na de val van dit koninkrijk (1521) is deze taal gedurende vijf eeuwen onderdrukt geweest en kan de taal uiteindelijk pas sinds ruim vijfentwintig jaar ademhappen. Dit betekent allerminst dat het Baskisch gered is. Het Euskara moet nog steeds opboksen tegen vooroordelen, tegen wettelijke beperkingen, tegen het Frans, tegen het Spaans en tegen lui als Miguel Sanz, UPN, de PP van Navarra.
---------
(Bron : W. Hensgen)
Ooit werd het Euskara, het Baskisch, Lingua Navarrorum genoemd, de taal die aan het Hof van de koningen van Navarra gesproken werd. Nu spreken die ongekroonde koningen van Navarra Spaans en het voetvolk moet alle moeite doen om toch maar een paar woorden Baskisch te kunnen, te mogen spreken. In Noticias de Navarra stond eind mei 2007 een overzicht van de stunts uit de voorbije periode die begint in 2003.
2003
Miguel Sanz hernieuwt zijn mandaat als president van Navarra. Yolanda Barcina als burgemeester van Iruñea-Pamplona. Beiden zijn van de UPN, de PP van Navarra.
Juli: Tijdens de zomervakantie keurde UPN (met de steun van coalitiepartner CDN) de eerste van de drie wijzigingen van de verordening van het Euskara goed met de bedoeling de hele inhoud uit te hollen en de uitvoering ervan te controleren. Het Europees Instituut voor de Minderheidstalen klaagde de wijzigingen aan.
Oktober: De Regering van Navarra trekt, zonder dit te verantwoorden, de subsidie (toegekend door het Parlement van Navarra) voor de Baskischtalige scholen in de niet-Baskischtalige zone van Navarra terug.
2004
Januari: Het Europees Bureau voor Minderheidstalen maakt een rapport over Navarra bekend waarin de taalpolitiek van de Regering van Navarra wordt afgekeurd omdat het gebruik en de normalisering van het Euskara getorpedeerd wordt. President Sanz noemt het rapport onduidelijk en scheefgetrokken.
Maart: Aznarstruikelt over de verkiezingsuitslag na aanslagen door Moslimextremisten die hij in de schoenen van ETA wilde schuiven. Navarra deelt in de klappen.
Het negeren door de regering van de Baskische cultuur komt zelfs in de Geschiedenis van de Literatuur terecht! De Regering geeft een Letterkundige Geschiedenis van Navarra in de 20steeeuw uit (geschreven op de Universiteit van Opus Dei), maar vergeet een aantal betekenisvolle Baskischtalige auteurs uit Navarra!
Mei:De Raad van Europa, die als mandaat de verdediging van de mensenrechten en de parlementaire democratie heeft, stuurt een delegatie naar Navarra omwille van de bezorgdheid voor de situatie van de Baskische Taal, Euskara.
September:Het Parlement van Navarra richt, onder de blik van Europa, een commissie over taalpolitiek op om de realiteit van het Euskara in Navarra te analyseren.Acht maanden later wordt de commissie opgeheven zonder enig resultaat.
Oktober: Er raakt bekend dat de Regering van Navarra een circulaire verstuurd heeft naar de koorfederatie waarin gesteld wordt dat bepaalde opvoeringen enkel in het Spaans moeten gebeuren.
December: Hoewel de begroting van Navarra met 6 % stijgt wordt de steun aan de Baskische taal met 30 % gekort. (en het was al geen vetpot!)
Burgemeester Yolanda Barcina vraagt borgsommen op te leggen om Olentzero (de Baskische Kerstman-Sinterklaas) vrij te laten rondlopen. Olentzero brengt het speelgoed voor de kinderen en houtskool voor wie niet zoet was. Yolanda Barcina kennend
2005
Januari: Geheel volgens de wet, door middel van een decreet, worden de twee enige tv-zenders die in Navarra in het Baskisch uitzenden in de Baskischsprekende zone in de illegaliteit gedreven.
Maart: De PP van Navarra (UPN) maar ook de Socialisten (PSN) zien geen reden om iets te doen aan de Taalwet La Ley del Vascuence. UPN geeft als reden dat het geweld eerst moet ophouden!?! De PSN meent dat alles in orde is. In september komt Europa met een heel andere mening.
Juni: Voor de derde keer en dan nog in de zomer wijzigt UPN (samen met de spitsbroeders van CDN) de verordening aangaande het gebruik van het Baskisch in het stadhuis van Iruñea-Pamplona. Vanaf heden wordt over het aantal werklieden dat let op de Baskische taal in de straten (wegwijzers, plaatsnamen enz ) beslist door burgemeester Barcina en haar gevolg. Alsof Maingain (FDF) en zijn racistische vrienden het gebruik van het Nederlands in Brussel gaan controleren!
Augustus: In Azpilagaña opent de gemeente Pamplona een kinderdagverblijf waar de taal Engels-Spaans zal zijn, daar waar de bevolking Baskisch taalgebruik had gevraagd. Een jaar eerder gebeurde hetzelfde in Rochapea.
September: De Europese Raad publiceert haar trapport over de bevindingen aangaande de Baskische taal in Navarra. De Regering van Navarra verkrijgt een opschorting en president Sanz probeert de boodschap én de boodschapper te minachten, zoals dat al eerder gebeurde. De aanbevelingen uitvoeren behoort niet tot de politieke gewoonte van dit soort lui!
December: Olentzero, de oeroude Baskische figuur die de zonnewende aankondigt en het speelgoed voor de kinderen brengt (maar vaak houtskool over de stoep van de politici uitschudt) wordt in Areso (Navarra) gearresteerd door twee Guardia Civiles! Barcina vraagt een borgsom aan de personen die als Olentzero door haar stad lopen.
2006
Januari: Op Expolangues, de Internationale Week van de Multiculturaliteit (!), wordt de Spaanse taal gepromoot. Na enkele dagen klaagt de UNESCO het negatieve gedrag van de Regering van Navarra in de taalpolitiek aan. Maart: Stefan Meter, Lid van het Comité van Experts in de Europese Raad, zegt in het Parlement van Navarra dat het Euskara meer moet beschermen, vooral in de gemengde taalzone.
De Regering daarentegen opent een onderzoek in vijf stadsdelen in verband met Olentzero en eist daarbij boetes tot 60.101 euro.
Juli: De Regering legaliseert uiteindelijk toch de Ikastolas in de Niet-Baskischtalige zone. Op hetzelfde ogenblik wordt de polikliniek van Barañan geopend zonder één woord Baskisch.
November: De Radiozender Euskalerria Irratia probeert opnieuw voor de rechtbank een uitzendvergunning vast te krijgen.
Hoewel 71,7 % van de bevolking van Galar, Beriáin, Aranguren en Noáin vraagt om tot de gemixte taalzone te horen wordt dit door de UPN-Regering afgewezen.
2007
Januari: De Regering van Navarra erkent dat er onvolmaaktheden (amper Baskisch) zijn bij de signalisatie op de nieuwe autoweg van de Camino (naar Santiago de Compostela). Toch verklaart de rechtbank zich akkoord met de gebruikte borden maar treft wel een uiterst vreemde beslissing: In Gares-Puente la Reina blijft het Spaans terwijl het in Zizur Baskisch-Spaans wordt.
April:
Na méér dan 12 jaar Strategisch Plan aangaande Euskara kwalificeert de Directeur-generaal van de Universiteitenen van de Taalpolitiek in Baskenland van de Regering dit Plan absurd! Enige dagen eerder vroeg Ollarra inDiario de Navarra waarom we de politieke gril van sommige minderheden moeten betalen! Maar tijdens dezelfde maand betaalde dezelfde krant van de Requetés aan de Baskische Academie om hun archieven in het Baskisch te digitaliseren! Ollarra is erger dan een negationist. Hij verheerlijkt de Francodictatuur en zei zelfs ooit dat het onder Franco beter was.José Javier Uranga Santesteban, Ollarra was tussen 1962 en 1990 directeur van Diario de Navarra. Op 22 augustus 1980 kwam hij levend onder 8 ETA-kogels vandaan.
Internationale dag voor slachtoffers van foltering 26 juni 2007
De martelmethodes zijn bijna standaard diegenedie geen sporen achterlaten: uitputtende fysieke oefeningen, of urenlang in een gehurkte positie staan, klappen met een telefoonboek op het achterhoofd, pistolen in de mond stoppen (schijnexecuties), onthouden van slaap, toilet en voedsel, dreigen met verkrachting of seksueel geweld (dit komt voor bij zowel mannen als vrouwen) en natuurlijk de beruchte plastic zak (Bolsa) of het bad (Baño) om mensen te laten flauwvallen wegens luchttekort. Favoriet bij zowel de Guardia Civil als de Ertzaintza (Baskische Politie) is ook het uittrekken van allerlei lichaamshaar, dreigen met elektroshocks (en soms de toepassing ervan) en vrienden of vriendinnen van de verdachte aftuigen voor hun ogen. Meestal begint de lijdensweg met een arrestatie, zak over het hoofd en met het hoofd tussen de knieën urenlang in een auto vervoerd worden (meestal naar Madrid). Waarvan je verdacht wordt is niet belangrijk, de verklaring waarop je misschien uiteindelijk veroordeelt gaat worden moet immers nog geconstrueerd worden. De arrestatie is primair bedoeld om je van je politieke ideeën af te brengen, je bang te maken, willoos en paranoia en je psychologisch stuk te maken. De wetenschappelijk geteste martelmethoden vallen je persoonlijkheid aan, je omgeving, je familie, je vrienden, de maatschappij waarin je leeft. Al je zekerheden moeten wegvallen.
Tot mijn grote verbijstering blijft het in Spanje eens te meer oorverdovend stil.
De groepering die opkomt tegen de folterpraktijken in Spanje, TAT-Torturaren Aurkako Taldea,heeft ter gelegenheid van die internationale dag een mars naar België georganiseerd. Een delegatie Basken die gefolterd werden, politieke en syndicale vertegenwoordigers, zullen voor het Europees Parlement het democratische Spanje aanklagen.
Voor Spanje geen punt, voor de Europese Unie van groot belang
Naar aanleiding van de negende Internationale dag van de Verenigde Naties voor slachtoffers van foltering (26 juni 2007) onderstreept de Europese Unie hoezeer zij belang hecht aan het uitbannen van foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende wijzen van behandeling of bestraffing overal ter wereld en aan volledige rehabilitatie van de slachtoffers.
Foltering is niet alleen een tragedie voor de slachtoffers, de directe en de indirecte slachtoffers. Foltering is ook onterend en schadelijk voor de geest van degenen die anderen folteren en onderwerpen aan een wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing, en voor samenlevingen die dergelijke wandaden tolereren. Een cultuur van straffeloosheid is onaanvaardbaar.
De EU herinnert er met klem aan dat de toepassing van foltering en andere vormen van wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing absoluut verboden is en dat alle landen moeten waken voor iedere toepassing van dergelijke barbaarse praktijken. Onder verwijzing naar Resolutie 60/148 die de Algemene Vergadering van de VN op 16 december 2005 heeft aangenomen, herhaalt de EU haar principiële veroordeling van maatregelen of pogingen van staten of ambtenaren om foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing onder om het even welke omstandigheden, ook omwille van de nationale veiligheid, te legaliseren, toe te staan of te aanvaarden.
De EU roept alle staten die zulks nog niet hebben gedaan dringend op ten spoedigste tot het Internationale verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing toe te treden en hun medewerking te verlenen aan de desbetreffende internationale mechanismen. Het stemt de EU tot tevredenheid dat Madagaskar en Nicaragua vorig jaar het VN-Verdrag tegen foltering hebben bekrachtigd. ..
De EU wenst van deze gelegenheid gebruik te maken om de niet aflatende inspanningen te prijzen van de vele NGO's en individuen die zich onvermoeibaar inzetten om foltering tegen te gaan en het lijden van de slachtoffers te verzachten, alsook om, ter gelegenheid van deze belangrijke dag op de kalender van de Verenigde Naties, de publieke opinie te mobiliseren. De EU is vastbesloten zich nog intensiever in te zetten om de wereld van deze gesel te verlossen.
De toetredende landen Bulgarije en Roemenië, de kandidaat-lidstaten Turkije, Kroatië en de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, de landen van het stabilisatie- en associatieproces en mogelijke kandidaat-lidstaten Albanië, Bosnië en Herzegovina, Servië, en de EVA-landen IJsland, Liechtenstein en Noorwegen, die lid zijn van de Europese Economische Ruimte, alsmede Oekraïne en de Republiek Moldavië, sluiten zich bij deze verklaring aan.
Op 25 juni 1990 kwam het even vóór de middag, in de Canyon (La Foz) de Lumbier, 30 km ten Z.O. van Pamplona, tot een vuurgevecht tussen leden van de Guardia Civil en vermeende ETA-leden. Hierbij verloren één Guardia Civil en twee ETArras in bijzonder duistere omstandigheden het leven. Hoewel het onderzoek gemanipuleerd werd, weet niemand wat er écht gebeurde! Na afloop van de eerste schietpartij vroegen de terroristen aan de Nederlanders, Margareta Husken en Rob Van Der Knaap, medewerkers van Vrij Nederland, die er op wandel waren en zodoende ongewild getuigen van het voorval, of ze een auto hadden. Langzaam komt de Guardia Civil de buurt omsingelen en met een helikopter overvliegen. De Nederlanders horen later nog schoten. De volgende morgen worden de lijken van de vermeende ETA-leden Suana Arregui en Juan María Lizarralde gevonden op een plaats die voordien met politiehonden werd uitgekamd! Maar de avond voordien werd één van de terroristen, Germán Rubenach, gearresteerd en overgebracht naar een ziekenhuis in Pamplona. Hoewel hij een kogel via zijn mond door het hoofd had gekregen werd hij toch dagenlang ondervraagd in de intensive care!Daarbij verklaarde hij dat hijzelf en zijn makkers besloten hadden elkaar een kogel door het hoofd te jagen beter dan in handen van de Guardia Civil te vallen !!!! De vraagtekens waren enorm. De Spaanse minister van Binnenlandse Zaken, de Bask José Luis Cocuera, die het van elektricien tot Regeringslid had gebracht kon niet eens kaarten zonder rood te worden. Hij moest nu de officiële verklaring op TV komen vertellen. Nog nooit had iemand van ETA zelfmoord gepleegd om uit de handen van de Guardias te blijven. Ware het niet zo triest, dan zou een schaterlach zijn opgestegen. Zelfs toenmalig Lehendakari Ardanza geloofde de officiële versie van de zelfmoord niet. Op de begrafenis van Arregui en Lizarralde werd een herderlijk schrijven van de Bisschop van San Sebastián, Monseñor Setiénvoorgelezen. Die was duidelijk en weigerde de verklaring van Corcuera te geloven. Arregui en Lizarralde waren geruime tijd na het vuurgevecht beiden gewoon afgemaakt! (Hoogstwaarschijnlijk door de twee schoten die de Nederlanders hoorden nadat de Guardia Civil reeds in vol ornaat aanwezig was.) Bovendien waren de Nederlanders de enige personen die het duo nog levend gezien hadden ná het vuurgevecht.
De twee Nederlanders mochten, hoewel ze geen Spaans spraken, beiden toch getuigen. Hun gebaren werden door een politieman vertaald!
Zes jaar na het voorval werd Rubenach officieel vrijgesproken van de moord op zijn metgezel, Susana Arregi. Wie schoot haar dan wél dood? vroeg Herri Batasuna zich terecht af.
Laten wij alles geven voor de vrijheid die wij liefhebben
Op zaterdag, 25 juni 2005 werd hulde gebracht aan de Baskische dichter Estepan Urkiaga "Lauaxeta"(Laukiz 1905-1937), in aanwezigheid van zijn familie. De plechtigheid greep plaats aan de muur van het kerkhof van Santa Isabel in Vitoria-Gasteiz, waar hij 70 jaar geleden gefusilleerd werd tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Een gedenkplaat werd onthuld met daarop geschreven: "Dana emon behar jako maite dan askatasunari" (Laten wij alles geven voor de vrijheid die wij liefhebben) en "Gure poeta eta idazlea hemen fusilatu zuten. 1937 ekainaren 25ean" (Onze dichter en schrijver werd hier geëxecuteerd. 25 Juni 1937). Er is ook een borstbeeld voor hem ingehuldigd. Op het borstbeeld, dat twee meter hoog is, staat de symbolische zin die de poëet ooit heeft uitgesproken:
Dana emon behar jako maite dan askatasunari Laten wij alles geven voor de vrijheid die wij liefhebben
Hij werd de dag na het bombardement op Gernika gearresteerd en tegen de muur van het kerkhof geplaatst Hij werd 32 jaar.
ANV had het initiatief genomen tot een protestbetoging op zaterdagavond, 23 juni 2007. Er waren verscheidene duizenden protestanten die onder het motto Ten gunste van een democratisch proces en Tegen de schrapping van kieslijsten. Verboden kieslijsten die in veel gemeenten het grootste aantal stemmen kregen. De betoging startte op de plaza Aita Donosti en kon o.a. rekenen op de aanwezigheid van Joseba Permach en Rufi Etxeberria (Batasuna) , Rafa Diez (secretarisgeneraal van LAB) en Nekane Erauskin (EHAK). Bij een toespraak achteraf werd de PSOE verwittigd: Als de PSOE op dezelfde weg voortgaat, zal ze zich omvormen tot een slechte fotokopie van de vermaledijde PSOE uit de meest zwarte bladzijden van het Staatsterrorisme onder González. Ook de PNV kreeg een veeg uit de pan: Met deze partij, de PSOE, bakt de voorzitter van de PNV zoete broodjes.
Op 24 juni 2001 werd te Pamplona de stichtingsakte van de nieuwe politieke partij BATASUNA openbaar gemaakt, in het bijzijn van de voltallige Mesa Nacional, nationaal bestuur.
Het objectief van de nieuwe partij, Batasuna, was de onafhankelijkheid ten aanzien van ETA, de verruiming van de partij naar allen die de onafhankelijkheidsgedachte (zelfbestuur)hoog in het vaandel hielden en het naleven van het Pact de Lizarra, afgesloten in 1998 door HB, PNV-EA en IU, dat het principe van een soeverein Groot-Baskenland onderschreef. In het Pact pleitten de partijen ook voor onderhandelingen met ETA, dat daadwerkelijk een wapenstilstand afkondigde. Het akkoord was een initiatief van Herri Batasuna. Dit Pakt werd op 12 september 1998 ondertekend door de Partido Nacionalista Vasco, Herri Batasuna, Eusko Alkartasuna, Ezkerra Batua, ELA/STV, LAB, AB, Batzarre, Zutik, EHNE, ESK-CUIS, STEE-EILAS, Ezker Sindikala, Hiru, Gogoa, Amnistiaren Aldeko Batzordeak, Senideak, Bakea Orain, Elkarri, Egizan, Herria 2000 Eliza, Gernika Batzordea en Autodeterminazioaren Biltzarrak. Op 22 februari 2000 werd het regeerakkoord eenzijdig door de PNV opgezegd, als gevolg van de aanslag op de socialistische leider Fernando Buesa.
Bij de heropstart en bij de verandering van de naam bleef nochtans het zwaard van Damocles boven de nieuwe partij hangen: het illegaliseren van de nieuwe partij was een kwestie van maanden. Bij die vorming was er wel een afscheiding geweest van Aralar, voorgezeten door Patxi Zabaleta, die de officiële lijn niet wilde volgen: Batasuna veroordeelde het geweld niet, Aralar zou dit wel doen. Een nieuwe onafhankelijke partij was dus gevormd.
Op 19 april 2002 diende de ministerraad een wetsontwerp in "Ley Orgánica de Partidos Políticos". Na goedkeuring door de Consejo General del Poder Judicial (Algemene Raad van de Rechterlijke Macht) en de Consejo de Estado (Raad van State) konden op 27 juni 2002 alle politieke partijen verboden worden die in een netwerk van terroristische activiteiten konden gesitueerd worden. Deze wet werd goedgekeurd door de regerende PP en door de oppositie PSOE en de gevolgen van die wet waren verregaand: lokalen konden gesloten worden, bankrekeningen geblokkeerd, vergaderingen verboden, webstekken getorpedeerd, manifestaties verboden, en zo voort. Dit was het startschot voor magistraat Baltasar Garzón om zijn duivels te ontketenen. Op 5 juli 2002 liet Garzón beslag leggen op alle goederen van Batasuna en vorderde de blokkering van al hun bankrekeningen. Op 26 augustus 2002 vaardigde hij een bevelschrift uit waarbij Batasuna gedurende 3 jaar verboden werd activiteiten te organiseren en als toemaatje werden alle lokalen van Batasuna gesloten. Dezelfde dag werd een wetsvoorstel ingediend in de Cortes die, op basis van de Ley de Partidos Políticos, de weg moest vrijmaken om Batasuna, Herri Batasuna y Euskal Herritarrok te illegaliseren. Op 21 november 2002 stelde Garzón de koepel van Batasuna (22 leden) in beschuldiging voor lidmaatschap van een gewapende organisatie. Onder hen bekende namen zoals, Jon Idígoras, Adolfo Araiz, Karmelo Landa, José Luis Elkoro, Joseba Permach en Floren Aoiz. Bijna een maand laterworden 18 dirigenten veroordeeld, maar onder een borg van 12.000 euros voorlopig in vrijheid gesteld. Op 27 december 2002 verklaart het Hooggerecht alle bewijsvoering ontvankelijk en kan het proces van de illegalisering van start gaan op 8 januari 2003. Op 28 maart 2003 wordt het vonnis nog eens bekrachtigd voor de rechtbank van de Sala Especial del Tribunal Supremo (Hooggerechtshof). Nu kon niemand er nog aan twijfelen: Batasuna werd in de illegaliteit gedrongen.
Eigen manipulatie in de schoenen van anderen schuiven
Op 23 juni 2004 meldden de kranten dat ex-regeringspresident José María Aznar niet moet komen getuigen voor de onderzoekscommissie van het Spaanse Congres aangaande de aanslag van 11 maart in Madrid.
Natuurlijk heeft Aznar niets van doen met deze verschrikkelijke zaak. Hij sprak ná deze aanslag wel met de directeurs van de voornaamste Spaanse kranten. Hij drong er bij hen op aan om ETA als dader aan te wijzen en Arnaldo Otegi in diskrediet te brengen .
De schandalige manipulatie van al dat leed had als enige bedoeling de verkiezingen van enkele dagen later te winnen. Maar het bedrog kwam nét op tijd uit en de Partido Popular verloor de verkiezingen.
Nú wil de PP laten uitzoeken of PSOE de situatie niet gemanipuleerd heeft om een regeringswijziging te forceren!
De Spaanse burgeroorlog woedde van 1936 tot 1939. Om hun kinderen van het oorlogsgeweld te hoedden, zonden veel Spanjaarden hun kroost naar veiliger oorden. In België organiseerden gezinnen solidariteitsacties. Zo vingen Gentse families meer dan tweehonderd voornamelijk Baskische kinderen op. Het spreekt voor zich dat dit een heel emotionele gebeurtenis was voor de kinderen, de achtergebleven familieleden en de pleeggezinnen. Nadat het geweld geluwd was, kwam Franco aan de macht. Sommige kinderen keerden toen terug, anderen bleven in België en bouwden hier hun leven op. De organisatie Los Niños de la Guerra bracht de Spaanse vluchtelingen later opnieuw samen. Het is niet de eerste keer dat Trefpunt projecten organiseert met deze organisatie.
Op maandag, 25 juni 2007, zendt Canvas om 20:50 u een documentaire uit over deze gebeurtenis.
Met de multimediaproductie Vlernika wil vzw Trefpunt herdenken dat het 70 jaar geleden is dat een kinderuittocht - weg van de burgeroorlog - op gang kwam uit Spanje. Gent speelde een voortrekkersrol in de opvang en verwelkomde honderden Spaanse kinderen.
Het kantoor van de Baskische afdeling van Los niños de la guerra zit verscholen in een geblokt appartementencomplex in de Baskische stad Bilbao. Enrique Urkijo en Lido Bartolomé verwelkomen de Gentse delegatie. Aan de muren hangen talloze affiches die herinneren aan het verhaal van de oorlogskinderen. Niet minder dan 30.000 Spaanse kinderen gingen in 1937 op de vlucht voor de vreselijke burgeroorlog.
De 78-jarige Enrique Urkijo was een van hen. Hij vertrok in 1937 op een onzekere reis met het schip La Habana. Hij keerde al na twee jaar terug naar Spanje, maar blijft de Belgen dankbaar voor de opvang. Uiteraad is hij blij met de komst van de Belgische delegatie. ,,We komen zeker met 20 tot 30 niños naar Gent op 10 juli'', verzekert hij. Vlernika wordt gemaakt naar aanleiding van het Feest van de Vlaamse Gemeenschap. Zijn vereniging telt, in Bilbao, 600 leden die in 1937 als kinderen werden geëvacueerd.
Bewogen jeugd
De Gentse politiecommissaris Manuel Mugica Gonzalez is de zoon van een van die niños. Zijn vader Angel arriveerde in 1937 in Gent, met zijn broer Manuel. Maar ze werden prompt gescheiden. Angel bouwde hier een leven op als een succesvolle kapper. Druppelsgewijs loste hij iets aan zijn zoon over zijn bewogen jeugd - hij werd beschoten en gewond - alsook over de vlucht naar België. Op een kaart in het kantoor zie je welke landen kinderen hebben opgevangen. België ving 3.200 kinderen op. Verhoudingsgewijs is dat is veel. België - en zeker Gent - hadden een groot hart toen. ,,Toen ik zes maanden oud was nam mijn vader me al mee naar het Baskenland'', vertelt Manuel. ,,Hij had hier vrienden en familie. Later nam ik op mijn beurt mijn vriend Johan De Block mee. Hij is historicus en was meteen gepakt door de geschiedenis van de Spaanse burgeroorlog en de Baskische strijd. Met Miguel Gaston Echevarria, een vriend van mijn vader, hebben we Los niños de la guerra opgericht.''
In 1987, voor de vijftigste verjaardag van de evacuatie, organiseerden ze een historische bijeenkomst. Ze baseerden zich op een foto genomen aan de Achtersikkel in Gent uit 1937 van de Spaanse vluchtelingenkinderen. Ongeveer 135niños, waarvan 45 uit San Sebastian en Bilbao, kwamen erop af. Die actie kreeg nationale weerklank. De foto belandde ook in vier Baskische kranten.
Guido De Leeuw, voorzitter van vzw Trefpunt, zag enkele jaren geleden een documentaire van Isabelle Schepens over de Spaanse niños. ,,Ik ken Manuel al jaren. Plots zag ik hem, zijn vader en andere Gentenaars die ik kende in die documentaire. Het bleken Spanjaarden te zijn. Maar ik wist niets van hun geschiedenis, daar hadden we nog niet over gepraat. Die documentaire en dat verhaal over solidariteit grepen me echt aan.''
In 2002 werd de leden van de vereniging voor de 65ste verjaardag officieel ontvangen op het Gentse stadhuis door de burgemeester en de gouverneur. Toen groeide het idee om voor de 70ste verjaardag van de kinderexodus uit Baskenland een grote productie te maken. ,,We mogen de wreedheid die toen gebeurde niet vergeten. Deze 70ste verjaardag is ook een van de laatste kansen. De niños zijn allemaal eind zeventig of al tachtigers.''
Guido De Leeuw en Manuel Mugica Gonzalez trokken al twee keer naar het Baskenland om de productie voor te bereiden. Onlangs reden ze opnieuw de 1.150 kilometer. Ze namen componist Dick Van der Harst, intussen ook aangesteld als de Gentse stadscomponist, en enkele persmensen mee. San Sebastian, de stijlvolle badplaats aan de golf van Biskaje is de uitvalsbasis. Maar ook Bilbao en hoofdstad Vittoria hebben nog weinig geheimen voor hen. Vorig jaar in september vroeg Guido De Leeuw aan Dick Van der Harst of hij de compositie voor Vlernika wilde schrijven. Bij een cortado (koffie met een klein scheutje melk) doet hij zijn verhaal. ,,Ik was nog nooit in het Baskenland geweest. In december was ik er voor het eerst. Toen ontmoette ik ook Juan Mari Beltran, een kenner van de Baskische muziek. Het klikte tussen ons. De thematiek spreekt me ook aan. Ik ben altijd gevoelig geweest voor sociaal-culturele onderwerpen. Mijn vader heeft in een Jappenkamp gezeten.''
Mooie melodie
In 2001 kreeg Van der Harst al de Louis Paul Boon Prijs voor het engagement in zijn werk. Hij schreef veel voor muziektheater en werkte samen met Guy Cassiers, Alain Platel en Eric De Volder. In zijn loopbaan omarmde hij al zoveel muzieken, uit andere tijden, andere landen en andere culturen. Hij wist ze samen te smelten tot vindingrijke, maar ook hedendaagse muziek. ,,Ik besef wel dat ik op het groot podium zal staan en de muziek toegankelijk moet houden, ook uit respect voor de niños.''
Van der Harst heeft nog geen noot muziek op papier staan, ,,Het zit in mijn hoofd'', verzekert hij ons en hij tikt eens tegen zijn schedel. ,,Ik ga er ook Baskische muziek in verwerken. Maar Baskische muziek bestaat in feite niet. Ze is zeker niet Spaans gekleurd. Zoals we gisteravond in die bar hoorden lijkt het soms op Tex Mex. Maar je hebt ook echte liederen en de volksmuziek met de Txalaparta. Ik verzamel nu zoveel mogelijk Baskische muziek.''
,,Ik hoorde ook een mooie melodie op de klokken van een kerk in Guernica. Dat ga ik zeker gebruiken. Het zou om een bekend liedje gaan dat begint met de woorden Ook twee liedjes van Federico Garcia Lorca wil ik gebruiken.'' Een belangrijke figuur in het ensemble, dat zal bestaan uit elf Vlaamse en vier Baskische muzikanten, worden de Baskische zangeres Maddi Oihenart en multi-instrumentist Juan Mari Beltran. Een rit langs kronkelige wegen door een lieflijk golvend Baskisch landschap leidt naar Juan Mari Beltran in het dorpje Oiartzun. Hij bouwde een oude hoeve om tot een museum met een uitgebreide instrumentenverzameling, een bibliotheek, een fonotheek en een beeldarchief. Je kunt hem de Baskische Hubert Boone noemen. Blaasinstrumenten, accordeons, maar ook een eenvoudig houten plaatje dat door de lucht wordt rond gezwierd - de kreet van de wind - en blaasinstrumenten gemaakt met hoorns van bokken horen erbij. Hij leert Van der Harst ook Txalaparta spelen. Txalaparta is het magische woord in de Baskische muziekcultuur. Het gaat om een primitief instrument. Over twee omgekeerde manden worden houten balken gelegd. Daarachter staan de Txalalapartaspelers. Zij laten twee houten stokken neerdalen op de balken en creëren ritmische patronen. Van der Harst is er redelijk vlug mee weg, maar je ziet dat Beltran geoefend is en de stokken sierlijk kan laten zweven. Met dergelijke stokken werden vroeger de appels voor de cider tot moes gestampt. Daar komt de cadans vandaan. Vandaag worden ook al zeer geraffineerde opnamen met Txalaparta gemaakt.
,,Ik ga veel blazers gebruiken, maar ook veel slagwerk, ja ook de Txalaparta'', zegt Van der Harst. ,,Ik schrijf geen filmmuziek, het wordt een concert met beelden. Half mei zit ik samen met Fabio Wuytack om tot een structuur te komen.'' Het bezoek aan de cultuurafdeling van de Baskische regering in de hoofdstad Vittoria-Gasteiz is een half succes. Guido De Leeuw en Manuel Mugica Gonzalez weten geld los te weken om de kosten voor de vier Baskische muzikanten te betalen. Maar ze zouden graag Vlernika in het najaar naar San Sebastian, Bilbao en Vitttoria brengen. Ze vangen bot. ,,Het geld is op'', luidt het sec. Ze zijn een beetje de put in en begrijpen het niet. ,,Dit past toch perfect bij de herdenkingen die hier ook plaats hebben.''
Grijze hemel
Onder een grijze hemel trekken we naar de oudste Baskische stad Guernica. Ons pad leidt door een bergachtig weinig bewoond gebied. Guernica is een kleine stad met op een heuvel het oude Baskische parlement. In de tuin staat een oude afgeknotte eik in een monumentaal stenen schrijn. De eik is het symbool van de Baskische zelfstandigheid. Even later zitten we in een inleefkamer in het Museum de la Paz, een soort Baskisch vredeshuis. We horen hoe een Spaanse moeder de voortdurende bombardementen beleeft. Het stadje werd gedurende drie maanden gebombardeerd. Tot het fatale bombardement op 26 april 1937, toen Hitler zijn Junkers en Henkel-bommenwerpers stuurde. Het hele stadje was een brandend tapijt. Er vielen tussen de 300 en 500 doden. Dat bombardement zette ook veel ouders aan om hun kinderen weg te sturen. De grote Spaanse kunstenaar Picasso greep die gebeurtenissen aan om zijn wereldberoemde schilderij Guernica te maken. Maar al te graag zou het stadje het wereldberoemde schilderij binnen haar muren halen. Picasso zei dat het schilderij altijd op Spaanse bodem moest blijven, maar sprak niet van het Baskenland. Onlangs vroeg de burgemeester van Guernica of het schilderij niet mocht verhuizen.
,,De Spaanse minister van Cultuur is niet bereid dat te doen, het blijft in Madrid'', zegt museumdirectrice Iraxte Momoitio Astorkia.
Land uitgezet
De volgende dag trekken we naar Sestao, 15 kilometer van Bilbao. In het wat troosteloze stadje ontmoeten we Mathias Martinez Ibanez. Hij woonde vele jaren in Gent, maar werd uiteindelijk in 1959 het land uitgezet. Zijn bewogen verhaal is uitgebreid te lezen in het boek dat over los niños verschijnt. Onder het Franco-regime had hij het niet gemakkelijk, maar hij overleefde het en schopte het nadien zelfs tot schepen van Cultuur van Sestao. Hij draagt trots zijn Baskische baret. De avond daarvoor hadden we in San Sebastian ook de voorzitter van de plaatselijke niñosvereniging, Fernando Berradre, ontmoet. Hij wilde persé de Belgen zien. Ook op zijn hoofd staat een Baskische alpinomuts. Hij werd opgevangen in een klooster. Zijn ogen blinken als hij vertelt over zijn Belgisch wedervaren. In Sestao komt Gorka Agirre Arizmendi ons opzoeken. Hij is de zoon van een niño die in Antwerpen woonde. Hij studeerde in Leuven, maar trok na de democratisering weer naar Spanje. Hij is een belangrijk lid van de PNV, de Baskische Nationalistische Partij en een neef van de eerste minister-president van het Baskenland in 1936, José Antonio Aguirre. PNV was van 1937 tot 1977 verboden. Sinds 1980 levert ze onafgebroken de Baskische minister-president. ,,Hoezo? Deze productie kan niet naar het Baskenland komen? Ik zal alles doen om Vlernika naar het Baskenland te brengen'', zegt Arizmendi. Guido De Leeuw en Manuel Mugica Gonzalez zagen het plots weer wat beter zitten.
Zes maanden na haar bevrijding door een commando uit de gevangenis van Pau (*) sterft Maddi Héguy, 25 jaar, op een tragische manier op 21 juni 2001. Met haar metgezel, Betti Bidart, werd ze geklist door de PAF(Police des Aires et des Frontières) en in een politiecombi weggebracht. Op een treinspoor sloeg het noodlot toe en de combi werd door een trein verpletterd. Maddi en een politieagent, die de wagen bestuurde, overleefden de klap niet.
(*) In de nacht van 13 op 14 december 1986 ontvoerde het ETA-commando Didier de directeur van de gevangenis van Pau, en ging met hem naar zijn gevangenis om er een "gevangenenverhuis" te fingeren (als meerdere nationalisten in één gevangenis zitten, worden ze uit elkaar gehaald en naar een andere gevangenis overgebracht). En dat lukte, want het was de directeur zélf die de opdracht gaf! Stel je dat voor! Twee kopstukken van IK (Iparretarrak) : Gabi Mouesca en Maddi Héguy, konden op die manier heel simpel de gevangenis verlaten en de vrijheid kiezen. Gabi Mouesca bleef ondergedoken tot 11 juli 1987, toen hij gearresteerd werd inArgelès Gazost. Mouesca heeft nu een officiële functie, maar klaagt nog steeds de mistoestanden in de gevangenissen aan... Maddi Héguy verongelukte op 21 juni 2001, toen zij weggebracht werd na een arrestatie door agenten van de PAF (Police des Aires et des Frontières). De combi met Maddi en gendarmes werd gecrasht door de sneltrein Paris-Madrid.
Tijdens een persconferentie op 20 juni 2007 in het Palacio de la Moncloa, na een onderhoud met Zapatero, verklaarde Lehendakari Ibarretxe aan de pers dat zijn Baskische regering alle initiatieven van de regering zal steunen in de strijd tegen ETA. Hij verzekerde eveneens dat geen enkel initiatief op basis van het Pacto Antiterrorista in overweging mag worden genomen. Dit antiterrorismepact werd in een vorige legislatuur door de PP en de PSOE ondertekend. In verband met dit pact signaleert hij dat de politiek van uitsluiting en de Ley de Partidos ons geen enkele stap in de richting van vrede, noch van normalisatie gebracht heeft; integendeel, het heeft er ons verder dan ooit van verwijderd. Ook de manier waarop de penitentiaire politiek wordt toegepast op Baskische politieke gevangen, bracht ons geen stap dichterbij.
Het feit dat ETA het staakt-het-vuren heeft verbroken, mag geen aanleiding zijn om het zoeken naar een oplossing te verhinderen. Nu, meer dan ooit, moeten wij werk maken van een duurzame oplossing.
Op 20 juni 2006 werden aan beide kanten van de Muga twaalf personen gearresteerd op verdenking van medewerking aan afpersing van industriëlen ten voordele van ETA, het innen van de zogenaamde revolutionaire belastingen.
Het ging om een gezamenlijke politieactie van de Spaanse en de Franse Justitie onder leiding van de bekende supermagistraten Fernando Grande-Marlaska, van Spaanse kant, en Laurence Le Vert, van Franse zijde.
In het Zuiden ging het om vijf personen die werden opgepakt in Irún, Oyartzun en Santa Pola (Alicante). In het Noorden werden vijf mannen en twee vrouwen opgepakt en hun leeftijd ligt tussen 48 en 74 jaar! De krant El Mundo weet te melden dat de meeste arrestanten aan Franse zijde een legaal leven leidden, maar wel bekend stonden als sympathisanten van ETA. Volkomen belachelijk lijkt de arrestatie van niemand minder dan Iulen Madariaga, 74 jaar, medestichter van ETA, maar uit de organisatie lang voor er doden vielen. Madariaga woonde zeven jaar clandestien in ons land nadat hij, op de vlucht in Frankrijk, dat land werd uitgezet. Verder werd opgepakt Angel Iturbe Abasolo, Ikula (53 j.), broer van één van de laatste charismatische ETA-leiders Txomin die in duistere omstandigheden het leven verloor in een verkeersongeval in woestijngebied in Algerije. Ook werden opgepakt Eloy Uriarte Diaz Guereño, Señor Robles (64 j.) en zijn vrouw Izaskun Gantxegi Arrut (61 j.), Cristina Larrañaga Arando (51 j.), José Antonio Cau Aldalur (62 j.) en José Ramon Badiola Zabaleta (48 j.) . Ook werden er huiszoekingen gedaan en in Irún werd zelfs een restaurant gesloten. Aan Spaanse kant ging het om Ramón Sagarzazu Olazagirre (69 j.) en Iñaki Aristizabal Iriarte (59 j.) (Oyartzun), Jean Pierre Harocarene Kamio (42 j.) (Irún), Joseba Elosua Urbieta (71 j.) en José Lukin Bergara (31 j.) in Santa Pola (Alicante).
Op een persconferentie in Donostia zeggen Arnaldo Otegi en Joseba Alvarez dat deze arrestaties tot stand kwamen uit politieke en niet uit juridische motieven en die niet in overeenkomst zijn met de huidige situatie. Volgens Batasuna wil de PSOE-regering verbergen dat ze niet met het linkse nationalisme een conflict heeft maar wél met een Volk dat een natie vormt en het recht op beslissing heeft.
Deze agressie moet ophouden want ze zorgt niet voor het nodige vertrouwensklimaat om tot een goed proces te komen. Tevens doet Otegi een oproep tot het Baskische Volk en hij herinnert hen eraan dat het een proces is waarin er geknokt en gewerkt moet worden omdat er onder elkaar geen geschenken worden uitgedeeld, maar waarin we moeten blijven hopen.
Lakua (de Baskische regering, zo genoemd naar de wijk waar ze vergaderen) is verrast omwille van de personen die gearresteerd werden omdat er een aantal bij zijn die het geweld lang geleden al afgezworen hebben.
De Spaanse Regering zegt dat de arrestaties geen effect zullen hebben op het verloop van het proces. Ze noemen de acties van Fernando Grande-Marlaska een onafhankelijk optreden. Maar als het een onafhankelijk optreden is dan is het niet nodig dit zo te noemen. Bovendien haast Madrid zich te zeggen dat er geen afpersingsbrieven gevonden werden die dateren van na het staakt het vuren.
ETA heeft nog niet gereageerd maar dat deed de gewapende organisatie in het interview met Gara op 14 mei 2006. Gevraagd over de arrestaties, de politiecontroles en het handhaven van het buiten de wet stellen van Batasuna reageerde ETA als volgt: We moeten duidelijk zijn dat indien de aanvallen vanwege de staatsapparaten verder gaan het onmogelijk zal zijn verder te werken aan het proces. Het proces heeft enkele democratische basiscondities nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Die condities kunnen er enkel komen als het offensief en de repressieve daden van de staat gestopt worden. Dit ligt inde handen van de Spaanse en Franse regeringen.
De Procureur van het Hooggerechtshof, Juan Moral, zegt dat het om zaken uit het verleden gaat en dat de arrestanten reeds geruime tijd niet meer actief zijn binnen de organisatie maar een heel normaal publiek leven leiden.
(De arrestaties zijn het gevolg van een onderzoek dat in 1998 door het Hooggerechtshofwerd opgestart.)
Herriko Taberna Taveernes van het volk Foto: Herriko Taberna van Zamudio (Bizkaia)
Op het einde van de jaren 70 begonnen de Herriko Tabernas, letterlijk Taveernes van het Volk, hun deuren te openen.
De eerste Herriko werd in juni 1979 (?)in Sestao geopend nadat in Tudela de ecologiste Gladys del Estal (*) op straat werd geliquideerd door de Guardia Civil.
(*) Op 3 juni 1979 tijdens de Internationale Dag tegen de Kernenergie, uitgeroepen na het accident in Harrisburg, werd Gladys del Estal Ferreño in Tudela (Navarra) vermoord door de Guardia Civil, José Martínez Salas. Tijdens een zitstaking werd zij door de Guardia Civil zo hard met de kolf van een geweer Z-70 geslagen dat het geweer afging. Ze viel ter plekke bloedend neer, niet als gevolg van het schot, maar als gevolg van de slagen. Op 14 december 1981 werd Salas tijdens een proces, vol onregelmatigheden, veroordeeld tot slecht 1,5 jaar die hij dan nog niet eens moest uitzitten. Een ecologist uit Mallorca kreeg 1 jaar cel omdat hij bij wijze van protest tegen de moord een pancarte had opgehangen.
Het is er niet altijd even proper in de Herriko Taberna. De dorps- of straatkampioenschappen Mus (een kaartspel ontstaan in Baskenland omstreeks 1745) gaan er door te midden van een blauw rookgordijn en wie ze zélf niet kan betalen gaat er de kranten Gara of Berria lezen. Je kan er bovendien alle stickers, T-shirts, aanstekers, badges en andere prularia kopen, maar ook de Baskische vlag en andere spandoeken. Op de toog staan spaarpotjes waarvan de opbrengst naar één of andere actie gaat. Je wordt er ook aangesproken om lotjes te kopen waarmee een mand levensmiddelen gewonnen kan worden. De opbrengst van de loterij gaat naar de gevangenen of hun familieleden en vrienden die vaak de buskosten voor de verre verplaatsingen niet kunnen betalen. Boven de toog hangen de fotos van alle plaatselijke politieke gevangenen met daarbij hun naam, het aantal jaren van afwezigheid en het aantal kilometer dat ze van huis ondergebracht zijn. Als een gevangene vrij komt hoort het tot de cérémonie protocollaire dat hij/zij in de Herriko die foto gaat verwijderen. Aan de gevel hangt de Baskische vlag. Je kan dus niet mislopen! Spaans spreken wekt enige argwaan, maar als je s anderendaags opnieuw binnenloopt kennen ze gegarandeerd je gezicht terug. ..
Via de Herriko kan je zelfs de politieke overtuiging van de voorbijganger in de straat te weten komen. Vraag hem waar la Herriko ligt Ofwel wijst hij/zij je enthousiast waar je heen moet. Soms gaat hij/zij zelfs een eind met je mee. Het kan ook zijn dat de bevraagde zegt het niet te weten, terwijl ze om de hoek ligt Gedurende al die jaren vond de Baskische radicale jeugd er haar thuisbasis om politieke discussies te voeren.
Honderden deelnemers hebben het afgelopen weekend het initiatief Txirringaz! gesteund. Txirringa betekent fiets. In de streek rondom Bilbao (Hego Uribe, Durangaldea, Uribe Kosta en Lea-Artibai) hebben honderden deelnemers per fiets gemanifesteerd om de schending van de individuele en collectieve rechten van het Baskische volk aan te klagen. Op verschillende plaatsen werden acties gehouden ten gunste van de Baskische politieke gevangenen, en als herinnering aan vermoorde Baskische verzetstrijders, in handen van de verscheidene politiemachten.
Zij klaagden ook de volgende feiten aan:
In die 30 jaar waren er in Euskal Herria 34.969 arrestaties, 4.838 opsluitingen, 379 uitleveringen en 7.052 gefolterde personen.
Over die 30 jaar spreken ze dan ook als over een Demokrazia Zero, een zerodemocratie.
Op 18 juni 2002 verschijnt een opmerkelijk artikel van de schrijver José Luis Alvarez,
Txillardegi in Gara. Het kon evengoed vandaag geschreven zijn.
De buitengewoon gespannen en bedreigende situatie waarin Euskal Herria op dit ogenblik verkeert en de wil om de zaken niet nog complexer te maken heeft meerdere nationalisten, onder wie ikzelf, ertoe gebracht te zwijgen om niet voor ongewilde implicaties, misverstanden of mogelijke polemieken te zorgen. Maar sommigen zouden kunnen denken dat het lafheid is als ik op dit ogenblik niet op mijn beurt mijn pen bovenhaal.
De Spaanse regering wil (met behulp van de Franse) en van de antiterroristische golf die Bush orkestreert, een modern Finaal Einde stellen aan het Baskisch Probleem.Op het niveau van de Spaanse Staat functioneert een écht anti-Baskisch front, gebaseerd op de totale symbiose van het fascistoïde rechts van Aznar, met het rechtse ex-Catalaans van Pujol en het pseudo-links van Zapatero. Izquierda Unido vormt de enige uitzondering in de woestijn en die eerbare uitzondering wil ik hier nu nog maar eens toejuichen. Maar we moeten de schuldigen niet enkel buiten Baskenland zoeken. Hetgeen in Navarra gaande is kan een karikatuur genoemd worden, wreed maar waarachtig. De aanval op alles wat Baskisch is, gebeurt in Navarra openlijk met de steun van President Sanz, bisschop Sebastian, rector Pérez Prados en dank zij de koppige medewerking van bekende spijtoptanten en van eminente oprichters van het Forum van Ermua. Hetgeen de voorbije weken gebeurde deed me denken aan een voorval uit 1960. Toen maakte het fameuze document, ondertekend door 339 priesters, dat uitging van Iñaki Azpiazu uit Azpeitia, maar opgesteld in Noord-Baskenland, duidelijk dat er in Baskenland iets nieuws gaande was.(Door het clandestien verspreiden ervan kwam ikzelf in de gevangenis van Martutene terecht.) De officiële Baskische politiek ging uit van de PNV en van Lehendakari Leizaola in ballingschap. De toekomst leek hopeloos, net zoals ze nu hopeloos lijkt. Nu zijn het 358 priesters die openlijk aanklagen wat ons volk opnieuw te lijden heeft onder het mom van de antiterroristische prioriteit. Vanuit de Baskische Autonome Regering van Lakua die zichzelf nationalistisch noemt, wordt onze taal ondermijnd en zijn er steeds meer en meer eentalig Spaanse functionarissen. Zo werden er door de Regering Ibarretxe 1.700 plaatsen opengesteld zonder dat er enige linguïstische eis gesteld werd. Het ging dan ook nog om mensen die rechtstreeks met zieken in aanraking komen. In de streek van Gernika zijn er geen Baskischsprekende rechters. Dit heeft geleid tot een staking van 1.319 Baskischsprekende Bizkaiers. Maar keren we terug tot 1960. ETA, dat nog helemaal geen geweld gebruikte, werd volledig gemarginaliseerd want de aanvaarding van de organisatie zou tot een breuk tussen de PNV en de PSOE kunnen leiden en een eind aan het Pact van Bayonne. Want het akkoord was ongeveer zo: de rechtse Basken voor de PNV, de linkse voor de PSOE, want de linkse Basken zijn Spanjaarden. Nu wil men hetzelfde principe toepassen maar het werkt steeds slechter. De Linkse Nationalisten, met al hun fouten en gebreken waarover we nu niet willen spreken, vormen een groep waarmee rekening gehouden moet worden. Van de andere kant is er het ultra-Spaanse nationalisme dat ten zuiden van de Ebro regeert en dat van de PSOE een schoothondje van de PP heeft gemaakt.
Nu een pact sluiten met de PSOE is hetzelfde als een pact sluiten met Aznar. Hun enige doel is het liquideren van de Baskische Natie als politiek subject. Het enige dat ons nu kan interesseren is het op gang brengen van een proces van zelfbestuur, los van Spanje en van Frankrijk in een staat die Nafarroa, Navarra, Euskadi, Euskal Herria zal heten of eender welke naam zal dragen waarvoor het Baskische volk gekozen heeft. De basis voor dit proces moeten dringend gelegd worden. Een voorwaarde voor het op gang brengen is een sociaal klimaat zonder geweld, noch legaal, noch als antwoord. We moeten er ons bewust van zijn dat Madrid niet wil horen of spreken van een pact met ETA, noch van vrijlating van gevangenen. Madrid wil repressie en spanning. Het was duidelijk dat bij de dood van Geresta, tijdens het bestand in 1998, in een totaal van provocaties, georkestreerd door de toenmalige Minister van Binnenlandse Zaken, Mayor Oreja, Madrid enkel de schaamteloze wens had dat ETA opnieuw zou beginnen. Het is niet waar dat Madrid Vrede wil. Wat Madrid wél wil is het einde van ETA, van HB, de PNV, EA , etcetera. Madrid wil het totale einde van de Baskische Nationale Beweging.Madrid wil de sluiting van GARA, van Egunkaria, van de Herriko Tabernas en lokalen die het linkse nationalisme ten dienste staan. Daarna zullen de Batzokis (vergaderlokalen en kroegen van de PNV) volgen, de elkartetxes (clubs voor bijeenkomsten) en de culturele verenigingen. Madrid wil dat alles verdwijnt wat zich verzet tegen de knieval voor de Overwinning van Spanje, zoals op 1 april 1939. Madrid wil een fascistische overwinning op ons allemaal. Maar ik heb het voorgevoel dat er een nieuwe politieke, culturele en militaire Baskische Beweging opbloeit, zoals in de zestiger jaren, meer Euskaldun (Baskischsprekend) dan de huidige en nog kritischer en sterker. Daarom geloof ik echt dat een bestand dat van ETA uitgaat de druk onder abertzales sterk zou reduceren en de vitterij tussen gewelddadigen en democraten zou doen afnemen. Het politiek discours van Aznar zou niets méér zijn dan wat het is: het discours van het pure Franquisme. Ons Volk is er de laatste tientallen jaren enorm op vooruitgegaan, vooral dan zij de kracht en de opoffering van ETA en van het linkse nationalisme. Maar de tijden veranderen. De opbloei van 2002 zal zelfs geen kopie zijn van die van 1960. Dat kan ze niet zijn en dat moet ze niet zijn. We leven nu in de periode van de informatica, van ondertitelde toespraken. We hebben een intelligente strategie nodig. De opbloei zal sterk zijn, doof voor de gezangen van autonomistische sirenes en in de richting van een proces naar zelfbestuur gaan.
